Յիշատակարան. Մասն I (1763-1767)

Ի թուղթսն նուիրակին Հաշտարխանու` զորս եբեր Պարոն Աղալօն ՚ի Նոյեմբերի ԻԴ, որպէս ասացաւ անդ` բազումք էին որպիսութիւնք, որոց բազումքն անօգուտք գլխացաւեցուցիչք էին: Եւ սրտից մաշիչք: Ուստի սրբազան Վեհըն զամենից նոցին ո'չ կալաւ զփոյթ, այլ զորոց պիտանագոյնքն էին: Մանաւանդ յաղագս գանձասարցոցն ժողովրդոց լրբութեան, եւ Առաջնորդի տեղւոյն եւ ոմանց սուտակասպաս արանց կողմնահակութեան եւ խռովասիրութեան, մինչեւ զանուն կաթուղիկոսին Գանձասարու եւ զժողովարարի նորին յեկեղեցւոջն յիշելով:

Վասնորոյ` զթուղթ գրեաց սրբազան Վեհըն ՚ի վերայ Հաշտարխանու եւ Ղզլարու եւ շրջակայից նոցին: Բազումս յանդիմանելով զնոսա վասն զժողովարարս Գանձասարցոցն որպէս զմեռոնաբեր նուիրակս ընդունելոյն, եւ զանուն նորին` եւ զնորին մասնաւոր կաթուղիկոսին յեկեղեցւոջն իւրեանց յիշելոյն. երկար առարկութեամբ եւ Պատմագրաց վկայութեամբ: Եւ ապա պատուիրելով` զի մի' եւս այսուհետեւ զայն առնիցեն: Այլ զսուրբ Էջմիածին միայն գիտասցեն իւրեանց գլխաւոր Աթոռ, եւ ՚ի սմա նստօղ կաթուղիկոսն ինքեանց կաթուղիկոս եւ սորին նուիրակն ճշմարիտ նուիրակ: Իսկ յայլ ուստեքէ եթէ սեւագլուխ ոք երթիցէ անդ, իբրեւ զհասարակ ժողովարարս համարեալ զկամաւոր ողորմութիւնս շնորհեսցեն նոցա: Ծանուցանելով եւս նոցա զանցս եւ զորպիսութիւնս երկճղեալ կաթուղիկոսութեան Գանձասարու, թէ զիա՞րդ միապետեաց եւ զԱթոռն շինացոյց: Ապա եւ պատուէր` զի զխաբեբայ ժողովարարս Իսրայէլին մի ընկալցին, այլ զՅօհաննէս կաթուղիկոսի ժողովարարն ընկալեալ, տացեն նմա առատութեամբ զողորմութիւնս ՚ի սէր սրբոյ Աթոռոյն Գանձասարայ:

Եւ զժողովարարին Իսրայէլի Խաչատուր խաբեբային զժողովեալ արդիւնսն` լրիւ առեալ յանձնեսցեն ժողովարարին Յօհաննիսի (որպէս ՚ի Նոյեմբ. ԺԵ ասացաւ): Յղեաց առ նոսա եւ զօրինակն ձեռագրի Կաթուղիկոսին Յօհաննիսի, զի տեսցեն եւ ըստ այնմ առնիցեն, եւ մի արտելեալ ՚ի յայնմ սահմանադրութենէ, զնզովսն, որք ՚ի նմա: Կրկին եւս պատուիրելով` զի առանց իւրեանց հրամանի եւ մեռոնաւ եթէ երթիցէ անդ ժողովարար մի' ընկալցին: Ի վախճանի եւ պատուէր` զի զթուղթս զայս պահեսցեն յինքեանս արձան յաւիտենական, ՚ի յիշատակ եւ ՚ի կանօն ապագայից: Յորդորումն եւ վասն նուիրակին եւ իմտատիայս առնելոյ վասն պարսպաշինութեան:

Թուղթ եւս առ Առաջնորդ Ստեփաննոս վարդապետն եւ Սարգիս եւ Ղեւոնդ Աղայսն: Զնոյն, որ ինչ ՚ի հասարակ թղթոջն եւ պատուէր` զի ըստ այնմ արասցեն: Եւ այս լիցի գիտելի, զի ՚ի շինութեան աւուրս սրբոյ վանիցն Գեղարդայ, Բաղդասար անուամբ սեւագլուխ ոմն` որպէս թէ միաբան այնմ վանից առեալ անտի զԱւետարան եւ զսուրբ նշան, երթեալ էր ժողով վասն վանիցն:

Եւ յայնմ օրէ անհետացեալ մինչեւ ցայժմ ո'չ երեւէր յուրեք: Իսկ այժմ լուեալ սրբազան Վեհին թէ անդ է գրեաց սոցա, զի հարկեալ զնա առաքեսցեն փութով ՚ի սուրբ Աթոռս, սրբութեամբքն եւ ժողովեալ արդեամբքն:

Իսկ այր ոմն Բէջան անուամբ վախճանեալ ՚ի Բուխարայ, արարեալ էր վասն սրբոյ Աթոռոյս զկտակ, նոյնպէս` եւ վասն Երուսաղէմայ եւ այլոց վանորէից: Եւ արարեալ էր ՚ի Հաշտարխան վէքիլ զՊետրոս աղայ ոմն` զի զհեսապն իւր հոգասցէ եւ զկտակսն բաժանեսցէ: Ուստի` զթուղթ գրեաց սրբազան Վեհըն առ վերոյիշեալ Պետրոս Աղայն, օրհնութիւն եւ յորդորումն` զի տացէ զվերոյիշեալ կտակն Բէջանին ՚ի նուիրակն մեր փութով: Գրեաց նաեւ առ Յօհաննէս վարդապետն սրբոյ Աթոռոյս նուիրակ վասն վերոգրեցելոցն բանից պատուէր` զի զկոնդակն եւ զձեռագիրն յեկեղեցւոջն ընթեռնուլ տացէ եւ բերանով եւս ծանուսցէ նոցա զկամս իւր ըստ այնմ առնել: Եւ վասն վերոյիշեալ կտակին զի առցէ: Եւ այլ եւս մանր պատուէրք:

Առ այս Բէջանս գոլով դրամ յաւանդ ումեմն Կարբեցւոյ, ուստի` ՚ի վախճանիլն իւրում կտակեալ էր Պետրոսին հատուցանել զայն յիշատակաց Կարբեցւոյն: Եւ ազգականք նորին գոլով աստէն, արարին զբազմակնիք մահսար եւ ընդ թղթոցս յղեցին անդ, զի տացէ Պետրոսն նուիրակին մերոյ:

Թուղթ մի եւս սրբազան Վեհըն առանձնաբար գրեաց առ Յովհաննէս վարդապետն զպատուէր ինչ: Զորս ետ սրբազան Վեհըն Դաւիթ վարդապետին եւ նա յԵրեւան տարեալ ետ Գէօրկին բէկին (որ ՚ի Յունվ. Է յիշեցաւ), զի ՚ի Թիֆլիզ տարեալ տացէ Տէր Նիկողայոսին, զի նա յղեսցէ ՚ի Հաշտարխան ՚ի Յունվարի Ժ.

Օրինակ երկուցն են ՚ի Բոլորագրահամար տետրոջն յերեսն ՃԿԵ, ՃԿԶ, ՃԿԷ, ՃԿԸ:

Որպէս ՚ի պատմութեան ՌՄԺԳ երորդ ամին ՚ի Դեկտեմբերի Ա ասացաւ, ՚ի Բայազիտ Քաղաքէ Բաբա խանբէկ կոչեցեալ տաճիկն որ յայնժամ յղեաց վասն սրբազան Վեհին զկնի մի ազնիւ ՚ի յընծայ, նոյն եւ այժմ յղեալ էր դարձեալ ՚ի պարգեւ սրբազան Վեհին զազնիւ պուրտայ իմն ձիոյ: Զոր բերօղ տաճիկն Օսման անուն, ՚ի գալն իւրում իջեւանեալ էր ՚ի տան Սուլէյման պիղծ քրտոյն, եւ անդ գողացուցեալ, եկն սեւ երեսով ՚ի սուրբ Աթոռս առ սրբազան Վեհըն եւ ունէր եւս զթուղթ յառաքողէն: Եւ սրբազան Վեհըն գրեաց նմա ՚ի պատասխանի զթուղթ մի սիրոյ եւ ծանոյց զո'չ հասանիլն պուրտային եւ խոստացաւ տալ նմա յետոյ բրինձ: Որով ել գրաբերն ՚ի Յունվ. ԺԵ:

Խօյա Քաղաքի իշխօղ Ահմատ բէկն (որ յիշեցեալ է յանցելումն ամի ՚ի յԱպրիլի ԺԷ) գրեալ էր առ սրբազան Վեհն այժմ զթուղթ սիրոյ եւ խնդրեալ էր զժամացոյց մի: Ուստի զթուղթ գրեաց առ նա սրբազան Վեհն ՚ի պատասխանի նմին, սէր եւ յորդորումն ՚ի բարեկամութիւն ընդ սրբոյ Աթոռոյս: Եւ զի գրեալ էին անտի առ սրբազան Վեհըն զգանգատ, Տէր Եղիայ Քահանայ ոմն եւ Առաքել անուամբ այր ոմն զոմանց զազրագործից արանց, թէ Բ կանայս են առեալ ըստ Տաճկաց: Եւ սրբազանն գրեաց այսր աղագաւ զխնդիր առ Ահմատ բէկն, թէ ո'չ է պարտ յիշխանութեան քում լինիլ այդպիսի ապօրինաւոր գործ, որ ո~չ վայել է օրինաց մերոց: Ուրեմն` յղեա' զդոսա աստ առ մեզ` զի ըստ օրինաց մերոց քննեալ զդոսա, տեսցուք թէ զինչ է արարեալն դոցա: Եւ զժամացոյցն յետոյ յղել խոստացաւ: Որով ել գրաբեր փայակն ՚ի Յունվարի ԺԵ: