Տարեգրութիւն

/206/ Յինն հարիւր Հայոց թվական
ընդ որ ԺԶ այլ յաւելան (ՋԺԶ 1467),
այն մեծ արքայն արեւելեան
խաղաղարարըն Ջըհանշայն,

Յամէն դիմաց եհան հրաման,
որ զօրք բազում ժողովեցան
եւ էջ նոքօք յԱսորեստան
առ ի յաղթել զմիր Հասանն:

Իսկ Հասան բէկ քաջ փահլաւանն
զօրօքն իւրով որ գումարան.
ի քուն եգիտ ըզՋըհանշայն
զօրացն ի զատ անպահապան.

Որ եւ սպան անդէն ըզայն
եւ զՄուհամատ որդի նորայն.
իսկ չար հեծեալքն որ յետ դարձան
առին բազում առ եւ թախթան:

Հասան Ալին այն չար գազանն,
որ ի Մակու էր ի զընդան,
ելեալ գնաց դէպ ի Ղափան
եւ կոտորեաց զհազինայն.

Այնչափ երետ պարգեւս մարդկան,
վասն այն բազումք ժողովեցան,
քան զերկերիւրըն հազարեան,
այլ աւելի անդ գումարան:

Իսկ ի գալ միուսն ամեան, (ՋԺԷ 1468)
Աղղոյլուցիքըն զօրացան,
ելին յաշխարհըն Հայաստան
մինչ յԵրասխայ յափըն հասան:

Հասան Ալին հեղ յիմարն այն
մըտեալ նըստաւ ի կար• մէշայն,
զոր զօրքն անդէն ապստամբան
ւ ի թշնամիքն եկեալ խառնան:

Հասան Ալեանքըն զարհուրան
ւ ի բանակէն ելեալ փախեան,
զոր եւ եկեալ սուլտան Հասանն,
մնացեալքն անթիւ հնազանդեցան.

Նստեալ ի թաղթըն Շահաստան
զաշխարհս էած իւրն ի հաւան.
երկիր բոլոր խաղաղացան
որպէս ի մօր գիրկըն տըղայն:

Հասան Ալին իւրքն ամենայն
փախեալ հասին ի Չաղաթայն,
զԲուսայիտն առեալ եկան
եւ զքառասուն որդին լըման.

Եկեալ զօրօք գումարեցան,
վասըն կըռւոյ եւ բարկութեան,
Հասան Ալիքըն միաբան
ի մէջ նոցա ալա դարձան:

Յերեկոյին յորժամ Հասան
որ եւ զամբարք նոցա լուցան,
ելեալ զիրեարըս խառնեցան
ոմանք սպանան եւ այլք փախեան.

Իսկ Հասան բէկըն քաջ արքայն,
որ այսք վասն իւր ներգործեցան,
եկեալ բարուք խաղաղութեան
յաւար էառ զբանակ նոցայն:

ԸզԲուսայիտն անդէն էսպան
եւ զայլս յորդոցն որք ըմբռնան,
զՀասան Ալին զանրաղդըն զայն
զորդին եւ զայլքըն զամենայն.

Հասան Ալին անդօլվաթն այն,
եկեղեցի շինեաց զՄակուայն,
որոյ անուն սուրբ Վարդան
եւ նա չեղեւ իւրն օգնական
կամօք վերինն հայրական:

Իսկ Աղղոյլուքըն քաջացան
եւ զԲաբելոն առեալ կալան,
մինչ յԱմռսան գնացեալ հասան,
որ եւ ըստոյգ է Խորասան,

Իսկ յանցանելն երրորդ ամեան (ՋԺԹ 1470)
որ եւ զթաղթն ինքեանք կալան,
Հասան փատշահըն մեծ սուլտան
զօրս առաքեաց ի Քըրդաստան.

Մեծ զօրավարըն Սուլէյման
զօրօք հասեալ գաղտագողեան,
քաջ պաշարեաց զնոսա այնքան,
որ մեծ զարմանք ըզմեզ կալան:

Իսկ ի յերկու ամսին լըրման
չէկած անդէն բէկ Սուլէյմանն,
քանզի Քըրդերըն զօրացան
կորուսանել զնա կամեցան.

Զոր երկուցեալ ի յետ դարձան
ւ ի Վան քաղաք ձըմըռնեցան,
իսկ Քուրդն արար զդախիրայն`
բազում ընչից պատրաստութեան:

Դարձեալ ի գալ միուսն ամեան,
եւ թվական Հայ զարմեան,
ինըն հարիւր էր եւ քսան (ՋԻ 1471)
կրկին նոքա անդէն դարձան.

Ի Մուշ գնաց Խալիլ իշխանն,
եւ ի Բաղէշ քաջ Սուլէյմանն,
եւ Բայանդուռ Ղօչի միրզայն
կալաւ զբոլոր Խլաթայ թումանն:

/208/ Երբ յաւելաւ կրկին թվական (ՋԻԱ 1472)
Քըրդեր բերդին Կալահոքեան
յաւուրս պահոց աղուհացեան,
որ էր Տա•կացն ըռմադան

Եկեալ ի Մուշ չար խորհրդեամբ,
առ ի յաղթել զԽալիլ իշխանն
եւ զքրիստոնեայքըն զամենայն
տանջել չարեօք զանազանեան:

Իսկ թագաւորըն Տարօնեան
եւ խնամատարն ազանց համայն
մեծ Կարապետըն բանին ձայն,
որ մկրտեաց զտէրն Վորդանան,

Եհար վանեաց զԲրիմաղայն
եւ զզօրս նորա զամենեսեան,
զի շատք ի ձիւնըն մըսեցան
ւ այլքըն սըրոյ •արակ եղան:

Իսկ Բայանդուռ Ղօչ ամիրայն
նըզմեալ ըզբերդըն Խըլաթայն
երբ վեց ամիսըն լըմնեցան
էառ զԽըլաթ եւ զԲըլի•ան.

Քակեաց ըզբերդըն Խլլաթայն
եւ զպահողքն ըզբերդին այն.
արար իւրեանըն զօրական
եւ ելեալ էջ ի Ջըզիրայն:

Քանզի Քըրդերն երկրին Բուխտան
ելեալ գնացին ի Ջըզիրայն.
զԹուրքերն որ անդ սպանին համայն.
ւ ինքեանք ըզբերդն առեալ նստան:

ԶԲայանդուռի ձայնն երբ լըւան
նոքա կըռւու պատրաստեցան.
եւ երբ ըռազմն կազմեցան
նոքա վանեալ հարեալ լըքան:

Կէսքըն սրով սատակեցան
եւ կէսքն ի գետըն խեղդեցան.
Բայանդուռն առ զըՋըզըրայն
եւ եօթն բերդն յերկրին Բուխտան:

Եկն ի գաւառն Բըզնունեան,
որ Արծկէ յորջորջի այն.
բերել ըզջուրըն Ծըռգետեան
Պէշնագոմեր գեղջին միայն:

Ի ԺԵ (15) յուլիս ամսեան
եհան ըզջուրըն Զամբրղկեան
յԳ (3) աւուրն յետոյ հատեան.
եւ սուրբ Խաչին կրկին բըզխան:

Իսկ Հասան բէկ արի արքայն
զթաղթըն տըւեալ զՇիրազայն.
յորդին իւր Խալիլ սուլթան
պահել զկողմանս արեւելեան:

Եւ դարձաւ ինքն յԱսորեստան
եկն ի գաւառըն Տարօնեան
զբերդըն քակեաց ի խոր հիման
նըւէրս երետ վանաց Գլակայն:

Զօրս առաքեաց ի Հռոմաց տան
քաղաքըն մեծ Թողաթ հասան,
ոսկի, արծաթ եղեւ թաղթան
կումաշն ամէն հրով կիզան:

Իսկ փատշահն էջ ի Շամայ տանն.
Հալապ քաղաքըն շահաստան
քաղաքացիքըն չըհնազանդեցան … .

ԶԲաղեշ զշինուածն Աղեքսանդրեան,
զոր պաշարեալ էր Սուլեյմանն
ամ մի եւ հինգ ամիս կեցան
որ ԻԲ (ՋԻԲ 1473) աջեաց թվական:

Քուրդն ետ ըզբերդն ի Թուրքմանն,
զի ի տեառնէ էր սաստ նոցայն.
Ռ (1000) հոգի ի բերդն ելան
եւ ԶՃ (600) որք անդ նեխան.
ութ մարդ մնաց եւ ամիրայն: