Պատմութիւն պատերազմին Խոթինու

ՅԱՂԱԳՍ ԵԼԱՆԵԼՈՅ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԶՕՐԱՑ ՀԱՒԱՏԱՑԵԼՈՑՆ Ի ՃԱԿԱՏ ՊԱՏԵՐԱԶՄԻՆ, ԵՒ ՏԱՃԿԱՑ ՈՐ ՈՉ ԻՇԽԵՑԻՆ ԵԼԱՆԵԼ ԱՄԵՆԵՒԻՆ

Յայնժամ ի չորեքշաբթի աւուր օգոստոսի [=29 օգոստ. /8 սեպտ. ] ամենայն զօրք քրիստոնէիցն պատրաստեցան մեծաւ զգուշութեամբ խոստովանելով եւ հաղորդելով, եւ ի միմեանց զթողութիւն հայցելով. եւ ապա միահաղոյն ելին արտաքս վաղվաղակի, եւ բազում ճարտարութեամբ հանդերձեցին զգունդ հեծելոցն դասս դասս, |240ա| նոյնպէս եւ զհետեւակազօրսն ըստ պատշաճի պիտոյից պատերազմացն, եւ մնային յերկար գալստեան հակառակորդացն։

Իսկ զօրք անհաւատիցն հայեցեալ ի վերայ զարհուրեցուցիչ եւ ահարկու ազանց Լեհացն, որք միահամուռ կապուտազգեստ եւ երկնագունակ, երկաթապատ պողոպատիկ զրահիւք հաստատեալ կային ի դիմի՝ որպէս զլեառն անդրդուելի կամ իբրեւ զպարիսպ ամրակառոյց, յայնժամ պակուցեալք ամենեքին ըմբռնեցան [յ]ահ եւ երկիւղ, եւ ոչ համարձակեցան ելանել ի մարտ, այլ բերեալ զմեծամեծ թոփսն ի մէջ անտառախիտ ծառոց, եւ անտի թաւալէին (զռումբսն) ի վերայ քրիստոնէից, եւ բարձր ձայնիւ աղաղակէին՝ Արիք ընդ առաջ. զոր տեսեալ քրիստոնէից զանվաւեր գործս նոցա, թոյլ ետուն ի տեղիս իւրեանց. նոյնպես եւ նոքա արարին։

Յայսմ աւուր ի բանակն Տաճկաց գրեցին չորս հազար ենիչարի, քանզի յոյժ պակասեալ էր զօրք հետեւակացն։

Ի հինգշաբթի օր [=30 օգոստ. /9 սեպտ. ] դարձեալ զօրք քրիստոնէիցն ի ճակատամարտին հանդերձան, եւ թշնամիքն ոչ կամեցան ելանել ամենեւին որպէս եւ յերէկն. բայց սակաւք ի Թաթարաց անցեալ յետս Խոթին, եւ խորհեցան նենգաւ հարկանել, իսկ քրիստոնէից ունէին յառաջագոյն դարանակալս ի պահեստի յեկեղեցին Խոթինու՝ նոյնպէս հարիւր այր հետեւակ, որք ի վերայ հասեալ ըմբռնեցին ի նոցանէ երեք Թաթար կենդանի եւ բերին առ հեթմանն, եւ զորքանս սատակեցին սրով, եւ մնացեալքն փախեան անմխիթար։

Ուրբաթ եւ շաբաթ [=31 օգոստ. -1 սեպտ. /10-11 սեպտ. ] նոյնպէս եկին այլազգիքն ի վերայ Խազախաց չորս եւ կամ հինգ անգամ, եւ ոչինչ օգտեալք դարձան յետս ամօթով։

Իսկ ի կիրակէի աւուրն [=2/12 սեպտ. ] շարժեցան ամենայն զօրութեամբ բազմութիւն անհաւատիցն, եւ եկեալ շուրջանակի պաշարեցին զբոլոր բանակն քրիստոնէից իբրեւ զամպ խրթնացեալ, եւ որպէս զվիժանս հոսմանց փրկեալ յալեաց, եւ այնքան առաւել՝ մինչ զի ոչ ամենեւին երեւիւր դաշտն եւ ոչ լերինքն, եւ յամենայն կողմանց եդեալ զահագին թոփսն սկսան հարկանել |240բ| անդադար, զոր ասեն թէ ի սմին աւուր թաւալեցին զթոփսն աւելի քան զերկու հազար անգամ, բայց ի զուր եւ ընդ վայր, զի ոչ զոք վնասել կարէին երբեք։ Նոյնպէս եւ քրիստոնեայքն ի ներքուստ հարեալ զթոփս եւ զթֆանկս կործանէին յերկիր զբազումս ի նոցանէ, եւ ոմանք ելանէին արտաքս ի նիզակակիր զօրաց եւ հետեւակացն եւ պատերազմէին ընդ բարբարոսս մինչեւ յերեկոյն, ուստի ձանձրացեալք թշնամեացն գնացին տրտմութեամբ։

Ի սմին աւուր զօրքն Խազախաց զմեծ զօրապետն իւրեանց աքսորեցին ի պատուոյն, եւ ի տեղի նորա կացուցանեն զայր ոմն քաջ եւ պատերազմող՝ որ կոչիւր Սահայտաչնի, որ յառաջն հազարապետ էր նոցա. եւ այս այնր աղագաւ դատեցին, զի ի գալն իւրեանց ի Խոթինն՝ ուղարկեալ էր չորս հազար Խազախ ի յերկիրն Պուղտանաց վասն ագահութեան, որ կորեան անդ անօգուտ առանց գիտութեան ընկերացն, որպէս եւ յառաջն ասացաք. եւ յետ երկու շաբաթի գլխատեցին զՊորոտաւքա ի բանակն իւրեանց։