Պատմութիւն Հայոց

Իսկ վշտասէր չարասէրոստիկանն Ափշին՝ լուեալ զայսպիսի գործեցեալ ոճիրսեւ զդաւադրժող փախուստն Սմբատայ, եւ զլքումն եւզլուծումն զօրաց Հայոց, եւ զնենգումն իսկ մեծամեծաւագանոյն եւ զայլոցն եւս շեշտակի կտուրն ՚իմիմեանց լինել՝ ՚ի ճահ առեալ զայն ժամ դիպող եւպատշաճ գոլ իւրոյ կամացն կատարման. եւ ՚իծննդականութիւն չարի կառավարեալ զմիտս իւր՝դիմեալ մռմռեալ յարուցեալ գայր իբրեւ զհեղեղատսաստիկ. զի չար ուղխիւքն դղրդեալ ողողեսցէ զտունսԹորգոմեան եւ թափեսցէ ՚ի թագաւորն զթոյնս իւրոյդառնութեան։ Եւ չուեալ ընդ Ուտի գաւառ՝ գայ ՚իկողմանս Գուգարաց եւ Վրաց, զի նախ զնոսա նուաճեսցէկամ զշփոթ ամբոխի ՚ի մէջ արկցէ. զի մի՛ յաջողեսցիուրեք երբէք փախուստ ՚ի նմանէ Սմբատայ։ Եւ վասն զինախարարք կողմանցն այնոցիկ ոչ բերան ընդ նմա յուխտապստամբութեան՝ եւ ոչ կարաց հպիլ բռնութեամբյանմատչելի ամրոց նոցա, դարձեալ ել ՚ի Հայս ընդգաւառն Վանանդայ. եւ անդ խորհուրդ առեալ՝ հետամուտզհետ կրթէր Սմբատայ։ Իսկ իբրեւ նա յամուրսքարաժայռ ձորոյն խորոփեաց Տայոց անկանէր, եւ գիտացոստիկանն, եթէ ո՛չ դաւով դրժողութեան նմա սասանելինչ կարէ եւ ո՛չ պատերազմաւ ՚ի հրահանգս կրթութեանվանել՝ ապա երթեալ պաշարէ զամուրն Կարուց ՚իՎանանդ գաւառի. վասն զի անդ ղօղեալ թագուցեալզետեղեալ դադարեալ կային խարազնազգեացկրօնաւորեալ տիկինն Հայոց՝ կինն Սմբատայ եւ նունորին իսկ, որ էր դուստր արքային Եգերացւոց, եւ այլեւս կանայք ազատագունդ արանց։ Եւ պահնակ ամրոցինէր Քանանիտ յազգէն Գնդունի՝ Հասան անուն, յոյժհաւատարիմ եւ հրամանատար ՚ի վերայ ամենայն տանարքայի։ Այլ եւ գանձք եւս՝ եւ կարասի բազում արքայի՚ի գանձարանս ամրոցին պահիւր. զոր իւր եւսստուգեալ գիտաց Ափշինն յոմանց՝ իրազգաց նմաեղելոց. ուժգնապէս մոլութեամբ եւ պատնէշպաշարմամբ պատէր զամրոցն։ Վասն որոյ ապա Հասաննխոհական իմացուածիւ՝ ուշ ՚ի կուրծս արարեալ եւգիտացեալ ոչ այլ ինչ իւիք փրկիլ նոցա յայնմանէ՝ (որբացեալ երեւէր դուռն կորստեան) եւ կազդուրեալ ՚իկամս երկնաւոր այցելութեանն, խնդրէ յետկար երդմանյԱփշնէ, զի տացէ նմա զամրոցն եւ առ ՚ի նմանէ գտցէաներկիւղութիւն արեան եւ ամենայն չար ամպրոպաց։Իսկ նա վաղվաղակի աներկբայաբար զխնդրեալն յետկարվստահութիւն տուեալ՝ բացաւ դուռն բերդին եւ մտանէրԱփշինն։

Իսկ մարդիկ ամրոցին թէպէտեւխուճապեալք լինէին իբրեւ յահագին բեկանող գազանէ. սակայն նա ոչ ինչ որոշեաց զնոսա ՚ի վտանգս տագնապիտարակուսանաց մահու կամ յարգել բանտի, այլ ՚ի բացզբազմութիւն ռամկին հանեալ՝ եւ ազատեալ ՚ի բոլորհինից միայն զտիկինն հանդերձ նուովն իւրով եւզհրամանատար տանն արքունի զՀասանն, եւ զայլ եւսխուն ինչ ազատ կանայս. եւ զգանձս եւ զկարասիս առեալընդ իւր տանէր ՚ի Դվին քաղաք՝ ոչ թերեւս մօտալուտինչ տագնապ տարակուսանաց զկնի տարելոցն ցուցեալքան թէ յաւէտ իմն զմեծարանս պատուասիրութեան առ ՚ինմանէն ընկալեալ, որ յետ աւուրց ինչ թողոյր եւզՀասանն գնալ առ թագաւորն իւր։ Իսկ արքայ Սմբատդարձեալ եկեալ յամրոցն Կարուց եւ տեսեալ, թէ այնինչ յափշտակեալ էր ՚ի թշնամեացն՝ ոչ աղաւաղէրզինքն ՚ի յուսոյ երկնաւոր փրկութեանն. այլլիաբերան գոհութեամբ Աստուծոյ կամացն հաւատայրտալ զգիւտ կենաց նմա եւ զանգիւտ կորուստ՝թշնամւոյն։ Եւ վասն զի ըստ ձմերային ժամանակին ոչկարաց անդ որոշել կայանս՝ գնաց անտի յամուրսԵրասխաձորոյ ՚ի գեօղն Կաղզուան։ Իսկ անդ ապա յետերկոցունց կողմանց դեսպանք զկնի դեսպանացտարուբերս առնէին Սմբատայ եւ Ափշնին. եւ ատեանհարցափորձի ՚ի մէջ առեալ՝ ՚ի միմեանս հարկանելթափել ջանային զմեղադրութիւն իրին գործելոյ։ Ապախնդրէր ոստիկանն պատանդս յարքայէ զուստր նորազաւագ՝ եւ զուստր Սահակայ եղբօր արքայի. իսկզդուստր Շապհոյ՝ կրսեր եղբօր արքայի իւր ՚իկնութիւն՝ իբր սաղապս իմն սնոտիս համարեալ զուխտերդմանն Սմբատայ, եւ միայն զայս եւեթ խնդրելպատճառս վստահութեան եւ անվրդով խաղաղութեան։ Իսկարքայ ոչ տեսեալ զհարթայարմար միաբանութիւննախարարացն ընդ ինքեան՝ եւ ոչ այլ ինչ իրին ելիաղագս գտեալ, այլ ակամայ կամօք ՚ի կամս նորադառնայր՝ տալով զԱշոտ որդի իւր եւ զՍմբատեղբօրորդի իւր ՚ի պայման պատանդաց, այլ եւ զդուստրՇապհոյ կրսեր եղբօր իւրոյ ՚ի կնութիւն նմա։ Զորիբրեւ առնկալաւ եւ զհարսանեացն պարս պարեցին եւզկաքաւսն կաքաւեցին՝ ոչ կամեցաւ գնալ ՚իդառնաշունչ ձմերային ժամանակի։