Ջամբռ, Գիրք,որ կոչի յիշատակարան

Մեծն Շահ-Ապաս թագաւորն պարսից ի յառնուլն զերկիրս Հատրպեճանու ի յՕսմանցւոց, կարգէ երկրիս Երեւանու խան զԱմիրկիւնէ կոչեցեալն, ի թուին տաճկաց ՌԺԲ եւ ի մերում թուոջ ՌԾԲ, ի ժամանակս Մելքիսէթ կաթուղիկոսին: Ապա ի փոփոխմանէ իշխանութեանց եւ յանտիրութենէ Աթոռոյս, նոյն Ամիրկիւնէ խանն զմուլք գեղջս մերոյ Էջմիածնի զաւթեալ ուտէ ի բազում ժամանակս: Ապա ի ցուցանելն Աթոռայնոցս զվախուպնամայն մակուեցի Գրիգոր կաթուղիկոսին, (զորս յիշեցաք ի ԺԳ գլուխն ի ճառս մլքատուութան գեղջս մերոյ) Ա. զգիր մի տայ թէ՝ չգիտելով իմ գեօղիս այսորիկ Էջմիածնի գոլն, ժամանակ ինչ բռնութեամբ կերի զմուլքն սորին, յետոյ ի գիտելն իմ, շնորհեցի վերստին Աթոռոյն: Ուրեմն մի՛ ոք իշխեսցէ այսուհետեւ թէ յազգականաց իմոց եւ թէ յայլոց ձեռնամուխ լինել ի մուլք գեղջս այսորիկ. ի թուին տաճկաց ՌԻԹ. թղթոյս այսորիկ երկու սաւատք գոն շարի կնքով: Զորս գտցես յերեսն գրեցեալ ցուցակօքն:

Բ. Ապաս-ղուլի խանն, որդի Ամիրկիւնէ խանին, յարուցանէ դաւ ընդ Յակովբայ կաթուղիկոսին ջուղայեցւոյ (որպէս յիշեցաւ ի ԺԳ գլուխն ի ճառս մլքատուութեան գեղջս մերոյ) թէ մուլք գեղջս Էջմիածնի իմ է. զի հայրն իմ եկեր յայնքան ժամանակ: Յետոյ ի հաւաստելն վախուպնամայիւ եւ այլովք թէ Աթոռոյս է լեալ ի բնէ, ապա եւ սա տայ զթուղթ մի շարի վկայութեամբ թէ՝ հաւաստեաւ գիտացի որ մուլք գեղջս այսորիկ Էջմիածնի է: Որոյ սաւատն գոյ շարի կնքով. ի ՌՀԲ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն:

Գ. Խոսրով խանն (որ չորորդ էր զկնի Ամիրկիւնէ խանին), երկու թալղայ տայ ըստ խնդրոյ Փիլիպպոս կաթուղիկոսին եւ մաղաֆ առնէ զսուրբ Աթոռս. ի ՌԾԷ եւ ի ՌԾԹ թուոջն տաճկաց. զորս գտցես ցուցակօքն: Յիշեցաւ այս ի ԺԴ գլուխն ի ճառս մաղաֆութեան. յորս գրի ինն այգի, ինն ջրաղաց եւ ութ հարիւր յիսուն որխար մաղաֆ:

Ե. Վերոյիշեցեալ Ապաս-ղուլի խանդ ի խան նստիլն յԵրեւան՝ շատ սէր ցուցանէ Յակովբ կաթուղիկոսին ջուղայեցւոյ. (սա տայ զիւր հօր շինեալ այգին սրբոյ Աթոռոյս, որ է մերձ սուրբ Շողակաթին, որպէս յիշեցաւ ի ԺԵ գլուխն ի ճառս արտորէից): Եւ այս Ապաս-ղուլի խանիս արզ առնէ Յակովբ կաթուղիկոսն թէ՝ որպէս հայր քո Ամիրկիւնէ խանն, եւ եղբայր քո Թահմազ-ղուլի խանն զսէր եւ զբարեկամութիւնս են ունեցեալ առ սուրբ Աթոռս, նոյնպէս եւ դու պարտիս ունել: Երկրորդ թէ՝ Պաթրինջ գեօղն գիտես որ սուրբ Աթոռոյս է եւ խոտհարք սորին, նորա հարկն մէկ թուման էր, մենք եօթն թուման տամք, եթէ աւելի պահանջէք, աւելի գեօղն: Երրորդ թէ՝ ի մէջ Էջմիածնի զջուր հանեցի քանքանաւ, որ մեծ օգուտ եղեւ գեղջն, ի վերայ այն ջրոյն եթէ զսերմ ինչ սերմանիցեմք՝ ոչ պարտին զբահրա առնուլ: Եւ խանն ըստ երից խնդրոցն յատուկ յատուկ հրաման գրէ եւ կնքէ ի վերայ միոյ մեծ թղթոյ: Գի՛տ ցուցակաւն:

Զ. Սոյն Յակովբ կաթուղիկոս մինչ կրկին գնայ ի յՍտամպօլ եւ անդ վախճանի իսկ, սորին Տեղապահ եւ Լուսարար սրբոյ Աթոռոյս Ստեփաննոս վարդապետն արզ առնէ վրացի Սէֆի-ղուլի խանին թէ՝ գիտես որ Բաթրինջ գեօղն սրբոյ Աթոռոյս խոտհարքն է, եւ շահի հրամանաւ մեք հանել տուաք զՔիւրաքանլու քիւրտսն ի նմանէ, այժմ կամին զայն գեօղն առնուլ ի մէնջ: Երկրորդ թէ կաթուղիկոսն յԱթոռոջս չէ, աստի եւ անտի գան եւ դաւ յարուցանեն ընդ Աթոռոյս եւ ղապալայ խնդրեն. խնդրեմ զի տերութիւն արասցես. եւ խանն ըստ իւրաքանչիւր խնդրոցն գրէ հրաման եւ կնքէ. մի թուղթ է զոր գտցես ցուցակաւն: Յիշեցան սոքա ի ԺԳ գլուխն ի ճառս Պաթրինջ գեղջն:

Է. Ի ժամանակս Շահ-Սուլէյմանին եւ Եղիազար կաթուղիկոսին մերոյ, դիւանագիրք արքունի տան սրբոյ Աթոռոյս զգիր մի մաղաֆութեան, յորում գրեն տասն եւ երկու այգի, ութ ջրաղաց, հինգ դինկ, երեք քրքրայ՝ սրբոյ Աթոռոյս, եւ քսան եւ չորս այգի, եւ քսան եւ երեք ջրաղաց տասն եւ չորս Վանօրէից, ի ՌՂԸ թուին տաճկաց: Զոր գիտ ցուցակաւն: Որոց որպէսն լիովին յիշեցաւ ի ԺԴ գլուխն ի ճառս մաղաֆութեանն:

Ը. Սոյնպէս թուղթ մի եւս ի ժամանակս Շահ-Հիւսէյինին եւ Աստուածատուր կաթուղիկոսին մերոյ տան սրբոյ Աթոռոյս դիւանագիրք: Յորում երեսուն եւ չորս այգի գրեն, տասն եւ մէկն սրբոյ Աթոռոյս, եւ քսան եւ երեքն վանօրէից: Երեսուն եւ ինն ջրաղաց գրեն, տասն եւ երկուսն սրբոյ Աթոռոյս, եւ քսան եւ եօթն վանօրէիցն: Քսան ձիթիհանք գրեն, երկուքն սրբոյ Աթոռոյս, եւ տասն եւ ութն վանօրէիցն: Ինն դինկ գրեն, հինգն սրբոյ Աթոռոյս, եւ չորսն վանօրէիցն, ի ՌՃԼԱ թուին տաճկաց, զոր գիտ ցուցակաւն: Յիշեցաւ այս լիովին ի ԺԴ գլուխն ի ճառս մաղաֆութեան: Յայս թղթոյս մի եւս գոյ նման սմին ամենայնիւ:

Թ. Ի ժամանակս Շահ-Հիւսէյինին եւ Ջուղայեցի Աղէքսանդր կաթուղիկոսին մերոյ՝ Մէհրալի խանն Երեւանու զթալղայ մի տայ սրբոյ Աթոռոյս հինգ տաճիկ վկայից կնքով, ի ՌՃԻԱ թուին տաճկաց. նոյնպէս եւ ի ժամանակս Աստուածատուր կաթուղիկոսին մերոյ Ալլահ-ղուլի խանն Երեւանու զթալղայ մի տայ սրբոյ Աթոռոյս միոյ տաճիկ վկայի կնքով, ի ՌՃԼԴ թուին տաճկաց: Եւ ի ժամանակս Պօլսոցի Աղէքսանդր կաթուղիկոսին մերոյ՝ Աղուան ազատ խանն ռաղամ մի տայ սրբոյ Աթոռոյս, ի թուին տաճկաց ՌՃԿԸ: Եւ երեքեանքն եւս վկայելով թէ՝ կէս գետոյդ Քարցախու՝ Էջմիածնի է, եւ կէսն միւս գիւղօրէից, ի բնէ անտի թագաւորաց հրամանաւ: Հրամայեն եւ ինքեանք՝ զի այսպէս լիցի միշտ: Գի՛տ զայս երեք թուղթս ընդ միմեանս կցեալ, յերեսն գրեցեալ ցուցակաւն եւ Թ. համարով. յիշեցաւ այս ի ԺԸ գլուխն ի ճառս ջրոցն:

Ժ. Նատր-շահի դիւանագիրքն զթուղթ մի տան սրբոյ Աթոռոյս ի ՌՃԽԸ թուին տաճկաց ըստ խնդրոյ Աբրահամ կաթուղիկոսին թրակացւոյ թէ՝ այս եօթն գիւղօրայքս ինքն, Էջմիածին, Յօշական, Ֆռանկանոց, Մաստարայ, Քիրաշլու, Դիպակլու, եւ Չալաբիքեանտ, մեք հաւաստեաւ վերահասու եղաք, որ ի բնէ անտի մուլք են Էջմիածնի: Գիտ զայս գիրս ցուցակաւն: Յիշեցաւ այս ի ԺԳ. գլուխն ի ճառս Էջմիածնի գեօղիս մլքատուութեանն:

ԺԱ. Շխ-իսլամի հիւճէթ եւ բազմակնիք թուղթ, որ գրեն եւ վկայեն թէ՝ քիւլթափեցիքն ի յԷջմիածնի ջրոյն ոչ ունին զբաժին եւ ո՛չ են տարեալ զնա ի ցանքս իւրեանց, ի ՌՃԾԵ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն:

ԺԲ. Սոյնպէս եւ խանն Երեւանու, ըստ խնդրոյ Ղազար կաթուղիկոսին գիր տայ սրբոյ Աթոռոյս թէ՝ Քիւլթափեցի տաճիկքն յԷջմիածնայ ջրոյն ջուր չունին բնաւ: Վասն որոյ ոչ պարտին մերձենալ ի ջուրս նոցա ի ՌՃԾԵ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն: Յիշեցան սոքա ի ԺԸ գլուխն ի ճառս ջրոցն:

ԺԳ. Շխ-իսլամի հուճէթ եւ տաճկական բազմակնիք թուղթ վասն արօտատեղեաց անասնոցն մերոց յատկացուցեալ սահմանօք ի կողմն Քիւլթափայ կոչեցելոյս. գրեցեալ ի ... թուոջն տաճկաց: Զոր գտցես ցուցակաւն: Յիշեցաւ այս ի ԺԵ գլուխն ի ճառս արտօրէից: Գոն եւ այլք թուղթք վասն այս քիւլթափայեցւոց, զորս յիւրաքանչիւրն ի տեղւոջն տեսցես:

ԺԴ. Ի մեր Քարվանսարայոջս կամ ի գեօղս ռահդար ոչ է նստեալ երբէք: Սակայն ի ժամանակս Ղազար կաթուղիկոսին ռահդար ոմն Իպրահիմ աղա կոչեցեալ՝ ի միւս գեօղորայսն ոչ կարացեալ նստիլ վասն նեղութեան ժամանակին, եկեալ առ Ղազար կաթուղիկոսն աղաչէ՝ զի թողուցու ժամանակ ինչ ի մեր գեօղս նստել. եւ Ղազար կաթուղիկոսն զգիր մի առնու ի նմանէ, որ գրէ թէ՝ ի յայս գեօղս ռահդար ոչ է նստեալ երբէք, ես խնդրեցի ժամանակ ինչ նստել այսու պայմանաւ, զի ի հանդարտել միջոցին գնացեալ յիմ տեղս նստիցեմ, ի ՌՃԾԷ թուին տաճկաց: Գի՛տ ցուցակաւն, որ է վկայական ի հարկաւորութեան ժամանակին:

ԺԵ. Խալիլ-խանն ըստ խնդրոյ միաբանից սրբոյ Աթոռոյս հրամայէ դիւանագրաց վերահասու լինել մաղաֆութեան սրբոյ Աթոռոյս. որք եւ երեք անձինք վերահասու լեալ գրեն եւ կնքեն հաւաստի գոլ: Ապա եւ խանն ի գլուխ արզային գրէ զհաստատ մաղաֆ գոլն սրբոյ Աթոռոյս. ի ՌՃԿԶ թուին տաճկաց: Գի՛տ ցուցակաւն: Յիշեցաւ այս ի ԺԴ գլուխն ի ճառս մաղաֆութեան:

ԺԶ. Սոյն Խալիլ-խանս ի սոյն թուոջս զգիր մի եւս սրբոյ Աթոռոյս տայ գրելով թէ՝ որովհետեւ դուք մաղաֆ էք, ձեր մասիլն ոչ պարտի չափել. գիտ ցուցակաւն: Յիշեցաւ ի ԺԴ գլուխն ի ճառս մաղաֆութեան:

ԺԷ. Սոյն Խալիլ-խանս զգիր մի եւս տայ ըստ խնդրոյ Աղէքսանդր կաթուղիկոսին գրելով թէ՝ ուխտաւորաց եւ միաբանից Աթոռոյն ռահդարն ոչ բնաւ մօտեսցի. ի ՌՃԿԷ թուին տաճկաց. ցուցակաւն գտցես:

ԺԸ. Սոյն Խալիլ-խանս զգիր մի եւս տայ սրբոյ Աթոռոյս ըստ խնդրոյ Աղէքսանդր կաթուղիկոսին գրելով թէ՝ Յօշականայ գետոյ ջրոյն կէսն Էջմիածնի է եւ կէսն միւս գեօղորէիցն. ի ՌՃԿԸ թուին տաճկաց. գիտ ցուցակաւն: Յիշեցաւ այս ի ԺԸ գլուխն ի ճառս ջրոցն:

ԺԹ. Սոյն Խալիլ-խանս զգիր մի եւս տայ սրբոյ Աթոռոյս վասն մեր քարվանսարային թէ՝ որպէս ի բնէ կարգն է, վաճառականաց բեռն բացուի եւ կապուի, Երեւան նստող բազազքն մի՛ խօսեսցին. ի ՌՃԿԹ թուին տաճկաց. գիտ ցուցակաւն:

Ի. Ղաջար-հասան-ալի-խանն (որոյ զերկու աչսն բրեաց Նատր-շահն, եւ երբեմն խան նստաւ յԵրեւան, ) զգիր մի տայ սրբոյ Աթոռոյս ըստ արզայի Յակոբ վարդապետին Շամախեցւոյ վասն մեր քարվանսարային թէ՝ դիւանի խարճն վանքին կուտան ի նմա նստողքն, եւ վանքն տայ դիւանին. երեւանայ բազազներն ոչ կարեն խառնել ի տուրս եւ յառս նոցա, ի ՌՃԿԸ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն:

ԻԱ. Սոյն Հասան-Ալի-խանիս Աղէքսանդր կաթուղիկոսն զարզայ մի գրէ թէ՝ երկրիս վանօրայքն (զորս յանուանէ գրէ) ամայի են՝ որպէս գիտես, զհարկս նոցա երբեմն խնդրեն ի մէնջ դիւանագիրքն:

Այլ եւ մեր Աթոռս մաղաֆ է որպէս գիտես, բայց երբեմն նեղութիւն տան մեզ: Խնդրեմ որ այնպէս գիր մի տաս մեզ՝ որ յաւիտեան յիշատակ մնայ քեզ: Ապա ըստ հրամանի խանին՝ նախապէս երկրիս բոլոր մեծամեծ տաճիկքն գրեն եւ կնքեն թէ՝ վանօրայքն երկրիս ամայի են՝ զորս գիտեմք, եւ Էջմիածին ի բնէ մաղաֆ է յամենայն կողմանէ, որում մեք վկայեմք: Ապա եւ խանն ի գլուխ արզային գրէ հրաման թէ՝ որովհետեւ վանօրայքն ամայի են, վասն նոցա ոչ ոք պարտի զիր ինչ պահանջել ի յԷջմիածնէ: Նոյնպէս եւ Էջմիածին մինչ ի բնէ մաղաֆ է լեալ յամենայնի, նոյնպէս եւ պարտի մաղաֆ մնալ. ի ՌՃԿԸ թուին տաճկաց: Գի՛տ ցուցակաւն:

Շատ լաւ թուղթ է եւ պիտանի, եւ զգուշութեամբ պահելի վասն մաղաֆութեան սրբոյ Աթոռոյս՝ մինչ բազմութիւնքն վկայեն: Յիշեցաւ այս ի ԺԴ գլուխն ի ճառս մաղաֆութեան:

ԻԲ. Զկնի այս Հասան-Ալի-խանիս, նստի Երեւան խան սորին եղբայր Հիւսէյին-Ալին եւ տիրէ որպէս թէ ինքնագլուխ, որ իշխէ եւս ի ներկայումս, ի ժամանակս մեր: Ի ժամանակս սորա նստի կաթուղիկոս յԱթոռս շամախեցի Յակոբ կաթուղիկոսն (զոր ի բազում տեղիս յիշեալ եմք. ) ի ՌՄԸ թուոջն մերում, եւ ի տաճկաց ՌՃՀԳ թուոջն: Արդ այս Յակոբ կաթուղիկոսս գոլով այր հանճարեղ, խելօք եւ տեղեակ ամենայնից այսպիսեաց իրակութեանց, մինչ տեսանէ ի ժամանակս իւր ոչ գոլ հանրապէս իշխող թագաւոր, եւ առաջնոց թագաւորաց ռաղամիցն եւս ոչ այնքան անսային, վասն որոյ զամենայն ռաղամսն հնոց թագաւորաց (որք տրեցեալք են սրբոյ Աթոռոյս ըստ խնդրոց յառաջնոց Հայրապետացն իւրաքանչիւրքն վասն յատուկ յատուկ խնդրոց, ) ի մի բերեալ եւ ժողովեալ զնիւթս եւ զդիտմունս նոցին, եւ զաւելի խնդիրս եւս ինքն մուծանէ ի նոսա. եւ գրեցուցեալ ի վերայ թղթոյ միոյ արզայապէս մատուցանէ յիշեալ Հիւսէյին-Ալի -խանին ասելով թէ՝ որովհետեւ մեր իշխօղն այսօր դու ես, ի գլուխ թղթոյս հրաման եւ ռաղամ գրեա, զի քոյդ հրամանաւ կատարեսցեն այսոքիկ խնդիրք եւ քեզ յիշատակ յաւիտենական մնասցէ յԱթոռոջս: Եւ գրեցեալ խնդիրքն եւ հրամանքն են տասն եւ չորք: Որք են այսոքիկ. նախ՝ թէ որպէս առաջնոց թագաւորաց ռաղամօքն հաստատեալ է, զի Էջմիածնի խալիֆայն եւ ամենայն իւր միաբանքն եւ մարդիկքն եւ ամենայն մուլքն յամենայնի մաղաֆ լիցին, եւ ոչ ոք իշխեսցէ պահանջել ի նոցանէ զդինար մի. եւ ամենայն արտորայք եւ մասիլք նոցին ոչ չափեցին, նոյնպէս եւ այժմ լիցի: Երկրորդն՝ թէ յԵրեւանու երկրէն թէ հայք եւ թէ տաճիկք եթէ ի յԷջմիածնի հողն զսերմ ինչ սերմանիցեն, զմուլքն տայցեն խալիֆային՝ որպէս օրէն է: Երրորդն՝ թէ զզանգակ՝ զկոչնակ համարձակ ծեծեսցեն հայք ի յԷջմիածին եւ ի վանօրայս եւ յամենայն յեկեղեցիս, ուր եւ իցեն, զմեռեալս իւրեանց համարձակ բարձցեն, զժամ կոչեսցեն, բարձրաձայն ժամ ասասցեն թէ ի վանօրայս եւ թէ ի յեկեղեցիս՝ ոչ ոք լիցի խօսող եւ ներհակ. զի ի բնէ կանոն է ըստ հրամանի թագաւորաց: Չորրորդն թէ՝ զմուլքսն Էջմիածնի, թէ այնք՝ որք վախմ են, եւ թէ այնք՝ զորս դրամով են գնեալ, եթէ ոք ի զուր եւ խլաֆիշար զաւթեալ իցէ՝ յետս դարձուսցէ: Հինգերրորդն թէ՝ խալիֆայի սարիշտային եւ գործոյն մի՛ ոք հակառակիցի, ոչ վարդապետք, ոչ քահանայք, ոչ աշխարհականք, ոչ հայք, եւ ոչ տաճիկք: Վեցերորդն թէ՝ ի վրդովեալ ժամանակսն, ոմանք զինչս բերեալ ամանաթ1) ի յ Աթոռս, յորոց զոմանս տեարքն տանին, զոմանս իշխողքն զաւթեն, եւ ոմանք աստ եւ անդ փչանան: Յետոյ տեարքն նոցին թէ տանողքն եւ թէ ոչ տանողքն գան դաւի առնեն: Հրամայեմ զի մի՛ լիցի այսպէս: Եօթներորդն թէ՝ եթէ ոք Էջմիածնի զմուլք ինչ ծախեալ իցէ եւ կամ վախմ տուեալ, յետ մեռանելոյ նորին ազգականք նորին զդաւա մի՛ արասցեն, ոչ վասն ծախեցելոցն եւ ոչ վասն վախմիցն:

Ութերորդն՝ եթէ տաճիկք թամասուկով2) զդրամ եւ կամ զայլ ինչ տալոց իցեն Էջմիածնի, եւ ոչ տան, դու բեկլար բեկի, առցես եւ տայցես Էջմիածնի: Իններորդն՝ տաճիկք բռնութեամբ զհայս մի՛ տաճկացուսցեն: Տասներորդն թէ՝ Էջմիածնի նուիրակունքն եւ այլք միաբանքն յուր եւ իցէ՝ ի շրջելն ըստ սովորութեան իւրեանց, գեօմրուկճիք3), բաջչիք4), ռահդարք, մի՛ մերձեսցին ի յինչս եւ ի քսուրս նոցա, եւ մի՛ ինչ պահանջեսցեն. նոյնպէս եւ յուխտաւորացն Էջմիածնի մի՛ ոք զիր ինչ պահանջեսցէ: Մետասաներորդն թէ՝ չափարք մի՛ իշխեսցեն առնուլ զձիս ի յԷջմիածնի մարդկանցն: Երկոտասաներորդն՝ թէ տաճիկք եւ թէ հայք, մի՛ ոք իշխեսցէ յանդս, եւ ի յայգետեղիս, եւ յայլս տեղիս Էջմիածնի զսերմն սերմանել եւ կամ յափշտակել: Երեքտասաներորդն թէ՝ Յօշականու գետոյ ջրոյն կէսն Էջմիածնի է, եւ կէսն միւս գիւղօրէիցն, հաստատեցեալ ի բնէ անտի ռաղամօք թագաւորաց, նոյնպէս եւ լիցի միշտ:

Չորեքտասաներորդն թէ՝ Էջմիածնի միաբանքն ի բնէ անտի մաղաֆք են ռաղամօք թագաւորաց եւ ելեալք ի ղալամից, որք ոչ ինչ պարտին տալ ումեք: Արդ ի յայս չորեքտասան խնդիրսս, ի վերջ իւրաքանչիւրոցն գրէ յատուկ յատուկ պատուէր եւ սաստիկ թամպէհ իշխողաց, միրզայից, եւ այլոց գործակալաց, զի զայսոսիկ հրամանս կատարեսցեն անպակաս: Եւ մանաւանդ ի յիւրաքանչիւրսն եւս գրէ թէ՝ որպէս ունին եւ զռաղամս ի թագաւորաց: Լինի այս ի ՌՃՀԳ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն:

Արդ ուրեմն մտածեա դու զպիտանաւորութիւն եւ զշահաւէտութիւն թղթոյս այսորիկ եւ լաւապէս պահեա: Զի թէ տուողն չէ թագաւոր, սակայն վկայէ թէ՝ այսպէս են լեալ ի բնէ, եւ ունին եւ զռաղամս ի թագաւորաց: Եւ մանաւանդ եթէ Աստուած տայցէ զթագաւոր, կարես ըստ այսմ օրինակի եւ ի թագաւորէն առնուլ՝ որպէս մեք առաք ի թագաւորապէս իշխող Քեարիմ խանէն, զորմէ յետոյ տեսցես:

ԻԳ. Ըստ վերոյգրեալ ԺԴ գլխով թղթոյդ, յետոյ եւ մեք առաք ի յաջորդելն մեր զկնի Յակովբ կաթուղիկոսին՝ ի նոյն Հիւսէյին-ալի խանէն, ի ՌՃՀԶ թուին տաճկաց: Որ ամենեւին մի եւ նոյն է ընդ վերնոյն: Գի՛տ յերեսն գրեցեալ ցուցակաւն: Ապա ի բռնանալն Քեարիմ-խան-ղանդ կոչեցելոյն, եւ ի գալն ի Դաւրէժ, եւ ի յՈրմի, ի նմանէ եւս խնդրեցաք զայսպիսի թուղթ մի, առաքելով զօրինակն սորին: Որ եւ գրեալ տայ մեզ ի ՌՃՀԶ թուին տաճկաց: Գի՛տ ցուցակաւն: Սակայն Քեարիմ խանի տուեալն եւս զօրեղ է եւ հարուստ: Եւ ի վերջ իւրաքանչիւրոցն նոյնպէս սաստիկ գրէ խանին եւ այլոց գործակալաց, գրելով թէ՝ այդպէս են լեալք ի բնէ ռաղամօք թագաւորաց: Որք երեքեանքն եւս պիտանիք են եւ լաւ պահելիք: Յիշեցան սոքա ի ԺԴ գլուխն ի ճառս մաղաֆութեան, եւ ի Ի գլուխն ի ճառս թագաւորաց գրեանցն:

ԻԴ. Վերոյիշեցեալ Հիւսէյին-ալի-խանն թալղայ մի տայ սրբոյ Աթոռոյս ըստ արզայի մերում թէ՝ Իմամարխն (որ է մեր հողն՝ որ յիշեցաւ ի ԺԵ գլուխն ի ճառս արտօրէիցն. ) սրբոյ Էջմիածնի է, ոչ ոք կարէ ձեռնամուխ լինել ի նա եւ կամ մուլք պահանջել. ի թուին տաճկաց ՌՃՀԶ: Գի՛տ ցուցակաւն. վասն սորա եւ այլք թուղթք գոն, զորս տեսցես ի նոյն գլուխն:

ԻԵ. Սոյն Հիւսէյին-ալի-խանս հուճաթապէս եւ վկայական գիր մի տայ սրբոյ Աթոռոյս ըստ արզայի մերում վասն Աշտարակու, Եղուարդու, Մողնու, եւ Քիրաշլու գիւղօրէիցն մլքատու լինելոյն սրբոյ Աթոռոյս ի բնէ անտի, յիշելով եւ զԳրիգոր կաթուղիկոսի մեծ վախուպնամայն: Զոր կնքէ ինքն, կնքեցուցանէ Շխ-իսլամին, եւ այլոց դիւանագրաց եւ մեծամեծաց. ի ՌՃՁԲ թուին տաճկաց: Զոր գտցես ցուցակաւն: Յիշեցաւ այս ի ճառս մլքատուութեան սոյն գիւղօրէիցս ի ԺԳ գլուխն:

Սոյն խանս զգիր մի եւս տայ սրբոյ Աթոռոյս ըստ խնդրոյ մերում, վասն երեք դանկ մլքատուութեան Ֆռանկանոց գեղջն սրբոյ Աթոռոյս. ի ՌՃՁԲ թուին տաճկաց: Զոր գտցես ցուցակաւն: Յիշեցաւ այս ի ճառս մլքատուութեան սոյն գեղջս ի ԺԴ գլուխն հանդերձ պարագայիւքն: