Յիշատակարան. Մասն I (1763-1767)

Յաղագս իրիք փոքրագունի թղթոյ որպիսութեան երկար գոլոյ, հարկ յանձին կալայ երկարապէս ծանուցանել, զոր հարկաւորագոյն յոյժ իմացեալ, զի լիցի զգուշութիւն ապագայից` որքան առ այսպիսիս յոգնավնասածին իրակութիւնս: Քանզի` յորժամ տնօրէնութեամբ ամենայն բարեաց առաջադրողին նոյնախնամ մեծի Քաղաքին Պօլսոյ իշխանքն եւ բոլոր ժողովրդականքն, միակամ հաւանութեամբ ըզ Իսահակ կոչեալն եւ եթ Հայրապետ Հայոց հանին ՚ի Հայրապետութենէն` (որ զերիս եւ զկէս ամս ՚ի Կարին նստեալ ՚ի սուրբ Աթոռս ո'չ գայր եւ ոչ օծանիւր) եւ զլուսաւորեալն յարդարոց դասս զՅակոբ վարդապետն Շամախեցի (որ ՚ի նմանէ անդ ՚ի Կարին կոչեցեալ էր յայնժամ) կայսերականաւ խրոխտիւ հրամանաւ արարին կաթողիկոս ամենից Հայոց, ՚ի վերադառնալն նորին Հայրապետութեամբ յԱթոռս Սուրբ` նմա առաջի կացոյց Իսահակ բացորոշեալն ՚ի կարգէ Հայրապետութեան զԳէորգ ոմն կերպարանեալ վարդապետ` (որ նարդեանն իբրու միաբան ձեւանայր մեծափառ ուխտին Կարմիր վանից), խնդրանօք թէ` զսա ընդ քեզ տա'ր եւ ձեռնադրեա' եպիսկոպոս ՚ի վերայ Կարմիր վանիցն, ՚ի միաբանութիւն նմին, զի ինձ որդի սիրելի է ասէ եւ զդմանէ ես ինքնին վկայեմ գոլ արժանաւոր այնմ կոչման, առաջին իրիճայս9) է ասելով: Եւ նա` որպէս եւ պահանջէր հարկն, զխնդիրս նորին բաց ասել ո'չ կարաց, եւ վստահանալով ՚ի նորինն վկայութիւն` այլոյ իրիք զնմանէ վկայողի եւ հարցափորձի ո'չ այնչափ ինչ կարօտանայ: Ապա առեալ ընդ ինքեան բերէ ՚ի սուրբ Աթոռս եւ ձեռնադրէ զնա եպիսկոպոս պայմանաւ թէ` եթէ մինչեւ ՚ի մահն կացցէ միաբանութեամբ` որոյ վերայ ձեռնադրեցաւն, ՚ի հնազանդութեան Առաջնորդի նորին, օրհնեսցի, իսկ եթէ ո'չ` եւ կամ զկեղտ իմն անուն լսիցեմ ես ՚ի քէն, յա'յնժամ հոգեւորական պատժօք մեծագոյնս պատժելոց եմ ասէ զքեզ: Քանզի թէպէտ մասամբ իւիք զկարծիս առեալ էր ոմանց ՚ի մէնջ զորպիսութենէ վարուց նորին, այլ վկայութիւնքն զնմանէ եւ կերպարանեալ ձեւն` զկարծիսն անհաւատարիմս երեւեցուցանէին: Եւ նա ՚ի ներկայութեան բնաւից միաբանից սրբոյ Աթոռոյս եւ Աշխարհականաց ոմանց նշանաւորաց եկաց եւ մտից, յանձն առնու յօժարութեամբ զպայմանադրութիւնս զայս` եւ դառնալ ՚ի Կարմիր վանքն: Եւ յետ սակաւու միջոցի` դիմէ անուամբ ժողովարարութեան ՚ի քաղաքս արեւմտեայս, յորս ՚ի բազում տեղիս եւ մանաւանդ յԵւդոկիայ, բացայայտէ զորպիսութիւն վարուց իւրոց յօթերականութեամբ10) եւ ՚ի տունտունս զպատարագս ըստ նոցին առնելով եւ այլովք այսպիսեօք անասելեօք: Յորում միջոցի վախճանի Առաջնորդ Արծաթահան քաղաքին (որ ՚ի տաճիկ լեզու Գիւմիշխանայ վերաձայնի) (որոյ Առաջնորդութիւն սրբոյ Աթոռոյս էր յայնժամ) եւ ժողովուրդքն առաքեն զմահսար առ սրբազան Հայրապետն Յակոբ` եւ խնդրեն ՚ի նմանէ զԱռաջնորդ: Եւ նա զՊետրոս վարդապետն Գեանճեցի (զոր կանխագոյն յիշեցաք), յղէ նոցին Առաջնորդ: Լսէ եւ Գէորգն զվախճանումն Առաջնորդին Կիւմիշխանայու, եւ ճեպով ՚ի Պօլիս դիմեալ անկանի յիշխանս նշանաւորս` առաւել եւս ՚ի Պետրոս ոմն հացագործ որ բուռունսուզ մականուանիւր, բարեխօս արկանելով առ Պատրիարգն` զի զԱռաջնորդութիւնն Կիւմիշխանայու տացէ ինքեան: Եւ յիմարն այն իբրու զճրագ վառել հոգւոյն իւրոյ վարկանելով բազում թախանձանօք ստիպէ զՊատրիարգն` մինչեւ զի վաղուցհետէ յօժարն յայն` նեղացուցեալ կամաւորէ ՚ի կատարել, որեւ զԱրապկերոյնն զԱռաջնորդութիւն (որ եւս գոլով սրբոյ Աթոռոյս) քան զայս ոչ երկար ինչ միջոցաւ յառաջ ընդ ֆերմանաւ էր արարեալ: Ապա հանեալ յարքունուստ զֆերման ցԳէորգն տայ, եւ առաքէ ՚ի Կիւմիշխանայ յԱռաջնորդութիւն: Քան զոր յառաջ քանեօք աւուրբք Պետրոս վարդապետն ՚ի քաղաքն մտեալ լինի, եւ Գէորգն վերաժամանեալ` հանէ զնա ֆէրմանաւն յԱռաջնորդութենէն, եւ ինքն զտեղին առնու: Լուեալ զայն լուսահոգւոյ Հայրապետին Յակոբայ, առաքէ ընդ փոյթ զբանադրանս ՚ի վերայ նորա եւ լուծանէ զնա յեպիսկոպոսական եւ ՚ի քահանայական կարգէ: Զորմէ զեկուցեալ Պօլսոյն պատրիարգի` գրով պատուիրէ նմա ամենեւին մի' ելանել ՚ի քաղաքէ անտի եւ գալ յոտս Հայրապետին յարձակումն: Եւ ինքն ընդ որոց եղենն պատճառ` գրէ առ լուսահոգին արձակել զբանադրեցեալն: Որ ո'չ թէ ողոքանօք ինչ, այլ հրամանաւ իբրու եւ չափազանց բանիւք: Որոյ վասն` եւ յաղագս այլոց ընդդիմաբար արարմանց, անկաւ վէճ մեծ ՚ի մէջ լուսահոգւոյն եւ Պատրիարգին, մինչեւ եթէ ոչ ժամանէր լուսահոգւոյն երջանիկն վախճան, կարի երկարէր վէճն եւ յօրէյօր մեծանայր, եւ ՚ի վախճանի զվնասս յոգունս ծնանէր: Եւ ՚ի ժամ վախճանին կտակաւ պատուիրեաց եպիսկոպոսաց իւրոց մի' արձակել զնա մինչ ո'չ գայցէ ՚ի սուրբ Աթոռս: Եւ յորժամ երագէ համբաւ մահուան լուսահոգւոյն ՚ի Պօլիս, Պատրիարգն առնէ զմէծ իմն ապօրինութիւն, քանզի` գրէ առ Գէորգն զթուղթ արձակման, պատճառանօք թէ` Հայրապետն ՚ի ժամ վախճանին անկարելի է եթէ զբանադրեցեալն ոչ արձակիցէ. ուրեմն համարձակ զկարգդ պաշտեա' առանց խղճի ինչ: Իսկ նա` նախ քան զժամանիլ առ ինքն թղթոյ Պատրիարգին, գրէ առ միաբանսն սրբոյ Աթոռոյս` խնդրելով ՚ի սոցանէ զհնար արձակման: Եւ սոքա գրեն նմա թէ` մինչ աստ ոչ գայցես անհնարին է արձակիլ ոչ կարես, զի եւ լուսահոգւոյն կտակ այսպէս է: Եւ ՚ի կարճոյ ասասցուք, իբրեւ հատանի յոյս նորին թէ չէ հնար անդէն արձակիլոյ, ապա առեալ ՚ի քաղաքացւոց անտի զԵՃ ղռուշ դրամ վասն խարճի, պատրաստի գալ առնուլ զարձակումն, որ եւ գայ մինչեւ ՚ի Կարին: Եւ անդէն եւս պղտորեալ զմիտքն` անկանի ՚ի Ղազար Աղայն, որ էր սառաֆ փաշային Կարնոյ, զի գրեսցէ զաղերս առ սրբազան Վեհըս մեր առաքել առ նա զթուղթ արձակման, եւ նա ըստ խնդրոյն գրէ. եւ սրբազան Վեհըն այնմ եւս ոչ անսայ բանից, ծանուցանելով նմա զկարի անդէպ եւ անհամեստ գոլն խնդրոյն: Եւ մեք յայնժամ էաք ՚ի յԻւչքիլիսայն, Գէորքն ապա եւ յայնմանէ զյոյսն հատեալ` առնու ընդ իւր զմի ՚ի ծառայից իշխանին` ըստ մէնզիլի փութայ ժամանել Սրբազանին մինչչեւ ելեալ իցէ ՚ի յԻւչքիլիսայէն, անդէն առնուլ զարձակումն, զի ջա'նէր նորին ՚ի սուրբ Աթոռս ոչ գալ: Բայց յայնժամ ժամանի նա մեզ ՚ի Բայազիտ` մինչ մեք թամբեալ զձիս ելանէաք գալ ՚ի սուրբ Աթոռս: Եւ թէպէտ բազումս ջանաց նա ՚ի ձեռն ոմանց միջնորդաց զարձակումն առնուլ անդէն, այլ սրբազան Վեհին բարկացեալ ոչ եթող զնա յ՚երես, եւ բռնութեամբ իբրու (զի ոչ կամէր գալ) առեալ ընդ մեզ բերաք աստ: Ապա յետ աւուրց ինչ, կոչէ Սրբազան Վեհըն զեպիսկոպոսունս իւր, եւ ածեալ զնա առաջի իւր ՚ի մէջ նոցա, դնէ նմա առաջի զամենայն արարս նորին, թէ ո՞րքան չարեաց եւ անհամեստ վիճմանց եղեւ նա պատճառ, յապօրինաւոր գործս իւր, եւ յերկար ժամանակս յանզեղջ մնալն ՚ի ներքոյ բանադրանացն: Ապա արձակեալ զնա ՚ի կապանացն պատառեաց զբանադրանսն: Եւ զթուղթ մի վասն արձակման նորին ետ նմա, ըստ նորին պայմանադրութեանն որպէս պայմանեաց առաջի Սիւնհոդոսի Եպիսկոպոսացն թէ` այսուհետեւ իմով յօժարութեամբ կամ եւ մնամ ՚ի հնազանդութեան սրբոյ Աթոռոյս եւ Աթոռակալաց սորին եւ գործակալաց: Եւ այսպէս արձակեցեալ նա ՚ի կապանաց իւրոց, յետ բազմաց օրինազանց արարմանցն եւ վնասատուութեանցն, ընդ որոց ըստ արժանոյն բանադրեցմանն, եւ ապա զղջմամբ ՚ի սուրբ Աթոռս դիմեցմանն, ել ՚ի սրբոյ Աթոռոյս երդմամբ թէ` այլ ո'չ վերադառնամ ՚ի վիճակն իմ, այլ ՚ի Կարմիր վանքն երթամ ուր էի յառաջ: Իսկ սրբազան Վեհին առ այս ոչինչ արժանի վարկեալ առնուլ զփոյթ` ՚ի կամս նորին եթող, երթիցէ կամ թէ ոչ` ինքն գիտասցէ: Այս եղեւ ՚ի Սեպտեմբերի ԻԳ:

Եւ ապա ՚ի ԻԹ Սեպտեմբերին գնացաք ՚ի բերթն ՚ի տես խանին, ուր ժամանեցան ՚ի սրբազան Վեհըն մեր թուղթք ՚ի Թիֆլիզոյ ՚ի Հերակլ Արքայէն եւ յայլոց: Որոց եւ սրբազան Վեհն գրեաց զպատասխանիս: Որոց չէին ինչ հարկաւոր իրակութիւնք եւ որպիսութիւնք, այլ զգալստենէն մերմէ ՚ի Բայազտոյ, եւ զայլոց այսպիսեաց մանունց որպիսութեանց: Որք են այսոքիկ:

Առ Հերակլ արքայն:

Առ Ռէվազ Սարտարն:

Առ Դիվան բէկին:

Առ Ղարսնդիվանն, արձակման եւ թողութեան վասն իրիք օրինազանցութեան ՚ի ժամանակս լուսահոգւոյն, որ այժմ զղջմամբ առ մեզ զմեղայական թուղթ էր գրեալ:

Առ Պարոն Միրըշքեար Աղայն:

Առ Զաքարիայ վարդապետն:

Առ Պարոն Աղալօն:

Առ Հաշտարխանու հին նուիրակ Սարգիս վարդապետն` զի գայցէ. զի յառաջ քան զ՚ի Բայազիտ գնալն մեր եկեալ նստեալ էր ՚ի Թիֆլիզ եւ ՚ի սուրբ Աթոռս ոչ գայր:

Որք ՚ի ձեռն նոյն թղթաբեր Ֆառազ բաշի Գիւ բէկին յղեացն ՚ի Հոկտեմբերի Ա.

Եւ յԵրեւանու դարձեալ ՚ի Հոկտեմբերի Դ. գրեաց զերկուս թուղթս ՚ի Բայազիտի սրբազան Վեհըն, որք են այսոքիկ:

Տաճկերէն թուղթ` առ փաշայն, յաղագս ժամանելոյն մերոյ ՚ի Սուրբ Աթոռս այլ եւ շնորհակալութիւն վասն բարերարութեանցն, զորս տեսաք ՚ի նմանէ յերկրի նորին:

Թուղթ` եւս առ Մարգար աղայն, ըստ սմին, եւ վասն այլոց իրակութեանց:

Որք ընդ Կարմիր կոնտի երեցփոխան Ոսկանին յղեցան ՚ի Հոկտեմբերի Թ.

Իսկ յաղագս վրդովեալ գոլոյն մերոյ յայսմ ամի, որպէս մասամբ իւիք ՚ի սկզբան անդ ցուցաք, պակասեցան յոյժ ցորեան եւ այլք պիտոյք ՚ի համբարանոցաց սրբոյ Աթոռոյս: Քանզի ՚ի ժամանակին սերմանացանին ըստ բաւականին ո'չ եղեւ սերմանումն. եւ ՚ի հնձելն ըստ ժամանակին ո'չ եղեւ եւ ամբողջապէս ո'չ ժողովեցաւ: Ուստի` գրեաց սրբազան Վեհըն զթուղթս օրհնութեան ՚ի ժողովրդականսն եւ յիշխանսն Բայազտոյ եւ Դիադնոյ երկրացն յորդորմամբ` զի թէ դրամով իցէ եւ թէ ողորմութեամբ` յօգնութիւն փութասցին սրբոյ Աթոռոյս: Որք են գրեցեալքս ՚ի ներքոյ:

Հասարակ օրհնութեան կոնդակ ՚ի Բայազդոյ քաղաքն:

Թուղթ առ Առաջնորդն նորին Եսայի վարդապետն:

Առ Մարգար Աղայն:

Առ մահտեսի Էլօն:

Առ փաշայի սանդուխտար Պարոն Կիրակոսն:

Առ Ռէս Աստուածատուրն:

Առ սառաֆ Մուրատն:

Թուղթ առանց անուան անդէն գրելի:

Առ Մուսունցի Պարոն Աբրահամն:

Առ Արծափցի Պարոն Ջանսէւդին եւ Ծերունն:

Առ ժողովուրդսն Կարմիր Կոնտին:

Առ Իւչքիլիսայի Առաջնորդ Զաքարիայ վարդապետն:

Առ Ջիւջանցի Պարոն Աբրահամն:

Առ Նաւռուզցի Տիրացու Առաքելն:

Առ Գեօրանցի Պարոն Վարդանն:

Առ Ալիկօռցի Պարոն Յակոբն:

Եւ զԵսայի վարդապետն առաքեաց թղթովքս այսու հոգացող ասացելոցս: Ի Հոկտեմբերի ԻԷ:

Եկին ՚ի Հոկտեմբեր ամսեանս Հարք երկուց Անապատացն Լըմայ եւ Կտցոյ Յակոբ եւ Աստուածատուր վարդապետքն ՚ի սուրբ Աթոռս, յոտս սրբազան Վեհին. որպէս եւ է' սովորութիւն Առաջնորդաց գալ յամ յամէ յոտս Հայրապետին, մանաւանդ` յորժամ հայրապետն նոր յԱթոռ նստցի, եւ առնուլ ՚ի նմանէ վասն վանիցն իւրեանց զառաջնորդական եւ զժողովարարական կոնդակս: Ուստի եւ Սրբազանն ըստ այսմ աւանդութեան ետ նոցա զթուղթս: Որք այսոքիկ:

Բ. Ընդհանրական ժողովարարութեան կոնդակ երկոցունցն Անապատից:

Եւս երկոցունցն հասարակապէս վասն գանձանակաց նոցին որք ՚ի տեղիս տեղիս ՚ի միասին հաստատեալ գոն:

Ընդ սոցին առաքեցաւ:

Թուղթ սիրոյ առ Թօմաս Կաթուղիկոսն Աղթամարու, որ ՚ի սրբազան Վեհէն զնիւթս Միւռոնի խնդրեալ էր, այլ սրբազանն առաքեաց նմա զսակաւիկ ինչ սրբալոյս Միւռոն, եւ զնիւթ ո'չ:

Թուղթ եւս առ սրբոյ Աթոռոյս նուիրակ Պաղտասար վարդապետն, վասն գործոյն իւրոյ, եւ այլոց իրակութեանց:

Որք ՚ի սրբոյ Աթոռոյս ելին թղթովքս այսու: Ի Հոկտ. ԻԷ.

Դարձեալ ժամանեաց առ սրբազան Վեհս մեր ՚ի Կարնոյ Քաղաքէն թուղթ ՚ի Մսրլի օղլի սրբոյ Աթոռոյս գանձապետ մահտեսի Գրիգորէն` խնդիր վասն Բալուայ առաջնորդ Գէորգ վարդապետին, զի յղիցէ նմա զկոնդակ Առաջնորդական: Իսկ սրբազան Վեհըն թէպէտ տալոյն զկամս ոչ ունէր սակս ո'չ գալոյն նորա (որպէս օրէն է) աստ ՚ի սուրբ Աթոռս, եւ մանաւանդ զի չէր պատշաճ ամենեւին եթէ երթիցէ կնիքն Հայրապետական յոտն Առաջնորդին, սակայն յաղերս իշխանին նայելով զխնդիրն ո'չ բացասեաց կատարելով զհայցուածն: Որ եւ գրեցուցեալ յղեաց նմա զԱռաջնորդական կոնդակ: Այլ եւ գրեաց առ ինքն զՅանդիմանական թուղթ` սակս ՚ի սուրբ Աթոռս ո'չ գալոյն, եւ ՚ի սմանէ խորթանալոյն, եւ ինքեամբ զթուղթս ոչ գրելոյն եւ խնդրելոյն, այլ միջնորդօք հարկելոյն: Ուստի գրեաց նաեւ զթուղթ առ գանձապետն սրբոյ Աթոռոյս մահտեսի Գրիգորն` որ միջնորդն էր իրակութեանս, թէ ահա ըստ խնդրոյդ յղեցաք վասն Գէորգ վարդապետին զկոնդակ առաջնորդական:

Այլ եւ ըստ այսմ թղթոյ` եկն եւս թուղթ առ սրբազան Վեհըն ՚ի սառաֆէ Կարնոյ փաշային Ղազար Աղայէն, խնդիր միւս անգամ եւս վասն Կիւմիշխանայու Առաջնորդ Գէորգ վարդապետին` (զորմէ ՚ի վերդ ՚ի Սեպտեմբեր ԻԳ. լիապէս գրեցաք), զի միւսանգամ յղիցէ վասն արձակման նորա զթուղթ վկայական, զի զառաջին տուեալն կորուսեալ էր: Ուստի գրեալ ըստ խնդրոյն յղեաց զայն: Եւ զթուղթ մի եւս առ ինքն գրեաց վասն այսր:

Այլ եւ խնդրեալ էր վէքիլն սրբոյ Աթոռոյս Տէր Պետրոսն որ ՚ի Կարին` զերկուս թուղթս օրհնութեան առ երկուս ոմանս արս, յորոց զարդիւնս ինչ յանուն սրբոյ Աթոռոյս առեալ էր: Որք գրեալ յղեցան առ ինքն, զի ՚ի նոսա տացէ: Ա. թուղթ եւս առ ինքն գրեցաւ վասն այսց, եւ այլ բազում իրակութեանց:

Իսկ` եւ զայլոց թղթոց ոմանց որք եւս ՚ի Կարնոյ գրեցեալք էին առ սրբազան Վեհըս մեր վասն յոլովից իրակութեանց, զպատասխանիսն ահա' ՚ի ներքոյ ցուցանեմք: Որք են այսք:

Առ Պարոն Մելքոն Աղայն, վասն իրակութեանց յոլովից:

Եւս առ Նսնուսեցի Պարոն Յովհաննէսն եւ յեղբայրն իւր Սարգիսն:

Եւ ՚ի Պօլիս

Առ սրբոյ Աթոռոյս նուիրակ Յարութիւն վարդապետն, եւ մահսէրատար

Գրիգոր վարդապետն, վասն գործոյն իւրեանց եւ այլոց իրակութեանց:

Թուղթ եւս առ կարնեցի Տիրացու Խաչատուրն, որ ՚ի Պօլիս նստէր ՚ի կողմանէ Պարոն Մելքոնին, զանդէն եղեալ թուղթսն յղէր առ նա ՚ի Կարին, եւ ՚ի Պարոն Մելքոնէն յղեալն առ նա ՚ի Պօլիս ընկալնոյր ՚ի ձեռն Մէնզիլի եւ տայր ՚ի գործակալսն մեր:

Զվերոգրեցեալ Բ. ղալամ երկոտասան թուղթքս, ՚ի ձեռն գրաբեր Պէտօ փայեկին յղեցաք ՚ի Կարին, զի զՊօլսոյ թուղթսն ՚ի Պարոն Մելքոնն տացէ զի յղեսցէ ՚ի Պօլիս, իսկ զմիւսսն յիւրաքանչիւր տեարսն հասուսցէ որպէս գրեցաք: Ի Նոյեմբերի Է:

Եկն ՚ի Նոյեմբերի ամսեանս բաղիշեցի Աւեղու սուրբ Աստուածածնի վանից Առաջնորդ Կարապետ վարդապետն բազմակնիք թղթով ՚ի ժողովրդականաց Բաղիշոյ քաղաքին առ սրբազան Վեհըն, զի վերստին տայցէ նմա զառաջնորդութիւն նոյնոյ վանիցն: Քանզի զսա բանադրեալ էր լուսահոգին ՚ի վերայ բազմազան յանցանաց, զորս բաժանեալ էր ՚ի յութն գլուխս: (Զորոյ օրինակն տեսցի ՚ի տետրոջն շարադրանաց` որ յօծմանէ նորին սկսաւ, ՚ի ԼԷ թղթահամարն): Եւ յորժամ գայ նա ՚ի սուրբ Աթոռս յարձակիլ, լուսահոգին այլ ոչ դարձուցանէ զնա յետս, պահելով ՚ի սուրբ Աթոռոջս զի եւ ժողովրդոց կամք էր յայնժամ այնպէս: Որ եւ մնայ աստէն միջոցաւ ինչ. եւ ապա գտեալ զժամ` ելանէ ՚ի սրբոյ Աթոռոյս փախստեայ եւ գնայ: Եւ մնացեալ յերկար ժամանակս յայսր եւ անդր, մինչեւ ՚ի վախճանիլ լուսահոգւոյն, եւ յօծանիլ սրբազան Վեհիս մերոյ, ապա գայ թղթով մահսարական յառնուլ վերստին զԱռաջնորդութիւնն: Որ եւ ետ նմա սրբազան Վեհըն զառաջնորդական կոնդակ ըստ խնդրոյ ժողովրդեանն եւ դարձոյց յետս:

Ընդ սմին եկն եւ Բաղտասար Աբեղայ ոմն Հզուեցի բազմակնիք թղթով ՚ի ժողովրդականաց Հզուայ Քաղաքին, զի տայցէ նմա սրբազան Վեհըն զԱռաջնորդութիւնս սրբոց Ատոմեանց եւ սրբոյն Կոնոնոսի վանիցն: Որ եւ ըստ հասարակին խնդրոյ, ետ նմա սրբազան Վեհըն զկոնդակ Առաջնորդութեան:

Որ եւս առաջնորդութեամբ ՚ի միասին ընդ Կարապետ վարդապետին ելին ՚ի սրբոյ Աթոռոյս. ՚ի Նոյեմբերի ԺԷ:

Եւ զվանցի Մեսրոպ վարդապետն արարեալ նուիրակ երկրին Կարսայ ետ նմա զկոնդակ մի նուիրակական, յորում եւ յատկապէս խնդիր եւ յորդորումն վասն ցորենոյ եւ գարւոյ իմտատիայի11), յաղագս պակասաւոր գոլոյն մերոյ յայսմ ամի ՚ի կերակրեղինաց (որպէս ասացաք ՚ի Հոկտեմբերի ԻԷ): Իսկ եւ զայլ թուղթսն զորս տարաւ նա, անհոգութենէ ոչ գրեցան յայնժամ, եւ այժմ ՚ի գրելս ոչ գիտէի զինչ գոլն նոցին. զի այս յետոյ գրեցաւ: Եւ առաքեաց զնա ՚ի Նոյեմբերի ամսոյ ԻԱ: