Ի ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆՆ ԱՐԻՍՏՈՏԷԼԻ

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

1 [1] Ընդ այսոսիկ հանդերձ աստուծով են առաջիկայ պրակք

ՊՐԱԿՔ ԺԳ

2 Չորրորդ գլուխ առաջադրեցելոց՝ քանաբար [2] ասի գոլն, եւ հարկաւորն, եւ մարթն։ 3 Արդ գոլն երկակի է. կամ այն՝ որ զսոսկ էութիւն յայտնէ, եւ զթարց յեղանակի առաջարկութիւնս. վասն որոյ [3] եւ Յաղագս մեկնութեան [4] ճառեաց եւ աստ. եւ կամ զվճարեալ [5] մարթն [6], զորմէ բուռն հարցէ յառաջագոլով խառնարկութիւնսն [7]. եւ զորմէ՞ արդեաւք աստ զգոլոյ բուռն հարկանէ։ 4 Եւ ասեմք, եթէ զայնմանէ՝ որ զսոսկ էութիւն յայտնէ. քանզի ինքն իսկ հակորոշեաց զգոլն յայլոց [8] յեղանակաց՝ ասելով, եթէ Ամենայն նախադասութիւն կամ գոլ է, կամ մարթ, կամ հարկաւոր. որպէս զի ասէր, եթէ ամենայն առաջարկութիւն կամ յեղանակաւ է, կամ թարց յեղանակի, եւ ի Յաղագս մեկնութեան առաջարկութեան [9] է բան. յայտնելով ինչ ումեքումն գոլ, եւ ինչ ումեքումն ոչ գոլ. զի եթէ գոլն այժմ զվճարեալ մարթն յայտնէր, թողոյր արդեաւք զյեղանակաւ առաջարկութիւնսն. եւ խորթանային երկոքեան իրողութիւնքն Արիստոտէլի յառաջիկայս որպէս ոչ ուսուցեալ զհակադարձութիւնսն զգոլոցն [10] առաջարկութեանցն, եւ Յաղագս մեկնութեան՝ որպէս ոչ զամենայն առաջարկութիւն սահմանեալ։ 5 Այլ եթէ գոլոյն այժմ զսոսկ էութիւն յայտնելոյ, նախ զհակադարձմունսն [11] վճարելոյ մարթին ասէ գոլոյ, որ ուսուսցէ ապա զնորա հակադարձութիւնսն։ 6 Եւ ասեմք եթէ եթող զայսոսիկ, որպէս պարունակեցեալսն ընդ հարկաւորումն։ 7 Քանզի եւ վճարեալ մարթն է հարկաւոր։ 8 Ընդ այսոսիկ եւ նշանակութիւնք գոլոյն [12] ։

9 Իսկ հարկաւորն, եւ նա զանազան գոյ. կամ յարագոյ, եւ կամ լինելոց [13]. որպէս ի վերայ եղիցին [14]. եղիցի ամառն, եղիցի ձմեռն։ 10 Իսկ յարագոյ, կամ մշտնջենաւոր, կամ ապականելի։ 11 Մշտնջենաւոր՝ միշտ աստուածայինն բարի. միշտ արեգակն լուսաւորէ. միշտ հուր ջեռուցանէ. իսկ ապականելի՝ հանդերձ առորոշմամբ եղիցի. եթէ ենթակա՞յն եղիցի, եթէ ստորոգիցելովն եղիցի. եթէ ենթակայն, եթէ Սոկրատէս շնչէ՝ եղիցի, եթէ ստորոգելովն, եթէ Սոկրատէս լուանի, ցորքան գոյ նմա լուանիլն։

12 Եւ վասն որո՞յ արդեաւք հարկաւորի այժմ տրամաճառէ։ 13 Ասեմք, եթէ յաղագս միշտ եւ նոյնպէս ունելոյն. ընդ այսոսիկ եւ զանազանութիւնք հարկաւորին։ 14 Իսկ մարթն՝ նա [15] եռակի. կամ ի նուազն, կամ ի յոլովն, կամ ի հանգէտն։ 15 Ի նուազն՝ որպէս բախտացի. քանզի պակաս ոք ի փորել ինչ եգիտ գանձ. իսկ ի յոլովն՝ բնութիւն, եւ նորին նմանաւղ՝ արհեստ. քանզի յոլով՝ հնգամատեան առէ բնութիւն, եւ արհեստ՝ յոլով հանդիպի իւրում դիտաւորութեան. իսկ ի հանգէտն՝ մարդկային նախառութեան, քանզի ի մեզ է լուանիլն եւ ոչ լուանիլն։ 16 Եւ վասն որո՞յ արդեաւք նշանակեցելոցս [16] այժմու բանս։ 17 Եւ ասեմք, եթէ այժմ զայն առնու՝ որ ի յոլովն է. քանզի արհեստական է եւ կարելի, ընդ մակացութեամբ [17] դասեալ [18] ըստ գիտութեան։ 18 Ընդ այսոսիկ եւ չորրորդ [19] գլուխն։

