Յորմէ
սիրով
մեծաւ
օրհնութեամբ,
քրիստոսական
սուրբ
ողջունիւ
եւ
սրբոյ
իջման
տեղւոյս
նորին
մշտածաւայ
շնորհիւն
ծանիր
սիրելի
եւ
հոգեւոր
որդիդ
մեր
եւ
հարազատ
զաւակ
ս.
Աթոռոյս
Յովսէփ
աստուածաբան
վարդապետ:
Զի
ի
մայիսի
մուտն
մինչ
թուղթ
գրեցաք
քեզ,
եւ
խոստացաք
զնուիրակ
առաքել
յայդր
ըստ
յօժարութիւն
ցուցանելոյդ,
այնուհետեւ
կամ
եղեւ
մեզ
զպատրաստութիւն
տեսանել:
Այլ
ծանր
հիւանդութիւն
պատահեալ
մեզ.
եւ
երկարեալ,
ո'չ
յաջողեցաւ.
զի
յաղագս
այնր
ցաւոց,
որովհետեւ
տեղւոյս
օդն
եւս
ծանր
է
յամառանն,
յորդորեցեալ
ի
բազմաց
գնացաք
ի
հեռակայ
վանորայսն
մեր,
եւ
ի
Ղրխպուլախ,
եւ
ի
Մասսեաց
ոտն
ի
յաղբիւր
սրբոյն
Յակոբայ,
եւ
առ
միջոց
մի
կացեալ
յայնս
տեղիս`
ողորմութեամբն
Աստուծոյ
զառողջութիւն
գտաք,
եւ
վերադարձաք.
բայց
ի
վերադառնալն
եւս
նորակերպ
դառնութիւն
էր
յառաջացեալ.
զի
զԹիֆլիզեցի
Ստեփաննոս
անուն
սեւագլուխն
մուլքանաՃի
էաք
կարգեալ
ի
գեղջն
եւ
նա
ի
գալ
ոմանց
թուրքաց
յայգիսն
վասն
խաղողագողութեան,
քանի
դրացօք
գնացեալ
էր
առ
ի
վարել
անտի,
եւ
ի
պատահիլն
միմեանց`
թուրքաց
մինն
հարմամբ
փայտի
անկեալ
էր:
Որոյ
աղագաւ
ո'չ
կարացաք
շուտով
զգլուխ
թափել
ի
վշտալի
հոգոց`
եթէ
ո'չ
յետ
բազում
նեղութեանց
եւ
վնասակրութեանց
ի
յերկրացւոցս`
ի
հանապազորդ
նեղչաց
մերոց:
Ապա`
մինչ
նոր
ձեռնարկեցաք
ի
գրութիւնս
թղթոցն
ի
քէն
խնդրեցելոց`
եւ
ի
պատրաստութիւն
նուիրակի,
հասին
առ
մեզ
քանիցս
գրեցեալ
թուղթք
քո.
որովք
ծանուցեալ
մեր
թէ`
զառաջին
ոՃն
փոխեալ`
ո'չ
յօժարիս
ընդ
նոր
նուիրակ
առաքել,
թոյլատրեցաք
յառաջադրութեան
եւ
թղթագրութեան.
եւ
հետեւաբար
այլ
զբաղանօք
զբաղեալ`
հասաք
մինչեւ
ցարդ:
Եւ
այժմ
ընկալաք
զթուղթդ
ի
Հաշտարխանու
գրեցեալ
ի
սեպտեմբերի
ԻԲ,
եւ
հարկաւորեցաք
ի
գրել
սիրելւոյդ
զայս
թուղթ`
ի
պատասխանի
թղթոց
քոց:
Արդ`
ի
թուղթսդ
իբրեւ
հաստատեալ
էիր
ի
վերայ
մեր`
որպէս
թէ
մեք
գրեալ
իցեմք
քեզ
թէ
եպիսկոպոս
եմք
յղելոց
յայդր.
եւ
թէ`
Սաղիմացւոցն
եպիսկոպոսի
բաշբօրթ
իցեմք
տուեալ.
եւ
Հաշտարխանցիք
եւ'ս
այնպէս
հասկացեալ`
ըստ
նոյն
մտաց
էին
գրեալ
զթուղթն
իւրեանց
համարձակօրէն:
Բայց
սի'րելիդ
իմ,
մեք
ըստ
քո
խնդրոյն
խոստացաք
զոք
նուիրակ
յղել:
Եւ
վասն
Սաղիմայ
նուիրակին`
գրեցաք
թէ
պատրիարգն
մեզ
եպիսկոպոս
էր
գրեալ,
եւ
նոցա
վէքիլ
տիրացու
Սարգիսն`
վարդապետ
էր
յիշեալ.
բայց
մեք
վարդապետի
անուամբ
բաշբօրթ
եւ
կոնդակ
գրեցաք.
եւ
ո'չ
եպիսկոպոսի:
Ապա
դու
որպէս
ես
կարդացեալ
զմեր
գրածն`
որ
այնպէս
է
ազդեցեալ
ի
միտսդ,
եւ
Հաշտարխանցիք
եւս
ուստի՞
իմացան`
որ
այնպէս
գրեն:
Այլ
եթէ
մեք
եպիսկոպոսի
բաշբօրթ
էաք
տուեալ
եւ
կոնդակ,
թերեւս
յղեալ
իցէին
զնուիրակն
յայդկոյս.
բայց
ի
վաղուց
դարձուցեալ
են
ի
Պօլսոյ
յետս,
եւ
ո'չ
գիտեմք
յինչ
միտս
են:
Ուրեմն`
ահա
ընդ
վայր
կարծիք
եւ
գրութիւն
է
զոր
արարեալ
էք:
Եւ
զքոյդ
ցաւսն
զոր
յիշեալ
էիր
թէ
դեռ
ունիմ,
այն
եւս
տրտմութիւն
ետ
սրտի
մերոյ.
փարատեսցէ
Տէր
զայնս
ի
սիրելի
որդւոյդ,
եւ
կատարելապէս
առողջութիւն
պարգեւեսցէ:
Ծանուցեալ
էիր
հասուցանել
զթուղթսն
մեր
Տէր
Ստեփանի
ձեռամբն
առ
դեսպանն
Եմփերատօրի,
եւ
զնորա
պատասխանին
առ
մեզ
յղեալ
էիր
հանդերձ
առ
քեզ
գրեցելոյ
թարգմանութեամբն.
զորս
տեսեալ
փոքր
մի
միամտեցաք.
այլ
թէ
ի
Կայսերէն
զի՞նչ
պատասխանիք
ելցեն,
զայն
եւս
ազդեսցես:
Առ
ոմանս
վասն
յիշատակատուութեան
թուղթս
էիր
խնդրեալ,
զորս
ի
ձեռնհաս
ժամանակի
գրեսցուք:
Այլ
վասն
Ղզլարցի
հանգուցեալ
Մահտեսի
Գրիգորի
կտակին,
որ
հարցեալ
էաք,
վասն
որպէս
գրելոյ
թղթոյն`
դու
այլ
իմն
կերպիւ
ես
հասկացեալ`
եւ
թէ
այլ
եւս
թուղթ
է
պիտոյ
գրել
առ
որդիսն
թէ
ոչ,
չէիր
ծանուցեալ:
Հաշտարխանցւոց
թղթոյն
այժմ
պատասխանի
ոչ
գրեցաք
յորժամ
զայլ
խնդրեցեալ
թուղթսդ
գրելոց
իցեմք,
յայնժամ
եւ
զայն
գրեսցուք
որպէս
արժան
է:
Յաղագս
ի
Պօլիս
լինելի
թագին,
որ
քանիցս
թուղթս
գրեցեր
առ
մահտեսի
Գալստանն,
յղեցաք
ի
ձեռն
Մինաս
վարդապետին,
եւ
նա
հասուցեալ
է
նմա:
Բայց
գրէ
մեզ
թէ`
զթուղթսն
ետու,
եւ
վասն
թագին
խօսեցայ.
պատասխանեաց
թէ
թագի
մարգարիտն
գրեալ
եմ
ի
Բաղդատու
գալ,
եւ
Ճանապարհքն
լաւ
չեն.
եւ
թէ`
թղթոցն
պատասխանի
խնդրեցի,
ասաց
թէ`
այժմ
ես
հարկաւոր
բան
չունիմ
որ
գրեմ:
Այսպէս
էր
գրեալ
մեզ
Մինաս
վարդապետն,
իսկ
մեք
զյետին
թուղթդ
եւս
որ
առ
մահտեսի
Գալստանն,
յղեցաք
ի
նոյեմբերի
ԺԵ:
Տեսցուք
թէ
պատասխանի
գրիցէ,
յղեսցուք.
եւ
թէ
զինչ
առնիցէ,
ծանուսցուք:
Իսկ
եւ
ի
1783
թուոյն
սկսեալ
նուիրակութեան
եւ
առաջնորդութեան
մտից
եւ
ելից
հաշիւսն
մինչեւ
ի
1788
թիւս,
որ
գրեալ
եւ
յղեալ
էիր`
էհաս,
թէեւ
մեք
չէաք
խնդրեալ
ի
քէն
զդաւթար,
այլ
դու
բարեմտութեամբ
արարեալ
էիր,
զոր
տեսաք,
եւ
զհասուցեալսդ
ի
սուրբ
Աթոռս
առ
մեզ`
մեր
ձեռաց
դաւթարին
համեմատ
գտաք:
Եւ
զոր
գրես
ի
նոյն
դաւթարոջն`
թէ`
ի
1783
թուին,
առաջին
նուիրակութեան
բոլոր
մտից
եւ
ելից
հաշիւն
յղեալ
եմ
ի
սուրբ
Աթոռն,
յորում
յայտնի
է`
որ
յիմոց
արդեանցն
աւելի
փող
է
անցած,
եւ
այլն:
Ի
հարկէ
մինչ
մնացած
է`
վեր
ես
առնլոց,
եւ
ո'չ
թէ
վնաս
կրելոց.
զի
հարազատ
որդի
ես
սրբոյ
Աթոռոյս:
Բայց
այն
թէ
յԱթոռն
եմ
յղեալ
զդաւթարն,
մեք
ի
քէն
զդաւթար
չեմք
խնդրեալ
եւ
չեմք
ընկալեալ:
Բայց
ի
1783
թուին
մինչ
զԱւետիս
վարդապետն
ի
սարկաւագութեան
յղեալ
էիր
ի
սուրբ
Աթոռս
եւ
առ
մեզ,
ընդ
նմա
թուղթ
էիր
գրեալ,
եւ
նովաւ
յղեալ
դրամսդ
նշանակեալ.
մանաւանդ
ի
կողմանէ
Սաղիմայ
արդեանցն
եւ
սրբոյ
Աթոռոյս
արդեանցն
առ
մեզ
հասուցելոց
զՂավզեր
էիր
խնդրեալ:
Իսկ
դաւթարս
ոչ
գոյր
ընդ
նմա:
Այլ
գրեալ
էիր
թէ`յորժամ
զդաւթարն
տեսցես,
յայնժամ
ես
գիտելոց,
յորում
որպէս
զգեալուրն`
նոյնպէս
եւ
զխարջն
գրեալ
ունիմք,
ըստ
շաւղաց
յարգելի
եղբօրն
իմոյ
Մինասայ
վարդապետի:
Եւ
նա
Աւետիք
վարդապետն
ԲՃ
թուման
հասոյց
մեզ.
ԲՃ
թուման
եւս
Եսային
էր
հասուցեալ.
ՁԶ
թուման.
ԳՌ
ԸՃԺ
Դիան
եւս
ըստ
խնդրոյ
մերոյ
յղեալ
վէՃիցդ
գինն
էր:
Յորմէ
ԺԵ
թուման
հանեալ`
ետուք
երից
Վանորէիցն`
սրբոց
կուսանաց
ի
տեղի
լուսահոգի
Գրիգոր
Աղայի
կտակին
եւ
մնաց
ՀԱ
թուման
ԳՌԸՃԺ
դիան.
որ
վերոյ
գրեալ
երեք
ղալամից
ջամն
եղեւ
ԴՃՀԱ
թուման,
ԳՌԸՃԺ
դիան:
Որոյ
աղագաւ
եւ
մեք
զղավզ
գրեալ
ետուք
Աւետիք
վարդապետին`
որ
եբեր
առ
քեզ:
Այլ
դաւթար`
խնդրել
ոչ
հարկաւորեցաւ
մեզ
յայնժամ.
կարծելով
թէ`
յետ
կատարելոյդ
զկրկին
գործդ`
եկեսցես,
եւ
որ
ինչ
հաշիւք
իցեն,
յայնժամ
տեսանիցին:
Բայց
զի
այդպէս
եղեւ,
որ
մնացեր,
եւ
այժմ
առանց
հարկեցման
քեզէն,
զնորանց
գործոյդ
զդաւթարն
յղեալ
ես,
ուրեմն`
զհնոյն
եւս
նոյնպէս
ողջամտութեամբ
օր
մի
յառաջ
յղեսցես,
որ
իբր
թէ
առաւել
եւս
միամտութիւն
լիցի:
Եւ
զոր
ինչ
հասուցեալ
ես,
դեռ
եւս
ի
մեր
յատուկ
դաւթարն
չէ
գրեցեալ,
համարելով
թէ
շուտով
լինիցէր
գալդ,
այժմ
զի
յամեցար,
զհինն
եւս
ընդ
նոր
արդեանցդ
քարշեսցուք
ի
դաւթարն
ի
կարգս
այլոցն,
նշանակելով
թէ`
յառաջին
նուիրակութեան
այսքան
ինչ
առ
լուսահոգին
է
հասուցեալ,
եւ
այսքան
ինչ
առ
մեզ:
Այլ
զայս
եւս
գիտասցես`
զի
հանգուցեալ
Գրիգոր
Աղայի
կտակն
որ
վասն
Խորվիրապի
սրբոյ
Վանիցն,
Ե
թուման,
մոռացմամբ
ոչ
հանաք
յայնժամ
ի
վերոյ
յիշեալ
դրամոցն,
որովհետեւ
դեռ
չէաք
հասուցեալ
զայն`
սրբոյ
Վանիցն
այնմիկ,
եւ
մնաց
մինչեւ
ցայսօր.
վասնորոյ
զայն
Ե
թումանն
դու
սիրելիդ
պարտիս
հասուցանել
մեզ,
եւ
նշանակել
ի
դաւթարոջդ.
զոր
եւ
մեք
տացուք
ի
սուրբ
վանսն
Խորվիրապի,
նոյնպէս
եւ
յանուն
նորա
յայդր
հաստատեալ
գանձանակաց
արդիւնքն
որ
յայսքան
ամս
մնացեալ
են,
պահանջեսցես
ի
գանձապետացն
եւ
առնուցուս.
եւ
նշանակեալ
ի
դաւթարոջդ
զորքանն`
մեզ
եւս
գրեսցես,
որ
հասուսցուք
յայն
սուրբ
Տունն
վասն
բազմակերպ
պակասութեանցն
հոգալոյ:
Այսքան
առ
այս
շատ
լիցի:
Յետին
Թղթովդ`
իմացաք
զգալն
նոր
պօլկօվնիկ
Ազնիւ
Աղայ
Յովհաննէս
սիրելւոյն
մերոյ
հանդերձ
օրհնեալ
տամբն
ի
Սարֆթայ,
եւ
ի
Հաշտարխան,
եւ
զհանդիպելն
ձեր
միմեանց,
եւ
զայլն.
եւ
ուրախացաք
ընդ
մօտիլն
նորա
յայսկոյս.
իցէ
թէ
եւ
ի
սուրբ
գահս
եկեսցէ:
Ահա
զթուղթ
գրեցաք
առ
Ազնուութիւն
նորին.
շնորհաւորելով
զպօլկօվնիկութիւն,
եւ
զգալուստն.
եւ
առ
խնդիրն
մեր`
որ
ի
Նամցայի
կայսերէն,
յատկապէս
խնդրեցաք,
հոգ
տանել:
զՈր
եւ
յղեցաք
առ
քեզ,
տալ
յինքն:
Եւ
վասն
Արծուոյն
ի
սուրբ
Աթոռս
եւ
առ
մեզ
հասանելոյն,
որ
քանիցս
խնդրեալ
էիր
զթուղթ
միամտութեան
գրել
առ
Ազնիւ
պ.
Մարգարն
եւ
առ
պ.
Փիլիպպոսն,
զայն
եւս
գրեցաք
եւ
յղեցաք,
զոր
հասուսցես
առ
նոսա:
Եւ
ի
խնդրեալ
թղթոցդ
զորս
վասն
յիշատակաց
են
եւ
տրոց,
գրելոց
եմք
յայս
աւուրքս
եւ
յղելոց:
Ընդ
որս
եւ
ըստ
խնդրոյդ
զքսան
Ատենի
ժամագիրք
եւ
զքսան
Յովսէփոս
պատմագիրք
պատրաստեալ
յղեսցուք:
Որպիսութիւն
կողմանցս`
ո՞չ
վատ
է
եւ
ոչ
շատ
լաւ,
խնամօքն
Աստուծոյ`
կերպիւ
մի
կամք:
յԱշնանն
զսրբոյ
ՏաՃարի
ծաղկեցումն
եւ
պատկերանկարութիւնն
աւարտեալ,
զՅովնաթանն
արձակեցաք
ի
տուն
իւր:
Իսկ
զսեղանատունն
եւս
նորոգեալ,
հաւասար
լուսահոգւոյ
նորոգեցելոյն,
վերնայարկն
դեռ
կիսակատար
մնացին,
վասն
անյաջողութեան.
եթէ
Տէր
յաջողեցէ,
յառաջիկայ
տարւոջս
կատարեսցի,
եւ
թերեւս
ձմռան
սեղանատունն
եւս
մեծասցի
ըստ
երկարութեան
որ
յոյժ
հարկաւոր
է:
Արքայն
Վրաց
ընդ
Տայոց
Մովպետին
հաշտեալ,
զզօրս
յղեաց
ի
վերայ
Գեանջայու
եւ
ընդդէմ
Արցախու
իշխողին.
տեսցուք
թէ`
ո՞րպէս
լինիցի:
Առ
այժմ
այլ
ինչ
հարկաւոր
գրելիս
չունիմք
ի
թղթի
յայսմիկ,
քան
զոր
գրեցաքս:
Միայն
թէ
զսէրդ
հանդերձ
հարազատութեամբ
մի'
նուազեցուսցես.
զորպիսածանոյց
գիրդ
եւս
անպակաս
առնելով.
մանաւանդ
զպատասխանի
թղթոյս
շուտով
վերադարձուսցես:
Ո'ղջ
լեր:
Գրեցաւ
ի
ՌՄԼԷ.
(1788)
թուոջս,
ի
դեկտեմբերի
ԺԶ.
եւ
ի
լուսակառոյց
Աթոռս
սուրբ
Էջմիածին:
