Դաւթար (1778-1800)

Յորմէ սիրով եւ օրհնութեամբ, Քրիստոսական սուրբ ողջիւնիւ, եւ նոյնաէջ սրբոյ Տեղւոյս շնորհիւն գիտասջի'ր սիրելի եւ հոգեւոր որդի մեր` եւ հարազատ զաւակ սրբոյ Աթոռոյս, Յովսէփ Աստուածաբան վարդապետ: Զի չորք թուղթ քո` իւրաքանչիւրն երկահատուած, որք գրեցեալք էին ի սեպտեմբերի, Ժ. ի դեկտեմբերի, Ի. ի փետրվարի, Ի. եւ ի մարտի Ի. ժամանեցին առ մեզ ի նոյեմբերի ԺԵ. ի փետրվարի ԺԸ0 ի մարտի ԺԷ. եւ յապրիլի ԺԸ: Զորս եւ ընթերցեալ` իմացաք զգրեալսդ: Բայց մեք ի հոկտեմբերի ամսոյն ելն զթուղթ գրեցաք առ քեզ, հանդերձ հարկաւոր փուսուլայիւ, եւ ընդ երից թղթոց ի քէն խնդրեցելոց, եւ երկուց Ատենի ժամագրքաց եւ երկուց Յովսէփոսից աստէն տպեցելոց յղեցաք ի Թիֆլիզ, անտի հասանիլ առ քեզ. որք ի վաղուց պարտին հասեալք լինիլ: Սակայն զի ոչ ինչ գրես զայնցանէ, տարակուսիմք թէ զինչ իցեն եղեալք: Իսկ յայնմհետէ ցարդ ձեռնհասութիւն ոչ եղեւ մեզ գրել ինչ սիրելւոյդ: Այլ այժմ լուր զպատասխանիս գրեցելոցդ հարկաւորացն բանից: Արդ` գրեալ էիր նախ զԹագուհւոյ ո'չ եւս գալն ի Նախիջեւան. այլ զիս ընդ առաջ ելանելն նմա, եւ զՆամցայի կայսեր դեսպանն տեսանելդ, եւ զխօսիլդ ընդ նմա վասն թղթոցն մերոց. եւ ապա զթուղթսն յղելդ ի Պետրպօլք առ Մարգար եւ Փիլիպպոս Աղայսն եւ Տօքտօրն, թարգմանել, եւ յղել, եւ այլն... եւ վերջապէս զքո կրկին եւս թուղթ գրելն առ նոյն կայսրն, եւ հանդերձ կայսերուհւոյ շնորհեալ հրովարտակօքն յղելն. զորս զամենայնս իմացեալ շնորհակալեցաք. եւ թէ զո՞րպիսի վՃար առնուցու բանն, ի հարկէ իմանալոց եւ գրելոց ես մեզ: Ապա գրեալ էիր զպ. Ստեփանէն ծանուցեալ գոլ լրիւ զորպէսն մարտի դոցա ընդ նոսա, եղբօրն իւրոյ. յորմէ եւ մեք իմացաք. Աստուած զվախՃանն ի բարին տարցէ. ողորմելով եւ մերազնեայցն խղՃալեաց ուր եւ իցեն: Գիտացաք եւ զՆախիջեւանու վանից շինմանն առնուլն զկատարումն ամենայն շինուածովքն, կաթողիկէն եւս որ անկատար է, այն եւս թերեւս ցայժմ կատարեցաւ, որոյ վասն ուրախ եմք, եւ ասեմք բարեաւ վայելել զնա ազգին մերոյ օրհնեցելոյ, եւ յիշել զաշխատաւորդ նմին: Բայց վասն Ամստէրդամու տպարանին որ զարձակման թուղթ գրեալ էին խնդրեալ, իմա' առ այն, զի հոգելոյս Հայրապետն մեր որ արգել զայն ի բանեցուցանելոյ, ի մէջ այնր եղելութեանցն մեք էաք գոլով ի Զմիւռին, որ նոքա մեօք ազդեցին լուսահոգւոյն զգիրս տպագրել, եւ նա ո'չ կամեցաւ բարեմտութեամբ թէ` աշխարհականքն զի՞նչ հոգացողութիւն պարտին առնել սրբագրութեան, այլ սխալանօք լցուցանելով զգրեանսն օտարացն ծաղր առնել տալոց են զմեօք, եւ նախատինս ածելոց ազգի մերում: Վասնորոյ` խափանումն ետ կամաց նոցա: Իսկ առ մեզ գրեաց եւս պատՃառաբար, եւ մեք գրեցաք պ. Առաքելին. զի զգրոց հայր եւ մայրն ի սուրբ Աթոռս յղեսցեն, որովք աստ գրեանք տպեսցին ի յիշատակ նոցա: Սակայն նոքա ո'չ կամեցան. եւ մնաց գործարանն` խափան: Յետ մահուան Առաքելին ես գրեցի որդւոցն նորա Բարաղամին զմխիթարութիւն, եւ յիշեցի զբանսն սրբազան Հայրապետին, որում նա պատասխանի եւս ո'չ արար: Ահա յայսքան ժամանակ այն տպարանն ո'չ պիտոյացաւ: Այժմ մինչ սուրբ Աթոռոյնս գոյ եւ ի տեղդ եւս քոյն հաստատեցաւ. գոհութիւն Աստուծոյ, ի՞նչ հարկէ ընդդէմ երջանիկ Հայրապետին մերոյ առնել ինչ, մինչ ո'չ եւս գոյ անդ գիտակ եւ հարազատ հոգածու այնմ գործառնութեամբ: Մեզ ոչ վայել է, եւ ոչ իսկ անկանի ընթանալ արտաքոյ շաւղաց երանելոյն մերոյ: Զհանգուցեալ Պետրոս վարդապետի շարադրեալ գրեանսն եւս որ խնդրեալ էիր, յայնոսում վրիպմունք գոլով, ներհակ մերայնոցն նախնեաց վարդապետացն սրբազանից, հոգելոյս Հայրապետն մեր էառ զայնս ի նմանէ եւ հարկեաց նմա ուղղել զսխալանսն, զոր եւ նա յանձն էառ, բայց տակաւին ոչ ձեռնարկեալ ի նոյնս, գնաց ի Պօլիս, եւ սրբազան Հայրապետն զգրեանսն պահեաց, եւ զգուշացոյց զմիաբանսն յանցանէ, մինչեւ սրբագրեսցին, որ թերեւս եւ քեզ գրեալ իցէ: Իսկ Պետրոս վարդապետն ի վերադառնալն ի սուրբ Աթոռս ի մեր ժամանակի, մեզ եւս խոստացաւ ուղղել զանյարմարսն, եւ խնդրէր տպեցուցանել, խոստանալով եւ զծախսն տալ ի գոյից իւրոց. եւ մեք յանձն առաք ի տպել տալ. բայց յայնժամ զԱտենին եւ զՅովսէփոսն ունէաք ի ձեռին, առ որովք եւ Լեզկեաց յարուցումն եղեւ, եւ վրդովեցաք երկիրս եւ մեք. եւ յետ նոցա ինքն փոխեցաւ առ Տէր, եւ մտադրեալքն մեր նահանջեցան: Բայց եւ յետ վախՃանման լուսահոգւոյն, ի խցէն բաց ի քսրոյն` դրամ քան ԶԲՃ ղուռուշ աւելի ոչինչ ել: Թէպէտ թամասուկք ելին Գ. կամ ԴՌ. ղուռուշի, ԲՌ. -ն ի Պօլիս ի վերայ Ագուլեցի տիրացու Գէորգին էր, որ վախՃանեցաւ, եւ միւսքն ի վերայ այլոց. սակայն` զայնս Մինաս վարդապետն մեր տարեալ ի Պօլիս` այժմ գրէ թէ` այնպէս տեղաւորեցեալք են, որ մի փարայ դուրս գալոյ Ճար չկայ: Իսկ գրեանքն որպէս հոգելոյս Հայրապետն մեր եդեալ է, դեռ այնպէս կամ անձեռամերձ: Եւ տպագրելն այնց ի սուրբ գահիս տպարանոջն քաջ վայել է, մինչ նա եւս սորին աշխատաւոր միաբան էր. եթէ Աստուած խաղաղ ժամանակ տացէ, սխալանացն ուղղագրիլ եւ աստէն տպագրիլն ի՞նչ անկարելի է որ անպատՃառ յայլ ուրեք յուղարկել լինիցի, եւ ի Ճանապարհսն եւս թերեւս փորձութեան հանդիպիցին: Ուրեմն` մինչ ի սուրբ Աթոռ Մայրս մեր ամենեցուն տպարան գոյ, յանկարելեացն հաշուի է զայնպիսի հեղինակագիր անհատ գրեանսն հանել աստի, եւ ենթարկել ամենակերպ խօսից եւ ասութեանց: Ապաքէն` առատ խոհականութեան սիրելւոյդ իմոյ հա'րկ է, մ'ի եւս բնաւ առնել զայդ խնդիր: Յիշեալ էիր զփոխիլն նախկին զօրապետին, որդոցն Սարգսի. եւ ի տեղի նորա Սըրֆ` կաւալեր Պետր Գաբրիէլիչ Թէքէլինի, եւ Բլղադիր` Կաւալեր մեծ Իվան Պետրովիչ Գօրիչի առաքիլն, եւ առ նոսա զթուղթ գրեալ էիր ասացեալ. ընդ որ հաՃեալ մեր եւ բարւոք համարեալ, գրելոց եմք առ նոսա զթուղթ, շնորհաւորելով զգալուստ իւրեանց: Ծանեաք եւ զբարեդիպութիւն Պ. Ստեփանին, զոր լիով գրեալ էիր, զվախՃան որպիսութեան նորին եւս` լաւապէս եզերեսցէ Տէր: ԶՃորայ դուռն ունողէն եւ վասն Բագրատունւոյն եւ մերայնոցն ողորմելեաց, զոր ինչ ազդեալ էիր, գիտացաք: Նաեւ` Խարդալեան տպագիր Գրիգորի զմահն իմացեալ` տրտմեցաք, եւ ափսոսեցաք առ պակասումն այնպիսի պիտանի առն, ցաւելով եւ վասն անկատար լինելոյն ձերոյ առաջադրութեան սակս գործարանին. սակայն եւ եւս որն բարի է, զայն յաջողեսցէ Տէր: Յաղագս Պօլսեցի տպագիր Պօղոսին եւ Մատթէոսին որ զբանս էիր գրեալ մեզ եւ Իսահակ վարդապետին, եւ զթուղթն նոցա ի ձեռն նորա էիր յղեալ, պատուիրեցաք նմա` որ զթուղթն յղեաց ի Պօլիս, դեռ պատասխանի չէ եկեալ. տեսցուք թէ զի՞նչ գրեսցեն: Իսկ յերկրորդ թղթոջդ զեկուցեալ էիր զգնալդ ի Ղռիմ, եւ տեսանելդ զխանգարումն բազմաց եկեղեցեաց մերոց. եւ զերկուց միայն շէն գոլն. եւ զմտադրելդ ի շինեցուցանել զսուրբ Խաչ վանսն օգնութեամբ Ազնուոյն մերոյ Յովհաննէս աղային, ըստ որում տեղին նմա է շնորհեցեալ ի Պայծառափայլէն. որոց ընդ տրտմելիսն տրտմեցաք հոգւով չափ, եւ ընդ ունիլդ զբարի ջանս առ շինութիւնս սուրբ Վանիցն եւ շրջակայիցն սրտադիւր եղաք: Գրեալ էիր եւ զառնուլդ զհրովարտակ բաշպօրթի, վասն անարգել լինելոյ քեզ, զի թէ հարկն պահանջիցէ, կարիցես գալ ի Կովկասու յայսկոյս, եւ ո'չ ոք ընդդիմադարձեսցի քեզ. ուրեմն` ե'րբ եւ կամք իցեն քեզ, ոչ է անհնարին գալդ ի սուրբ Աթոռս: Առ այս եւս բարձան տարակուսանք մեր, եւ անհոգ եղաք. գոհութիւն Աստուծոյ` որ քաղցրացոյց զսիրտ դոցա, շնորհել սիրելի որդւոյդ մերոյ զայդ ազատութիւն: Զկարապետէն սիրելի որդւոյն մերմէ շնորհակալութիւնս էիր արարեալ վասն աշխատելոյն բարւոքապէս, մեք եւս սրտադիւր եղեալ օրհնեցաք զնա. զոր եւ ողջունեմք հանդերձ պօլսեցի Թադէոս վարդապետիւն, զորմէ եւս թէպէտ յառաջ գրած էիր գալոց լինիլ յայսկոյս, առ ի դառնալ ի Պօլիս, սակայն յետոյ յղեալ եւս ի Պետրպօլք վասն հարկաւորութեանցն հանդիպելոց: Ի նոյն Թադէոս վարդապետէն լուեալ քոյ զհարցումն Յովսէփայ կայսերն ցԱզովացիսն թէ կարող էք զեպիսկոպոս պահել, եւ նոցա զինչ պատասխանելն որ գրեալ էիր, գիտացաք: Եւ յաղագս յանուն սուրբ Գէորգեայ քարեայ եկեղեցւոց աւարտմանն, եւ օծանելոյդ զնա` ուրախացաք: Հագարացւոց ջրով յառնելն առ զօրս դոցա, եւ պարտիլն, եւ այլ որպէսն, եւ այլ տէրութեանց եւս խռովութիւնքն զորս ծանուցեալ էիր, յորոց եւ խղՃալի մերազնեայցն անչափ վնասք են դիպելոց, ոչ սակաւ տրտմեցաք. խաղաղութիւն Տեառն ժամանեսցէ: Առ Մահտեսի Գալստանն յղեալ պահարանաւ թուղթքդ հասին, եւ վաղ ուրեմն յղեցաք ի Պօլիս առ Մինաս վարդապետն մեր, տալ նմա, եւ վասն թագին եւ վակասին, ըստ գրեցելոյդ խօսիլ ընդ նմա, եւ ի տալն նորա, հաւատարմօք հասուցանել աստ ի ձեռս մեր, զի եւ մեք յղեցիմք առ քեզ: Զտէր Ստեփանէն այտի առաքեցելոյ ի Հնդիկս, որ հարցեալ էիր, չունիմք զնմանէ զհամբաւս ինչ. այլ մեք յանցեալ տարւոջն գրեալ եմք վասն նորա ըզյանձնարարութիւնս առ նուիրակն մեր, եւ առ Շամիր աղայն, որպէս եւ ի հոկտեմբերի ելն ազդեալ եմք քեզ ի միամտիլ: Յաղագս ի Քեապուլ գտանեցեալ քրիստոնէիցն, որ գրեալ էիր զկարգաւոր յղել, գիտես զի յայս կողմունքս աւելորդ եւ պատեհ քահանայք ոչ գոն. եւ այժմոյս յուղարկելն աստի դժուարին վասն Ճանապարհաց, յոյժ վտանգաւորելոյն, այլ գրելոց եմք ի Ջուղայ նորոգ առաջնորդ վարդապետին, հոգ տանել` որպէս կարելի իցէ:

Եկեսցուք ի բանս երրորդի թղթոյդ: Պ. Եսայեաւն յղեալ դրամոցդ եւ Գռնետուիրն, եւ արծւոյն աղագաւ որ գրես, թէպէտ յիրաւի վասն Արծւոյն ի մոռացմանէ ոչ ունիմք գրեալ քեզ ինչ, սակայն` վասն գռնետուրին, եւ դրամոցն ո՞րքան մեզ հասանեալք, եւ որքան դեռ մնալոյն առ պ. Եսային, ծանուցեալ եմք քեզ ի հոկտեմբերի ելն, թէ` առ մեզ հասանելի դրամոյն զմեծ մասն հատոյց եւ սակաւ ինչ մնաց ի վերայ իւր, եւ զՎարդան վարդապետինն եւս հասուցեալ, մնաց նմա եւս տալոյ 88 թուման, եւ այնր աղագաւ եւս մեզ թամասուք ետ, կարելով զբանն ի Վարդան վարդապետէն, ապա գնաց ի յԱխալցխայ վասն հին առնելեաց իւրոց, երբ գայցէ, եւ զմնացորդսն եւս հատուսցէ, յայնժամ զղապզ եմ տալոց նմա հասուցանել քեզ: Յայնժամ այսպէս եմք գրեալ քեզ: Բայց դու որ ի մէնջ զղապզ խնդրես, մեք որպէս թողեալ զԵսային` առ քեզ յղեսցուք զղավզն, մինչ նա աղաղակէ թէ` ես ԲՃ. թումանի ղապզն յատուկ ունիմ առ նա, զԱՃԾԱ թումանի եւ ԵՌ-դնի ղապզ եւս ուրոյն եմ տուեալ, զձեր ղավզն ես պարտիմ առնուլ եւ նմա հասուցանել, որ զիմ ղապզերն յետս առնուցում: Ահա բանն այսպէս է. առ այս վրդովիլ ինչ չէ պիտոյ: Յայնմհետէ` խղՃալի Եսային երկիցս գնաց յԱխալցխայ եւ դարձաւ, ոչ ինչ օգտեցեալ ի վիՃոյն որ ընդ պարտատէրսն: Ապա գնաց ի Խօյ, եւ այժմ դարձեալ անտի գնաց ի Թիֆլիզ եւ վասն ախալցխացւոց վիՃոյն, եւ խոստացաւ շուտով դառնալ անտի այսր, եւ զտալիսն մեր տալ, եւ եւս զառ քեզ գրելի Ղավզն առնուլ, եւ յղել: Բայց ի կողմանէ արծուոյն ահա գրեմք, որ ամբողջապէս առ մեզ էհաս, եւ շնորհակալութիւն մեծ ունիմք զքէն, եւ օրհնեմք գտուօղսն. առ որս եւ զշնորհակալութեան թուղթ եմք գրելոց ի հարկէ: Ի կողմանէ Վարդան վարդապետին որ զկարծիս ինչ առնլով զոմանս անվայելուչ խօսս դրօշմեալ էիր, ընդ վա'յր էր. զի նա յառաջ քան զայս առաքեցեալ եղեւ ի գործ նուիրակութեան Յամթայ վիՃակին. զոր գիտելով քոյ անհոգ լեր: Այլեւ վասն ցաւոյն հանդիպելոյ տրտմեցաք, թէեւ դու ի խղՃէ քումմէ առաջնորդելով իբր յուրախութիւն մեզ էիր ազդեալ զանբարի դիպուածն. բայց գիտեա', զի մեք թէպէտ ի բազմաց բազում կերպիւք վշտանամք, սակայն ոչ եւ միումն զվատ ինչ կամիմք, ըստ որում հայր հասարակաց եմք կոչեցեալ. այլ մանաւանդ զբարիս խնդրեմք. այսպէս եւ առ սիրելի որդիդ մեր: Ուրեմն` զայդ ամենայն ինքնակարծ մտածմունսդ ի բա'ց դիր: Իսկ զի ի յետին թուղթդ ո'չ էիր յիշեալ զայնմանէ ցաւոյ, ուրախացաք վերստին, հաստատելով թէ` բարձեալ իցէ ի քէն, զոր եւ իսպառ հեռի' արասցէ Տէր, պահելով յառողջութեան զսիրելի որդիդ մեր: Նաեւ` վասն նուիրակութեան եւ սրբալոյս Մեռոնի, զոր ինչ գրեալ էիր, առ այն զա'յս իմա. զի ո՞չ ապաքէն յառաջագոյն ի յառանձնական թղթոջդ զհրաժարիլ էիր ցուցեալ ի նուիրակական գործոյն, գրելովդ թէ` անկարացեալ եմ, եւ ո'չ կարեմ ինքնին շրջել, զյատուկ նուիրակ յղեա', եւ այլն: Այնր աղագաւ եւ մեր տեսանելով թէ` վերադառնալդ ի սուրբ Աթոռս ո'չ յաջողի, եւ յայդր եւս ո'չ ունիս ձեռնհասութիւն առ կրկին աշխատութիւն նոյնոյ գործոյ` յակամայ կամս հաՃեցաք զյատուկ նուիրակ առաքել. որպէս եւ ի հոկտեմբերի ելն ընդ թղթոյն մերոյ առանձնական փուսուլայիւ ծանուցաք քեզ թէ` զնուիրակ եմք պատրաստելոց, առ ի յղել, եւ այլն: Իսկ այժմ զՄեռոն յղել խնդրես, որ է ներհակ առաջնոյ խնդրոյդ, եւ անպատեհ իմն, զի որպէս թէ զսրբալոյս Մեռոնն իբրեւ զհասարակ ինչ իրս ձեռաց ի ձեռս արկանելով աշխարհականաց, ա'յնպէս պարտիմք յղել: Այլ մեք որպէս յառաջ ի խնդրոյ քումմէ հարկեցեալ, խոստացաք, ըստ այնմ գրեցելոյ մերոյ առաջադրեալ ունիմք զՄեռոնն սուրբ ի ձեռն պատշաՃաւոր նուիրակի յուղարկել. որ նա զնուիրակութեան գործն արասցէ, եւ դու սիրելիդ մեր ի յԱռաջնորդական հոգսդ լիցիս: Եւ նարդենիս թէպէտ դժուարին է, մինչ Ումանխանն լեզկի յորջացեալ է ի Շուշի, եւ Ճանապարհքն ապականեալք են, եւ մեք եւս ի կասկածանաց անհանգիստ եւ հոգսալից կամք. սակայն` զպատրաստութիւն տեսեալ. յետ միջոցի միոյ մինչ խաղաղասցին Ճանապարհքն, ուղեւորեսցուք: Յիրաւի, թէպէտ արդեանց սրբոյ Աթոռոյս յետացումն եւ պակասութիւն լինի, որպէս եւ դու սրտացաւորէն գրեալ էիր. սակայն ոչ թէ կորնչին, այլ առ օրհնեալ ժողովուրդսն մեր մնան. հոգ չէ: Այսպէս գիտելով միամիտ լեր: Այլ եւ կրկին առ մհի Գալստանն յղեալ պահարանաւ թուղթդ հանդերձ յԱմասիա եւ ի Թօխաթ հասանելի թղթովքն ժամանեցին, զորս եւ մեք յանցեալ աւուրսն յղեցաք ի տեղիս իւրեանց: Յաղագս անօրինակ դիպուածոց Եաշ քաղաքին` զոր զեկուցեալ էիր, մորմոքեցաք ի սիրտ եւ յոգի, Աստուծոյ այցելութիւն ժամանեսցէ առ մերայինսն: Իսկ ի Չորրորդ թղթոջդ աւետարանեալ էիր վասն ազատութիւն տալոյ Մեծի Կայսերուհւոյն, խղՃալի մերազնեայցն ի նոր օրինադրութենէն, առ ի մնալ յառաջնում կարգին` որպէս էին. առ որ յոյժ ուրախացեալ գոհացաք զԱստուծոյ: Եւ ի վերայ Հաշտարխանու, Ղզլարու եւ Մօզդօքու, այլ եւ ի վերայ Ղզլարու յատուկ եւ ի վերայ Նախիջեւանու եւս յատուկ կոնդակս էիր խնդրեալ ըստ պատշաՃի իրացն, ընդ որս եւ առ ոմանս տուօղս տրոց զշնորհակալութիւնս, եւ առ Պայծառափայլն, եւ առ ազնիւսն մերազունս, զթուղթս առ հարկացն, հաՃեցաք ի գրել, յորս եւ ձեռնարկեսցուք իսկ յառաջիկայ աւուրքս: Այլ զամէնն ի միասին ընդ նորոգ նուիրակին եմք առաքելոց, որք եւս գիտութեամբ քով հասցին ի տեղիս իւրեանց եւ առ տեարսն: Բայց ի խնդրեալ թղթոցդ` զերիսն յառաջ յղեալ եմք. որոց մին էր ի Հաշտարխան առ Թիֆլիզեցի նոր Քէթխուդենց Դաւթեան Յովհաննէսն, վասն եղբօր իւրոյ Գրիգորի դիազարդ շուրջառին. մինն ի Ղզլար առ Մհի Գրիգորն, վասն իւր կտակ ԺԳ թումանին, եւ հանգուցեալ որդոյն իւրոյ Սարգսի դիազարդ դեղին դիպայ շուրջառին. եւ մինն առ Յօհանջանն վասն արծաթեայ Աղաւնոյն: Այլ այսքան ինչ գոյ. որ զայն թուղթն զոր ի վերայ Մհի Գրիգորին էիր խնդրեալ վասն ԺԳ. թուման կտակի իւրոյ եւ որդւոյն դիազարդին, այժմ զՄհի Գրիգորն հանգուցեալ գրելով, զայն թուղթ ի վերայ որդւոցն նորա պ. Յարութիւնին եւ պ. Յօհանին խնդրես, եւ զՄհի Գրիգորի կտակն զոր յայնժամ ԺԳ. թուման էիր գրեալ, այժմ Ժ. թուման գրես. վասնորոյ տարակուսեցաք: Արդ` այն թուղթքն մեր եթէ փորձանաց չիցեն դիպեալ, ի հարկէ հասեալ լինին առ քեզ մինչեւ ցարդ. ուրեմն զորպէսն եւ զհարկաւորն երկուց զանազան գրեցելոցդ իմացս տացէս մեզ. եւ եթէ առ որդիսն Մհի Գրիգորին կրկին թուղթ գրիլ հարկ լինիցի, գրեսցուք: Եւ եթէ թուղթքն չիցեն հասեալք, զերիսն եւս վերստին գրեսցուք: Այսքան առ այս: Բայց որ զքանիս առանց անուան թուղթս եւս էիր խնդրեալ, այնպիսի թուղթ տալն ի վաղուց վերացեալ է, ըստ որում կասկածաւոր բան է, եւ մեք եւս չունիմք արարեալ բնաւ: Իսկ ի կողմանէ ԲՃԾ, թուման փօլիցային մերոյ ի ձեռն Ղալգեան պ. Բաղդասարին արարացելոյ ի վերայ քոյ, որ գրեալ էիր զԱՃԾըն տուեալ գոլ, եւ զԱՃԾըն եւս տալոց լինիլ, շնորհակալ եմք զսիրելի որդւոյդ մերմէ. զի արդարեւ` յայս նեղ ժամանակիս գրեթէ օգնութիւն իմն ընծայեցեր սրբոյ Աթոռւոյս շնորհատու ծնողիս քոյ, որոյ վասն ի Քրիստոսէ վարձատրեսցին, եւ ի սրբոյ Իջման տեղւոյս նորին եւս առցէս զհատուցումն բարի: Այլ որ սակս այնորիկ եւս զղավզ խնդրես, ահա (թող զբարեւագիրն որ ընդ նմա. ) այն փօլիցայագիրն զոր տուեալ էաք նմա, միանգամայն եւ ղավզ է. զոր ի տալդ զմնացեալ դրամսն, ի հարկէ առնելոց ես, եւ մեզ գրելոց. եւ մեք կրկին շնորհակալելոց եմք զսիրելւոյդ: Ի Ղզլարու յոմանց գրեալ թուղթն ի Սալմաստ առ ընտանին իւրեանց ունիմք առ մեզ. այժմ Սալմաստ ի վրդովման կայ վասն կողման իշխողացն ընդ միմեանս անկանելոյն. յետ աւուրց ի հանդարտիլն յղելոց եմք: Եւ զոր խնդրեալ էիր, զի մինչ Մեռոն օրհնելոց իցեմք, վիՃակայնոցդ իմացումն տայցեմք Զ. ամսով յառաջ, յայսմ ամի ո'չ լինի. այլ թէ ի գալ տարւոյ գարնանն լինելոց իցէ, յառաջիկայ աշնանս ազդեցուք: Այսքանս իբրու համառօտ պատասխանիք գրեցելոցդ: Ապա զայս եւ'ս ծանիր. զի յանցեալ տարիսն ի Նոր Նախիջեւանու որ ուխտաւորք եկին, ոչ յաջողելով նոցա գնալ ի Մշու սուրբ Կարապետի վանսն յուխտ, երկուքն ի նոցանէ Մանուէլ` եւ տիրացու Մկրտիչ անուամբք, զտուրս ինչ ետուն յղել անդ, եւ յԱռաջնորդէն զթուղթս բերել եւ յղել առ ինքեանց: Եւ մեք զդրամսն հասուցեալ` զթուղթսն բերել ետուք. բայց Լեզկեաց յարուցումն եւ վրդովումն մեր վերաժամանեալ` թուղթքն այնոքիկ անյայտացեալ էին ի մէջ այլ թղթոց եւ մոռացեալ էաք. բայց այժմ յանկարծ գրեալ` ահա հանդերձ մերով օրհնութեան թղթով պահարանեալ յղեցաք ընդ թղթոյս ի ձեռս քո. վասնորոյ` գրեմ սիրելւոյդ. զի հասուսցես նոցա առ ի միամտիլ: Եւ արդ` այսու յայտ է` թէ յորմէ հետէ վրդովեալ է երկիրս, ո՞րքան են առաւելեալ ցաւք եւ զբաղմունք մեր: Առ այն եւ ոչ կարեմք գոլ ձեռնհաս, զամենայն ինչ յիւրում ժամու առնել: Որպէս եւ յերկար միջոցի, ոչ դիպեցաւ պատասխանի առնել թղթոց քոց. ուրեմն` սիրելի որդիդ մեր զայսպիսի տաժանելի հոգս մեր գիտացեալ պատՃառ յամեցման թղթոյս, մի զայլ եւ այլս մտածիցես. այլ ի դէպ ժամս զհարազատական եւ որպիսածանոյց թուղթդ անպակաս արասցես, ոչ վերջանալով յորդիական սիրոյ եւ ի մտերմութենէ` որ առ ս. Աթոռս եւ առ մեզ: Ողջ լեր ի Տէր. գրեցաւ ի ՌՄԼԷ. թուոջս ի մայիսի Ա. ի Լուսակառոյց Աթոռս ս. Էջմիածին: