Արժանապատիւ
տէր
Ստեփան
տ.
քահանայ.
Ո'չ
գիտեմ,
զի՞
եղեւ
քեզ,
որ
ըստ
խոստման
քոյ
յանցեալ
տարին
պարտ
էիր
գալ,
մինչեւ
ցարդ
ուր
գալդ
ո'չ
գիտեմ
եւ
ո'ր
կողմամբ
գալդ.
վասն
որոյ
թէպէտ
պատահի
երբեմն
ի
վերայ
Մադրասու,
Կալկաթու
եւ
Բասրայու
գրեալ
գիր
առ
ոմանս.
սակայն
ընդ
նոսա
լիով
գիր
ոչ
ունիմք
առ
քեզ.
այլ
թէ
ի
հասարակ
թուղթսն
ընթեռնուլ
ապաստան
առնեմ
զքեզ,
եթէ
անդ
հանդիպիս:
Դաքայու,
Սէյտապատու
եւ
այլոց
թուղթսն,
զորս
յանցեալ
ամին
առաքեալ
էիր,
նոցա
պատասխանն
գրեցաք
յիւրաքանչիւրոցն
եւ
քաղաքացն
եւ
ի
ձեռն
մահտ.
Գալստեանին
եւ
պ.
Վարդան
Քալանթարին,
առաքեցաւ
նոցա,
եթէ
տեսեալ
իցես
յուսամ
հասանիս:
Պարոն
Նիկողոսի
տետրակն
տպեցաւ
վերջաբանական
պատմութեամբ
որպէս
եւ
տեսանես,
զի
ուղեւորեցաք
ահա'
ըստ
բաւականին:
Տպեցաւ
եւ
յանուն
պարոն
Մարտիրոսին
համառօտ
Բառարան
մի
տաՃկական
եւ
հայկական
վասն
երեխայից:
Ամենայն
ինչ
լինելոց
է
որպէս
եւ
խոստացեալ
ես
նոցա,
սակայն
քո
գալստեանդ
սպասեմք
մեծաւ
ցանկութեամբ,
եւ
ի
Տեառնէ
հայցէի
արժանացուցանել
զմեզ
տեսութեան
միմեանց:
Աղայ
Յօհանջան
Գիրաքեանի
եւ
Աղայ
Յովհաննէս
Խօջամինասենց
տուրքն`
հասաւ
մեզ`
պարոն
Մովսէս
Խաչիկէն,
յայսմ
ամի
քսան
թուման
եւս
ուղեւորեցի
ի
տուն
ձեր,
նոքա
առողջութեամբ
են,
միայն
թէ
եղբայրդ
ի
Հաշտարխան
եկեալ,
առանց
մեր
գիտութեան
ամուսնացեալ
է.
իսկ
քոյդ
նշանեալ
աղջիկն
այժմ
ի
Ղռիմ
գոլով
կայ
այնպէս:
Վասն
դղրդմանց
Եւրօպիու,
այժմ
բարւոք
է
մեզ
բան
ունիլն
ընդ
Հնդկացն
ի
վերայ
Բասրայու,
սակս
որոյ
Ալ.
Քալանթարեան
Աղայ
Վարդանն
եւ
զԿիրակոսն
Սարգսեան,
որ
է
վէքիլ
մեր
մահտեսի
Գալստեանին,
կարգեցի
մեզ
վէքիլ
եւ
հոգածու
բանից
մերոց,
որ
եթէ
ի
կողմունսդ
հանդիպիս,
կարես
կարգել
զամենայն
ինչ
որ
առ
բարին:
Ի
Պօլիս
մեզ
կատարեալ
վէքիլ
է
մահտեսի
Գալստեանն,
եթէ
հանդիպիս
անդ`
ընդ
նմա
խորհիս
զամենայն
հարկաւորութիւնսն`
որ
վասն
Հնդկաց,
որպէս
եւ
գիտես
զարժանն:
Յաղագս
գրեանց
ծախելոյն
եւ
այլ
գործոց,
տիրացու
մահտեսի
Մանուկն
է.
գիտութեամբ
սրբազան
Պատրիարգին
եւ
իշխանացն,
եւս
Շնորհ
Մկրտիչ
Ամիրային
մերս
յատկացեալ
բարեկամին:
Պարոն
Մարտիրոսին,
պ.
Նիկողոսին
եւ
պ.
Կարապետին
այժմ
կարես
գրել
զհարկաւորսն
եւ
յորդորել
լցուցանել
զխոստմունս
իւրեանց:
Ես
կարգաւորեցի
զնոր
քաղաքն
Գրիգորիուպօլ,
եւ
եկի
ի
Ղռիմ,
զսուրբ
Խաչ
վանքն
նորոգեցի,
եւ
միաբան
կացուցի
եւ
ջանամ
ածել
յառաջին
պայծառութեանն.
զԿաֆայու
ռասկի
Ղռիմու
կէսն`
առի
յաղագս
Հայոց
ազգին.
որք
յաՃախեն
աստ
յայսմհետէ
հանդերձ
ծովի
եզերօքն,
սակս
մաղազայից,
խանութաց
եւ
խանից:
Այժմ
ի
վանքն
նստեալ
զայսոսիկ
հոգամ,
յետ
կատարմանն
գնացից
ի
Նախիջեւան
եւ
ի
Հաշտարխան
ձմերել
անդ:
Կարապետ
վարդապետն
զգործն
դեսպանութեան
որ
ի
Պօլիս,
բարւոք
վՃարեալ
դարձաւ
առ
մեզ,
եւ
այժմ
առ
մեզ
գոլով
ընդ
Աբրահամ
վարդապետին,
զքեզ
կարօտիւ
եւ
սիրով
ողջունեն
ընդ
միաբանիցն
վանիցս:
Կաֆայ
լինելոց
է
մեծ
մխիթարութիւն
ազգիս
մերոյ.
եթէ
գտանիցին
անդ
մեծամեծ
վաՃառականք,
որք
ինքեանք
կարող
իցեն
զնաւս
շինել,
եւ
կամ
առնուլ
եւ
ի
ծովն
ձգել:
Գիտե՞ս
դու
թէ
որքան
ունի
յարմարութիւն
վաՃառականութեան:
Մեր
քնեազ
Բարսեղն
ի
Պետրպօլք
է
առ
մեծն
քնեազ
Դաթօն`
ի
Մօսկով
ուսմանց
հետեւի:
Վիրքն
որպէս
թէ
ի
խաղաղութեան
կան,
հանդերձ
կարծէօք
սպասս
ունին
ի
պարսից
եւ
ի
թուրքաց...
Զորպիսութենէ
Եւրօպիու
ոչ
գրեմ
ինչ,
զի
յամենայն
երկիր
հնչէ
զգոռ
նոցա:
Պօլկն
յամենայնի
կիսեցին
ընդ
թագաւորին
իւրեանց,
այժմ
զկնի
նոցա
ամբստամբութեանն
նոցա,
կամին
բառնալ
զթագաւորութիւն
նոցա,
ուստի
մեծ
կոտրվածք
են
ի
նոսա:
Օրհնեալ
(օրինակ՞)
քեզ.
զԱրշակունեաց
թագաւորութիւնն
մեր,
որ
նախ
մասն
հատին,
եւ
ապա
զբոլորն
բարձեալ
ի
մէջ
իւրեանց
բաժանեցին:
Ուստի
վաՃառականութիւնն
յամենայն
ուրեք
անկեալ
է
ի
կողմանս,
եւ
ամենայն
ինչ
թանգ.
զի
դրամ
ոչ
գտանի,
եւ
մեք
պարապեալ
ի
ծախս
յայսպիսի
միջոցի,
յուսալով
յԱստուած
եւ
ի
յատուկ
շնորհս
բարեպաշտից
միջնորդութեամբ
իմս
հարազատիդ:
Այն
դրամ
Գիրաքեանի
հատուցաւ
բոլոր
պարտուցս
որ
ի
Պետրօպօլք
եւ
ի
Մօսկով,
այժմ
եւս
ցաւագար
անձամբ
եւ
անդադար
աշխատութեամբ
հետեւիմ
օգտութեան
եւ
պայծառութեան
Ազգին,
որքան
եւ
կարեմ
եւ
եմ
կենդանի.
զի
այս
ամենայն
եթէ
ես
թողում
կորնչելոց
է
յազգէ
մերմէ,
ուստի`
հոգիս
ոչ
թողու
զիս
հանդարտ
մնալ,
եւ
զպայծառութիւն
ազգիս`
թողուլ
ի
բաց:
Թելեմաքն
տպեցաւ
ի
յիշատակ
Գիրաքեանին
ԱՃԾ
(150)
հատ
առաքեցաւ
ի
Կալկաթայ
առաքել
նոցա.
երկու
նարեկաչափ
է:
Յուսամ
ի
մօտոյս
զքեզ
տեսանել
որքան
կենդանի
եմ,
խնայեա
քեզ,
մեզ
եւ
ընտանեացդ
եւ
բաւականացիր
այդքան
պանդխտութեամբն
եւ
աշխատութեամբն,
զի
մեք
բաւական
եմք
քոյդ
բարի
հիմնարկութեամբն
եւ
այդ
լինելոց
է
քեզ
յիշատակ
յաւիտենական.
ե'կ,
զկարգադրութիւնն
հոգասցուք
ի
կենդանութեան
մերում:
Այլ
եւ
զօրհնութիւն
Տեառն
առաքեմ
առ
քեզ,
եւ
մնամ
փափագող
տեսութեան
քում,
Խոնարհ`
Յովսէփ
Արքեպիսկոպոս`
Հիւսիսոյ
եւ
հիմնադիր
Նոր
Նախիջեւանու
եւ
Գրիգորիուպօլու
քաղաքացն
հայոց:
1794
յօգոստոսի
1-ն.
ի
ս.
Խաչ
վանքն
մեր
որ
ի
Ղռիմ:
Ուր
եւ
հանդիպիս
սրբանուէր
քահանայիցն
եւ
բարեպաշտ
ժողովրդոցն`
զօրհնութիւն
Տեառն
մատուսցես
յինէն:
Ափսոսալի
եղեւ
մահն
ի
Բաղդատ
եղեալ
Աղայ
Մարգարին
Խարդալեան,
զի
մեծ
սէր
եւ
փափագ
ունէր
գալոյ
եւ
արդիւնաւորելոյ
զՏպարանն,
եւ
երեք
հազար
ղռշ.
խոստացեալ
էր,
ում
որ
գրեմ
տալ
նմա,
եւ
մէկ
վարդապետական
գիրք
տպել
յանուն
իւր.
գրեցի
հասուցանել
մհտ.
Գալստեանին,
սակայն
մինչեւ
էր
հասեալ
գիրս,
նա
ի
կենացս
փոխեալ
էր,
յետոյ
գրեցի
հոգաբարձուացն
նորա
եւ
զգրի
սաւատն
առաքեցի
գիտել:
