Բանաստեղծութիւններ

1

Վայոց ձորն է ի Հայաստան աշխարհին,
Այս է զըրոյց յոյժ վաղեմի, աշխար հին:

2

Դիտօղք ըզձեզ մինչ տեսանեն
Զանարգաւանդ իբրեւ սար սին,
Խոր հառաչմամբ զահի հարեալ,
Մորմոքելով յարա'կ սարսին:

3

Որբոց հայեա'ց, տե'ս թէ զիարդ յոգւոց հանեն
Եւ խորապէս հառաչեն,
Ո՞ր բոց կարէ հաւասարիլ ցաւոց նոցին`
Գըթալ յինքեանս աղաչեն:

4

Տո'ւր, զոր հայցէ թըշնամին քո
Համեղ բանիւ ուրախարար,
Բայց անտանօր, մինչ ներհակի`
Յաւէ'տ երկիր, ուր ա~խ արար:

5

Երկբայութեամբ յա'ր քեզ ըզսէր առթողի,
Զայն աստանօր կապեալ ոտիւք առ թողի:

6

Ի մէջ փոքում ժամանակի եւ սըղոց,
Թողեալ ըզսէր, լեզուաւդ եղեր մեզ սըղոց:

7

Զանպահապան տեսանելով` ցան էին,
Եկեալ չարաց զորոմն ի նա ցանէին:

8

Զբողոք կալեալ` ըզքէն գըրէ
Սէրն իմ ուշիմ, արդարաբան,
Եթէ ունիս պատասխանի,
Ահա', ատեան, ա'րդ, արա' բան:

9

Իրաւունքն է` ի քաղաքի
Աղտից մաքրօղ զերթ կալաքար,
Զի ո'չ պատժօղն ինքըն պատժի,
Եւ զօրինակ քեզ, կա'լ աքար:

10

Հոգիք յոգունք, հոգօք, հոգնին,
Վասըն բանից նոր ոգելոյ,
Եւ ո'չ հոգան զհոգիս իւրեանց
Ի հնութենէ նորոգելոյ:

11

Յերկուց ականց մինչ արտասուք
Ի վայր իջեալ յորդանան,
Լինին հոգւոց նոր աւազան,
Իսկ եւ երկրորդ Յորդանան:

12

Մորմոքելով` հեղձամըղձուկ լինի յանձին
Կին որդեսէր, որ է ամուլ, անբեր, անծին:

13

Որք կըրէին միշտ ի յինքեանս զհուր ախտային,
Եւ զառարկայն տեսեալ անդէն, զուր ա~խ տային:

14
Յորս ելանել սէրդ իմ ցանկայ,
Յորս եւ կամիս` անդէն ցանկայ:

15

Որ տաս սիրով անձրեւ ՚ւ արեւ,
Տէ'ր իմ գթած, չարժանեաց,
Մի' տար ի կեր` զիս գազանաց
Անդընդայնոց չար ժանեաց:

16

Մինչ վարդ մարմինդ ի յանցանաց հըրոյ այրի,
Յայնժամ մընայ սոխակ հոգիդ որբ եւ այրի:

17

Հըսկայաձեւ եւ յաղթանդամ, առոյգ մարմին,
Առանց կարծեաց, կարէ ըմպել գինի մար մին:

18

Զի յետ լընոյ ըզհասակ մեր քառից տասին,
Անդ բընութիւն հետագայից` ամաց տայ սին:

19

Չիք քոյ տեսեալ ներ դըժոխոց
Զսարսափելի սառնամանին,
Տե'ս, արդ, զիարդ ծագեաց արեւն,
Իսկոյն հալեաց սառն ամանին:

20 ԶԱՐՄԱՆԱԼԻ ՀԻԱՑՄՈՒՆՔ

Են նոյնքն ի նոյնս անհաւասարք,
Եւ նմանքն ի նմանս են աննըմանք:

21

Մի' անհամիր, փութա արագ,
Է, իմ աղբիւր` ի համբերել,
Ապա թէ ոչ, անկարանայ
Ըզքեզ աղ բիւր` ի համ բերել:

22

Նըմանն յորժամ զիւր նըմանին գըտանէ,
Փոյթ ընդ նմա յերամ սիրոյ մըտանէ,
Այլ աննըմանն զիւր աննըմանն հարկանէ,
Խոչ վարկանէ ինքեան, առ այն յա'ր գանէ:

23

Զի լաւ է յոյժ, եթէ թիակամբք արք բորոտին,
Քան թէ յայտնեօք, ուր երեւի` բաց բոր ոտին:

24

Սահիմ մըտօք, մինչ յայտնապէս
Յաճախ խօսիմ զորկորոյս,
Սա հի՞մ եդեալ զայոյս իւր յերկիր,
Ո'չ որոնէ, զոր կորոյս:

25

Մի' այնց բանից ամենեւին դու անսար,
Որոց ասեն` Բիւզանդիա է անսար:

26

Յընթաց անդարձ շըրջագայեաց ի ճառըս հարց,
Զորս ո'չ գիտես, թարց ամօթոյ` ի գիտնոց հարց:

27

Զպատուէր քո սուրբ, աչացըս ջուրբ,
Զոր ասացեր` թէ ըզքեզ լըւա'
Արհամարեալ, խըցեալ ունկամբ,
Անգոսելով չարս ոչ լըւայ:

28

Արի', փութա' ի գործս քո, է' վեհեր,
Արի արանց նմանեաց դու եւ վե'հ եր:

29

Բանըն բանիւ ըզբանաւորս ահացուցանէ,
Մըտաւորաց բանայ յայտնի, ահա ցուցանէ:

30

Ախվայութեանց բանիցս եղեր նախանըկար,
Եւ ի նոյն վիշտ, ըստ իրաւանց, դու նա'խ անկար:

31

Ազնիւք են յոյժ եւ գեղեցիկք ելք ասողաց,
Զի քըննութեանց ցանկան փախչին ի լըսողաց:

32

Մի' նըմանիր դու անբանից,
Այլեւ նոցին նըմանեաց,
Լե'ր հետեւօղ իմաստութեան,
Եւ իմաստնոց նըմանեաց:

33

Առանց շնորհաց, ո'չ է կար կեալ,
Ա'ռ, ա'նց գընա, թէ չես կարկեալ:

34

Դու ես փըտեալ, կարկատելի կապերտ անկար,
Եւ ո'չ անթափ, այլ յոյժ անոյժ, անզօր, անկար,
Ուստի պատիր քըսմոսութեամբդ ի վիհ անկար,
Որ ո'չ երբէք ելանելոյ ունիս դու կար:

35

Բայց թէ չիցես կըցորդ չարեաց ապաշնորհաց,
Արդարեւ իսկ արժանանաս, ապա շնորհաց:

36

Կարծ եմ մըտօք, խելօք ամուլ եւ թերատ ես,
Վասն այն լինիս` առ քեզ դու շիլ եւ թերատես:

37

Ի մէջ բազմաց կամեցայ ես` երեւելի երեւիլ,
Նըւաստացայ, առաւել յոյժ, իբրեւ ըզմի երեւիլ:

38

Գիտնոց արանց եւ իմաստնոց կատարելոց,
Թարթիւ աչաց նըշանացեալ, է' բաւական,
Այլ շինացւոց անտոհմ, անվարժ մերապիսեաց,
Դափ եւ թըմբուկ անցուցանել, չէ' բաւական:

39 ԶԳՈՎՈՒԹԵՆԷ ԵՒ ՇԱՂԿԱՊԻՆ

Ցանկալի ես ամենեցունց, ե'ւ սքանչելի, ե'ւ երանեալ,
Յանձուկ եւ նեղ տեղիս բանից միաւորիչ ներամըտեալ,
Զլաւս եւ զյոռիս, զլիս եւ զթերիս կապես յիրեարս շարամանեալ,
Բայց անշփոյթ ի միութեան իսկ եւ անբաժ յարապահեալ:

40 ԴԱՐՁԵԱԼ ԶՆՈՅՆՈՅ

Եչն է եղեալ քեզ հոգետու
Եւ սփոփիչ յոյժ հաւաստի,
Առանց միմեանց մեզ պատուելի
Եւ այն կա'րի ցանցառակի:

41 ԱՊԱՔԷՆ

Թէ քեզ հաճոյք երեւին,
Սիրով քննօղ երեւին:

42

Թէ ճախր առեալ` հուսա, հունա,
Յարակ դեգեր լինի ցին,
Որոնելին, զոր ինչ կամի,
Յայնժամ նըմա լինիցին:

43

Զայս ամենայն, զոր նօտարեմ,
Յո'յժ անձին քում յարմարի,
Մինչ լոյս բանին միշտ առկայծեալ
Յաւետ ի քեզ յա'ր մարի:

44

Զորս յիշեցաք աստէն ի սմին առհասարակ,
Զայնս ամենայն ի միտըս քո ա'ռ, հա'ս արագ:

45

Թէ ցանք իցեն ի յարգաւանդ
Երկրի, աճեալ հասկանան,
Եւ բանն ինքնին յայտնի գոլով,
Նաեւ մանկունք հասկանան:

46

Ընդ այս եւ զայս յիշեա', զոր աստ քեզ հեղի,
Ըզմեղկախրատն` որդւոց իւրոց` ծերն հեղի:

47

Ունկն մատո, սըրտի մըտօք` խրատուց սորին,
Ապա թէ ոչ, ի յուշոյ քոյ` փութով սորին:

48

Զայն, զոր ունիս, եթէ իցէ մի' մընաս,
Առանց կարծեաց, աստէն անշահ դու մընաս:

49

Ներ գերապանծ եւ մեծանուն յայս շինի,
Ամէն անհարթ տաշի, կոկի եւ շինի:

ՎԵՐՋ