1
Ընդ
այսոսիկ
հանդերձ
աստուծով
եւ
առաջիկայ
պրակք
ՊՐԱԿՔ
Է
2
Ուսեալք
եթէ
քանիք
եւ
որպիսիք
են
սահմանք
իմաստասիրութեան,
եւ
զպատճառս
քանիաւնութեան
նոցա
եւ
զկարգաւորութիւն
եւ
զգտաւղս
նոցին,
եկեսցուք
եւ
հաւաստեսցուք
զմի
մի
ի
նոցանէ
ի
մէջ
ածելով։
3
Որոց
առաջին
սահմանն
էր
նոցանէ,
որ
ասէր՝
թէ
իմաստասիրութիւն
է
գիտութիւն
էակացն,
ըստ
որում
էակք
են։
4
Եւ
պարտ
է
գիտել,
թէ
փոխանակ
սեռի
առեալ
է
գիտութիւն,
որպէս
առհասարակ
ինչ,
իսկ
էակացն՝
փոխանակ
բաղկացուցիչ
զանազանութեանց,
որք
որոշեն
զիմաստասիրութիւն
յայլոց
արհեստից,
քանզի
իմաստասիրութիւն
ամենայն
գոյիցն
է
գիտութիւն,
իսկ
այլ
արհեստք
եւ
մակացութիւնք
ոչ
ամենայն
գոյիցն,
այլ
մասնականաց
ոմանց։
5
Եւ
տարակուսեն
ոմանք,
թէ
վասն
է՞ր
ասաց
արդեաւք
հանդերձ
յաւդիւն,
թէ
գիտութիւն
էակացն,
եւ
ոչ
ասաց
առանց
յաւդի,
թէ
գիտութիւն
էակաց։
6
Եւ
են
ոմանք,
որ
ասեն,
թէ
զի
ցուցցէ
ի
ձեռն
յաւդին
զհաղորդութիւն
էիցն,
որ
առ
միմեանս.
ի
վերուստ
արարչականաւն
եւ
ներքուստ
նիւթականաւն։
7
Վասն
որոյ
ասեմք
եթէ
ոչ
բարիոք
ասէք,
քանզի
ոչ
թէ
զհաղորդութիւն
էակացն
նշանակէ
յաւդդ,
այլ
զնախագիտութիւն.
քանզի
յաւդդ
զվերերեւութիւն
եւ
զվերստին
յիշումն
նշանակէ,
զոր
յառաջագոյն
ոք
գիտէր։
8
Քանզի
յորժամ
ասեմք
առանց
յաւդի,
թէ
այր
եկն,
որպէս
յաղագս
անծանաւթ
իրի
ասեմք.
իսկ
յորժամ
ասեմք,
թէ
այրն
եկն,
զյառաջածանաւթ
իրս
նշանակէ։
9
Բայց
եւ
աստանաւր
յաւդդ
ոչ
ինչ
յայսպիսեաց
նշանակէ,
բայց
եդաւ
վասն
յայտնելոյ
զընդհանրութիւնս
էակացն.
քանզի
ունիմք
ուսանել
եւ
գիտել
յառաջիկայսդ,
եթէ
առանց
յաւդի
առաջարկութիւնք
համազաւրք
են
մասնականացն.
իսկ
հանդերձ
յաւդիւն՝
համազաւրք
գոն
հանրականաց
առաջարկութեանց։
10
Արդ,
զի
յայտ
արասցէ,
թէ
ամենայն
գոյիցն
է
գիտութիւն
իմաստասիրութիւն,
վասն
այսորիկ
հանդերձ
յաւդիւն
ասաց,
թէ
գիտութիւն
էակացն։
11
Իսկ
ըստ
որում
էակք
են՝
յաւելու,
զի
յայտ
արասցէ
զզիարդ
գիտելն
իմաստասիրութեան
զգոյսս,
այսինքն՝
թէ
ոչ
գիտէ
զնոսա
ըստ
քանակութեան,
այլ
ըստ
բնութեան։
12
Նա
քանզի
եւ
ոչ
կարողութիւն
զքանիաւնութիւն
անհատիցն
գիտել,
այլ
զբնութիւն.
վասն
այսորիկ
զայս
յայտ
առնելով,
եթէ
ըստ
բնութեան
գիտել
եւ
ոչ
ըստ
քանակութեան,
ասաց
ըստ
որում
էակքն
են։
13
Արդ
յաղագս
հաւաստութեան
առաջին
սահմանին
այսչափ։
14
Բայց
եկեսցուք
եւ
յերկրորդ
սահմանն
եւ
հաւաստեսցուք,
որ
ասէ,
թէ
իմաստասիրութիւն
է
գիտութիւն
աստուածայնոց
եւ
մարդկայնոց
իրողութեանց։
15
Եւ
պարտ
է
գիտել,
թէ
աստանաւր
զգիտութիւն,
որպէս
հասարակ
ինչ,
փոխանակ
սեռի
առնու,
իսկ
աստուածայնոց
եւ
մարդկայնոց
իրողութեանց
փոխանակ
բաղկացուցիչ
զանազանութեանց,
որք
բաղկացուցանեն
զիմաստասիրութիւն.
քանզի
միայն
իմաստասիրութիւն
է,
որ
յաղագս
աստուածայնոց
եւ
մարդկայնոց
իրողութեանց
եղանի։
16
Եւ
ոչ
զաստուածայինսն
արհամարհէ՝
լինելովն
սակս
մարդկայնոցն.
եւ
ոչ
զմարդկայինսն
առնէ
անփոյթ՝
լինելովն
սակս
աստուածայնոցն.
այլ
աստուածայնոցն
հետեւի
եւ
աշակերտի,
իսկ
զմարդկայինսն
յարդարէ
եւ
ի
կատարումն
ածէ։
17
Աստուստ
տարակուսեն
ոմանք
ասելով,
թէ
զիա՞րդ
ասէք
վասն
իմաստասիրութեան,
թէ
գիտութիւն
աստուածայնոց
եւ
մարդկայնոց
իրողութեանց.
վասն
զի
եւ
այլ
գոյից
է
գիտութիւն՝
երկնի
եւ
երկրի
եւ
ամենայն
գոյից,
եւ
այնոցիկ՝
որ
ոչ
աստուածայինք
եւ
ոչ
մարդկայինք
են։
18
Նաեւ
յաղագս
բնութեան
հոգւոյ
ասի
իմաստասիրութիւն,
որ
ոչ
աստուածային
է
եւ
ոչ
մարդկային։
19
Զայս
տարակուսանս
լուծանելով
ասեմք,
թէ
վասն
զի
յէակացն
են
ոմանք,
որ
իմանալիք
են,
եւ
են՝
որ
զգալիք։
20
Արդ,
իմանալեացն
ծայր
աստուածայինքն
են,
եւ
զգալեացն՝
մարդկայինք։
21
Արդ,
զծայրս
գոյիցն
ասելով,
հանդերձ
նոքումբք
յարառոցեաց
զիմանալիսն
եւ
զզգալիսն։
