Պատմութիւն Հայոց

Հաւատամք ի հայր եւ յորդի եւ ի հոգի սուրբ, յերիս անձինս կատարեալ եւ ի մի աստուածութիւն փառաւորեալ, սուրբ եւ զուգափառ երրորդութիւն, անսկիզբն եւ անվախճան, աներբ եւ անուր, միշտ անկարօտ եւ բերկրեալ, յամենայնի կատարեալ եւ ի բարւոջ իմացեալ, զոր բնաբար ունի եւ աննիազապէս տայ կարօտիցն. երրորդութիւն կատարեալ, անաճելի եւ աննուազ, անձամբ բաժանեալ, եւ է՛ զի եւ անուամբ, եւ ի միութիւն կացեալ, եւ կայ փառաւորեալ եւ փառաւորի ի բնութեանն աստուածութեան, ի զօրութեանն, ի կամսն, յիմաստութեանն, ի գործն, ի մեծութեանն, եւ մանաւանդ յանհասութեանն, եւ յանասելի ողորմութեանն։

Հայր անծին, որդի ծնեալ ի հօրէ, անախտ եւ անմարմին, բնութենակից հօր նախ քան զժամանակս։ Հոգին սուրբ բղխումն է ի հօրէ, եւ երեւումն յորդւոյ, ո՛չ ըստ որդւոյ ծննդեամբ, այլ յառաջ եկեալ աղբիւրաբար, ինքեան միայնոյ քննելի օրինակն, եւ յարարածոց անգիտելի. միշտ ընդ հօր որդի եւ հոգի. հոգի որպէս հօր, նմանապէս եւ որդւոյ. ոչ փոխեալ հայր յորդի, կամ որդի ի հոգի, կամ հոգի յորդի եւ ի հայր։

Հայր ունելով զանձն եւ զանուն հայրական, եւ որդի ունելով զանձն եւ զանուն որդիական, եւ հոգի ունելով զանձն եւ զանուն հոգիական, անդրադարձութիւն ոչ ունելով կամ փոփոխումն անուանցն եւ անձանցն, այլ հայր միշտ հայր. որդի միշտ որդի, հոգի միշտ հոգի. յոր հաւատամ։

Յայսմանէ եւ ի սիրոյ եկեալ որդւոյն անձամբ չափ՝ աւետեօք հրեշտակապետին Գաբրիէլի ի կոյսն Մարիամ՝ որ սուրբ էր հոգւով եւ մարմնով, եւ ի պատճառս փրկութեան մերոյ մարդացեալ ի նմանէ, սահմանաւ բնութեանս մերոյ՝ հոգի, միտք, շունչ, մարմին, որ ինչ եւ է կատարեալ մարդ մեղուցեալ բնութեանս Ադամայ, ուստի Մաիամն էր. զոր առեալ աստուածագործեաց առանց շփոթման եւ այլայլման, անքնին եւ անճառելի խառնմամբ, եւ եղեւ յերկուց կատարեալ բնութեանց՝ յաստուածայնոյն եւ ի մարդկայնոյն՝ մի անձնաւորութիւն կատարեալ, անայլայլելի եւ անբաժանելի բնութեամբ, ո՛չ փոփոխելով մարդկային թանձր եւ յօդական բնութիւնն յանյօդ եւ պարզական բնութիւն աստուածութեանն, զիւրն կորուսանելով. եւ ո՛չ պարզ եւ անմարմնական բնութիւնն աստուծոյ խառնելովն ընդ բնութեան մարմնոյ, վրիպեաց յիւրն յաւէտ պարզութենէ, թէպէտ եւ ասի յաղագս անքակ միութեանն՝ անմարմնոյն մարմնանալ, եւ բանին թանձրանալ։ Մնաց միածին մի որդի, մի անձն, մի Քրիստոս, եւ ճշմարտապէս յերկուց միացեալ՝ մի բնութիւն, մի կամք, մի ախորժակք, մի գործ, մի ծնունդ կուսութեամբ, մի մայր առանց հօր, որ եւ նախ քան զյաւիտեանս առանց մօր ծնեալ։

Եւ խոստովանիմ զմայրն Էմմանուէլի՝ աստուածածին մինչեւ յաւիտեանս, եւ զԷմմանուէլն աստուած մինչեւ յաւիտեան. նովին մարմնովն եւ որ զհետ ծննդեան։ Զամենայն տնօրինականսն խոստովանիմ գործ աստուծոյ, զխոնարհագոյնսն, զբարձրագոյնսն, եւ զկիրսն անբամբասելի, զոր վասն մեր կրեաց, ո՛չ բաժանեմ, այլ մի յատուկ ասեմ ի տէրն իմ. եւ ո՛չ իմանամ շփոթումն. եւ նզովեմ զիմացողն եւ զասողն շփոթումն։

Եւ նոյնպէս զկիրք խաչին՝ խոստովանիմ աստուծոյ խաչ եւ մահ, ոչ էական բնութեան ասեմ մահ, կամ ի մարմնոյն բաժանումն, այլ զի բնութեամբ միացեալ յաստուածութիւն եւ աստուածացեալ, աստուած խոստովանիմ, որով մեռաւ անմահն, զբանական հոգին աւանդելով ի ձեռս հօր։

Աստուածութիւն ո՛չ բաժանեալ ի հոգւոյն եւ ի մարմնոյն, միաւորեալ անքակելի, ըստ որում եւ զդժոխս աւերէր հոգւովն, եւ զմահ սպանանէր, եւ մարմինն լուծանէր զապականութիւն որպէս զաստուած եւ զաստուծոյ մարմին. ընդ ամենայն գերեզմանս արձակելով ճառագայթս, յարուցանելով զբազումս, գիտելով զահմանեալ ժամանակաւն ի լանջս երկրի՝ հզօրագոյն թուովն յառնէր, ո՛չ միայնաբար ըստ Յունանու ի ձկանէն, այլ լրմամբ հոգւոցն մահակուլ, որ յԱդամայ ի դժոխոց, եւ յոլովիւք մարմնովք հողացելովք ի գերեզմանաց՝ ելանէր կուսութեամբ անլոյծ կնքոյն ի գերեզմանէն, որպէս յարգանդէն Մարիամու, եւ վերացեալ մտանէր յերկինս կուսութեամբ անճեղքելիս, որպէս ի վերնատունն դրամբք անբացիւք. զի յայտ լիցի, եթէ ի վեր է քան զբնութիւն մարմնոյ. զի մարմնոյ բնութիւն՝ մահկանացու, ապականացու եւ ախտալի է, թէ յատկասցի ըստ ինքեան, եւ ընդ մարմին ոչ կարէ մտանել անծանօթապէս. այլ տէրունականն եւ տէրն լիով ունելով զճշմարիտն մարդ՝ իւրով սահմանովն, սակայն շողացեալ եւ փայլատակեալ աստուածութեամբն՝ ներգործէր զվայելչականսն բանին, զոր շօշափեցին ձեռօք դասք առաքելոցն, եւ տեսին երանելի աչօք զանտեսակն տեսակացեալ։ Գալոց է նովին մարմնովն եւ փառօք հօր դատել զկենդանիս եւ զմեռեալս, որոյ թագաւորութեանն ոչ գոյ վախճան։

Հաւատամ ի նոյն յերրորդութենէն եղեալ յոչէից զեղեալքս ամենայն, եւ զԱդամ պատկերեալ բարւոյն եւ յանցանօք լուծեալ ի մահ անձնիշխան կամօք, եւ ի նոյն արարչէ վերստին նորոգեալ, տնտեսութեամբ միոյն միածնի՝ կամօք հօր եւ հոգւոյն։

Հաւատամ ի համօրէն յարութիւնն բանականացս որ յԱդամայ ի նոյն զօրութենէ ստեղծողին եւ նորոգողին։

Հաւատամ յարդար իրաւունս յաւուրն դատաստանի ըստ արժանեաց, եւ ի հատուցումն յաւիտենական կենաց եւ տանջանաց։

Այս է մերոյս հաւատոյ համառօտ խոստովանութիւն, եւ ամենայն ուղղափառաց, որոց մասնաւորեսցէ զմեզ տէր ի շնորհս ողորմութեան իւրոյ, սովիմբ կեալ յաշխարհի անարատ կենցաղավարութեամբ եւ բարի գործովք, եւ այսու դաւանութեամբ երթալ առ Քրիստոս՝ յոյսն մեր եւ վստահութիւն, եւ արժանի լինել տեսանել համարձակութեամբ զերանելի եւ զամենասուրբ զերրորդութիւնն, յերիս անձինս յատկացեալս, եւ ի մի աստուածութիւն եւ տէրութիւն եւ ի թագաւորութիւն փառաւորեալ։ Եւ արժանացուսցէ զմեզ եւ զամենայն ճշմարիտ հաւատացեալս անճառ բարեացն եւ անպատում ուրախութեանցն, «զոր ակն ոչ ետես, եւ ունկն ոչ լուաւ, եւ ի սիրտ մարդոյ ոչ անկաւ, զոր պատրաստեաց աստուած սիրելեաց իւրոցե <Ա Կոր. Բ 9>։

Արդ զայս դաւանութիւն յոլով մասն աշխարհի ունի եւ պահէ սրբապէս քաղաքավարութեամբ, զոր պարտ է յամենայն քահանայագործութեան տալ զայս դաւանութիւն մեծի քահանայապետին եւ պահանջել յայնցանէ, զորս ձեռնադրելն կամին։

Եւ ապա յանուանէ նզովէ զգայլսն ապականիչս՝ զամենայն հերեսիովտայսն՝ հարիւր յիսուն եւ ինն հերձուած մինչեւ ցայսօր ժամանակի եւ այլք, որ լինին նման սոցա. եւ դաւանել զամենայն ուղղափառսն, զհովիւսն եկեղեցւոյ, որք ընդ ճշմարտութիւն առաջնորդեցին հօտին Քրիստոսի եւ յարօտս կենսաբերս սնուցին։

Եւ ապա իջանէ հոգին յայնպիսի սեղանն սրբութեան եւ հանգչիցի յընծայեալն յայն, որ գիտէ ճանաչել զօտարսն եւ զընտանիսն, որպէս զգիտնականս եւ զիմաստունս հովիւս կացուցանել, որ կարասցէ ի կեանս կոչել զարժանիսն կենաց, այսինքն՝ առ աստուած ածել. զի այս է պարիսպ պահպանութեան խաչիւ եւ արեամբ գնեալ հաւատացելոց, ո՛չ միայն ի չարեացն ի բաց կալ, այլ եւ բարեացն զհետ երթալ ի Քրիստոս Յիսուս ի տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս. ամէն։

Գրեաց եւ մեծ վարդապետն Վանական, թէ որպէս մարթ է խոստովանել, եւ կամ ասել զսուրբ հոգին ի հօրէ եւ յորդւոյ։