Պատմութիւն Աղուանից աշխարհի

ԳԼՈՒԽ ԽԲ
Խորհուրդ մեծ իշխանին Հոնաց Իլութուերու ընդ նախարարս իւր, զի եպիսկոպոսն Իսրայէլ առ նոսամնասցէ հաստատել անդ զաթոռ հայրապետութեան

Մտանէ մեծ իշխանն Հոնաց ընդ ամենայնմեծամեծս եւ նախարարս իւրոյ տէրութեանն ի խորհուրդբարի եւ ասէ. «Խաւար ուրեմն տգիտական մթացուցիչոգւոց զմեօք պարփակեալ ունէր ի վաղնջուց, որովնկատել ուրեմն ոչ կարէաք զարդարութեան զլոյսնբոլոր տիեզերաց։ Արդ՝ տէր մեր Յիսուս Քրիստոսառաքեաց մեզ քաղցրութեամբ իւրով առաջնորդ կենացզայս եպիսկոպոս, որ բանիւք եւ գործովք կտամբեալյանդիմանեաց զանօրէնութիւնս մեր եւ ետ մեզ ճանաչելզամենաստեղծն Աստուած եւ զսքանչահրաշ նորազօրութիւնն, որում ամենայնին իսկ միտք իմ ճշմարիտհաւատացեալ վկայեաց։ Եւ ահա հաւատացաք ի միԱստուած արարիչ երկնի եւ երկրի։ Օրինակ բերցուքմեզ զամենայն աշխարհս հաւանեալս այսմ հաւատոց եւզմեծ թագաւորութիւնն Հռովմայեցւոց. քանզի թագաւորոմն եղեալ, ասեն, անուն Կոստանդիանոս, որզԿոստանդնուպօլիսն շինեաց։ Առաջին զնա ասեն լեալքրիստոնեայ թագաւորութեանն այն, եւ այնչափհաւատարիմ այր եղեալ, որ հրեշտակ Աստուծոյ կայր իսպասու նմա, եւ այսու հաւատով հզօր յաղթութեամբզամենայն թշնամիսն իւր կործանեաց։ Արդ՝ եթէ ի ձեռնքրիստոսական հաւատոցն այնպէս փառաւոր եւ յաղթողմարթէ լինել, մեք զի՞ հեղգասցուք հաւատալ յԱստուածկենդանի։ Ահա ուսուցիչ պատգամացն Աստուծոյ այրսԻսրայէլ եպիսկոպոս. եկայք աղաչեսցուք զսա, զի կացցէյաշխարհիս մերում եւ լուսաւորեսցէ զմեզե։

Զայսոսիկ միաբանութեամբ խորհեալ՝ յղենառ եպիսկոպոսն Իսրայէլ աւագ ոմն իշխան՝ անուն Աւչի, որ զտուրք թարխանութեան ունէր պատիւ, եւզսենեկապետն Չաթկասար։ Եւ նոքա ի գալն առ նա՝պատմեն զխորհրդոյն զօրութիւն։ Եթէ, – ասաց մեծիշխանն Հոնաց եւ ամենայն մեծամեծքն, – «Հայր մերծանեաք զտէր զարարիչն մեր ի ձեռն քո՝ հաւատացեալերկրպագեմք միշտ Սրբոյ երրորդութեանն։ Աղաչեմքզքո սրբութիւնդ, զի հաւանեսցիս լինել մեր տեսուչ եւվարդապետ՝ կանգնելով ի Վարաչան քաղաքիս մերումզաթոռ հայրապետական։ Եւ յուխտ տեառն մտից եսԻլութուեր ընդ քեզ եւ զամենայն հեթանոսականպաշտամունս բնաջինջ խլեցից յերեսաց Հոնաց երկրիս, եւ զկախարդասար քաւդեայս, որ ոչ գան ի հաւատս, հրովայրեցից։ Եւ անձն որ հեթանոսաբար շրջիցի յաշխարհիսիմում, կամ գադտ կռոց զոհեսցէ, սատակեցից սրով։ Եւյառաջ եղիցի նոյն ինքն աստուածապաշտութիւնն եւքարոզեսցի զանպատում պարգեւացն Քրիստոսիե։

Եւ պատասխանի տուեալ եպիսկոպոսին ասէ. «Ոչ է ինձ իշխանութիւն առանց մեծի հայրապետինԱղուանից՝ Սրբոյն Եղիազարու առնել զայդ, զի նորա էայդ իշխանութիւնդ, եւ ես վիճակ ունիմ բարեկարգ, զիա՞րդ մարթացից թողուլ զհօտն իմ, զոր Աստուածշնորհեաց ինձ հովուել։ Այլ տէր Քրիստոս ըստմարդասիրութեանն իւրոյ զձեզ հոգասցէ, աճեցուսցէ եւօրհնեսցէ եւ տացէ ձեզ ըստ հաւատոց ձերոց հովիւտեսչաւորել զձեզ աւետարանաւն Քրիստոսիե։ Եւերկրորդեալ եւ երրորդեալ պատգամացն՝ զնոյն ասէինբանս։ Եւ եպիսկոպոսն ասէ. «Թույլ տուք այժմ, մինչեւշնորհեսցէ ինձ Աստուած երթալ յաշխարհն իմ առբարեպաշտ որդեակն իմ Վարազ Տրդատ՝ իշխանինԱղուանից, եւ առ սուրբ կաթողիկոսն։ Եթէ Աստուծոյ եւնոցա հաճոյ թուեսցի, կատարեսցէ Աստուած զբանդզայդ։ Եւ ոչ է իմ պատիւդ այդ, զոր խոստանայք, այլ եթէչարամահք տանջանօք ի ձէնջ տանջիմ, փառս եւ պատիւսինձ զայն համարիմ վասն տեառն խնդամիտ յոյժլինելոյ։ Բայց պարտ է ձեզ զայդ խորհուրդմտածութեան գրով ծանուցանել առ համօրէն աշխարհնԱղուանից եւ առ հայրապետն Եղիազար. որ ի ՍրբոյնԵղիշայէ մինչեւ զայսօր արեւելից հիւսիսականացմիայն վիճակեալ է առաքելական աթոռ յաստուածաբնակքաղաքէն՝ յԵրուսաղէմէ եւ ի Սրբոյն Յակոբայ՝յեղբօրէ տեառն՝ ընկալեալ ձեռնադրութիւն։ Եւ դուքսահմանք էք այնմ վիճակի. առանց կամացխորհրդակցութեան բոլորեցունց հարց եւ եղբարց եւաթոռակցաց իմոց այդ զիա՞րդ լինիցի, զի նոր է գործսեւ կարեւոր խորհուրդե։ Լսելով զայս ամենայնյեպիսկոպոսէն՝ կատարեցին զհրամանն եւ արձակեցինզնա պատուով յաշխարհն իւր։