Գիրք Պատմութեան

Վասն թէ հարկ է ողորմութիւն տալ սուրբ Երուսաղէմի, վկայութեամբ Սուրբ Գրոց։

Գլխաւորապէս յոյժ հարկաւոր է ողորմութիւն տալ կամ յղել սուրբ Երուսաղէմայ. եւ է գործ ազնուագոյն հրամայեալ ՚ի Տեառնէ, աւանդեալ ՚ի մարգարէից, պատուիրեալ յառաքելոց, եւ քարոզեալ ՚ի վարդապետաց, ըստ Երկրորդ Օրինացն։ Ասէ՝ Եւ եղիցի տեղին զոր ընտրեսցէ Տէր Աստուած մեր կոչել զանուն իւր ՚ի վերայ նորա, անդ մատուսջիք զամենայն զոր ես պատուիրեմ ձեզ այսօր զտասանորդն ձեր, եւ զպտուղս ձեռաց ձերոց։ Եւ յԵրկրորդ Մնացորդացն ասէ՝ Ելէ՛ք ՚ի քաղաքս Յուդայ եւ ժողովեցէք յամենայն Իսրայիլէ արծաթ. զօրացուցանել զտուն Տեառն ամի ամի որպէս ասաց ծառայն Աստուծոյ Մովսէս։

Նեէմիա ասէ՝ Եւ տացուք զպտուղս ծառոց մերոց ամ ըստ յամէ ՚ի տուն Տեառն Աստուծոյ. եւեղիցի սպասաւորացն ՚ի տեղիս սրբութեանց։ Ի Մակաբայեցւոցն ասէ՝ Եւ քաղաքն Պտղոմէացւոց տուեալ լինի նոցա պարգեւս, ՚ի նուէրս սրբոց որք յԵրուսաղէմ են ՚ի պէտս ծախիցն որք անդր ծախիցեն։ յԵրրորդ Թագաւորութեանցն ասէ Տէր՝ Տացեն զարծաթն ՚ի ձեռս գործաւորաց գործոյն Տեառն ցվերակացուս տան Տեառն։ Եսայի ասէ՝ Երանի որ ունիցի զաւակ ՚ի Սիօն, եւ ընտանեակք նորա յԵրուսաղէմ։ Եզեկիէլ ասէ՝ Զի ՚ի վերայ լերինն սրբոյ իմոյ ասէ՝ Տէր Տէր, անդ ծառայեսցեն ինձ ամենայն տունդ Իսրայէլի իսպառ. եւ անդ ընկալայց, եւ անդ այց արարից ընծայից ձերոց. եւ զպտուղս երախայրեաց ձերոց ՚ի հոտ անուշից ընկալայց։

Փրկիչն մեր Յիսուս կայր ընդդէմ գանձանակին, տեսանէր թէ զիա՛րդ ժողովուրդն արկանէր պղինձ ՚ի գանձանակն։ Առաքեալքն Հոգւով Սրբով որոշեցին զիւրաքանչիւրոք ՚ի նոցանէ առաքել ՚ի պէտս եղբարց որք բնակեալ էին ՚ի Հրէաստանի զոր եւ արարին իսկ։ Իսկ սրբազան առաքեալն Պօղոս յաճախապէս գրեալ վասն ողորմութիւն հաւաքելոյ Երուսաղէմի, եւզամենայնսն ՚ի նոյն հոգեւոր նախանձն շարժեալ յորդորէր ասելով՝ Ցուցանեմ ձեզ եղբարք զշնորհսն որք տուեալ են եկեղեցեացն Մակեդոնացւոց։ Ուստի եւ վարդապետք եկեղեցւոյ ՚ի վերայ այսմ բանիս հինգ իրս ցուցանեն։

Առաջին, թէ՝ վասն է՞ր տուրքն Երուսաղէմայ շնորհք Աստուծոյ կոչէ։ Տուրք ողորմութեանցն Երուսաղէմի կոչի շնորհք յատուկ ՚իմէջ զանազան ողորմութեանց. վասնզի, զի է սուրբ քաղաքն Երուսաղէմ եւ Քրիստոսի Տնօրինական Սուրբ Տեղիքն շնորհօքն աստուածային։ Զորօրինակ որ ինչ ՚ի հուրն մերձեցեալ՝ հուր կոչի. եւ ՚ի լոյսն մերձեցեալ լոյս կոչի, որպէս եւ սուրբ առաքեալքն ՚ի լուսոյն Քրիստոսի լոյս կոչեցան. այսպէս սիրով զողորմութիւնն յԵրուսաղէմ ուղարկօղն վասն շէն եւպայծառ պահելոյ զսրբութեան տեղիքն որ լիք են շնորհօքն Աստուծոյ. վասնորոյ ՚ի նոյն շնորհքն մերձեցեալ՝ այն ողորմութիւնն շնորհք Աստուծոյ կոչի։ Այլ եւ ուղարկած ողորմութիւնն Երուսաղէմայ՝Քրիստոսի սուրբ անուանն է նուիրեալ. քանզի շնորհքն Աստուծոյ արծարծէ եւ ձգեալ քարշէ առ ինքն զողորմութիւնն, եւ շնորհաւորէ՛ զնոյնն. եւ միջնորդութեամբ այնր շնորհին սփռեալ տարածանէ ՚ի վերայ տուողացն. որպէս հուրն արծարծեալ փայտիւ զջերմութիւնն առ ինքն ձգէ. այսպէս սուրբ Երուսաղէմայ ողորմութիւնն զշնորհսն առ տուօղն ձգէ։ Եւ զի յԵրուսաղէմայ տարածեցաւ շնորհքն ՚ի մարդիկ. եւ այն շնորհիւն հաւատացին ՚ի Քրիստոս եւ վառեցան սիրովն Քրիստոսի. եւ ապա զսիրոյ պտուղն առաքեցին յԵրուսաղէմ, որ եւ երեւի թէ նախ ինքեանք ընկալան զշնորհս Երուսաղէմայ, եւ ապա՛ փոխարէն շնորհաց պարտուցն տան զողորմութիւն սուրբԵրուսաղէմայ։ Ուստի արժանաւորքն տրոց ողորմութեանցն՝ գտին զողորմութիւն շնորհացն եւ զերանութիւն։ Զորօրինակ յառաւել հրոյն շատ լինի ջերմութիւն. նոյնպէս առաւել երեւելի տրոցն՝առաւել առեալ լինի աներեւոյթ շնորհքն Աստուծոյ ՚իհոգի եւ ՚ի մարմին տուողին։ Դարձեալ եւ վասն առաւել փոխարինաց տրոցն Երուսաղէմի, զողորմութիւնն շնորհք կոչէ. որպէս արեգակն ծածկէ զաստեղսն եւ զճրագսն, այսպէս տուրքն աստուածային շնորհացն եւպարգեւացն ծածկէ՛ զտուրս մարդոյ. եւ միայն տուրքն Աստուծոյ երեւի աստ եւ ՚ի հանդերձելումն. ըստ այնմ որպէս ասէ Պօղոս՝ Ո՛չ են արժանի չարչարանք ժամանակիս հանդերձելոց բարեացն որք տրին արժանաւորաց. որպէս եւ արարողաց շնորհս սրբոց տեղեացն Քրիստոսի։ Եւ վասն այսր՝ շնորհք Աստուծոյ կոչէ առաքեալն զողորմութիւնն սրբոյ Երուսաղէմի։

Երկրորդ՝ թէ ուստի՞ սկիզբն եւ պատճառ եղեւ նուիրականութեան սրբոյ Երուսաղէմի. ողորմութիւն եւ նուէր մատուցանելոյ սրբոյ եւաստուածային քաղաքին Երուսաղէմայ, նախ ՚ի հեթանոսաց հաւատացելոց սկսեալ ՚ի մեծի քաղաքէ Անտիոքայ եղեւ։ Քանզի սկիզբն անուանափոխութեան հաւատացելոցն քրիստոնեա՛յ անդ եղեւ. եւ յայնմ օրէընդ քրիստոնէական անուանն սկսեալ եղեւ գործնուիրակութեան Երուսաղէմի ՚ի Պօղոսէ եւ ՚ի Բառնաբայ, զոր նոր հաւատացեալքն ՚ի մեծն Անտիոք սկիզբն արարեալ ժողովեցին զնուիրակութիւնն, եւ ՚ի ձեռն սրբոյն Պօղոսի եւ Բառնաբայ առաքեցին յԵրուսաղէմ։ Եւ թէ վասն ինչ պատճառի։ Ա՛յս է, վասն նեղութեան սովոյն որ լինելոց էր յԵրուսաղէմ յետամաց, զոր գուշակեաց Ագաբոս մարգարէութեամբն հաստատելով զնախասացեալն ՚ի Քրիստոսէ զնեղութիւն սովոյն եւ զայլոցն որ յետ խաչելութեան Տեառն լինելոց էր յԵրուսաղէմ վասն չարութեան հրէից։ Որոյ վասն դուռն ողորմութեան բանալով հաւատացելոցն, զի ողորմութեան արժանասցին ողորմածքն ըստ տէրունական հրամանին։ Զոր իմացեալ նոր հաւատացեալքն եւ վառեալք ՚ի սէրն Քրիստոսի յառաջագոյն պատրաստութիւն առնելով ժողովեցին զնուիրակութիւնս, եւ առաքեցին յԵրուսաղէմ օգնական լինելով նեղութեանցն որ գալոցն էր։ Այս եղեւ պատճառ նուիրակութեան սուրբ Երուսաղէմի։ Ուրեմն ընդ քրիստոնէական անուանադրութեանն եդեալ եղեւ ողորմութիւն ժողովել եւ յղել ՚ի սուրբ Երուսաղէմ. հին աւանդութիւն եւ ո՛չ նոր սահման։ Ուստի յայտ է թէ ամենայն ոք որ զքրիստոնէական անունն կրէ, պարտակա՛ն է յիշել զԵրուսաղէմ տասանորդիւ ապրանաց իւրոց. եւ առնել զողորմութիւն ո՛չ մոռանալով զտեղիք երախտաւորին իւրոյ Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, եւ յօգնութիւն հասանիլ որպէս որդի առ ծնօղն իւր, ըստ շնորհալւոյն թէ՝ Պարտապան է հօր որդին, հատուցանել զվարձս ծնողին։ Ուստի պա՛րտ է ամենայն քրիստոնէի յիշել միշտ զերախտիքն Քրիստոսի. ունիլ սէր առ սուրբն Երուսաղէմ եւ ասել՝ Բարի՛ արա Տէր կամօք քովք Սիօնի, եւ շինեսցի պարիսպն Երուսաղէմի։ Որպէս եւ երանելին Պօղոս աւանդեաց ասելով, իւրաքանչիւր ոք գանձեսցէ յանձին իւրում յաւուր միաշաբաթւոջ լսելով ՚ի սուրբ Աւետարանէն զերախտիսն Քրիստոսի, եւ ՚ի միտ բերելով զփրկագործութեան Սուրբ Տեղիքն Երուսաղէմայ, կիրակոց կիրակէ գանձեսցէ՛ յանձին իւրում։ Որ էխազնայել եւ շտեմարանել յերկինս։ Ըստ հրամանի Փրկչին թէ՝ Գանձեցէ՛ք ձեզ գանձս յերկինս։ Յայսմանէ ճշմարտապէս պարտ է գիտել, զի ամենայն անձն քրիստոնեայ թէ այր կամ կին, յաւուր կիրակէի ուղղել զդիտաւորութիւնն եւ ՚ի հասարակ ապրանացն յատկացուցանել եւ հանել բաժին Քրիստոսի, եւ արկանել ՚ի գանձանակն Տեառն ըստ կարողութեան եւ փափագանացն։ Ահա յայտ եղեւ թէ ամենայն եկեղեցիք քրիստոնէից ուր եւ ընթեռնուն զիւղաբերից սուրբ Աւետարանն ՚ի պատիւ Յարութեանն Քրիստոսի, պարտինան խափան ունիլ զգանձանակն Երուսաղէմի. եւ արկանել զբաժինն Քրիստոսի ՚ի գանձանակն իւր որ է պտուղ սիրոյ լոյս հաւատոյս քրիստոնէականի։ Եւ այս քրիստոսահրաման, քան թէ մարգարէաւանդ եւառաքելասահման. եւ ո՛չ նորաձեւութիւն արծաթսիրութեան զոր քաւ եւ մի՛ լիցի։ Վասնորոյ թէ՝ Ոք հակառակի եւ խափանէ՛ զգանձանակն սուրբ Երուսաղէմի, եւ զնուիրակութիւնն՝ Քրիստոսի եւ իւրոց մարգարէիցն եւ առաքելոցն սրբոց է հակառակ։

Երրորդ՝ թէ զի՛նչ շահ եւ օգուտ էողորմութիւն տալն սուրբ Երուսաղէմայ։ Շահ եւ օգուտայսմ ողորմութեանն այս է։ Նախ զի զանցաւոր ապրանքսեւ զմեծութիւնքս անանցանելի առնէ. զապականացուս՝անապական, զկորստականն մնացական, զերկրաւորս երկնային. իբրեւ զպղինձ փոխանակեալ ընդ ոսկւոյ. որպէս ասաց Փրկիչն, երթա՛յք գործեցէք մի՛զկորստականն, այլ զմնացականն։ Եւ ըստ Պօղոսի եւԴաւթի՝ Սփռեաց եւ ետ աղքատաց՝ արդարութիւն նորամնա՛յ յաւիտեանս յաւիտենից։ Եւ դարձեալ ըստ Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ թէ՝ Որ արբուսցէ միում բաժակ մի ջուր ցուրտ յանուն աշակերտի թէ դուք Քրիստոսի էք, ո՛չ կորուսցէ զվարձս իւր։ Եւ թէ՝Արարէք ձեզ բարեկամս ՚ի մամոնայէ անիրաւութեան, եւ յորժամ պակասի՛ ընկալցին զձեզ ՚ի յարկսն յաւիտենից։ Եւ թէ՝Վաճառեցէ՛ք զինչս ձեր եւ տուք ողորմութիւն։ Վասնէ՞ր՝ Վասն այն զի ՚ի սեղան Հօր իմոյ բազմեցուցից եւանցեալ պաշտեցից զձեզ։ Եւ դարձեալ՝ Երանի¯ողորմածաց զի նոքա զողորմութիւն գտցեն։ Եւ թէ՝Յայնժամ ծագեսցին արդարքն որք են ողորմածքն իբրեւ զարեգակն։ Այսու վկայութեամբս հաստատեալ յայտառնէ զշահ եւ զօգուտ ողորմութեանն Երուսաղէմի. որ զանցաւորն տալով զանանցն փոխարէն առնու։

Երկրորդ՝ շահ եւ օգուտ ողորմութեանն Երուսաղէմի՝ զի զողորմածն հաւասար սրբոց արդարոցնեւ առաքինեացն հանէ. թէ ընդ կենդանիսն, եւ թէ ընդննջեցեալսն որք են ՚ի սուրբ Երուսաղէմ։ Եւ նոյն Երուսաղէմայ հաւատովն ընդ ամենայն տեղիս որք սուրբ գտանիցին։ Ըստ սրբոյն Պօղոսի՝ Ո՛չ եթէ ձեզ նեղութիւն եւ այլոցն հանգիստ կամիմ, այլ հաւասարութեամբ այժմու ժամանակիս՝ ձեր առաւելութիւնդ ՚ի նոցա պակասութեանն. զի եւ նոցա առաւելութիւնն եղիցի ՚ի ձերում պակասութեանն. զի եղիցի հաւասարութիւն հոգւոյ եւ մարմնոյյընկերակցութիւն եւ մասնակցութիւն սրբոցն։ Որպէս ասաց Քրիստոս՝ Որ ընդունի զարդար յանուն արդարոյ՝զվարձս արդարոյ առցէ։ Արդ՝ եթէ զարդարն ընդունելովզվարձս արդարոյ յո՛յժ առնուցու, ապա զՏէրն արդարոց ընդունօղն որ նոյն ինքն է Քրիստոս Աստուածն մեր՝աներկբայ զփառս Յիսուսի առցէ լինելով ժառանգակից փառացն նորա։ Ըստ Պօղոսի՝ Ժառանգ Աստուծոյ եւ ժառանգակից Քրիստոսի։ Եւ թէ՝ Նորոգեսցէ զմարմին խոնարհութեան մերոյ ըստ նմանութեան մարմնոյ փառաց իւրոց։ Եւ թէ՝ Յորժամ նայն յայտնեսցի, նման նմա՛լինելոց եմք։

Տե՛ս ուրեմն զշահ եւ զօգուտ Երուսաղէմայ ողորմութեանն, որ ՚ի հաւասարութիւն մեծութեանփառացն Քրիստոսի հանէ ըստ չափոյ իւրոյ։ Որպէս եւգրեալ է թէ՝ Որ զբազումն էառ ո՛չ առաւելաւ, եւ որ զսակաւն է առ, ո՛չ նուազեցաւ։ Երրորդ՝ ողորմութիւն տուօղն Երուսաղէմայ ՚ի յայս կեանքս պատուի ՚ի մարդկանէ եւ փառաւորի. եւ ՚ի հանդերձեալնյԱստուծոյ վարձատրի։ Եւ թէպէտ վասն հասարակ աղքատաց որ առանձնակիք են, ասաց Տէրն մեր՝ Մի՛գիտասցէ ձախ քոյ զոր ինչ գործէ աջ քոյ։ Ծածուկ տալ՝ զի մի՛ ոք ՚ի մարդկանէ գիտասցէ եւ փառաւորեսցէ զտուօղն. զի մի՛ լիցի ասել՝ Այն իսկ են վարձք նոցա։ Սակայն վասն տրոցն Երուսաղէմի եւ այլոց այսպիսիեաց, ասէ հազարապետն խորոց խորհրդոյն Յիսուսի երանելին Պօղոս թէ՝ Խորհիմք զբարիս ո՛չ միայն առաջիԱստուծոյ, այլ եւ առաջի մարդկան։ Յա՛յտ է, թէյայտնի լինիլ պարտ է Աստուծոյ եւ մարդկան. զի յամենեցունց պատուեսցի տուօղն, եւ ամենեքին լուեալ յորդորին ՚ի տալն. եւ լինի տուօղն պատճառ բարեաց այլոց։ Ուրեմն աստ ՚ի մարդկանէ պատուի տուօղն, եւ ՚ի հանդերձելումն զկեանս յաւիտենականս ժառանգեսցէ. եւ երանելի կոչի ըստ Եսայեայ՝ Երանի որ ունիցիզաւակ ՚ի Սիօն եւ ընտանեակ յԵրուսաղէմ։ Զայսգիտելով սուրբն Պօղոս, զմեծագոյնսն ՚ի սրբոցն եւ զհաւատարիմսն կարգէ եւ դնէ ՚ի վերայ պաշտամանս այսորիկ զի մի՛վնասեսցի մեծութիւն ապրանացն Քրիստոսի, զՏիտոս եւ զԲառնաբաս զհաւասարակիցսն իւր. որպէս ասէ՝ Բայց եթէ Տիտոսի բանք ինչ են՝ իմ հաւասար է եւ ձեր գործակից։ Եւ դարձեալ ասէ եթէ՝ առաքեցաք ընդ նմա զեղբայրն որոյ գովութիւնն յԱւետարանի անդ է ընդամենայն եկեղեցիս. որ է ինքն Ղուկաս ընդ Տիտոսի առաքեա։ Այլ եւ առաքեցաք, ասէ, ընդ նոսա զեղբայրն մեր զոր ընտրեցաք ՚ի բազում իրս բազում անգամ պինտ գտեալ. եւ ո՛չ այսչափ միայն, այլ եւ ձեռնադրեալ յեկեղեցեաց անտի որ է ինքն Բառնաբաս. նշդեհակից մեր եղեւ ՚ի շնորհս յայսմիկ, ա՛յս է ՚ի տուրս ողորմութեան որէ ՚իփառս Աստուծոյ։ Եւ զայս գործ փառք Քրիստոսի ասէ, զիմի՛ ոք արատ դիցէ նմա վասն պաշտամանս այսմիկ եւ վնաս ինչ։ Եւ դարձեալ ասէ՝ Ողորմութիւն հարկիս այսորիկ ոչ միայն պակասութիւն սրբոցն լնուլ է, այլ եւբազմօք փառավորել զԱստուած գոհութեամբ վասն հնազանդութեամբ տուողացն. եւ աղօթք առնել վասն նոցա. զի տուօղքն հաղորդակիցք լիցին բարութեացն Աստուծոյ։ Զի թէ մի՛ բերան գոհութիւն պարտական առնէ զԱստուած, ո՞րքան եւս առաւել բազմօք գոհութեամբ տալ զշնորհս՝ այսինքն զողորմութիւն եւ զնուէրս արդեանց տանն Աստուծոյ առ ՚ի պայծառցուցանելոյ զՏնօրինական Սուրբ Տեղիքն։ Ուրեմն աներկբայ փոխատու լինի Աստուծոյ տուօղն. եւԱստուած է վարձահատոյց նմա ընդ միոյն հարիւրապատիկ, հազարապատիկ եւ բիւրապատիկ։ Չորրորդ՝ ողորմութիւն տալն սուրբ Երուսաղէմայ ՚ի չար աւուրպատահմանէ փրկէ ըստ Տուբիթայ, ո՛րչափ եւ իցէ քոյ՝ ըստ նմին բազմութեան արասցես զողորմութիւն. զիողորմութիւնք փրկեն ՚ի մահուանէ եւ ո՛չ տան մտանել ՚ի խաւար. զի ինքն Տուբիթ, եւ նու նորին Սառա այսու փրկեցան։ Եւս՝ Փրկէ՛ ՚ի ձախակողման դասուն յաւուրդ դատաստանին. ըստ առաքելոյն՝ Բարձր ՚ի գլուխ պարծի ողորմութիւնն առ դատաստանաւ։ ՚Ի ժամ մահու կեցուցանէ որպէս զՏաբիթայն։ Զհողեղէն մարդ ներանելի առնէ որպէս սուրբ առաքեալքն։ ՚Ի մէջ երկրի ՚ի հիւանդութենէ բժշկէ որպէս Եզեկիայն։ Զմեղուցեալ հոգին քաւէ եւ սրբէ որպէս զպոռնիկն որ եհեղ ՚ի վերայ ոտիցն Տեառն զմեծագին իւղն։ Եւ այլ բազում գոյշնորհք փոխանակ տրոց ողորմութեան սուրբ Երուսաղէմի. վասն այն բազում շահ եւ օգուտ լինի տուողացն։

Չորրորդ՝ վասն թէ վնասօղն տրոցն Երուսաղէմի ո՞րպիսի պատժիւ պատուհասի։ Վնասարարքն եւ հակառակօղքն տրոցն Երուսաղէմի բազում կերպիւ պատուհասեցան յԱստուծոյ եւ ՚ի սրբոցն։ Որպէս ՚իհնումն գողն ընչիցն Աստուծոյ աքար զամբրեանն որ անցաւ զհրամանաւն Աստուծոյ եւ գողացաւ յընչից Տեառն Աստուծոյ զկտոր արծաթն, ո՞րպիսի դառն պատժօք պատուհասեցաւ եւ քարկոծեցաւ յԻսրայէլացոց։ ԵւԳեէզի աշակերտն Եղիսէի մարգարէին որ բորոտեցաւ վասն առնելոյն զտաղանդ արծաթոյն։ Իսկ ՚ի նորումս մատնօղն Յուդա որ զարկղն առ ինքն ունէր եւ գող էր եւ վնասիչ ընչիցն Քրիստոսի. որ եւ կախեցաւ մարմնով եւ՚ի կորուստն յաւիտենական եղեւ հոգւով եւ մարմնով։ Եւ յետ նորա Անանիա եւ Սափիրա այր եւ կին, ՚ի միասինգողացան եւ ՚ի Պետրոսէ առաքելոյն սատակեցան. որ եւահ անկաւ ՚ի վերայ ամենայն հաւատացելոց. եւ այլք բազումք որք նման սոցա պատժեցան եւ պատուհասեցան։ Եւ թէպէտ թուին յաչս մարդկան այն վնասօղքնԵրուսաղէմի իբրու թէ յաջո՛ղք են ՚ի գործս, բայց ո՛չգիտեն եղկելիքն զբան մարգարէին թէ՝ Ահա՛ մեղաւորքեն եւ յաջողեալէ նոցա։ Ուստի զկնի ո՛չ բազումժամանակաց տնանկք եւ մուրացկան լինին ըստ բանի մարգարէին՝ Տեսի զամբարիշտն վերացեալ եւբարձրացեալ որպէս զմայրս Լիբանանու. անցի եւ ահա ոչ էր, խնդրեցի եւ ո՛չ գտաւ տեղի նորա։ Ահա՛ յայտ եղեւ զօրութիւն ընչից եւ ապրանացն սրբոյ Երուսաղէմի, թէ ո՛րպէս պատժեցան եւ պատուհասեցան վնասօղքն եւ լափլիզօղ գողքն ՚ի մէջ աշխարհի. եւ ՚ի հանդերձելումն ՚ի հուրն յաւետանական մատնին հոգւով եւ մարմնով։

