Պատմութիւն Հայոց

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

 

 

Յետ այսորիկ ապա մեծն Վրթանէս չոգաւ գնաց առ կայսրն Կոստանդոս՝ որդի Կոստանդիանոսի, ըղձակերտութեամբ առ ՚ի նմանէ հայցեալ թագաւորեցուցանել Հայաստանեայցս զԽոսրով փոխանակ հօր իւրոյ Տրդատայ, զի տիրեսցէ մեզ՝ ասէ, քրիստոսակարգ տէրութիւնդ ձեր եւ մի՛ լիցի մեզ տիրել Պարսից անաստուածից։ Զոր եւ ողջախոհաբար ընկալեալ զսուրբ այրն՝ եւ կատարեալ եւս զխնդիրն, կացուցանէ թագաւոր Հայաստանեայց զԽոսրով։ Իսկ յետ մահուանն Խոսրովայ մեծն Վրթանէս՝ առեալ ընդ իւր զՏիրան որդի Խոսրովայ, չուէ գնայ առ կայսրն Կոստանդինոս թագաւորեցուցանել զնա փոխանակ հօր իւրոյ։ Իսկ կայսրն ապա ըստ առաջին նուագին բազմապատիւ պատուով զնա մեծարեալ եւ առձեռն պատրաստ զհայցուածսն կատարեալ՝ առաքէ ՚ի Հայս պայծառապէս զՏիրան թագով պսակեալ, որ եկեալ տիրէր հայրենի տէրութեանն։ Իսկ ապա անօթն ընտրութեան եւ խորհրդածուն խորոցն Աստուծոյ եւ առաքելական աւանդիցն քարոզ՝ մեծն Վրթանէս, լցեալզկէտ կենացս փոխի յաշխարհէ աստի յաշխարհն կենդանեաց, կալեալ զաթոռ հայրապետութեան ամս հնգետասան։ Եւ տարեալ հանգուցանեն զնա ընդ հարսիւր ՚ի գիւղն Թորդան։ Եւ յաջորդէ զաթոռ նորա Յուսիկ որդի նորա, որ հետեւող հարցն առաքինութեան գտեալ՝ հանդիսանայր միշտ ՚ի բոլոր բարեկարգութիւնս։

Բայց յետ հրաժարմանն Կոստանդեայ Յուլիանոս անօրէն թագաւորեալ ՚ի Հռօմեւ հպարտացեալ ՚ի վերայ գիտութեանն Աստուծոյ՝ կռամոլ գտեալ, ուրանայր զՔրիստոս եւ յարուցանէր հալածանս ՚ի վերայ եկեղեցեաց։ Ապա պատանդս ՚ի մերն Տիրանայ առեալ՝ կամակատար իւր զնա կացուցանէր. եւ ապա զպատկեր իւր նկարակերտ, որ ըստ դիւաց պատկեր իցէր պաճուճեալ՝ հրամայէ Տիրանայ կանգնել յեկեղեցւոջ իւրում։ Եւ վասն զի առ վտանգի երկիւղին իւրովի Տիրան տարեալ զպատկերն կանգնէր յեկեղեցւոջ իւրում ՚ի Ծոփ գաւառի, վասն այնորիկ դիպեալ ՚ի տեղին սուրբն Յուսիկ հոգեւոր վարդապետութեամբ տրոհել զնա ՚ի չար մտածութենէն հնարէր։ Իսկ իբրեւ խնոյր զլսելիքն առ ՚ի չլսել՝ յափշտակեալ ապա զպատկերն ՚ի ձեռաց նորա եւ ընկեցեալ յերկիր եւ տրորեալ ոտիւք ՚ի վերայ՝ խորտակէր. ընդ որ եւ ՚ի չարութիւն իսկ Տիրանայ բորբոքեալ՝ հրամայէ հարկանել զնա վարոցօք, մինչեւ անդէն զհոգին աւանդել։ Իսկ ծերունին Դանիէլ վասն այնպիսի չար անզգամութեանն անիծակուր զարքայն արարեալ, հրամայէ ապա եւ զնա խեղդամահ առնել, զոր տարեալ հանգուցանեն զնա ՚ի Հացեաց վանս։ Իսկ զմարմին սրբոյ Յուսկանն տարեալ դնեն ընդ հարս իւր ՚ի գիւղն Թորդան. որ եկաց ՚ի հայրապետութեան անդ ամս վեց։

Բայց քանզի որդիք սրբոյ Յուսկանն՝ Պապ եւ Աթանագինէս, ըստ որում խաւարեցուցին իսկ զսիրտս իւրեանց անմտութեամբ՝ ընդ նմին եւ սարսափելի մահ անձանց իւրեանց նիւթեցին. զի հրացայտ ցոլմունք ՚ի վայր հոսեալ՝ սատակէր զերկոսեանն ՚ի միում տեղւոջ։ Մանկիկ մի փոքրիկ՝ Ներսէս անուն, միայն թողլով իւր որդի Աթանագինէ, որ յայնժամ էր ՚ի վարժս ուսման ՚ի Կեսարիայ։ Եւ ապա վասն ոչ գտանելոյ այր յազգէ սրբոյն Գրիգորի՝ ընտրեցին զոմն Փառներսեհ անուն յԱշտիշատէ, եւ կացուցին զնա յաթոռ հայրապետութեան։ Սա ոչ աւելի քան զերիս ամս տեւեալ՝ վախճանի։