Պատմութիւն Հայոց

Յայսմ վայրի Հայկազունեղբարքն հարազատք Գրիգորոյ զրաւամահ եղելոյյոստիկանէ անտի՝ Սահակ եւ Վասակ զփոյթ պնդութեանյանձինս բարձրացուցեալ ՚ի ժամանակս հալածանաց եւգուն գործեալ, զի գոնէ հնարս մարթասցեն գտանել եւ՚ի դերեւս ՚ի նեղչացն ելանել եւ ամրանալ ՚իսեպհական ամրոցի տէրութեանց իւրեանց, եւ ոչ գնալչուել յաշխարհս օտարաց մինչեւ անցցէ, ասեն, բարկութիւն Տեառն։ Եւ ապա նաւակառոյց լեալք սրավարթիակօք իբր ՚ի տապանի ինչ՝ երթեալ ղօղեալամրանային ՚ի Սեւան կղզւոջ հանդերձ քրիստոսակրօնեւ ճգնաւոր մարբն իւրեանց եւ կանամբք եւ որդւովք եւազատագունդ բանակով. վասնզի զրահեղեղ յորձանուտպղտորութեան Իսմայէլեան հինիցն եւս քան զեւսսաստկացեալ բախէր զաւազահիմն տուն բնակութեանսմերոյ։ Իսկ ապա ազդ լեալ այն կանանցախօսդառնահամբոյր Հագարացւոյն եւ զօրս գումարեալ՝առաքէ ՚ի վերայ նոցա։ Եւ իբրեւ հասին յեզր ծովակին՝սուր թշնամւոյն պատնէշ պաշարմամբ շուրջ զնոքօքպատեալ։ Եւ ապա ՚ի մտի եդեալ ՚ի միասին սիրելիեղբարցն, թէ գուցէ լքուցումն ինչ նոցա ՚իթշնամեացն լիցի եւ ՚ի ջրապատ անդնդոցն ոչ գտանիցիտեղի փախստեան եւ մատնեսցին ՚ի ձեռս հեւթանոսականբռնադատացն եւ նոցա տղմուտ չարութեանն. եւայնուհետեւ զձեռս նաւաստեացն զօրացուցեալ, եւնաւեալ չուեալ գնացեալ մարբն հանդերձ եւ առհասարակընտանեօք եւ աղխիւ եւս՝ որչափ ձեռն բաւականինկարէր կրել, անկանէին հապճեպիւ յամուր գաւառնՄիափորոյ։ Իսկ Իսմայէլեան զօրապետին մտեալ ՚ի կղզիամրոցին՝ զմնացեալ կապուտ աւարին ոչ սակաւ ինչ քանթէ բազումս ժողովեալ՝ ՚ի դիպահոջ թողոյր. եւ ինքնասպատակ սփռեալ՝ դիմէր կրթէր անցանել զհետ նոցա։Որոց ընդ կրունկն դարձեալ առ ՚ի դիմի հարեալթշնամեացն, եւ բազում վիրաւորս ՚ի նոցանէ խածատեալեւ ճարակ սրոյ տուեալ՝ ՚ի փախուստ զնոսադարձուցանէին, եւ ինքեանք չուեալ երթեալ գնացեալղօղեալ դադարէին յանձաւախիտ ամրոցս մայրեացնԳարդմանայ եւ Արցախայ՝ ակնկալեալ այցելութեանՏեառն։ Անդ հանգեաւ ՚ի Քրիստոս պարկեշտասուն եւսրբափայլ կրօնիւք մեծն ՚ի ճգնաւորս մայր նոցունցեւ քոյր Արքային Սմբատայ՝ որ յետ ամաց ինչ դառնալոյեւ տիրելոյ նոցա ՚ի վերայ սեպհական եւ հայրենիիշխանութեան՝ տարեալ հանգուցանէին զմարմին նորա՚ի քնարանի իւրում մերձ ՚ի ձեռակերտ եկեղեցի իւր ՚իՇողագայի։

Իսկ անօրէն ոստիկաննտեսեալ, եթէ կուսակալք եւ կողմնապահք իւր ձեռնթափքլինին յաղթութեամբք մեծաւ յամենայն կողմունսերկրիս մերոյ՝ եւ ոչ ոք է որ ՚ի դիմի նոցա հարկանի, այնուհետեւ ասպատակ չար հինից ընդ ամենայն կողմանսսփռէր ՚ի Սիսական ազգս եւ ՚ի յայնկոյս Տաշրայ եւԿանգարաց եւ յեզր ծովակին Գեղամայ։ Եւ ապազթագաւորն Գագիկ հանդերձ իւրովքն եւս նախարարօք եւբազում զօրօք առաքէ յամուրն Վաղարշակերտիպատնիշիւ պատել պաշարել եւ առնուլ զնա. որք եւերթեալ գնացեալ իսկ եւ ՚ի բազում աւուրս մարտ ընդամրոցին եդեալ՝ ոչինչ կարէին ստնանել նմա։ Եւթէպէտեւ մարդիկ ամրոցին բազում վիրաւորս ՚իթշնամեաց տապաստ արկանէին. սակայն նոքա ըստհրամանի ջերանելւոյն ոչինչ իշխեցեալ անցանել՝նստեալ պահէին զամրոցն ՚ի բազում աւուրս։ Իսկ այնզօր, որ ՚ի կողմանս առաքեցան յապստամբողյոստիկանէն՝ իբրեւ զհուր կայծակնահարեալ ընդոլորտս երկրիս մերոյ ՚ի վեր բարձրացուցին զբոցնտոչորիչ առ ՚ի ցնդել եւ ՚ի հնձել եւ ՚ի մաշելզԱրամեան ազգիս բնակիչս, եւ միանգամայն իսկ ազատնեւ անազատն, զօրաւորն եւ պատերազմողն, յիսնապետնեւ դատաւորն, խորհրդականն եւ քննիչն, իմաստունն եւհանճարեղն, ծերն եւ տղայն, մեծն եւ փոքրն մատնեցան՚ի ձեռս բռնադատ գերչացն. ըստ մարգարէութեանն, թէ«Խաբեբայք տիրեսցեն ձեզ։ե Եւ այսպէս նախանձ Տեառնզօրութեանց եցոյց մեզ յաւուրս վրէժխնդրութեանմերոյ զինչ լինելոց էր յապա ժամանակի։

Եւ ապա ամենայն ոք ողբակիցինքեան առեալ աստանօր զԵրեմիաս եւ հայցեալ ծովզգլուխս իւրեանց եւ աղբերս արտասուաց զաչս, զի մի՛լքանիցին ողբալ գուժել կոծել զանցս անհնարինաղէտիցն. վասնզի հէնք Իսմայէլեան ասպատակացնիբրեւ զհրդեհս յանտառս եւ ՚ի շամբս վառեալ, այսպէսսփռեալ տարածեցին զճարակս բոցոյ ՚ի մէջ ժողովրդոցմերոց. եւ գտաւ ամենայն գլուխ ՚ի ցաւս եւ ամենայնսիրտ ՚ի տրտմութիւն։