19 Հինգերորդ գլուխն, յորում խնդրեմք, եթէ վասն է՞ր եթող զհակադարձութիւնս կարելւոյն եւ անկարելւոյն [20] ։ 20 Եւ ասեմք եթէ զկարելւոյն եթող, որպէս պարունակեցեալս [21] յայնցանեաց, որք մարթին գոլ. իսկ զանկարելին [22] եթող, վասն զի հակադարձի [23] նոյնք գոն հարկաւորին առաջարկութեանցն, եւ բացասութիւնք բացասութեանց։ 21 Քանզի հանգիտազաւր է ի փոխադրութենէ ստորասութիւն անկարելւոյն պարզումն ստորասութեան հարկաւորին. որգոն՝ անկար է ոչ գոլ. հարկաւոր է գոլ. քանզի անկար ոչ գոլոյն [24] հարկաւոր գոլ է. եւ բացասութիւն բացասութեան, ոչ անկար է ոչ գոլ. ոչ հարկաւոր գոլ։ 22 Ընդ այսոսիկ եւ հինգերորդ գլուխն։

23 Վեցերորդ գլուխն [25], եթէ ո՞յք ոմանք են՝ որք ցուցանին [26] ի ձեռն հակադարձութեանցն։ 24 Եւ ասեմք, եթէ գիտելն. վասն զի ցուցանիւր [27] ի ձեռն հակադարձութեանդ տակաւին ի վերայ գոլոյն եւ հարկաւորին յեղանակի՝ եթէ ընդհանուր բացասութիւն առ ինքն հակադարձի. որգոն՝ ոչ ոք մարդ քար, եւ ոչ ոք քար մարդ։ 25 Իսկ ընդհանուր ստորասութիւն առ մասնականն. որգոն՝ ամենայն մարդ կենդանի, եւ իք կենդանի մարդ։ 26 Իսկ մասնական բացասութիւն՝ ոչ առ ինքն, եւ ոչ առ այլ. որգոն [28], ոչ ամենայն մարդ կենդանի, եւ ոչ ամենայն [29] կենդանի մարդ, ոչ ճշմարտակցէ, եւ ոչ ստակցէ. եւ ոչ է հակադարձութիւն։ 27 Այսոքիկ ի վերայ գոլոյն եւ հարկաւոր [30] յեղանակին՝ այդպէս ունին, որպէս ասացաւդ։

28 Իսկ ի վերայ մարթին ստորասութիւնք նոյնպէս ունին. իք մարդ գնայ, եւ իք գնայն մարդ [31] ։ 29 Իսկ բացասութիւն ստորասութեան՝ ներհակաբար ունին. քանզի ընդհանուր բացասութիւն, որ երբեմն հակադարձիւր առ ինքն ի վերայ գոլոյն, եւ հարկաւոր յեղանակին, այժմ ի վերայ մարթին ոչ հակադարձի, եւ ոչ առ ինքն հակադարձի։ 30 Քանզի ընդհանուրն ի վերայ մարթին նիւթոյ՝ ոչ երբէք ճշմարտէ. բայց մասնական բացասութիւն՝ որ երբեմն ոչ հակադարձիւր ի վերայ գոլոյն եւ հարկաւոր յեղանակին, այժմ ի վերայ մարթին հակադարձի. որգոն՝ ոչ ամենայն մարդ գնայ, եւ ոչ ամենայն գնայն մարդ [32] ։

[1] BC վերնագիր չիք: DE ընդ այսոսիկ առաջիկայ պրակք

[2] ABD քանիաբար

[3] BCEF որոց

[4] CDEF մեկնութեանց

[5] A զյարարեալ, D զար ելեալ, E զա եղեալ

[6] D մարդն

[7] B ի խառնակութիւնս

[8] A այլոց

[9] AD առաջարկութիւն

[10] F զհակադարձութիւն զգոլոյն

[11] A զհակադարձութիւնս, E զհակադարձումսն

[12] A նշանակութիւն

[13] E լինելոյ

[14] CE եղիցն

[15] F եւ նա

[16] A նշանակեցելոյ

[17] E մակացութիւն

[18] D դասել

[19] DE չորք

[20] A կարելոյն եւ անկարին, BDE եւ անկարին

[21] AD յայնցանէ, CE յայնցանէ ցորք

[22] CDE զանկարին

[23] CD հակադարձակի

[24] AC ոչ գոլն

[25] ACDE չիք գլուխ եթէ

[26] ABCDE ուսուցանեն փխ ցուցանին

[27] ACD ցուցանէր

[28] CD չիք որգոն

[29] E յամենայն

[30] D հարկաւորին

[31] B անմարդ, E գնայ անմարդ

[32] B գնա անմարդ, E գնայ անմարթ