Շնորհաւոր
ծնունդ`
եւ
մկրտութիւն,
Տեառն
մերոյ
Յիսուսի
Քրիստոսի,
որոյ
շնորհիւն
տացէ'
հայրն
մանկացելոյն
այսօր,
աշխարհաց
խաղաղութիւն,
ազգիս
մերոյ
ուղղափառութեանն
Ճոխութիւն,
ինքեանց
անդորր
կացութիւն,
սրբոյ
լուսատու
մօրն
մերոյ
հաստատութիւն
եւ
անշարժութիւն,
իւրա
ընտիր
փեսայի
նորին
անտրտում
յերկար
կենցաղաւարութիւն
ի
վերայ
գերագահ
Աթոռոյ
իւրոյ,
եւ
ձեզ
իմոց
աննենգ
սիրելեացդ,
երկարաձիգ
ամօք
յաջողութիւն,
խնդութիւն
եւ
անտրտում
կենցաղաւարութիւն
ընդ
վայելս
համայն
արենակցաց`
սիրելեաց
մերոց
ի
մխիթարութիւն
տրտմասզեաց
սեւաւորիս:
Դեկտեմբերի
1
էն
գրեալ
թուղթ
ձեր`
ընկալայ
յարգանօք,
գիտացի
զամենն`
զոր
յառաջն
եւս
աներկբայապէս
գիտութիւն
ունէի,
յաղագս
սրբազան
վեհի:
Մաշտօցն
բաւ
է
զՊաղտասարի
սրբագրեալն,
իսկ
յաղագս
ձեռնադրութեան
մաշտօցի,
չունիմ
հարկաւորութիւն,
որ
եկեղեցի
անգամ
ո'չ
երթամ,
մաղթանս
աղօթից
ըստ
պարտուցս,
որ
առ
Աստուած,
ի
տան
իմում
կազմեալ
սեղան
վեր
առաքեմ
առ
բարձրեալն
արտասւօք
հանդերձ:
Մանաւանդ
լուսահոգւոյ
մաշտոցքն
առ
ընթեր
ունիմ,
որով
ձեռնադրեցաք
ի
Թիլֆիզ
զքահանայ
մի`
եւ
սարկաւագ
մի.
եւ
յետ
այնմ`
իբրեւ
հնացեալ,
կամք
անպիտանութեամբ
ի
յանկեան
միում,
մինչեւ
այցելութիւն
Տեառն
հասցէ
ի
թիկունս:
Յաղագս
տէրողորմեայից
շնորհակալ
եմ
զոր
խոստանայք
առաքելն:
Սակաւ
մի`
նախկին
գրովս
տրտմելոց
էք,
սակայն
ո'չ
ընդերկար.
զի
եւ
մեք
յայնժամ
առ
մեզ
հնչեալ
համբաւոց
տրտմեալ`
զձեզ
վրդովեցուցաք,
զի
առ
ո՞վ
ունէի
զսիրտս
բանալ
քան
զոր
ձեզ,
բայց`
փառք
Տեառն,
որ
հակառակն
փոխեցաւ,
այժմ
ինքն
Եփրեմն
ի
տաքնապի,
միայն
Քուչուպէյն
հակառակ
մեր,
զոր
տէր
կործանեսցէ:
Լուսաւորչական
աստու
աղօթից
օգնականութեամբ,
եթէ
ո'չ
վաղ
ուրեմն
վաղջան
Ճշմարտութեանն
յայտնի
եղեալ
էր:
Նա
է
մթաւոր
ամպն`
որ
զՃառագայթ
արեգականն
արգելեալ
մթացուցանէ.
Աստուծոյ
արագահաս
օգնականութեամբ
հալածեալ
վանեսցի
ի
սանդարամետս,
արքելիչ
ամպիկն
այն:
-
Ամսոյս
14ին
երրորդ
ժամոյն
գիշերոյ
9
երրորդ
ժամոյն
զկնի
կէս
աւուր
ըստ
եւրոպիացոց:
Մէջ
արեւելեան
յարաֆոյ,
յերկինս
երեւեցաւ
համանման
աղեղան
պայծառ
եւ
ջինջ
գունովք,
եւ
ի
առաւէլն
պայծառութենէ
մերձ
ինքեան
ցուցանէր
եւ
զմիւս
համակերպ
զաղեղն,
բայց`
առաջնոյն
գունովք`
գիշերացեալ
երկինքն
լուսափայլս
երեւէր
եւ
մեղմն
հողմովք`
ձիւնս
ի
վերուստ
իջանէր,
եւ
զայս
տեսիլ
եկաց
եւ
մնաց
իբրեւ
րոպէս
քառասուն
եւ
բազմութիւնք
ժողովրդեան
ի
բնակչաց
քաղաքիս,
արք
եւ
կանայք,
դիմեցին
զեկեղեցին,
եւ
մեօք
զաղօթս
առ
Աստուած
կարդացին
տէր
ողորմեայիւ,
Աստուած
ի
բարին
կատարեսցէ,
-այսպիսի
տեսիլք
եւ
ո'չ
բնաւ
ընթերցեալ
էր
ի
նախնեաց
մերոց
գրեաց:
Մօռացմամբ
անցեալ
փոստին
չգրեցաք:
Եթէ
հնար
էր,
չէր
ընդ
վայր
գտանել
առիթ
խօսակցելոյ
ընդ
Չամչեանի,
զի
մի'
աղաւաղեսցէ
զանցից
այժմեան
պատմութիւն,
որպէս
պղծեալ
է
բազմագով
զաշխատանս
իւր,
ի
հաւաքումն
ընդհանուր
պատմութիւնս
հայոց,
մանաւանդ
ի
պատահիլ
ուղղափառութեան
արանց
Ճշմարտասիրաց,
զիարդ
առանց
խղջոյ,
ձեռն
առնու
բասրել,
եւ
կամ
իբրու
սրնթաց
երիւարաւ
խոյս
տւեալ
այնմանէ
անցանել,
որով
յայտնի
ցուցանէ
անմաքրութիւն
իւրումն
հոգւոյ,
եթէ
այնք`
որք
ի
մէնջ
ծածկեալք
են
եւ
հեռի
ժամանակաւ,
այնքան
տրտմեցուցանեն
զուղասէր
հոգիս
ընթերցողաց,
որչափ
եւս
առաւել
եթէ
զմօտաւորաց
անցից
զաղաւաղս
ինչ
ծանուցանել
հանդիսասցի,
մանաւանդ
թէ`
յայնժամ
եւ
անկար
իցեմք,
վահանաւ
արդարութեանս
խցել
զանդուռն
բերան
նորա:
Վասնորոյ
բաւոք
է
այժմ
յորսալ
զնա,
որ
կարի
հնարաւոր
է
մինչեւ
ծախսն
գրգոյն
խոստանալով
վՃարել,
խնդրեմ
առ
այս
հոգս
տանիլ,
զի
տպարանն
լուսահոգւոյ
ընդ
մեծ
փակեղ
արկեալ
փակի,
ո՞վ
գիտէ
զիարդ
առ
ձեռն
եկեսցէ,
Աստուած
եթէ
կամի
տակաւին
զփոքրիկ
լուսաւորութիւնն
չբառնալ
ազգէ
մերմէ,
զձեր
պիտանի
անձն
պահելոց
է
կենդանի,
առ
ի
յառաջ
ածել,
զկարգաւորութիւնն
լուսահոգւոյն
Յովսէփայ
եւ
զբաղձանս
ընդհանուր
ազգի
մանաւանդ`
բարեպաշտիցն
Հնդու.
անկարելիքն
ի
մարդկանէ
հնարաւորք
են
առ
Աստուած:
Անցեալ
փոստին
գրեցաք
զգիր
ողոքանօք
առ
բարերար
Թամարոն,
սակայն
նա
այժմ
չէ
ձեռնահաս,
եւ
այլն
Աստուած
գիտէ:
Եթէ
փող
լինէր,
մինչեւ
տասն
հազար
ռուպլի
եւ
կամ
առաջի
նւագին
զվեց
հազար
մեք
կարող
էաք
ձեռն
ի
գործ
տալ
եւ
յետ
վաղջանի
գործոյն
յետ
վեց
ամսոյ
եւ
կամ
եւս
մօտ
դարձուցանել,
տեառն,
եւ
ընդ
դրամոյն
զձեզ
ունիցէի
զծերունիդ
ի
խորհրդեան,
Աստուծով
վստահէի
ամենայն
ինչ
դիւրութեամբ
ի
գլուխ
տանիլ,
ի
Նախիջեւան
նստեալ,
ո'չ
ընթացեալ
յառաջ.
զի
ներկայիս
քաղաքացոց
տւել
թուղթն
ժամանեալ
կայսեր
բեկանելոց
զզօրութիւն
Եփրեմի,
զի
ազգն
որով
պարծէր
յայտնապէս
ծանուցեալ
յայտնեցին
զստութիւնն
նորա,
որոյ
օրինակն
ահա
ընդ
սմին
ուղեւորեմ,
առանձին
տեղեկութիւն
ձեր,
եւ
մերոց
համախոհից,
որոյ
օրինակն
առ
վեհն
կարէք
հասուցանել:
Սրբազան
պատրիարգին
ի
տեսանելդ
յայտնեալ
կարօտական
զողջոյն
համբուրեսցես
զաստւածագործ
ձեռս
նորա,
Գրիգորն`
եւ
Յովհաննէսն
թզուկ`
խնդրեալ
էին
ի
կայսերէ
գալ
ի
Պետրբրուրխ,
եւ
հանդիման
լինիլ
կայսեր,
որոյ
պատասխանին
ընկալան.
ո'չ,
որպէս
եւ
Եփրեմն,
ելցեն....
այժմ
էր
մերոյս
կողման
զորանալոյն
զժամ,
սակայն,
զինչ
օգուտ,
որ
ամենայն
ունկն
արծաթոյ
լսէ,
եւ
ի
մեզ.
եւ
ո'չ
զձայն
պղնձոյ
ղողի:
Որոյ
վասն
առաւել
մաշիմ:
Եւ
ի
յաղօթս
յաՃախագոյնս
պարապիմ:
Ի
նա
արկեալ
զբոլոր
յոյս
իմ,
եւ
ապաւէն:
Պարոն
Անտօնին
եւ
Գայանէ
քեռս
օրհնութիւն
տամ,
շնորհակալ
եմ
որ
լրիւ
ծանուցեալ
էիր,
որպիսութենէ
նոցին
արդարեւ`
կարեն
ապրիլ,
Փիլիպպոսին
օրհնութիւն
տամ
եղբայրս`
ամուսնաւ
իւրով
Կատարինէիւ,
եւ
հինգ
զաւակօք
զդոսա
ողջունեն,
եւ
են
ի
միջակ
առողջութեան,
յետոյ
գրեցից
յաղագս
նոցա:
Երկուց
համանուն
սրբազան
վարդապետաց
կարօտական
զողջոյնս
ձոնեմ,
ցանկամ
զառողջութենէ
եւ
զաջողութենէ
գործոց
նոցին
լսել:
Գիտեմ
այժմ
եւ
զՍիւնեաց
տէրն
զի
թէպէտ
այժմ
չեմ
տեսեալ
ի
ս.
Աթոռոջն
բայց`
ի
սարկաւագութեանս
տեսեալ
եմ
եւ
վայելեալ
զսէրն:
Սրբազան
նւիրակն
Ուռումելու
կորուսեալ
զկոնդակն
շրջի
թարց
այնու,
թէպէտ
եւ
ընդունեն
զնա
ժողովուրդք
սակայն
քրթմնջելով,
թւի
թէ
արք
վատք
իցեն
գողացեալ,
յաղագս
շփոթելոյ
զպարզամիտս
թէ
Աստուած
եւս
ո'չ
ընդունի
ի
յեկեղեցիս
իւր
զանուն
Դաւթի,
որպէս
եւ
քրթմնջունէ.
մեք
գրեցաք
ի
Փոթիշան
եւ
Եաշ
որոց
հարկն
էր,
գուցէ
եւ
ինքն
ծանուցեալ
իցէ
այդ
սրբազան
պատրիարգին.
բարոք
է
բերել
տալ
նմա
զնոր
կօնդակ:
Եւ
այլն
մնամ
ձերում
յարգութեան
ամենախոնարհ
աղօթարար
ծառայ:
Գրիգոր
արքեպիսկոպոս
սրբոյ
Էջմիածնի.
յունվարի
1
1804
ի
Գրիգորիպոլ.
