Բանաստեղծութիւններ

Նախնի հարանց մեր ընտրելոց
Պատուէր ունիմք հաստատական,
Վատաբախտից գրել պարսաւ
Եւ գեղեցկաց տալ գովասան:

Եւ ոչ ասել զչարն բարի,
Զխաւարն լոյս` որ չէ արժան.
Այլ զբարւոյն լաւ վկայել,
Զվատթարն չար ասել գրեցան:

Որպէս եւ այս բան շարադրի
Յաղագս ումեմն Յակոբ անուան,
Որ այժմ երէց վերաձայնի
ՅԱդրիանու կոչեալ պոլսեան:

Ոչ ի յազգէ ընտիր արանց,
Այլ ի յետնոցն որ աննշան.
Վասն այնորիկ ի յԷտիրնէ
Գնայ Ստամպօլ վտարական:

Եւ անդ երէց նա ձեռնադրի,
Ոչ ըստ իւրոյն արժանութեան.
Այլ ըստ բերման ժամանակի
Թէպէտ երբեմն ոչ է զարման:

Որպէս յաթոռն Մովսիսեան
Դպրաց նստիլ փրկչին է բան.
Կամ չէ առակն խոտելի
Բու յաւերակսն յարծուանան:

Անդ ժամանակ մի շրջմրջի,
Մինչ ի եանղունն Ըստամպօլայն.
Պատրիարքէն գիր մի առնու,
Որ Մարտիրոսն է Ղրիմայն:

Այնու գրով գայ յԷտիրնէ
Առ պարոնտէրն տէր Յոհան.
Նա ընդունի զնա սիրով
Պատրիարքին գրոյն փոխան:

Յետ այնորիկ նա գիրանայ,
Ստուարանայ, զոր գրեալ կան.
Զվարդապետն այլ ոչ յիշէ
Եւ ոչ զվեհն տէր Յոհան:

Ապա գնայ յԵրուսաղէմ,
Մահտեսութեան ցանկայ անուան.
Ուր որ նստի փառամոլի,
Թէ այս պատւոյս խիստ եմ արժան:

Հպարտութեամբ յոյժ ուռուցեալ,
Վայրենամիտ ւ անբարտաւան.
Ի յարծաթոյ հարեալ ի սէր,
Մոլեալ ի յախտն անյագութեան:

Մէջ երիցանց դիւան կառնէ,
Շաբաթն երկու ւ երեք անգամ,
Ասէ եկայք տուէք համար,
Թէ որչափշ է շաբթուս ղուրպան:

Եօթն ութ երի ինձ է հասեր,
Ուր է չկայ մորթն ու փաչան.
Ժամկոչներուն երդումն տայ
Թէ ձեր կերածն եղնայ հարամ:

Մեռելթաղի գլուխ չունի,
Զէրէ հեռու է գերեզման.
Թէ խիստ նեղեն կու հայհոյէ
Զպատճառ եղողն նախնական:

Ժամրարութիւնն կու սիրէ,
Թէ զքառասնիցն ամէն իւր տան.
Եւս առաւել զհոգոյ մատաղն,
Զծածուկ յիշէքն պաշտման:

Թէ աղքատաց մահ հանդիպի,
Կամ թէ ձայնեն հաղորդութեան.
Ոտվին կոտրի, մէջքն բեկի,
Շուտով յենու ի գաւազան:

Շաբաթն ի բուն ժամ չի գնար
Թէ այս օրերս չէ ինձ արժան.
Կիրակմտին շքեղազարդ
Գնայ կանգնի Բէլայ նման:

Որ զծխերն հաւնցնէ,
Թէ «Լոյս զուարթե ասաց տէր ան.
Եւս առաւել առաւօտուն,
Որ ընթեռնու զաւետարան:

Բերկրեալ սրտիւ զուարճանայ,
Յերբ որ լսէ հարսանեաց ձայն.
Յառաջագահ բազմի յընթրիս,
Որպէս պատմէ աւետարանն:

Ասէ զինչ տայք հալաւօրհնէք,
Յետոյ տեսնունք պսակդրամ,
Զտասանորդն սաչուին,
Թէմին կառնում, կամ սաղ դրամ:

Եւ թէ ասեն կէս մի օժտէ,
Ձեռվին սոթտէ կանգնի մէյդան.
Աստուած փրկէ, տէրն ազատէ,
Ճէնկ ու կռիւ մէտէթ աման:

Պակաս չառնու երկու պլիկ,
Ըռզակ ծախող չարչու նման.
Կանչէ, ճչէ գիշերն ի բուն,
Մինչեւ իւր կամքն լինենան:

Երբ տնօրհնէքն մօտենայ,
Տօնի, Զատկի` սուրբ Յարութեան,
Զերիցանին նա խոշտանգէ,
Սաստէ բանիւ սպառնական:

Ով նորընծայ փոքր երիցունք,
Զգոյշ լերուք ամենեքեան,
Տնօրհնէքի հետ բան չունիք,
Չասեք թէ մեր, կամ ազգական:

Քանզի ամէնն ինձ է տուեալ,
Թէ տեղացիք, թէ պազիրկան.
Ես ում կամիմ կուտամ զնա,
Որպէս ասաց պիղծ սատանան:

Խիստ անզգամ, չար եւ ըռիշտ,
Իսկի չունի բարւոյ նշան.
Ամենեցուն է ատելի,
Մէկ մի չկայ իւրեան հաւան:

Աղքատ եւ կոյրք եւ մուրացկան
Թէ պատահին սորա դրան,
Անիծելով դառնան ի յետ
Անողորմի դրան նման:

Երբ որ աղքատ իւր դէմն ելնէ,
Դժուանայ զտեսն միայն.
Զդէմքն պնդէ իբրեւ զերկաթ,
Առնէ տրտունջս դիւական:

Թէ զօրն ի բուն աղաղակէ,
Նա չի տանի զձեռն ի քէսան,
Զերկու փողն լաւ կու սիրէ
Քան զդրախտն եդեմական:

Զորն ասացից, զորն թողից,
Ոչ ունի մաս մի բարութեան.
Ցամաք ջրհոր եւ չոր աղբիւր,
Կամ աղտատուկ ջուր դառնահամ:

Զնախանձն անչափ ունի հոգին,
Լի է ախտիւք սրտմտական.
Եւ ծոյլ բնաւ առ ի բարին,
Զագահութիւնն անթուական:

Զմասն վերջին անյիշելի,
Եւ նա ծնունդ իսկ է սոցայն.
Սա եօթնեքին մասամբ վատթար,
Աստ եւ ի կեանս թշուառական:

Առ նա խօսի սպառնական
Տեառն մերոյ օրհնեալ հրաման,
Թէ երթ ի հուրն յաւիտենին,
Որ է դիւաց պատրաստական:

Զի ոչ ետուր հաց քաղցելոց,
Չեղեր հիւրոց ասպնջական,
Զծարաւիս ոչ արբուցեր,
Ոչ հիւանդաց եղեր պաշտպան:

Բանտարկելոց ոչ մերձեցար,
Որ անհրաժեշտ իմ էր հրաման,
Որպէս որ դու իմոց չետուր`
Ելցես յիմոյս արքայութեան:

Այս է նորա մասն ու բաժին,
Վերջին բաժակն դառնութեան.
Արբցէ զմրուրն դժոխոյ,
Որպէս Դաւիթ գրէ զայս բան:

Հազար հարիւր քսան ւ երեք
Ազգիս հայոց բուն թուական,
Եօթն եւ տաս յունուարի
Որ դեռ սկսեալ իջեւ այս ամ:

Գրչածնունդ բանս աստանոր
Արտայայտեալ ի շար եդան,
Մարտիրոսէ Ղրիմեցւոյ
Առ որ գրեցան խիստ էր արժան: