Պատմութիւն Աղուանից աշխարհի

ԳԼՈՒԽ Զ
Գիտութիւն երեւման Աստուծոյ մերոյ մերոցս արեւելիցս. պատմութիւն ճշմարիտ

Առավել քան զնախագահելն Առանայ իՎաղարշակայ տանս Աղուանից այլ ինչ ոչ գտաք մինչեւցքաջն Վաչագան, որ միանգամայն տիրեաց կողմանցս Աղուանից։

Իսկ ի հասանել ժամանակի երեւման արեգականն արդարութեան եւ յայց ելանել փրկութեանմերոյ անքնին էութիւն, լոյս փառաց եւ էութեանն հօր ծագումն՝ զտնօրինականն կատարեալ զամենիցս, ամենայն եւ յէութեանն նստաւ փառս, ուստի ոչն էր մեկնեալ։ Ե՛ւ զսուրբ եւ՛ զցանկալի աշակերտսն իւր առաքեաց քարոզս տիեզերաց. որով եւ մերոցս արեւելեայցս վիճակեցաւ Սուրբ առաքեալն Թադէոս։ Սաեկեալ ի Հայս՝ յԱրտազ գաւառ. անդ առնու վախճան մարտիրոսութեան ի Սանատրկոյ արքայէն Հայոց։

Եւ աշակերտ նորին Սուրբն Եղիշայ դառնայյԵրուսաղէմ եւ պատմէ զտենչալի նահատակութիւնն առաքելակցացն նորա։ Անդանօր յազդմանէ Սուրբ Հոգւոյն ձեռնադրի Եղիշայ ի ձեռաց Սրբոյն Յակովբայ՝եղբօրն տեառն, որ էր առաջին հայրապետ Երուսաղէմի։ Եւ վիճակ առեալ իւր զարեւելս՝ ճանապարհ արարեալյԵրուսաղէմէ ընդ Պարսս՝ մտանէ ի Մասքութս, խոյս տուեալ ի Հայաստանեայցն։ Սկիզբն առնէ քարոզութեանի Չողայ եւ ի տեղիս տեղիս զբազումս աշակերտեալ՝ ծանոյց զփրկութիւնն։

Անտի եկեալ յՈւտի գաւառ՝ ի Սահառն քաղաք երիւք արամբք աշակերտելովք, որոց հարազատք անօրէնք ոմանք զկնի եկեալ՝ մի յաշակերտելոցն ընկալաւ ի նոցանէ զնահատակութեանն վախճան։ Եւ երկուցն թողեալ զերանելին Եղիշայ գնացին զկնի ամբարիշտ եւ խողխողիչ արանցն։ Իսկ Սուրբ հայրապետն եկեալ ի Գիս՝ կանգնեաց եկեղեցի եւ մատոյց զանարիւն պատարագ։ Յայսմ տեղւոջ եղեւ սկիզբն արեւելեայց սեկեղեցեացս մայրաքաղաքաց եւ լուսաւորութեան տեղի։Եւ անտի անցեալ ընդ դաշտակն Զերգունի՝ ի տեղի զոհարանի դիւցամոլ կռապաշտիցն. անդ էառ զնահատակութեան պսակն։ Եւ անյայտ իմն է, եթէ յորմէ իմեմնէ եղեւ ելք իրացն. եւ անդէն ի գուբ մի մահապարտաց ընկեցաւ պատուական նշխարքն եւ ծածկեցաւ ի տեղւոջն, որ կոչի Հոմէնք, բազում ժամանակս։