Պատմութիւն Հայոց

Բայց թագաւորն Աշոտարքայորդին չուեալ գնայ առ մեծ իշխանն Սահակ աներիւր. եւ ապա զկնի իւր զնա համագունդ հանդերձեալիւրովքն զօրօք երթայ գնայ յՈւտի գաւառ առ ՚իհնազանդել զբիրտ ապստամբութիւնն Մովսիսի, զոր իւրիսկ կացուցեալ էր զնա իշխան եւ հրամանատարճուաղաբարոյ ազգացն այնոցիկ Ուտի գաւառի։ Անդ ապամեծ քորեպիսկոպոսն, որ պայազատէրն իսկ զմասնԳուգարաց մերձ ՚ի Դրունս Ալանաց՝ գայր հասանէրզօրու բազմաւ ՚ի թիկունս օգնականութեանթագաւորին։ Իսկ Մովսիսի տեսեալ զբազմութիւնզօրացն տարմաբար հորդան տուեալ ՚ի վերայ նորա՝ ապաեւ նա գումարտակ մեծ առնէ յանդուգն եւ անճոռնիզօրաց, գրեթէ իբրեւ զյորձանս ինչ ուղխից ընդ զառ ՚իվայր հեղեալ, որք եւ ընդվզեալ փութային հանելմերժել զթագաւորն իւրեանց։ Իսկ նա պատգամ առՄովսէսն յղէր, զսառուցեալ հպարտութիւն բարուցնջեռուցանել՝ եւ գալ ՚ի հնազանդութիւն եւ կեալ ՚իխաղաղութեան եւ ՚ի հանդարտութեան*)։ Բայց նա յաւէտիմն խրոխտ խստութեամբ զպատասխանիս պատգամացնդարձուցանէր։ Ապա խոհեմ եւ ուշիմ թագաւորն հանդերձիշխանաւն Սահակաւ կուռ վառեալ զզօրս իւրեանցյաղեղն եւ ՚ի սուսեր եւ ՚ի տէգ նիզակաց՝ արս ընտիրսհոյակապս, առաջինս եւ ահեկինս կազմէին. եւ չուեալիբրեւ զհրոսակ իմն վաղվաղակի հասանէին յափնձորոյն, յորում ամրացեալ կայր Մովսէս համագունդիւրայօքն զօրօք. եւ անդ ապա ահագին իմն դղրդմամբշահատակեալ ահս պակուցանօղս ՚ի վերայ նոցահեղուին։ Իսկ զայնպիսի ոյժ պնդութեան տեսեալզօրացն Մովսիսի՝ յանկարծակի ցան եւ ցիր այսր անդրյարձակմամբ փախստէիւ հեռանային ուրոյնանային՝միայն թողլով զՄովսէսն։ Ապա եւ ինքն վաղվաղակիխուճապեալ ելեալ ՚ի ձորակէն յարեւմուտս կոյսհապճեպով փախստեայ գնայր անկանէր յաշխարհնՍիւնեաց առ իշխանն Սմբատ. զի թերեւս ՚ի սադրելոյնորա հետի աղագս գտանել մարթասցի իւրայոցնտարակուսանաց։ Եւ մինչդեռ թագաւորն առկայացեալյՈւտի գաւառի համոզել նուաճել զխստապարանոցաւազակուտ մարդիկ աշխարհին, յանկարծակի դիմեալչուեալ գնացեալ Մովսէսն ՚ի Սիսական կողմանցն՝ ՚իմտի դնէր երթալ առ մեծ քորեպիսկոպոսն Ծանարաց եւբարւոյ խոստմամբ միաբան ընդ իւր զնա կացուցանել եւգրաւաթափ իւրոյ տէրութեանն լինել։ Զայն անցս աղէտիընդ հուպ զգացուցեալ թագաւորին՝ վաղվաղակի զհետաճապարել կրթի. եւ ձի ՚ի ներքս տարեալ ՚ի սաստիկվառեալսն եւ ՚ի կազմեալսն Մովսիսի եւ մօտ առ նահասեալ եւ զագուցեալ գլխանոցն երկաթի վաղերբդիպեցուցեալ՝ շեշտ ընդ մէջ ճեղքէր զամուրգլխանոցն, եւ յերկիր զնա հարստեալ. եւ ընդ կրունկնդարձեալ առեալ ընդ իւր զՄովսէսն տանէր, եւ խարեալզաչս նորա խաւարեցուցանէր կուրութեամբ. վասն զի որկամաւ կուրութիւն յինքն կրէ՝ ոչ երբէք կարէ նա գալյառողջութիւն։ Իսկ իբրեւ այս այսպէս ՚ի կամս անձինեղեւ իրագործեալ, ապա չուէ գնայ առ թագաւորն ՚իգաւառն Շիրակ եւ սիրալիր սրտիւ առ ինքն կոչէզեղբայր իւր զԱբաս, զոր իշխան իշխանաց էրկացուցեալ, եւ զիշխանն Վրաց Գուրգէն զնորուն աներ՝չեւեւս գիտելով զոր առ ՚ի նոցանէն էր նմա նիւթեալդաւաճանութիւն չարակնութեան նախանձու։ Եւհանդիպեալ միմեանց ՚ի գիւղն Որմանի՝ մեծապատիւզնոսա առնէ ըստ օրինի թագաւորաց բազմապարգեւբարութեամբք։

Եւ վասնզի ոչ լինէրյաջողեալ նոցա յայնմ տեղի բանալ նոցա զդուռնկորստական ըստ երկնային այցելութեանն՝ յուղարկի՝՚ի նոցանէն. եւ եկեալ առկայանայ առանց իմիքկասկածանաց ՚ի քաղաքագիւղն Երազգաւորս։ Իսկ նոցա՚ի ձեռն պատրուակի սիրոյ զդաւելն թագաւորինխորհեալ եւ հնարս որոգայթից նիւթեալ՝ յանկարծակի՚ի վերայ յարձակէին բազկել զնա անյայտաբար։ Իսկապա փոքր ինչ յառաջ իրազեկ լեալ թագաւորն եւ ստիպովառեալ ընդ իւր զուստր Աբասայ եղբօր իւրոյ եւ զգաղթնԵրազգաւորից եւ հազիւ ՚ի խարդաւանականորսորդութեանցն ճողոպրեալ՝ չուէ գնայ յՈւտիգաւառ։

Իսկ նոցա եկեալ եւ ոչ գտեալմարթեցուցանել զոր կամէինն՝ ամօթ զանձամբ արկեալեւ յետկոյս մնացական գաղթն յաւարի առեալ՝դառնային։ Եւ յայնմհետէ ապա սաստիկ թշնամութիւն ՚իմէջ նոցա զեղեալ լնոյր յայսպիսի խորհեցեալ մահահոտչարութենէ։ Բայց Վասակ, որ սեպհականաբարպայազատէր զտէրութիւն Գեղարքունւոյ՝ կարծիս իմներկիւղի զարքայէ ՚ի մտի եդեալ՝ խնդրէր առ ՚ի նմանէյետկար երդման, զի անկասկած լիցի ՚ի մտանելն առ նաեւ յելանելն. զոր իմ իսկ ընկալեալ յարքայէզնամակն՝ եւ տուեալ առ Վասակ։ Ապա չուէ գնայ առթագաւորն. եւ յառաջնում նուագին իբրեւ զհակամիտգործակից եւ զեղբայր սիրելի հաւատարմացուցեալ իւրընդունէր զնա պատուով մեծաւ։ Իսկ զկնի ապահրապուրեալ յոմանց, որք ասէինն թուղթս առ նա գտեալզմիւս թագաւորին Աշոտոյ եւ Գուրգենայ աներոյ իւրոյ՚ի ձեռն սուրհանդակի միում լի ամենայն խորամանկխորհրդովք. սակս այսորիկ կալեալ կապէ զնա երկաթիկապանօք եւ դնէ յամրոցի անդ, որ Կայեանն կոչի։ Իսկես թէպէտեւ սաստկագոյն բան յանդիմանութեան ՚իվերայ ածեալ թագաւորին՝ պաշարեցի զնակշտամբութեամբ մեծաւ վասն ստելոյ ուխտին երդման եւկապելոյ զՎասակն եւ ընդ իւրով ձեռամբ զտէրութիւննորա նուաճելոյ. սակայն նա ՚ի Վասակ զվնասն տարեալմղեալ հանէր եւ փոքր ինչ աւուրս ժամ եդեալ՝ յանձնառնոյր արձակել ՚ի կապարանէն եւ հաստատել զնայաշխարհ տէրութեան իւրոյ։ Սակայն եւ ես սակսայնորիկ թոյլ առժամայն տուեալ՝ զի մի՛ թերեւս ըստմանկական բարուցն գազանական ինչ ստասցի կամս, եւզանկազմն դրժեալ գործեսցէ իր, որ եւ այսպէս ապաայլում տեղւոյ զայսոսիկ թողի հոգալ՝ երկնաւորայցելութեանն յանձն արարեալ։