Հինգերորդ՝ վասն թէ ո՞րպիսի փառօք ճոխացան ողորմութիւն տուօղքն սուրբ Երուսաղէմայ, եւ հաւատարիմ վերակացուքն։ Այսմ հոգեւոր գործոյս գործակիցքն արդարեւ փառօք պայծառացան եւ ՚ի Տեառնէ պսակեցան։ Քանզի այսմիկ սպասաւորութեան գործոյս՝պաշտօնեայ եւ վերակացու եղեւ սուրբն Ստեփաննոս ընկերովքն իւրովք. որոյ վասն արժանացաւ լնանիլ շնորհօք եւ զօրութեամբ. եւ զՈրդին Աստուծոյ ընդաջմէ Հօր տեսանել մարմնաւոր աչօք. եւ զառաջին պսակ մարտիրոսութեանն ընկալաւ. նոյնպէս եւ ընկերքն իւր։ Յետ նորա սուրբն Պօղոս եւ Բառնաբաս սպասաւորք եղեալ գործոյն Երուսաղէմի եւ վերակացու տրոցն. զորժողովեցին ՚ի նոր հաւատացելոց զպտուղ սիրոյ, եւ տարեալ յԵրուսաղէմ ՚ի պէտս սրբոցն՝ դարձանյԱնտիոք. վասնորոյ հրամանաւ Հոգւոյն Սրբոյ առաքելական աշտիճանաւ պատուեցան. եւ ձեռնադրեալ փառաւորեցան։ Նոյնպէս եւ Տիտոս վասն այսմ սպասաւորութեանս ՚ի հաւասարութիւն Պօղոսի եղեալ՝բովանդակ կղզւոյն Կրիտու պատրիարգ եղեւ։ Եւ մանուկն Տիմօթէոս սակս գործոյս այսմիկ հաղորդ եւ որդի եղեւ Պօղոսի առաքելոյն. եւ կացուցաւ առաջնորդԵփեսոսի։ Եւ այլք բազումք ՚ի սրբոցն, ՚ի հայրապետաց եւ ՚ի վարդապետաց, որք բազմախոնջ վաստակութեամբ ՚ի սէր Սուրբ Տեղեաց հաւատարմապէս զսպասաւորութիւնս եւ զվերակացութիւնս արարեալ ՚իհոգի եւ ՚ի մարմին ընկալան զվարձս. եւ յիշատակին հանապազ. որոց յիշատակն օրհնութեամբ եղիցի։

Իսկ տուօղքն ողորմութեանց սուրբ Երուսաղէմայ եւ բարերարքն Սուրբ Տեղեացն՝ բարեհռչակ եղեն առ ամենեսեան. եւ ՚ի թիւս ընտրելոցն կացուցան։ Յորոց ՚ի հնումն մեծն Աբրահա՛մ է որ զորդին ո՛չ խնայեաց հանել ՚ի լեառն Գողգոթայ մատուցանել զնա պատարագ Աստուծոյ։ ԵւԴաւիթ յորժամ արար զպատարագն ՚ի կալն Ուռնայի բարձաւ սուր հրեշտակին որ սատակիչն էր եւաստուածահայր անուանեցաւ. եւ սիրտ Դաւթի իբրեւ զսիրտ Աստուծոյ վկայեցաւ վասն ողորմութեան եւ հեզութեանն։ Սոյնպէս եւ Սողոմոն որ զտաճարն շինեաց՝ Ո՛չ գտաւ նմա նմա իմաստուն ՚ի ստեղծուածս. եւ օրինակեցաւ Յիսուսի Փրկչին մերոյ։ Նաեւ աշխարհակալ թագաւորն Կոստանդիանոս եւ Տրդատ, Հեղինէ թագուհիւ հանդերձ մեր սուրբ Լուսաւորչաւ եւՍեղբեստրոսեաւ զսրբութեան տեղիքս շինեցին եւ պայծառացուցին բազում զարդուք. յիշատակ թողեալ մեզ ՚ի ժառանգութիւն։ Որ եւ եկեղեցի սուրբ տօնէ՛զյիշատակս նոցա. որ եւ օրհնութեամբ եղիցի։ Թողում եւ զայլ բարեպաշտ իշխանս, եւ զպարօնայքն, եւ զտանուտեարքն որոց անուանք նոցա գրեա՛լ են ՚ի դպրութիւն կենաց։ Արդ թէ եւ նեղութիւն իցէ հաւատացելոյն, ո՛չ պարտի երես դարձուցանել յողորմութենէ Երուսաղէմի։ զի ցուցանէ սրբազաննՊօղոս զառաւելութեան սիրոյ պտուղն զտուրքն Մակեդոնացւոց. որք ինքեանք գոլով ՚ի կարի նեղութիւնս եւ ՚ի դառն աղքատութիւնս քան զկարն իւրեանց, առաւել ինքնայօժար կամօք աղաչեցին զՊօղոս առնուլ զտուրս նոցա վասն սրբոցն Երուսաղէմի. որպէս եւ գովէ զնոսա երանելին. Ո՛չորչափ ակն ունէաք, ասէ, ընչիցն, այլ եւ զանձինս ետուն նախ տՏառն Աստուծոյ եւ ապա առաքելոցն կամօքն Աստուծոյ. յայտնելով թէ կամքն Աստուծոյ է այս։Դարձեալ նոյն սուրբն Պօղոս զՏիտոս աղաչէ կամօքն Աստուծոյ. զի որպէս յառաջագոյն ինքն Տիտոս ՚ի Կորնթոս գնացեալ էր, եւ յորդորեալ յօժարեցուցեալ էր զԿորնթացիսն ՚ի տուրս Երուսաղէմայ՝ աղաչէ զնա զիդարձեալ երթիցէ ասէ՝ Եւ Տէր զսկսեալ յորդորումն եւզխոստումն նոցա յառաջագոյն ՚ի գլուխ հանեալ կատարեսցէ։ Ընդ նմա առաքելով զԲառնաբաս եւ զՂուկաս վկայական թխտիւ եւ գովեստիւ եւ բանիւհաւատարմութեան. յայտնելով նոցա վասն հաստատութեան տրոցն Երուսաղէմի. զի մի՛ եղծեալ խանգարեսցի ՚ի վնասուց գայթակղութենէ կարծեացնոցա։

Դարձեալ թխտիւ եւ աղերսական բանիւ խօսիընդ Կորնթացիսն. Ո՛չ ճոխութեամբ իբր զՏէր հրաման տամ ձեզ. եւ այն վասն ձերոյ օգտի. զի զմտերմութիւն սիրոյ ձերոյ յայտնի լիցի. եւ վասն այլոց փութոյ զի եւ այլքն փութասցին։

Աղաչէ՛ խրատիւ թէ որպէս առաւել էք հաւատով բանիւ եւ գիտութեամբ եւ ամենայն փութով. եւ որ ՚ի մէնջ ՚ի ձեզ սէրն է, ասէ, այն սիրովն խրատտամ ձեզ զի եւ այդմ շնորհի, այս է տրոցն առաւելլինիք. զի եւ ձեր բարի նախանձն զբազումս յորդորեսցէ. եւ ըստ բազմաց յորդորման, բազում վա՛րձս ընդունիք յամենեցուն բարեաց պարգեւողէն։ Յետ որոյ ՚ի կարգի՛ դնէ զշնորհս կենսատուին մերոյ եւ ասէ՝ գիտէ՞ք զշնորհս որ է երախտիքն Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի. այն որ մեծատունն էր վասն մեր աղքատացաւ. զի դուք նորա աղքատութեամբն մեծասջիք։Եւ որպէս նա վասն ձեր աղքատացաւ զի դուք մեծասջիք, այսպէս եւ ձեզ պարտ է աղքատանալ զի նա վասն ձերմեծասցի։ Որով եւ երկրպագելի Սուրբ Տեղիք նորափառաւորեալ եւ պայծառացեալ մնասցեն ՚ի գովեստ եւ՚ի փառս անուան իւրոյ սրբոյ. ըստ այնմ, փառաւորէ՛Տէր զփառաւորիչս իւր։