Հայ միջնադարեան պատմական ողբեր

Գ. ՏԱՂ ՎԱՍՆ ՇԱՐԺՄԱՆ ԿԱՐՄԻՐ ԳԼԽՈՅՆ, ՈՐ ԵԿԵԱԼ ԱՅՐԵԱՑ ԵՒ ԱՒԵՐԵԱՑ ԶՀԱՅՈՑ ԱՇԽԱՐՀՍ ՄԻՆՉԵՒ ԵԶԸՆԿԱՆ

 

Դաւիթ արքային որդի Սողոմոն զայս մեզ քարոզէ,

Թէ զով որ աստուած սիրէ՝ հանապազ ըզնա խըրատէ [1]

 

Յորժամ հազար ամ լըցաւ թըւական Հայոց տումարին,

Ազգ մի, Ղըլզըլպաշ ասեն, շարժեցաւ նըման վիշապին:

 

Հանցեղ չարութիւն արար՝ չէր տեսեալ այլ մարդ հողածին.

Կարծեմ, թէ սա չար եղաւ, քան զնոսա, որ յառաջն եկին:

 

Զայն, որ Դանիէլն ասէ, թէ չորրորդ գազանն ահեղ է [2],

Յայտնապէս սորա ասէ, որ անունըն շահ կոչեալ է:

 

Ներսէս Հայրապետըն մեր, մարգարէ, բանիս վըկայէ,

Թէ Կարմիր գըլուխն ելցէ զՀայոց երկիրն աւերէ:

 

Քաղցր ու բարերան աստուած մեր Հայոց ազգին բարկացաւ.

Մեր մեղքըն պատճառ եղաւ, որ Տաճկաց ազգըն զօրացաւ:

 

Աստուած զիրաւունս արար, դատաստան արդար դատեցաւ.

Մեք ամենեքեան մեղաք, յաստուծոյ կամացն հեռացաք:

 

Մեղաք, զպատուիրանն անցաք, Քրիստոսի մեք ոչ լըսեցաք,

Վասն այն ատելի եղաք, յայլազգեաց ձեռըն մատնեցաք:

 

Բարի առաջնորդ չունիմք, որ հոգով զաստուած աղաչէ,

Արտասուաց պըտուղ բերէ, որ Քրիստոս զմեր մեղքըն ջընջէ:

 

Մեր ազգի առաջնորդներն բովանդակ զաստուած թողեր են,

Զհոգոյ առաջնորդութիւն ի Տաճկաց երթեալ կու խընդրեն:

 

Թէ զկաթողիկոսն ասեմ՝ արծաթով ըզնա մեծարեն,

Թէ զեպիսկոպոսքն ասեմ՝ տամղաճոյ նըման բամբասեն:

 

Հայոց վարդապետքն ամէն դըրամի համար քարոզեն,

Ով ոք որ դըրամ չի տայ՝ զայն փութով թըղթով կանիծեն:

 

Մեր ազգի իրիցաներն հանապազ զիրար կու նենգեն,

Անարժան պատարագօք աշխարհիս պատիժ կու բերեն:

 

Թէ զաշխարհականքն ասեմ, որ բընաւ զօրէնս ոչ պահեն,

Ո՛չ կարգաւորաց լըսեն, ո՛չ երթեալ տաճարն աղօթեն:

 

Ո՛չ ոք, որ առնէ զբարին կամ սիրէ զկամս արարողին.

Ամէնքս անպիտան եղաք, անօրէնքն ըզմեզ պատեցին:

 

Թէ մէկ մի բարի լինէր, որ սըրտով զաստուած աղաչէր,

Յայնժամ ողորմածն աստուած յայլազգեացն ըզմեզ կազատէր:

 

Յորժամ ջըրհեղեղն ելաւ, նա՛ աշխարհս ամէն խեղդեցաւ,

Նա՛ Նոյ, որ արդար եղաւ, նա որդովք իւրովք փըրկեցաւ:

 

Սոդոմ ու Գոմոր քաղաքն, որ յերկնից հըրովն այրեցաւ,

Նա՛ Ղովտ, որ արդար եղաւ, դըստերօքն իւրովք ապրեցաւ:

 

Սաղիմ մեծ քաղաքն ասեմ, որ անդընդասոյզ կորընչաւ,

Մելիքսեդեկ քահանայն ի նմանէ միայն ազատաւ:

 

Ազգըն Իրայէլացոց չորսհարիւր տարի գերեցաւ,

Նա՛ կին մի խընդիրք արաւ, վեց հազարըն ազատեցաւ:

 

Մովսէս հանց աղօթք արաւ՝ Փարաւոն ծովն ընկըղմեցաւ,

Իսրայելացիքն ամէն քառասուն տարի լիացան:

 

Այլ եւ Երիքով քաղաքն խընդընմատ քարով էր շինուած,

Նա՛ Յեսու՝ որդի Նաւեայ, աղօթիւք իւրովք զնա հալեաց:

 

Կինըն ըՐախաբ պոռնիկն հաւատովըն արդարացաւ,

Զլըրտեսքըն սիրով պատուեց՝ Քրիստոսի նա մամ կոչեցաւ:

 

Այլ եւ Դատաւորքն ասեմ, Գեդէոնըն ծանուցանեմ,

Որ երեքհարիւր հոգով զանհամար հազարսըն կորոյս:

 

Սամփսոն, Յեփթայի՞ յիշեմ, զՍամուէլ արի՞ն ձեզ պատմեմ,

Թէ՞ զԴաւիթ արքայն ասեմ, զՍողոմոն ընդ նոսին գովեմ:

 

Դասք մարգարէիցն ընտրեալ, հանապազ Պօղոս քարոզէ,

Եթէ բովանդակ աշխարհս ի նոցա մեկին գինըն չէ [3]

 

Յուդիթ եւ Եսթերն ընտրեալ մէջ կանանց նոքա գովեցան,

Իսրայէլացիքն ամէն աղօթիւք նոցա փըրկեցան:

 

Նոքա հանց բարի եղան, որ յաշխարհս ամէն կու գովեն,

Մեր ազգի առաջնորդներին բընաւին զայն ոչ միտ ածեն:

 

Վասն այն չարի դիպեցաք, որ ընտիր մարդ իսկի չըկայ,

Ո՛վ իմ բարերար աստուած, անճարկին ճարա՛կ դու արա:

 

Թէպէտ անարժան եմք մեք, քո անուամբդ ըզմեզ խընայէ՛,

Գին եմք քո անպարտ արեանդ՝ յայլազգեացն ըզմեզ ազատէ՛:

 

Տարին տասուերկու ամիս հանապազ ըզմեզ չարչարեն,

Կեաւուր, անհաւատ ասեն, զքո օրէնքն ոչինչ համարեն:

 

Ով ոք, որ զՔրիստոս յիշեն, ճըշմարիտ աստուած դաւանեն,

Զըռզակն ի ձեռնէն առնուն, գըլխովին զինքն ըսպանանեն:

 

Զիւրեանց խաբեբայ օրէնքն հանապազ հըռչակ հարկանեն,

Ուր որ քրիստոնեայ տեսնուն՝ զՔրիստոսի նըշանն անարգեն:

 

Բայց այս անօրէն արքայն, որ անունըն շահ կու կոչեն,

Այնչափ չարութիւն արար, որ զնախնիքն բընաւ ոչ յիշեն:

 

Այնչափ մոլորեալ ազգ են, ըզշահն քան զաստուած պաշտեն,

Զիւրեանց սիրելի որդիքն շահին նատիր կու քաշեն:

 

Անչափ բազում հարկ առնուն, զքրիստոնեայքն ամէն կողոպտեն,

Զինչ բան որ աչօք տեսնուն՝ առժամայն ի բաց պահանջեն:

 

Նոքա են ադամորդիք յանիծեալ ազգէն Քանանու,

Այնպէս զօրացեալ եղեն, որ արին ըզմեզ հարկատու:

 

Քան ըզՓարաւոն արքայն, որ զօրհնեալ ազգըն չարչարեաց,

Սա մեզ Փարաւոն եղեալ՝ զՀայաստան երկիրս աւերեաց:

 

Նըման Սենեքերիմայ՝ զԱրծրունեաց երկիրն աւերեաց,

Ո՛չ գեղ, ո՛չ քաղաք եթող, զամենայն հըրով տոչորեաց:

 

Քան զԲաբելացոց արքայն, որ զտաճարըն մեծ աւերեաց,

Սա յԱրեւելեան աշխարհս զվանորայքն ամէն աւերեաց:

 

Վանայ պատուական երկիրն շինութիւն բընաւ ոչ թողին,

Ո՛չ գեղ, ո՛չ քաղաք ասին, զամենայն հըրով այրեցին:

 

Արճէշ շատ արիւն, զվանորայքն ամէն քարկեցին,

Սուսերն ի ձեռներն առին, զմիաբանքն ամէն սպանեցին:

 

ԶԽըլաթ ՚ւ Արծըկէ ողբամ, որ զայգիքն ամէն կըտրեցին,

Այլ եւ զՏարօնոյ երկրին արտորայքն ամէն այրեցին:

 

Ողբամ զԲասենոյ երկիրն, որ հըրձիգ ըզնա արարին,

Եւ Կարնոյ մինչեւ ի Սիս զքրիստոնեայքն ամէն փախուցին:

 

Քան ըզԼանկթամուր արքայն՝ աւելի աւերք արարին,

Ո՛չ Հայ, ո՛չ Տաճիկ ասին, զամենայն սըրով մաշեցին: