1
Ընդ
այսոսիկ
հանդերձ
աստուծով
եւ
առաջիկա
ՊՐԱԿՔՍ
ԻԷ
2
«Բայց
ոչ
ուրոյն
է
այս
գոյացութեան»…
3
Ցուցեալ
Արիստոտելի,
եթէ
ամենայնում
գոյացութեան
գոյ
ոչ
նենթակայոջացն
գոլ՝
այժմ
ցուցանէ,
թէ
ոչ
միայնում
գոյացութեան
գոյ,
այլ
եւ
տարբերութեան։
4
Եւ
ձեռնարկել
պարտ
է
յԱստուծոյ
եւ
ի
նիւթոյ,
քանզի
կարծին
այսոքիկ
ոչ
գոլ
գոյացութիւն,
Աստուած՝
որպէս
վերագոյակ
եւ
առաւելաբնոյթ.
իսկ
նիւթ՝
որպէս
ոչինչ
յէակացն
գոլով,
այլ
յոռագոյն
քան
զամենեսեան.
քանզի
ծայրք
էակացն
ի
բացասութենէ
սահմանին,
որպէս
ուսաք
վերագոյն,
քանզի
եւ
ոչ
նիւթ
նենթակայում
է,
զի
մի
տացուք
նիւթ
նիւթոյ,
եւ
ոչ
աստուածայինն
նենթակայում
է,
եւ
քանզի
այսոքիկ
աստուածաբանութեան
կամ
բնաբանութեան
են՝
ձեռնարկէ
ի
տարբերութեանց՝
տրամաբանականի
ելոյ
անուան
եւ
իրի.
քանզի
ասէ,
եթէ
տարբերութիւնք
ոչ
են
նենթակայում։
5
Զի՞նչ
ասես,
ո՜վ
Արիստոտէլ.
հակորոշեցեր
զգոյացութիւնս
ընդդէմ
տարբերութեանց՝
որպէս
տարբերութեանց
ո՞չ
ելոց
գոյացութեանց։
6
Եւ
զի՞նչ
արդեւք
իցեն
տարբերութիւնք,
հարցցուք
զքեզ,
գոյացութի՞ւնք
եթէ
պատահմո՞ւնք։
7
Եթէ
գոյացութիւնք՝
վասն
է՞ր
հակորոշեցեր։
8
Իսկ
եթէ
պատահմունք
են,
վասն
զի
ի
տարբերութեանց
են
սահմանք
գտցին,
գոյացութիւնք
ի
պատահմանց
եղեալք
եւ
մասնունք
գոյացութեանց
պատահմունք՝
եւ
զիա՞րդ
դու
ինքն
ասես,
եթէ
«մասնկունք
գոյացութեանց
գոյացութիւնք
են»։
9
Այսոքիւք
տարակուսանաւք
վարակացեալ
Պորփիւրիոս
[1]
ոչ
ընդարմացաւ
մէջ
ինչ
բնութիւն
ասել
գոյացութեան
եւ
պատահման
եւ
ի
նմա
դնել
զտարբերութիւնս՝
որպէս
եւ
այնոքիկ,
որք
յաղագս
լուսոյ
տարակուսանաւք
վարակացեալ՝
ոմանք
մարմին
զլոյս
ասելով
եւ
ոմանք՝
անմարմին՝
մէջ
իմն
ապա
բնութիւն
ստորագրեցին
մարմնոյ
եւ
անմարմնոյ,
եւ
անմարմին
մարմին
ասացին
զլոյս։
10
Եւ
վասն
այնորիկ
երկուց
ծայրից
հաղորդութիւն
ունի՝
կամ
հանգիտաբար
նոցին
ունի
եւ
կամ
առաւելաբար։
11
Առաւելաբարն
երկակի՝
կամ
ի
միոջէն
առաւել
ի
միոջէն
նուազ,
կամ
ի
միոջէն
նուազ
եւ
միւսմէն
առաւել.
վասն
այսորիկ
եռակի
ասէին
գոլ
զզանազանութիւնս՝
կամ
առաւել
գոյացութիւն
եւ
նուազ
պատահումն,
որպէս
բանական
եւ
անբանն.
քանզի
առաւել
գոյացութիւնք
են
այսոքիկ,
որպէս
լցուցանելով
զգոյացութիւն
եւ
ի
սահմանս
ներմտանելով,
բայց
սակայն
պատահմունք՝
որպէս
ի
ներում
որպիսի
ինչ
էին
ստորոգիցեալք.
քանզի
մի
է
պատահմանցն
ստորոգութիւն՝
որակութիւն։
12
Իսկ
հանգէտ
գոյացութեան
եւ
պատահման՝
որպէս
ի
հրում
ջերմութիւն
եւ
ի
ձեան
սպիտակութիւն.
քանզի
որպէս
յորակիցելում
մարմնում
գոյացութիւնք
են,
որպէս
լցուցանողք
գոյացութեանց
նոցին.
իսկ
որպէս
յանորակում
մարմնում՝
պատահմունք.
քանզի
յայնժամ
լինին
եւ
բացալինին
թանց
ենթակային
ապականութեան։
13
Եւ
առաւել
պատահմունք
քան
եթէ
գոյացութիւն,
այն
որ
ի
կարափումն
սպիտակութիւն
եւ
յԷթիոպացիումն
սեւութիւն՝
լինին
եւ
բացալինին
առանց
ենթակային
ապականութեան,
որպէս
ասէ
Պորփիւրիոս՝
«բայց
կարէ
ընդ
միտ
ածել
եւ
իմանալ
ագռաւ
սպիտակ
եւ
Եթիոպացի
ի
բաց
ընկեցեալ
զգոյն
առանց
ենթակային
ապականութեան»։
14
Բայց
սակայն
կարծին
գոյացութիւնք
գոլ
վասն
գոլոյ
ամենայն
տեսակի
կարապին
սպիտակութիւն
եւ
ագռաւուն
սեւութիւն։
15
Արդ՝
եռակի
ըստ
նմա
հաւաքին
զանազանութիւնք։
16
Այլ,
Պորփիւրիէ,
հակասութիւն
առնեն
գոյացութիւն
եւ
պատահումն,
որ
նենթակայում
է
եւ
որ
ոչ
նենթակայում.
իսկ
հակասութեան
ոչինչ
է
մէջ,
քանզի
հակասութիւն
հակադրութիւն
է,
որոյ
ընդ
մէջ
ոչինչ
է
ըստ
ինքեան։
17
Եւ
բարիոք
առադրեցաք
ըստ
ընքեան.
քանզի
ըստ
պատահման
մարթի
գոլ
մէջ
ինչ.
քանզի
սպիտակի
եւ
ոչ
սպիտակի
ոչինչ
է
մէջ,
բայց
եթէ
հանդիպի
եւ
ոչ
սպիտակն
թուխ
իմանայցի.
քանզի
յայնժամ
գտանիցի
մէջ
ինչ
հակասութեան,
թէպէտ
եւ
ըստ
պատահմանէ։
18
Եւ
արդ
զի՞նչ
պարտ
է
ասել։
19
Եթէ
գոյացութիւնք
են
տարբերութիւնքն,
բայց
գոյացութիւնք
ոչ
որպիսիք
այժմս
մեզ
առաջի
կան
յայցելել
ծանուցեալք
ի
յոլովիցն
մարդս.
քանզի
յոլովն
մարդ
եւ
կենդանի
ասի
եւ
մարդ
եւ
Սոկրատէս։
20
Ապա
եթէ
ասես,
եթէ
«եւ
արդ
զի՞նչ
մի
է
թէ
չասեն
բանական
եւ
անբան,
որք
են
տարբերութիւնք».
ասեմք՝
եթէ
բանականն
եւ
անբանն
շարադրիցելոց
իրաց
անուանք
են,
իսկ
զբանականութիւն
եւ
զանբանութիւն
յոլովն
մարդ
ոչ
գիտէ,
որք
են
տարբերութիւնք։
21
Արդ՝
վասն
այսորիկ
հակորոշեաց
զզանազանութիւնս
ընդդէմ
գոյացութեան։
22
Եւ
այսոքիկ
այսպէս։
23
Բայց
զի՛
իրազգաց
եղեւ
վասն
իւր
Արիստոտէլ
զտարբերս
պատահումն
առնելոյ
վասն
հակորոշելոյ
ընդդէմ
գոյացութեան՝
ի
վերայ
ածէ,
եթէ
մասունք
գոյացութեանցն
գոյացութիւնք
են,
իսկ
տարբերութիւնք
մասունք
են
սահմանաց
եւ
գոյացութեանց
լցուցիչք.
ապա
ուրեմն՝
գոյացութիւնք
են
տարբերութիւնք՝
որպէս
մասունք
գոյացութեան։
24
Բայց
վրդովեցուցանէ
զմեզ
բանն,
որ
ասէ,
եթէ
մասունք
գոյացութեան
պատահմունք
են.
քանզի
այսպէս
ասէին
ոմանք,
եթէ
մասունք
գոյացութեան
յումեք
են,
որք
յումեքն
են՝
պատահմունք
են.
ապա
ուրեմն՝
եւ
մասունք
գոյացութեան
պատահմունք
են.
քանզի
ոչ
եթէ
այսպէս
պարզաբար
ասէաք
զումեքն
նենթակայում,
այլ
զումեքն
մի
որպէս
մասն
գոլ։
25
Իսկ
այժմ
յումեքն,
որպէս
մասն
ի
բոլորումն
ասէ
են
տարբերութիւնք։
26
«Բայց
ոչ
ուրոյն
գոյացութեան
է
այս».
27
Պարտ
էր
ասել,
եթէ
ոչ
միայնում
գոյացութեան
գոյ՝
ասաց՝
ոչ
եթէ
ուրոյն.
քանզի
ուրոյնն
միայնովն
կերպարանի
եւ
ոչ
ամենայնիւն։
