Դատաստանագիրք Աստրախանի Հայոց

Հեղինակ

ԺՈՂՈՎԱԾՈՆԵՐ

Բաժին

Հայ դասական մատենագրութիւն

Թեմա

Իրաւունքի յուշարձաններ

ՎԵՐՋ ՄԱՏԵՆԻՍ

ՑԱՆԳ ԴԱՏԱՍՏԱՆԱԿԱՆ ՄԱՏԵՆԻՍ

ՄԱՍՆ ԱՌԱՋԻՆ

Դատաստանական սահմանադրութիւն բարեպաշտ կայսերն Յուստինիանոսի:

ԳԼՈՒԽ ԱՌԱՋԻՆ

Վասն հայհոյութեան ընդդէմ աստուծոյ եւ արհամարհողացն զսուրբ եկեղեցի

1. Եթէ ոք արտաբերիցէ զբանս հայհոյութեան ընդդէմ աստուծոյ եւ փրկչին մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի եւ աստուածածին կուսին եւ սրբոյ խաչին:

2. Եթէ ոք հայհոյիցէ զսրբազան հաւատն քրիստոնեական:

3. Եթէ ոք ի յեկեղեցւոջ հարկանիցէ զոք:

4. Եթէ ոք ի յեկեղեցւոջ սպանանիցէ զոք:

5. Եթէ ոք յարուսցէ աղմուկ ներ սրբոյ եկեղեցւոյ:

6. Եթէ ոք ներ սրբոյ եկեղեցւոյ վիրաւորեսցե զոք:

7. Եթէ ոք արկցէ հուր եւ այրեսցէ զսուրբ եկեղեցի:

8. Եթէ ոք միամտութեամբ հասուսցէ վնաս սրբոյն եկեղեցւոյ:

ԳԼՈՒԽ ԵՐԿՐՈՐԴ

Վասն քրէական մեղաց. այսինքն` ապըստամբութեան ընդդէմ արքայական մեծութեան:

1. Զի՞նչ թարքմանի քրէական բառն:

2. Եթէ ոք ընդդէմ արքայական մեծութեան մեղանչիցէ` որո'յ կերպիւ եւ իցէ:

3. Եթէ ոք բարեխօսեսցէ վասն վերոյ գրեցելոց:

4. Որպիսի՞ կերպիւ ստասցին ժառանգութիւն դստերք վերոյ գրեցեալ մեղանչողաց:

5. Եթէ ոք գոլով ընբռնեալ վերոյ գրեցեալ յանցանօք ազատիցէ զծառայս եւ զորդիս իւր:

6. Վասն կնոջ վերայ գրեցեալ մեղանչողաց:

7. Եթէ այլք գիտակ գոլով զմեղաց վերոյ գրեցելոցն` ոչ յայտնեսցին:

8. Եթէ ոք յայտնեսցէ վերոյ գրեցելոցն` պարգեւատրեցեալ լիցի:

9. Եթէ ոք գոլով ի վերոյ գրեցեալ մեղս` մեռանիցի առանց յայտնի լինելոյ:

10. Անկեալն ի մեղս վերոյ գրեցեալս ոչ կարէ պահանջիլ ի պարտականաց իւրոց զպարտս նոցին:

11. Սակս վերոյ գրեցեալ մեղաց ամբաստանօղն ենթ պատժոյ պարտավորի հաստատել զբանս իւր:

12. Եթէ ոք բամբասիցէ եւ չարախօսիցէ զարքայէ:

13. Եթէ ոք յանդգնիցի տպել զսուտ դրամ:

14. Եթէ ոք իշխեսցէ ջնջել զպատկեր արքայի:

15. Եթէ ոք ժպրհեսցի խարտել ի դրամոց:

16. Եթէ գիտացօղքն զմեղս վերոյ գրեցելոցն ոչ իցեն հասեալք ի չափ հասակի:

17. Եթէ ոք իշխեսցէ հալել զդրամ արքունի:

18. Եթէ ոք գրեսցէ զսուտ հրովարտակ:

19. Եթէ ոք արասցէ կնիք ըստ նմանութեան արքունական կնքոյ:

20. Եթէ ոք քերեսցէ ի հրովարտակոջ արքայական գրեցեալն եւ այլայլիցէ զզօրութիւն բանին:

21. Եթէ ըմբռնիցի կին վասն քրէական մեղաց:

22. Եթէ ամբաստանեցեալն վասն քրէական մեղաց արձակեսցի ոք ի բանտէ արձակեսցէ:

ԳԼՈՒԽ ԵՐՐՈՐԴ

Վասն պարտականութեան

1. Զի՞նչ թարքմանի «պարտական» բառն:

2. Հարցման պարտականին վասն պարտուց:

3. Եթէ պարտատէրն ոչ կարիցէ հաստատել թալաբ իւր ի վերայ ումեք:

4. Պարտականն պարտաւորի ցուցանել կորուստ ընչից իւրոց ապացուցութեամբ:

5. Եթէ պարտականն ոչ ցուցանիցէ կորուստ ընչիցն:

6. Եթէ պարտականն ցուցցէ ընչիցն եւ ոչ ունիցի օրինավոր ապացուցութիւն:

7. Վասն հրատարակելոյ զպարտականութենէ ումեք ի մէջ ամենայն ազգաց քաղաքին` առ ի ստուգելոյ զինչս պարտականին, որ եդեալ իցէ առ ումեք, եւ եթէ ոք ոչ յայտնեսցէ զաւանդ պարտականին:

8. Որպիսի՞ կերպիւ վարեսցի ընդ պարտականին, որ կորուստ ընչիցըն յայտնեցեալ իցէ ապացուցութեամբ եւ ընդ ժառանգաւորաց նորին:

9. Դարձեալ վասն վերոյ գրեցելոյն:

10. Ամենայն ինչք ումեք վաճառելի է վասն պարտուց նոցա` բաց ի պռոյգաց կնոջն:

11. Եթէ ոք ծածկեսցէ զինչս իւր կամ առաքեսցէ այլ ուրեք ի ձեռս ումեք` ոչ յայտնեսցէ, նոյնպէս եւ այլ ոք գիտացեալ իցէ զգաղեցմանէ նորին` ոչ յայտնեսցէ:

12. Որպիսի՞ կերպիւ վարեսցի ընդ պարտականին եւ ընդ որդիս նորին, որ զինչս այլոց անկարգութեամբ վատնեալ իցէ:

13. Որպիսի՞ կերպիւ վարեսցի ընդ պարտականին եւ ընդ որդիս նորին, որ զինչս այլոց անկարգութեամբ վատնեալ իցէ:

13. Որպիսի՞ կերպիւ վարելի է ընդ պարտականին եւ ընդ որդիս նորին, որ ոչ ցուցանիցէ կորուստ ընչիցն իւրոց:

14. Եթէ ոք յետ վաճառման ամենայն ընչից իւրոց եւ այլ եւս պարտական մնալոյն սկսանիցի կեալ ունեվորապէս:

15. Կարգ հրապարակաւ վաճառման ընչից պարտական արանց:

16. Վասն պարտուց ումեք ո'չ ըմբռնի հայրն կամ մայրն նորա, այսպէս եւ` ի կենդանութեան պարտականին` որդի նորա:

17. Իցէ թէ յետ մահուան ումեք երեւեսցի պարտք, որ ի կենդանութեանն համարեցեալ լինիր հարուստ:

18. Կինն, դուստրն եւ հարսն առն պարտապանի ազատք են ի վճարելոյ զպարտս նորա:

19. Եթէ յետ բաժանմանն եղբարց յայտնեսցի պարտք:

20. Պարտականն արգելելի է ի բանտի:

21. Պարտականն առնելի է շղթայակապ վասն կրկին պատճառաց:

22. Պարտականն արձակիլ կարէ ի բանտէ տալով երաշխաւոր:

23. Ի ժամանակս գլխաւոր տօնից արձակելի է պարտականն ի բանտէ երաշխաւորաւ:

24. Եթէ դատաւորն արձակեսցէ զպարտականն ի բանտէ առանց երաշխաւորի եւ առանց կարգելոյ դատաստանական սպասաւորի:

25. Եթէ պարտական փախիցէ ի բանտէ:

26. Եթէ պարտատէրն ինքնագլուխ իշխեսցէ ի վերայ պարտականին:

27. Որոյ ամենայն ինչքն վաճառեալ լինին վասն պարտուց` այնպիսին ազատ է ի տալոյ զհարկս:

28. Որդին բաժանեցեալ ի հօրէ պարտաւորի վճարեալ զպարտս հօրն որպէս անբաժան որդի:

29. Եթէ ոք մեռանիցի, որոյ որդիքն իցեն մանկագոյնք:

30. Յետ մահուան առն պարտականի ո'չ է մինչեւ աւուրս ինն խնդրել ի ժառանգաւորացն զպարտս մեռելոյն:

31. Եթէ յետ մահուան ումեք ի ժառանգաւորացն ոք արասցէ պահանջողութիւն առանց սանադի:

32. Եկեղեցական պարտականացն դատէ հոգեվոր դատաստանն եւ ոչ քաղաքականն:

33. Որդին ոչ իցէ բաժանեալ ի հօրէ եւ հայրն նորա կենդանի իցէ` ո'չ է պարտ հաւատալ որդւոյն առանց գիտութեան նորա:

34. Եթէ պարտատէրն յանդգնեսցի յափշտակել զորդի պարտականին կամ զպարտականն:

35. Եթէ պարտականն զինչս իւր պակաս գնով վաճառեսցէ նենգութեամբ:

36. Եթէ ոք բաժանեսցէ զորդիս իւր` տալով նոցա դրամս ոչ հաւասար միմեանց, եւ մեռանիցէ նայ` գոլով այլոց պարտաւոր:

37. Ազգականք մեռելոյ կարեն առաջի ներկայութեան դատաւորի գրել ռէիստըր զամենայն ինչս մեռելոյն:

38. Եթէ ոք տայցէ դստեր իւրում պռոյգ եւ յետոյ մեռանիցի` ունելով զպարտս:

39. Եթէ պարտականն խորտակեսցէ զշղթայս եւ փախիցէ:

40. Պարտ է հարցանել ի պարտականէն, թէ ունի՞ զինչս առ ի վճարել զպարտս եւ որքա՞ն այլոց եւս պարտական է:

ԳԼՈՒԽ ՉՈՐՐՈՐԴ

Վասն Սանադի

1. Բացայայտումն անուան սանադի:

2. Վասն հաստատութեան սանադի:

3. Եթէ ոք ոչ կարասցէ գրել զգիր եւ կամիցի տալ ումեք սանադ:

4. Եթէ յայտնեսցի սանադ անուամբ առն, որ գիտէ գրել գզիր եւ ոչ իցէ այրն այն ստորագրեցեալ ի վերայ սանադին:

5. Ժամանակ, պայմանադրութիւնն եւ որքանութիւն դրամոյն ի մէջ սանադին իցէ քերեցեալ` անհաստատ է:

6. Իցէ թէ պարտատէրն քերեսցէ զժամանակ, զպայմանադրութիւն եւ զորքանութիւն դրամոյն ի սանադոջն եւ այլայլեսցէ:

7. Եթէ ոք յանդգնեսցի շինել զսուտ սանադ:

8. Վասն սուտ վկայից գրելոց ի սուտ սանադոջ:

9. Եթէ ոք ի տալն սանադ գրեսցէ ի միւս յերես սանադին ծածկաբար գիր ինչ` առ ի խափանել զզօրութիւն սանադին:

10. Պարտ է նախապէս առնուլ դրամ եւ ապա տալ զսանադ:

11. Վասն վճարելոյ պարտուց հարկ է գրել ի վերայ սանադի կամ առնուլ կվիտանցի:

12. Եթէ ոք ասիցէ` վճարեալ է զպարտս իւր, եւ ոչ ունիցի օրինաւոր ապացուցութիւն:

13. Եթէ պարտատէրն կրկին առնիցէ պահանջողութիւն ի պարտականէն:

14. Եթէ ի սանադոջ ո'չ իցէ յիշումն վասն որպիսի' դրամ պարտաւոր գոլոյն:

15. Եթէ պարտատէրն ոչ կամիցի համբերել մինչեւ ի լրումն պայմանադրութիւն սանադին:

16. Եթէ պարտականն առնիցէ պահանջողութիւն ի պարտատէրէն յառաջ քան զսանադն զիր ինչ:

17. Եթէ պարտական պահանջիցէ ի պարտատիրէն յետ տալոյ սանադին զիր ինչ:

18. Վասն վիճաբանութեան կամ սանադի պահեսցեն դատաւորք մինչեւ ի եզրակացուցումն վիճոյն:

19. Եթէ ոք ուրանայցէ զձեռացագիր կամ յինքենէ ստորոգրեցեալ սանադ իւր:

20. Վասն տալոյ բաւականութիւն պարտապահանջից սանադով:

21. Եթէ ինչքն մեռելոյն գրեսցի ռէիստր ի յոր լիցի յիշումն սանադի, եւ սանադն կորիցէ:

22. Եթէ պարտատէրն ստորագրեսցէ ի վերայ սանադին սակս հասանելոյ զդրամ այլոյ ումեմն:

Վասն ձեւոյ սանադից:

Առաջին ձեւն սանադին:

Երկրորդ ձեւ սանադին:

Երրորդ ձեւ սանադին:

Չորրորդ ձեւ սանադին:

Հինգերորդ ձեւ սանադին:

Եթէ ոք վասն ումեք կամիցի գրել սանադ:

Եթէ ոք վասն ումեք գրեսցէ սանադ, որ ոչ գիտէ նայ գրել զգիր:

Որպիսի՞ կերպիւ պարտ է ստորագրել ի վերայ սանադոջ սակս հասանելոյ զդրամ

սանադին այլոյ ումեմն:

ԳԼՈՒԽ ՀԻՆԳԵՐՈՐԴ

Վասն գրավառութեան.

1. Բացայայտումն անուանս գրաւ:

2. Վասն գրավագրի կամ գրելոյ ի սանադոջ:

3. Վասն դաշնադրութիւն սակս գրավոյն:

4. Եթէ պարտատէրն ինքնագլուխ իշխեսցէ ի վերայ գրավոյն:

5. Եթէ գրաւականն ոչ իցէ համեմատ ըստ գրեցելոյ գրավագրոջն կամ ի սանադի գրեցելոյն:

6. Եթէ պարտականն ցուցցէ, թէ պարտատէրն բացեալ է զգրաւականն:

7. Որդին ոչ բաժանեալ ի հօրէ ի կենդանութիւն նորա ո'չ կարէ գրաւ դնել առ ոք:

8. Եթէ ոք խոստանայցէ գրով զամենայն ինչս իւր լինիլ առ ումեք ի գրաւ:

9. Եթէ ոք զանշարժական իր ինչ վասն երկուց պարտուց գրաւ տայցէ նենգութեամբ:

10. Վասն վնաս պատահելոյ գրավին հարկ է առնել զկատարեալ դաշնադրութիւն:

11. Իցէ թէ գրավականն իցէ գողունի:

12. Վասն ծառայից, աղախնեաց եւ շնչաւոր կենդանեաց գրավեցելոց:

13. Եթէ ոք տայցէ ումեք անշարժական իր ինչ ի գրաւ եւ հետոյ վաճառեսցէ այլոյ ումեք զգետինն եւ ոչ իցէ գրաւառուն անդ ներկայ:

14. Ի վճարին պարտականին զպարտս իւր հարկ է տալ գրաւականն առ նա:

15. Ոչ է օրէն դնել առ ումեք զորդի ի գրաւ:

16. Գրաւականն թէպէտ վաճառելի է վասն պարտուց գրաւատուին, սակայն նախապէս վճարելի զբոլոր թալաբ գրաւառուին:

17. Ո'չ է օրէն պռոյգ կնոջն դնել գրաւ` առանց բարեյօժար կամեցողութեան կնոջն:

18. Եթէ ոչ իցէ դաշնադրութիւն վասն գրաւոյն ի լրման պայմանեալ ժամանակին` պարտատէրն յայտնեսցէ դատաւորաց եւ վաճառեսցէ զգրաւն:

19. Եթէ ոք ուրանայցէ զիւր ընկալեալ զգրաւականն:

ԳԼՈՒԽ ՎԵՑԵՐՈՐԴ

Վասն երաշխաւորութեան

1. Զի՞նչ է իմանալ ի բառիվս երաշխաւոր:

2. Երաշխաւորութիւնն լինի գրով եւ բանիւ:

3. Վասն երաշխաւորութեան առն, որ ոչ գիտէ զգիր:

4. Եթէ յայտնեսցի երաշխավորութիւն անուամբ առն, որ ոչ գիտիցէ գիր, եւ ոչ

իցեն վկայք:

5. Երաշխաւորն պարտաւորի զվճարեալն ի պարտականէն յինքն վճարել:

6. Եթէ իցեն ոմանք երաշխաւոր վասն միոյ պարտուց` եղիցին նոքա հաւասար վճարիչք:

7. Երաշխաւորն յետ վճարելոյն վասն պարտուց ումեք` վարեսցէ ընդ նմա ըստ օրինաց:

8. Եթէ ոք եղիցի այլոց պարտաւոր եւ վասն ումեք երաշխաւոր:

9. Ծառայ առանց հրամանի տեառն իւրոյ ոչ կարէ լինիլ վասն ումեք երաշխաւոր:

10. Որդին զբաժանեալ ի հօրէ ի կենդանութեան հօր իւրոյ ո'չ է կարող լինիլ երաշխաւոր: _Թ քղխ.

11. Եթէ լինիցի ուրեք երաշխաւոր վասն երաշխաւորի:

12. Եթէ երաշխաւորն կամիցի ելանել ի քաղաքէն յառաջ քան զլրումն պահմանեալ ժամանակին:

13. Եթէ ոք լիցի վասն ներկայութեան ումեք երաշխավոր:

14. Իցէ թէ ազատն վասն ծառայի իցէ երաշխաւոր:

15. Կինն ոչ կարէ լինիլ երաշխաւոր, եթէ ոչ` ըստ չափոյ պռոյգաց իւրոց:

16. Եթէ պարտատէրն յետ պայմանեալ ժամանակին անցուսցէ աւելի ժամանակ, քան զերկու շաբաթ` ոչ առնելով պահանջողութիւն ի պարտականէն, երաշխաւորն եղիցի ազատ ի երաշխաւորութենէն:

17. Վասն բանիւ երաշխաւորութեան:

ԳԼՈՒԽ ՅՕԹՆԵՐՈՐԴ

Վասն տոկոսեաց...

1. Բացայայտումն անուանս տոկոսի:

2. Տոկոսին ոչ իցէ ավել քան զհարիւրին ամսէն կէսն:

3. Վասն գրելոյ զտոկոսին ի սանադոջ:

4. Եթէ ի սանադոջ ումեք լիցի տոկոսին գրեցեալ ավելի քան զհարուրին ամսէն կէսն:

5. Եթէ ի յօտար երկրի գրեցեալ լիցի սանադ:

6. Եթէ ի վաղուց հետէ գրեցեալ լիցի մանադ:

7. Եթէ ումեք սանադոջ ոչ լինիցի գրեցեալ վասն տոկոսից զիր ինչ:

8. Եթէ տուեալ լիցի սանադ պայմանաւ ժամանակի եւ անցեալ իցէ ի պայմանադրութենէն ժամանակ ինչ` որ ոչ իցէ եղեալ վճարումն:

9. Որպէ՞ս առնելի է ընդ առն այն, որ վասն անցեալ ժամանակի ի պայմանացեալ ժամանակէն ոչ կամիցէ տալ տոկոսիս պարտատէրին իւրոյ:

10. Վասն տալոյ ժամանակ պարտականաց ավելի քան զպայմանեալ ժամանակն` երեք ամիս:

11. Եթէ ի լրումն պայմանեալ ժամանակին պարտատէրն ոչ իցէ ներկայ, զի՞նչ պարտ է առնել պարտականն` յորժամ ոչ կամիցի վճարել տոկոսիս:

12. Ոչ է պարտ առնուլ տոկոսիս յումեքէ յառաջ, քան զանցեալն ժամանակի:

13. Եթէ ոք վարձեսցէ տուն կամ դիւքան վասն ինքեան, յետոյ կամիցի վասն աւելի վարձոյ տալ այլոյ ումեք:

14. Եթէ ոք առցէ յումեքէ դրամ այսու պայմանաւ, զի եթէ ի պայմանեալ ժամանակին ոչ վճարեսցէ` եղիցի պարտաւոր կրկին չափոյ վճարելոյ:

15. Եթէ ումեք լիցի խոստումն վասն տոկոսոյ զիր ինչ` վճարելի է իրն կամ ներկայ գինն իրին:

16. Եթէ ոք առցէ յումեքէ զիր ինչ խոստանայցէ նմա իրն այն տոկոսեօքն վճարել:

17. Տոկոսին համարելի է մին գլուխ, եւ ոչ 6 ամսէ 6 ամիս կամ յամէ:

18. Խրատ առ ամենայն փոխատուս վասն տոկոսեաց:

ԳԼՈՒԽ ՈՒԹՆԵՐՈՐԴ

ՎԱՍՆ ԿՏԱԿԻ ֊ ԺԱՌԱՆԳՈՒԹԵԱՆ

1. Բացայայտութիւն կտակ բառին:

2. Վասն պարտաւորութեան ամենեցուն առ ի գրելոյ զկտակ:

3. Արգելեալքն յօրինաց ի գրելոյ զկտակագիր:

4. Առ հաստատութիւն օրինաւոր կտակի զի՞նչ խնդրի:

5. Վասն վկայից, որք ի վերայ կտակոջ գրեսցեն զվկայութիւն:

6. Եթէ ծառայ ոմն գրեսցէ վկայութիւն ի վերայ ումեք կտակի:

7. Վասն ոմանց արանց, որք ոչ կարեն գալ վկայք կտակի:

8. Որո՞վ կերպիւ կացուցանելի է զհոգաբարձու:

9. Եթէ ոք մեռանիցի առանց կտակի` պարտ է կարքել ի վերայ ընչից առն հոգաբարձու վասն կառավարելոյ:

10. Վասն գրելոյ վկայութեան եօթն անձանցն ի միում ժամանակի:

11. Կտակագիրն պարտ է կնքել եւ տալ ժառանգաւորին կամ հոգաբարձուին:

12. Եթէ ոք ի ճանապարհի եւ ի վայրս պանդխտութեան գրեսցէ զկտակ, ուր ոչ իցէ կարելի գտանել եօթն վկայս:

13. Եթէ ոք ի միում ժամանակի գրեսցէ երկու կամ երեք կտակայգիր համեմատ միմեանց:

14. Եթէ յետ մահուան ումեք ի մէջ գրոց նորին գտանիցի երկու կամ երեք կտակագիր:

15. Եթէ ոք ի ժամու մահուան իւրոյ պատուիրեսցէ ժառանգաւորաց իւրոց առնել զիր ինչ:

16. Եթէ ի կտակագրի ումեք լինիցի վկայս պակաս քան զհինգ անձին` անհաստատ է համարելի կտակն այն:

17. Վասն լեզուաւ յանձնարարութեան ախտացելոցն մահացաւօք կամ ժանտախտիւք:

18. Որդին բաժանեցեալ ի հօրէ կարէ գրել զկտակագիր:

19. Կինն կարէ գրել կտակ ի վերայ օժտից եւ պռուգաց իւրոց:

20. Որպէ՞ս պարտ է առնել` յորժամ ինչքն մեռելոյն ոչ իցէ համեմատ ըստ գրեցելոյ կտակի նորա:

21. Վասն առնելոյ օրինաւոր բաժանումն ընչից:

22. Եթէ ոք գրեսցէ զսուտ կտակ:

23. Եթէ ոք գողանայցէ զկտակ ումեք:

24. Եթէ ումեք յանձնեցեալ լիցի կատարումն կտակի, եւ նա ոչ տացէ կատարումն:

25. Եթէ արգելեալքն օրինաց ի գրելոյ զկտակագիր մեռանիցին, որդիք նորին կարեն ժառանգել զինչս նորա ըստ օրինաց:

26. Վասն ժառանգութեան:

27. Վասն երից կերպից ազգակցականութեանցն:

28. Արգելեալքն յօրինաց ի ստանալոյ ժառանգութիւն:

29. Եթէ ոք ամբաստանեսցէ զկտակ ումեք` ասելով սուտ է, եւ ոչ կարասցէ հաստատել:

30. Եթէ ոք ի կտակոջ գրեցեալսն այլայլեսցէ` առավելացուցանելով եւ նուազեցուցանելով:

31. Անուանք ժառանգաւորացն:

Առաջին մեկնութիւն:

Երկրորդ մեկնութիւն:

Երրորդ մեկնութիւն:

Չորրորդ մեկնութիւն:

32. Վասն ժառանգութեան դստեր ամուսնացելոյ:

33. Դստերք ամուսնացեալք ոչ կարեն պահանջել զմասն ի պռոյգաց ամուսնացելոյն:

34. Վասն ժառանգակցութեան կնոջ:

35. Վասն կնոջ, որ կամիցի դարձեալ ամուսնանալ:

36. Վասն կնոջ կամեցողի դարձեալ ամուսնանալ եւ ոչ ունելոյ առն նորին որդիս եւ դստերս:

37. Վասն ժառանգակցութեան առն ի պռոյգաց եւ օժտից կնոջն:

38. Վասն առն` որ կամիցի դարձեալ ամուսնանալ:

39. Կինն կարէ գրել զկտակագիր ի վերայ ամենայն ընչից իւրոց:

40. Վասն տալոյ մասն ի պոռնկութենէ ծնեցելոյն:

41. Կարէ ոք կտակաւ ի պոռնկութենէ ծնեալ որդին առնել ժառանգ ընչից իւրոց:

42. Վասն տալոյ զմասն կնոջ պոռնկի:

43. Վասն ծնելոցն ի շնութենէ եւ ազգապղծութենէ:

44. Վասն ժառանգութեան համամայր եղբայրց. մեկնութիւն վերոյ գրեցելոյն:

45. Վասն ժառանգազրկութենէ կնոջ պոռնկեցելոյ:

46. Վասն ստանալոյ որդոց զինչս հարց իւրեանց ի ժառանգութիւն:

47. Եթէ կինն ամուսնասցի ընդ առն այլում` ո'չ լինի զրկեցեալ ի ժառանգութենէ որդոց եւ դստերացն:

48. Եթէ ոք տայցէ ավելի ինչ կնոջն, զի մի' ամուսնասցէ:

49. Եթէ ոք մեռանիցի, որոյ իցէ կին յղի:

50. Եթէ յետ մահուան ումեք կինն` գոլով յղի` ծնանիցէ զաւակն կենդանի:

51. Եթէ ոք տայցէ ավելի ինչ կնոջն, զի ցորքան կենդանի իցէ` վայելեսցէ զայն:

52. Վասն ժառանգակցութեան բաժանեալ եւ անբաժան որդոց:

55. Եթէ բաժանեալ որդիքն ոչ կամիցին տալ ընչից իւրեանց մասն անբաժան որդոց, անբաժանքն միայն կարին տիրել անշարժական ինչք մեռելոյն: _Թ քղձ.

56. Ո'չ կարեն պահանջել ի միմեանց բաժանեցեալ որդիքն զմասն` վասն առա-վել ընկալնելոյն միոյն, եւ պակաս` միւսոյն:

57. Եթէ երկուց անբաժան եղբարց մինն մեռանիցի:

58. Եթէ ոք մեռանիցի առանց կտակի:

59. Եթէ ոք, մեռանիցի` որոյ ոչ իցեն այլ ազգականք, եւ իցէ նորա կին:

60. Վասն կարգելոյ զօտար ոմն ի ժառանգ:

61. Վասն հոգեբաժանքի մեռելոյ:

62. Որդիք ստանան զինչս մօր իւրեանց ի ժառանգութիւն:

63. Վասն ժառանգութիւն հայրենի եւ մայրենի ազգականութեանց:

64. Իցէ թէ ի ժառանգավորաց մեռելոյ ոմն մեռցի:

65. Ստացօղն զինչս ումեք ի ժառանգութիւն պարտաւորի վճարել զպարտքառն այն:

66. Եթէ ոք մեռանիցի առանց ժառանգաւորի, ժառանգութիւն նորին տացի եկեղեցւոյ:

67. Կարէ հայրն զրկէ զորդի իւր ի ժառանգութենէ:

68. Որդին կարէ զրկել զհայր իւր եւ այլ ամենայն ազգականք զազգականս իւրեանց ի ժառանգութենէ:

69. Պատճառք զրկելոյ հօր զորդի իւր ի ժառանգութենէ ընչից իւրոց:

70. Պատճառք զրկելոյ որդոց զծնօղ իւրեանց ի ժառանգութենէ ընչից:

71. Պատճառք զրկելոյ ազգականաց զազգականս իւրեանց ի ժառանգութենէ ընչից:

72. Կարգեալ օտար ոմն ի ժառանգ ո'չ է կարելի արտաքսել առանց օրինաւոր պատճառաց:

73. Ո'չ է կարելի կարգել օտար ոմն ի ժառանգ ընդդէմ կամաց նորին:

74. Վասն տալոյ ժառանգութիւն թոռանց ծնելոց ի դստերաց:

75. Վասն չափաւոր օժանդակութիւն մերձաւոր ազգականաց ի ժամանակի կարեաց նոցին:

76. Վասն սիրով կենցաղավարութեան մօր ընդ որդոց իւր:

77. Եթէ մեռանիցի կինն առաջի առն իւրոյ:

ԳԼՈՒԽ ԻՆՆԵՐՈՐԴ

Վասն հոգաբարձութեան

1. Զի՞նչ է իմանալի բառիւս «հոգաբարձու»:

2. Արգելեալքն յօրինաց լինելոյ հոգաբարձուք:

3. Վասն գրելոյ ռէիստր ընչից մեռելոյն:

4. Պարտաւորութիւն հոգաբարձուին:

5. Պարտաւորութիւն որբոց առ հոգաբարձուն:

6. Եթէ տայցէ հոգաբարձուն ի ընչից որբոցն ումեք վասն առնելոյ զտոկոսիս:

7. Պարտաւորի հոգաբարձուն գրել զհաշիւ որբոցն:

8. Վասն հաստատելոյ զհոգաբարձու կարգեցեալն կտակաւ կարգավորութեամբ դատաստանի:

9. Իցէ թէ ոք մեռանիցի առանց կտակի եւ առանց կարգելոյ զհոգաբարձու` հարկ է դատաւորաց կարգել հոգաբարձու:

10. Եթէ լիցի մայր որբոցն հոգաբարձու, եւ կամիցի նա ամուսնանալ:

11. Եթէ լիցի մայր որբոցն հոգաբարձու, եւ կայցէ նա անառակութեամբ:

12. Իցէ թէ վարեսցին որբքն ի գերութիւն կամ իցեն յիմարք:

13. Եթէ ի որբոցն հասանիցէ ի հասակ 25 ամաց:

14. Եթէ հոգաբարձուն վատնեսցէ զինչս որբոցն:

15. Եթէ հոգաբարձուն պահեսցէ առ ինքն ի ընչից որբոցն:

16. Եթէ հոգաբարձուն կամիցէ վաճառել ի անշարժական ընչից եւ տան ըստացուածոց որբոցն:

17. Բնականութիւն որբոցն պարտ է լինիլ հրամանաւ դատավորաց:

18. Վասն անիշխանութեան որբոցն:

19. Դարձեալ վասն վերոյ գրեցելոյն:

20. Իցէ թէ հոգաբարձուն նախքան զգրելն ռէիստր ընչից որբոցն կամիցի մտանել ի հոգայբարձութիւն:

21. Եթէ հոգաբարձուն հասուսցէ վնաս որբոցն:

22. Ո'չ կարէ հոգաբարձուն առնուլ ի որբոցն զաղջիկ ոմն վասն իւր ի յօրինաւոր կնութիւն:

23. Եթէ հոգաբարձուն արասցէ շնութիւն ընդ դստերն մեռանօղին:

24. Եթէ մեռանիցի ոք, որ ունիցի որդի 25 ամաց, կարելի է կարգել զնա հոգաբարձու:

25. Հոգաբարձուն ո'չ կարէ ի ընչից որբոցն տալ ումեք փոխ վասն հարկաւորութեան իւրոյ:

26. Հոգաբարձուն պարտի ունիլ զվարձս:

ԳԼՈՒԽ ՏԱՍՆԵՐՈՐԴ

Վասն ծառայից գնեցելոյ

1. Զի՞նչ է իմանալի բառիւս «ծառայ»:

2. Ծառայն պարտաւորի սպասաւորել տեառն իւրում:

3. Եթէ ծառայն իցէ անհաւատարիմ առ տէր իւր:

4. Եթէ ոք վաճառեսցէ զծառայ անդառնալն պայմանաւ:

5. Դարձեալ վասն պայմանաւ գնելոյ զծառայ:

6. Եթէ ոք վաճառեսցէ զծառայ անդառնալի պայմանաւ:

7. Եթէ ոք ի վաճառելն զծառայ իւր վկայեսցէ վասն ծառային այն գոլ բարի:

8. Եթէ ոք վաճառեսցէ զորդի իւր:

9. Եթէ ոք վաճառեսցէ զծառայ կամ որդի իւր պայմանաւ եւ յետոյ կամիսցի յետս առնուլ:

10. Եթէ ոք գնեսցէ զծառայ, զի փութով արասցէ ազատ:

11. Վասն օրինաւոր ժամանակի ծառայութենէ գնեցեալ ծառային:

12. Դարձեալ վասն վերոյ գրեցելոյն:

13. Եթէ ծառայն գերի վարեսցի եւ ինքնին դարձցի:

14. Եթէ ծառայն փախիցէ առ թշնամիս տեառն իւրոյ:

15. Եթէ ծառայն ամուսնասցի ընդ կուսի կամ ընդ կնոջ ազատի, որ ոչ իցէ տեղեակ զծառայն գոլն նորին:

16. Եթէ ծառայն ամուսնասցի հրամանաւ տեառն իւրոյ ընդ աղախնեաց տեառն իւր:

17. Եթէ ծառայն ազատեսցէ զտէր իւր ի մահուանէ:

18. Եթէ ծառայ ըմբռնեսցէ ի զօրաց փախուցելոց:

19. Եթէ ոք գրեսցէ զսուտ գիր ազատութեան վասն ումեք ծառայի:

20. Եթէ ոք դիցէ զծառայ իւր առ ումեք ի գրաւ:

21. Գնեցեալ ծառայն եթէ իցէ քրիստոնայ` ո'չ է կարելի միւս անգամ վաճառել:

22. Եթէ ծառայն անհաւատ ընկալցի զսրբազան հաւատ քրիստոնէական:

23. Ազատեցեալ ծառայն պարտի սպասաւորել նախապէս վասն տեառն իւրոյ:

24. Եթէ ումեք որդիք գերի վարեսցեն, եւ այլ ոք գնեսցէ զնոսա:

25. Վասն տալոյ զգիր ազատութեան ծառային:

26. Եթէ ծառայն յետ ազատութեան անարգեսցէ զտէր իւր:

27. Պարգեւք տծեցեալք ծառայից ի տեառնէ նոցին պարտ է գրել ի ազատագրի նոցին:

28. Ո'չ է կարելի ազատեալ ծառայն կրկին ծառայեցուցանել ժառանգաւորաց ազատօղին:

29. Եթէ ոք շնասցէ ընդ կոյս ծառայուհւոյ իւրոյ:

30. Եթէ ծառայն յատնեսցէ զտեառնէ իւրմէ գոլ ի մեղս քրէականս:

31. Եթէ ծառայն գողանայցէ զինչս ի տեառնէ իւրմէ:

32. Եթէ ոք ընկալցի յումեքէ ծառայէ զգողունի զիր ինչ ի պահեստ:

33. Եթէ ոք ընդունիցի ի տուն իւր այլոց փախուցեալ զծառայն:

34. Ծառայն հրամանաւ տեառն իւրոյ կարէ գնել եւ վաճառել:

35. Ո'չ կարէ ծառայն վասն տեառն իւրոյ մտանել ի դատաստան եւ խօսիլ ի ատենի:

36. Եթէ ոք ասասցէ զինքենէ գոլ այլոց ծառայ:

37. Եթէ կին ոմն ասասցէ զինքենէ գոլ այլոց ծառայ:

38. Ծառայն հրամանաւ տեառն իւրոյ կարէ հրաժարիլ յաշխարհէ եւ մտանել ի կրօնաւորութիւն:

39. Գտեալ եւ սնուցեալ երեխայն ոչ լինի ծառայ:

40. Եթէ ոք ետ ծառայի առանց ազդարարութեան տեառն նորին:

41. Եթէ ոք տայցէ փոխ ծառայի ումեք առանց ազգարարութեան տեառն նորին եւ ասասցէ` ոչ գիտէի, թէ իցէր ծառայ:

42. Եթէ ծառայ ումեք գողասցի զինչս ի տանէ տեառն իւրոյ եւ դիցէ առ ումեք ի գրաւ: _Թ քղր.

43. Եթէծառայ ումեք գողանայցէ զինչս ի տանէ տեառն իւրոյ եւ վաճառեսցէ ումեք:

44. Եթէ ոք սպանցէ զծառայ իւր:

45. Եթէ այրք երկու գնեսցին զկին մի, եւ մինն ի նոցանէ արասցէ զշնութիւն ընդ նմա:

46. Եթէ ոք տայցէ ումեք զծառայ իւր գրաւ, եւ ծառայն փոխիցէ կամ մեռցի:

47. Եթէ անձնիշխան կին ոմն պոռնկիցի ընդ ումեք ծառայի:

48. Եթէ ոք վաճառեսցէ ումեք զանձն իւր:

49. Ժամանակ ծառայութեան յանձն առողացն եւ մտանելոցն ի ծառայութիւն ումեք:

50. Եթէ ոք կամիցի ազատել զծառայ իւր յառաջ քան զժամանակ ազատութեան:

ԳԼՈՒԽ ՄԵՏԱՍԱՆԵՐՈՐԴ

Վասն գողութեան եւ ավազակութեան

1. Զի՞նչ թարքմանի 93ա բառն «գող»:

2. Վասն երեւելի եւ աներեւոյթ գողութեան:

3. Եթէ ոք ի գողանալն մեծապէս վնասեսցի:

4. Եթէ ոք ի գիշերի արասցէ գողութիւն` տանելով ընքեան զէնս պատերազմականս:

5. Պատիժ երեւելի եւ աներեւոյթ գողոց:

6. Եթէ ոքդիցէ զինչս իւր առ ումեք գրաւ եւ գողանայցէ ի գրավառուէն զեդեալ գրավն:

7. Եթէ ոք տայցէ ումեք բարաթ եւ բարաթառուն տայցէ զբարաթն բարաթատուին հասուցանել առ ոմն, իսկ ընկալնօղ բարաթին ո'չ հասուսցէ զբարաթն ի ժամանակին առ այրն, այլ պահեսցէ առ յինքն` վասն շահաւետութեան իւրոյ:

8. Որպիսի՞ պատիժ ունիցին վերոյ կերպիւ մեղանչօղին վասն ազգականաց:

9. Եթէ ոք գողանայցէ շնչավոր կենդանի:

10. Վասն որդւոց բաժանելոյ անբաժանից, որք ի ծնողաց ընչից առնեն զգողութիւն:

11. Վասն գողութեան կնոջ:

12. Վասն յայտնելոյ զորպիսութիւն գողացեալ իրաց:

13. Եթէ ոք գողանայցէ զիր ինչ` վաճառեսցէ ումեք, եւ սեփական տէր ընչիցն գողանայցէ զիրն ի գնօղէն:

14. Եթէ ոք խորտակեսցէ դուռն համբարոյ վասն գողութեան:

15. Եթէ ոք տայցէ ումեք մին աւանդ քսակ 200 ոսկի եւ ասցէ յետս 300 ոսկի` ոչ յայտնեսցէ աւանդառուին վասն աւելորդին:

16. Պատժելի է գողն սակս արարեալ գողութեան, եւ ո'չ` սակս չար դիդաւորութեան:

17. Եթէ ոք տայցէ ումեք աւանդ մին քսակ ոսկի եւ ծածկաբար գողասցէ ի նմանէ երկու քսակ ոսկի:

18. Եթէ ոք գնեսցէ զիր ինչ եւ գնեցեալն ի վաճառօղէն ծածկաբար առցէ:

19. Վասն խրատելոյ զոք` որ կամեցեալ իցէ առնել գողութիւն:

20. Վասն գողոց, որ մինցեւ ի գողացեալն տանելն ըմբռնիցի:

21. Վասն տալոյ բաւականութիւն, որ խորտակեցեալ իցէ զդուռն համբարոյ կամ զարկղ ումեք եւ յետոյ զղջացեալ ի գործոյն ոչ իցէ արարեալ զգողութիւն:

22. Եթէ 2 կամ 3 անձինք միաբանեալ արասցեն զգողութիւն:

23. Որպիսի՞ հասակս ունիլ պարտին պատժելիքն վասն գողութեան:

24. Վասն գողութեան սանադի կամ բարաթի:

25. Եթէ ոք քերեսցէ զբարաթ կամ սանադ ումեք:

26. Վասն այնոցիկ, որք օգնեսցեն գողոց:

27. Վասն առման գողացեալ իրացն ի աւանդ:

28. Եթէ ոք ուսուսցէ առնել գողութիւն որդոյն` ի հօրէ, կամ կնոջն` ի յառնէն:

29. Եթէ ոք առցէ ումեքէ սանադ առանց տալոյ դրամ:

30. Վասն գողութեան, որ լինի ի յափս ծօվու:

31. Վասն գրաւոյ գողացելոյ եւ տուգանօք վճարեցելոյ:

32. Եթէ ոք տայցէ զտեղի բնակութեան գողաց:

33. Եթէ ոք գողանայցէ աղախին յղի եւ վաճառեսցէ:

34. Եթէ ոք ուրանայցէ զընկալեալ գրաւականն:

35. Եթէ ոք ունիցի ի ձեռին իւրում զիր ինչ, եւ այլ ոք հարցէ ձեռին նորա եւ ցրուեսցէ զիրսն զայն:

36. Եթէ ոք գողանայցէ ումեքէ զհալեալ արծաթ եւ շինեսցէ անօթ:

37. Եթէ ոք գողանայցէ խաղող եւ շինեսցէ գինի:

38. Եթէ երկու անձինք իցեն միոյ ումեք պարտականք, եւ մինն միւսոյն տացէ դրամ` առ ի տալոյ պարտատիրին վասն պարտուց իւրոց, եւ նա վճարեսցէ վասն պարտուց իւրոց:

39. Եթէ ոք պահեսցէ զչափ գազի կամ կշռոյ` որ իցէ պակաս քան զհասարակ եւ օրինաւորն:

40. Եթէ ոք ուսուսցէ ծառայի գողանայ ի տեառնէն զգիր ծառայութեան:

41. Եթէ ոք գողանայցէ ծառայ ումեք եւ արասցէ ինքեան ժառանգ:

42. Եթէ պարտատէրն զգրաւն պարտականին վասն հարկաւորութեան իւրոյ ի գործ ածիցէ:

43. Եթէ ոք տայցէ ումեք գործիք վասն գողութեան:

44. Եթէ գրաւեցեալ ծառայն արասցէ գողութիւն:

45. Եթէ գողն ինքնին դարձուսցէ զգողացեալն առ տէրն:

46. Եթէ ոք վասն գողացեալ իրաց առցէ ումեքէ դրամ` վաճառեսցէ նմայ:

47. Եթէ ոք գողանայցէ յումեքէ ծառայ եւ վաճառեսցէ ումեք, եւ վաճառեալն այլ ոք գողանայցէ եւ այլում վաճառեսցէ:

48. Եթէ ոք գողանայցէ ծառայ կամ աղախին կամ որդի կամ դուստր ումեք կամ անձնիշխան ոմն տիրապետել եւ վաճառել:

49. Վասն գողութեան, որ լինի ի պանդոկի կամ ի նաւի:

50. Եթէ ոք ուսուսցէ ծառայի առնել գողութիւն ի տեառնէն:

51. Ո'չ է օրէն ըմբռնեցեալ գօղն սպանցէ ոք ինքնին:

52. Եթէ ոք իցէ ի տան իւրում, եւ գոլն կամեցեալ իցէ սպանանել գնայ` նայ սպանցէ զգողն:

53. Եթէ ծառայ արասցէ գողութիւն եւ գողացեալն տայցէ տեառն իւրոյ:

54. Եթէ ոք գնեսցէ ի ծառայէ զիր ինչ գողունի` առանց հարցանելոյ ի տեառնէ ծառային վասն գնելի իրացն:

55. Եթէ ոք գնեսցէ ի ծառայէ զիր ինչ գողունի եւ վասն գնելի իրին հարցանիցէ ի տեառնէ ծառային:

56. Եթէ ծառայ ումեք արասցէ գողութիւն առանց գիտութեան տեառն իւրոյ:

57. Եթէ ոք ի առաջին նուագի գողութեան սպանցէ զոք:

58. Եթէ ոք ի փողոցս եւ ի հրապարակս քաղաքի արասցէ գողութիւն:

59. Եթէ ոք արասցէ գողութիւն եկեղեցւոյ ընչից:

60. Եթէ ոք բացցէ զկնիք պահեստի, որ տվեցեալ լիցի ինքեան ի պահեստ:

61. Եթէ ոք գողանայցէ ի պտղոյ այգոյ ումեքէ:

62. Եթէ ոք արասցէ գողութիւն ի դատաստանարանէ:

63. Եթէ ոք արասցէ գողութիւն ի տանէ արքայի:

64. Վասն գտեցեալ իրաց:

65. Դարձեալ վասն գտեցեալ իրաց:

66. Եթէ ոք ոչ խրատեսցէ զծառայ իւր առ ի ոչ առնել զգողութիւն:

67. Եթէ ոք ի գիշերի պատահեսցէ ումեք եւ կողոպտեսցէ կամ յափշտակեսցէ զինչս նորայ:

68. Վասն աւազակաց:

69. Եթէ ոք գողանայցէ զզէնս ի զօրաց պատերազմականաց:

70. Կարէ տէրն խրատել զծառայ եւ աղախին իւր վասն գողութեան, այլ ո'չ` վասն սպանութեան:

71. Եթէ ոք բազում անգամ յափշտակեսցէ խաշինս:

72. Եթէ ոք արասցէ գողութիւնս անասնոց:

73. Եթէ ոք արասցէ գողութիւն ծառոց:

ԳԼՈՒԽ ԵՐԿՈՏԱՍԱՆԵՐՈՐԴ

Վասն պատժոյ

1. Զի՞նչ թարքմանի «պատիժ» բառն:

2. Վասն զանազան պատժոց:

3. Եթէ յղի կին առցէ դեղ եւ մեռուսցէ զաւակն:

4. Եթէ սիրահարեալ ոք ի վերայ ումեք տայցէ նմայ դեղ առ ի վառել զսիրտ նորա ի վերայ իւր:

5. Եթէ ոք արասցէ շնութիւն ընդ առնակնոջ:

6. Եթէ կինն արասցէ շնութիւն ընդ կանամբի առն:

7. Եթէ ոք արասցէ շնութիւն ընդ աղջկան:

8. Եթէ կանամբին շնասցէ ընդ այրի կնոջ:

9. Եթէ ոք արասցէ պոռնկութիւն ընդ այրի կնոջ:

10. Եթէ ոք արասցէ պոռնկութիւն ընդ առնակնոջ:

11. Եթէ ոք արասցէ պոռնկութիւն ընդ աղջկան:

12. Եթէ ոք յափշտակեսցէ առնակին կամ աղջիկ:

13. Եթէ ոք շնասցէ մօր, ընդ քեռն, ընդ թոռան, ընդ հանիկին, ընդ դստեր, ընդ քւեր դստերն:

14. Եթէ ոք շնասցէ ընդ խորթ մօր կամ ընդ եղբօր, ընդ հարսին, ընդ դստերաց հօրեղբօր եւ հօրաքեռն, ընդ մօրաքեռն, ընդ քեռն կնոջ իւրոյ:

15. Եթէ ոք արասցէ շնութիւն ընդ վանական կուսի:

16. Եթէ կինն շնասցէ ընդ ծառայի իւրում:

17. Եթէ ոք շնասցէ ընդ աղախնոյ իւրում:

18. Որք իցեն օրինաւորապէս կարող ամբաստանել զկինն վասն շնութեան:

19. Եթէ ոք ստութեամբ գրեսցէ այլ ուրեք, թէ այն ոմն մեռաւ:

20. Եթէ ոք աղմուկ խռովութիւն յարուսցէ ի փողոցի:

21. Եթէ ամբաստանեցելոցն մեղքն չեւ եւս հաստատեալ փախիցի:

22. Եթէ ումեք յանցանքն ստուգեալ իցէ` ի բանդէ փախիցի:

23. Վասն տալոյ բազում պատիժ սակս զանազան մեղաց:

24. Եթէ ոք ըմբռնեսցէ զոք ինքնագլուխ ի տան իւրում:

25. Եթէ յանցաւորն ի բանդի մեռանիցի:

26. Եթէ ոք ուսուսցէ կնոջ իւրոյ առնել շնութիւն:

27. Եթէ ոք ի կենդանութեան կնոջ իւրոյ այլ ուրեք կրկին կին կալցէ:

28. Եթէ ծառայ յափշտակեսցէ զառնակին, զայրի կին, զաղչիկ եւ զվանական կոյս եւ արասցէ շնութիւն:

29. Եթէ ոք սպանցէ զոք միամտութեամբ:

30. Եթէ ոք անկարգաբար շարժելով սպանցէ զոք:

31. Եթէ որդիք սպանցեն զծնօղ իւրեանց:

32. Եթէ ծնողք սպանցեն զորդի իւրեանց:

33. Եթէ ոք արասցէ վհկութիւն, կախարդութիւն, դիւթութիւն:

34. Եթէ ոք արասցէ գործ վիճակընկեցութեան:

35. Եթէ ոք բացցէ զգերեզման մեռելոյ եւ կողոպտեսցէ:

36. Եթէ պարտատէրն ոչ թողիցէ թաղել զմեռեալն վասն պարտոյն:

37. Եթէ ոք գողասցէ ի գանձարանէ արքայի զդրամ:

38. Եթէ ոք գրեսցէ պարսաւաբանութիւն ի վերայ անուան արքայի:

39. Եթէ ոք պահեսցէ մարդասպան կամ գող:

40. Եթէ ոք ըշտեմարանիցէ կերակուր հասարակաց եւ ոչ կամիցի վաճառել:

41. Եթէ առնակինն այլ ուրեք պսակիցի ընդ այլում առն:

42. Եթէ ոք ուսուսցէ թշնամեաց արքայի շինել նավ:

43. Եթէ ոք աւերեսցէ զայգի կամ մայրի ումեք:

44. Եթէ բանդապետն արձակիցէ զմեղաւորն ի բանդէ:

45. Եթէ ոք լինիցի ումեք մահուանն պատճառ:

46. Եթէ ոք արկցէ հուր եւ այրեսցէ զկղզի:

47. Եթէ ոք սպանցէ ի ազգականաց իւրոց:

48. Վասն սաստկութեան պատժոյ մեղանչողացն ընդդէմ ազգականաց իւրեանց:

49. Եթէ ոք գիտէր զումեքէ զսպանութենէ ծնողացն` ոչ յայտնեսցէ:

50. Եթէ ոք յայտնեսցէ զխորհուրդ փախստեան բանդարկելոց:

51. Եթէ ոք ուսուսցէ զայլս սպանել զոք:

52. Եթէ ծառայ սպանցէ զտէր իւր:

53. Եթէ ոք շինեսցէ սուտ հրովարտակ անուամբ արքայի:

54. Եթէ ոք շինեսցէ բոզանոց կամ տայցէ տեղի շնացողաց:

55. Եթէ ոք հափշտակեսցէ զինչս ումեք ի հրակիզութեան ժամանակի:

56. Եթէ ոք գողասցէ ի արքայական հանքաց:

57. Եթէ ոք դողասցէ յիշխանաց եւ հասարակաց հանքաց:

58. Եթէ ոք արասցէ կռապաշտութիւն:

59. Եթէ ոք արկցէ հուր ի քաղաք կամ ի գեօղ եւ այրեսցէ:

60. Եթէ ոք բռնութեամբ յափշտակեսցէ զինչս ումեք ի ժամանակի հրակիզութեան կամ արգելցէ առ ի զերծուցանել ի այրեցմանէ:

61. Եթէ վարեալն յաքսորս եւ մետաղս ինքնին յետս դարձի:

62. Եթէ ոք կամեսցէ ծառայեցուցանել զազատ ոմն:

63. Եթէ ստնտու դայեակ մանկան տայցէ դեղ եւ սպանցէ զմանուկն:

64. Եթէ ի շնութենէ կամ ի պոռնկութենէ ծնեալ մանուկն ոք սպանցէ:

65. Եթէ ոք բռնութեամբ արասցէ զոք ներքինի:

66. Եթէ ոք բռնութեամբ թլփատեսցէ զքրիստոնեան:

67. Եթէ ոք զինչս այլոց վաճառեսցէ առանց հաւանութեան տեարց:

68. Եթէ ոք սպանցէ զինքն կամ կամիցի սպանանել:

69. Եթէ ոք սպանցէ զոք:

70. Վասն տալոյ զդրամ սպանեցելոյն որդոցն եւ կնոջն:

71. Եթէ ոք տայցէ մահու ումեք:

72. Եթէ ոք ուսուսցէ ումեք սպանանել զոք:

73. Եթէ ոք ի կամիլն սպանանել զոք փախիցէ զայրն եւ զերծցի:

74. Եթէ ոք ի հակառակախօսելն եւ ի կռվիլն վիրաւորեսցէ զոք:

75. Եթէ որդիք հարկանիցեն զծնօղս իւրեանց:

76. Եթէ որդիք հայհոյիցեն զծնողս իւրեանց:

77. Եթէ ոք իցէ ումեք մեղաց խորհրդակից:

78. Եթէ ոք լիցի պատճառ ընկղմեցման նաւի:

79. Եթէ մօտաւոր նաւք ոչ օգնեսցեն ալէկոծեցեալ նաւի:

80. Եթէ ոք արասցէ գողութիւն ընչից խորտակեալ նաւի:

81. Վասն գողութեան, որ լինի ի նաւի:

82. Եթէ ոք շինեսցէ զդեղ մահացուցիչ:

83. Ոչ ոք կարիցէ վաճառել զզառիկ, զսալամանդր, զցիքութեայ, զմեռինայ, զմանրագոր, զթունաւոր ճանճ:

84. Եթէ ոք պահեսցէ զկանայս լկտիս:

85. Եթէ ոք բացցէ զկնքեալ զիր ումեք:

86. Եթէ ոք շինեսցէ այլոց անուամբ սուտ գիր:

87. Եթէ ոք շինեսցէ չափ կշռոյ կամ չափ գազի պակաս, քան զօրինաւոր եւ հասարակն:

88. Եթէ պակասեցուսցէ ի չափոց կշռոյ կամ չափէ գազոյ:

89. Եթէ ստացօղք ժառանգութեան ոչ իցեն ջատագօվք սակս մեռելոյն, որոյ զինչս ժառանգեցին:

90. Եթէ ոք ձգիցէ քար ի վերայ ումեք կամ ցանեսցէ հող կամ հեղցի ջուր եւ այլ սոյնպիսիս:

91. Եթէ ոք արասցէ մեղս սոդոմական:

92. Վասն բռնաբարեցելոյ ի մեղս սոդոմականս:

93. Եթէ ոք շինեսցէ սուտ կնիք ըստ կերպի այլոց կնքոց:

94. Եթէ ոք ի վկայութիւնս բանից այլայլեսցէ զխօսս իւր:

95. Եթէ ոք գտցէ զգանձս եւ ծածկեսցէ:

96. Դարձեալ վասն ծածկման գանձի գտեցելոյ:

97. Եթէ ոք թաքուսցէ զինչս իւր առ ի ոչ տալ զմաքս:

98. Եթէ ոք արգելեալ ապրանս իշխեսցէ բերել ի քաղաք:

99. Եթէ ոք արգելեալ ապրանս կամիցի տանել ի քաղաքէ:

100. Եթէ ոք երգելցէ զմուտ ջրոյ ի տուն ումեք:

101. Եթէ ոք զիր ինչ երկու անգամ վաճառեսցէ:

102. Եթէ ոք արասցէ շնութիւն ընդ աղջկան ի չափ չհասելոյ:

103. Եթէ ոք խառնակիցի ընդ անասնոց:

104. Եթէ դատաւոր կամ այլ ոք ի զուր սպանցէ ոք:

105. Եթէ ոք սպանցէ զկին իւր:

106. Եթէ կինն սպանցէ զայր իւր:

107. Եթէ ծառայ հարկանիցէ զտէր իւր:

108. Եթէ ոք հատցէ զձեռս կամ զոտս կամ զականջս կամ հոտոտելիք ումեք կամ հանցէ զակն ումեք եւ այլ սյնպիսիս արասցէ:

109. Խրատ առ դատաւորս:

ԳԼՈՒԽ ԵՐԵՔՏԱՍԱՆԵՐՈՐԴ

Վասն վաճառականութեան

1. Զի՞նչ թարքմանի բառ «վաճառականութիւն»:

2. Վաճառականութիւն լինի եօթն կերպիւ:

3. Ո'չ է կարելի գնեցեալն յետս տալ` եթէ ոչ վասն օրինաւոր պատճառաց:

4. Գնօղն բանիւ ոչ կարէ յետս չոքալ ի գնելոյն:

5. Եթէ ոք գնեաց զիր ինչ եւ ետ ռիմոն:

6. Եթէ ոք վաճառեաց զիր ինչ եւ ընկալաւ ռիմոն:

7. Պատճառք յետս դարձուցանելոյ զգնեցեալ իրն:

8. Վասն շինելոյ զգիր վկայական` յորժամ գնեցեալ իրն իցէ անպիտան:

9. Թարց վկայական գրոյ ո'չ է հաւատի ումեք:

10. Վկայական գրով պարտ է վաճառօղն տալ բաւականութիւն գնօղին:

11. Պատճառք ոչ տալոյ զվաճառեալ իրն առ գնօղն:

12. Եթէ վաճառօղն տուեցեալ իցէ վաճառել իրսն գնօղին, ո'չ կարէ յետս առնուլ` վասն որպիսի' պատճառաց եւ իցէ:

13. Եթէ ոք գնեսցէ զիր ինչ պրօբիվն բոլորն` ոչ իցէ համեմատ պրօբին:

14. Եթէ ոք գնեսցէ զիր ինչ պրօբիւ եւ տայցէ ռիմոն:

15. Եթէ ոք գնեսցէ զիր ինչ եւ մինչեւ ի ընկալողն վնասեսցի իրն:

16. Եթէ ոք գնեսցէ զիր ինչ բանիւ եւ յետոյ աւելասցի զգինս իրին նւա-

զեսցի:

17. Եթէ ոք գնեսցէ տուն կամ խանութ կամ դիւքան եւ մինչեւ ի ելանելն վաճառօղին անտի վնաս պատահիցէ գնեցելոյն:

18. Իցէ թէ լինիցի դաշնադրութիւն անհամեմատ վերոյ գրեցելոյն:

19. Եթէ ոք վաճառեսցէ ումեք զայգի:

20. Եթէ ոք գնեսցէ զապրանս եւ երկար ժամանակ առ յինքն պահեսցէ:

21. Եթէ ոք վաճառեսցէ ումեք թռչուն:

22. Գնօղն եւ վաճառօղն պարտին հաստատուն կալ ի վերայ դաշանց իւրեանց:

23. Եթէ ոք վաճառեսցէ պղինձ փոխանակ արծաթոյ կամ ոսկոյ կամ այլ սոցին նմանս կամ խրիստալ փոխանակ պատուական ականց:

24. Եթէ ոք ոչ հաւատայցէ գնօղին, զի առանց առնուլոյ զդրամ տայցէ զիրսն գնեցեալ եւ վնաս պատահիցէ իրին:

25. Եթէ ոք գնեցեալ իրն առ վաճառօղն թողցէ:

26. Եթէ ոք խնդրիցէ յումեքէ տալ ինքեան մասն ինչ ի ապրանաց, որ նայ գնեցեալ իցէ այլ ուրեք գնել վասն իւր այնպիսի' գնով` որպէս իւր առեալ լինի, եւ դէպ լիցի, զի վնաս պատահիցէ ապրանացն:

27. Վերոյ կերպ խոստացօղն առ ի տալոյ մասն ոչ կարէ չտալ:

28. Եթէ ոք գնեսցէ յումեքէ զիր ինչ հասարակ գնով եւ իրն ոչ իցէ ներկայ, եւ դէպ լիցի, զի վնաս պատահիցէ իրին:

29. Եթէ ոք զիրս այլոց վասն հարկաւորութեան իւրոյ վաճառեսցէ` առանց հրամանի իրաց տեառն` խաբէութեամբ:

30. Որդիս պարտաւորի վաճառել իրն ի հօրէ նորին տալ գնօղին:

31. Եթէ ոք գնեսցէ զիր ինչ ժամանակայդրութեամբ եւ ի լրումն ժամանակին ոչ տայցէ զգինս գնեցեալ իրին:

32. Եթէ ոք խելագարեցեալ իցէ` վաճառեսցէ զիրս իւր պակաս գնով:

33. Պայմանաւ վաճառօղն ըստ պայմանի իւրոյ պարտի առնել լրացուցումն:

34. Եթէ վաճառօղն ոչ առաքիցէ զվաճառեալ իրն առ գնօղն, եւ դէպ լիցի, զի վնաս պատահիցէ իրին:

35. Եթէ ոք գնեսցէ զիր ինչ անուամբ այլոյ ումեք:

36. Եթէ ոք գնեսցէ զիր անուամբ այլոյ ումեք եւ, որո'յ անուամբ գնեցեալ իցէ` կամիցի տալ դրամն եւ առնուլ զիրն:

ԳԼՈՒԽ ՉՈՐԵՔՏԱՍԱՆԵՐՈՐԴ

Վասն վաճառականութեան կարգաց

1. Զի՞նչ թարքմանի «կարգն վաճառականութեան»:

2. Աստ գրեցեալ լինի կարգ վաճառականութեան հայոց:

3. Կարգ վաճառականութեան ի վերայ յորոց տարածանի:

4. Վասն առնելոյ ընկերագիր:

5. Վասն կերպի ընկերագիր գրելոյ:

6. Եթէ ընկերագրոջ ոչ իցեն վկայք, կամ ընկերն ոչ իցէ ստորագրեալ:

7. Վասն էնալմալի ընկերին:

8. Արդիւնքն էնալմալին ու'մ պարտ է իցէ` հասանի:

9. Վասն տալոյ լիակատար իշխանութեան ընկերին:

10. Վասն տալոյ զիր խրատական ընկերին:

11. Պարտաւորի ընկերն պահել զգիրք հաշւոյ:

12. Հարկ է ընկերին զամենայն արարս իւր յայտնել տեառն իւրոյ:

13. Տէրն ընկերին պարտի հոգայ զկարիս որդւոց եւ կնոջ ընկերին:

14. Եթէ գրեսցէ տեառն ընկերին առ ընկերն գալ առ յինքն եւ տալ զհաշիւ ընկերութեան, եւ նա ոչ հնազանդեսցի:

15. Ընկերն պարտաւորի զամենայն ինչս իւր տանել ի տուն տեառն իւրոյ:

16. Վասն փութով աւարտեցուցանելով զհաշիւ ընկերին:

17. Վասն գրելոյ զթօմար յետ աւարտման հաշւոյ ընկերութեան:

18. Եթէ տէրն ընկերին խնդրիցէ այլմէ առաքել առ ընկերն իւր զիր ինչ վասն վաճառելոյ եւ այլ ինչ գնելոյ:

19. Եթէ ընկերն ոչ իցէ հասուցեալ զգլուխ դրամին առ տէրն:

20. Եթէ ոք առանց հրամանի ընկերի տեառն առաքեսցէ զիր ինչ առ ընկերն:

21. Եթէ ոք այլ ուստեքէ զիր ինչ ի ձեռս ումեք ընկերի:

22. Եթէ ի գլուխ դրամոյն մնասցէ մասն ինչ առ տէր ընկերին:

23. Եթէ տէրն ընկերին ի գլուխ դրամոյ ընկերէն առցէ վասն իւր:

24. Եթէ ընկերն ցոյց տուեալ էնալմալն ոչ բերցէ զբոլորն ի մէջ:

25. Վասն ի վերոյ գրեալ տոկոսեացն, որ ի համար 22, 23, 24:

26. Ցորքան ժամանակ տէրն ընկերին պարտի տալ տոկոսիս ընկերոջն:

27. Ցորքան ժամանակ տէրն ընկերին պարտի տալ զմսղն ընկերոջ:

28. Եթէ ընկեր ումեք մեռանիցի ի այլ երկրի:

29. Վասն մասնաւորեալ զվնասն պատահեցեալ:

30. Եթէ ընկերն ընդդէմ խրատոյ տեառն իւրոյ շարժեսցի:

31. Եթէ տէրն ընկերին գրեսցէ տալ ումեք դրամ:

32. Եթէ լսիցէ ընկերն զմահ տեառն իւրոյ` ոչ է պարտաւոր հրաման տեառն իւրոյ լրացուցանել:

33. Եթէ պատահիցէ վնաս ընկերին գլուխ դրամոյն:

34. Վասն զգաստ կալոյ ընկերին:

35. Յաղագս այլ ուստեքէ ըստացեալ արդեանց ընկերին:

36. Եթէ ընկերն երկուց տերաց առցէ գլուխ դրամի:

37. Եթէ գլուխ դրամոյն ընկերին վնասեսցի եւ մնասցէ մասն ինչ:

38. Վասն կրկին կերպիւ տալոյ գլուխ դրամոյ ընկերոջն:

39. Վասն օրինակի ընկերագրի:

40. Վասն առաքելոյ այլ ոք ոմն ի աւարտեալ զհաշիւ ընկերին:

41. Եթէ ոք առցէ յումեքէ ընկերագիր ի գրաւ:

42. Վասն չափաւոր ժամանակի աւարտեցուցանել զհաշիւ ընկերին:

43. Վասն օրինաւոր պայմանաց ի մէջ ընկերին եւ տեառն նորին:

44. Եթէ ընկերն եւ տէր նորին ոչ գրեսցեն զթօմար:

45. Ցորքան է հաստատ համարելի ընկերագիրն եւ օրինակն:

46. Չբաժանեալ ի հօրէ որդին ո'չ է կարօղ առանց հրամանի հօր իւրոյ լինիլ ումեք ընկեր:

47. Որբք ենթ իշխանութեան հոգաբարձուի ո'չ կարեն առանց հրամանի հոգաբարձուին լինիլ ումեք ընկեր:

48. Որդին ո'չ է պարտաւոր լինիլ փոխանակ հօր ընկեր:

49. Ի կորչիլն բոլորի գլուխ դրամոյն տէր ընկերին ոչ լինի պարտաւոր մսղն ընկերին վճարել:

50. Եթէ ոք վասն ընկերի իւրոյ ըստ նորին խնդրոյ շինեսցէ տուն:

51. Եթէ ընկերն գողանայցէ եւ ոչ յայտնեսցէ տեառն իւրոյ կամ յայտնեսցէ:

52. Եթէ որդի հրամանաւ հօր իւրոյ լիցի ումեք ընկեր եւ ընդդէմ խրատոյ տեառըն իւրոյ շարժեսցէ:

53. Հայրն ոչ է պարտաւոր վասն որդոյ վնաս կրիլ` յորժամ որդին բաժանեալ իցէ ի նմանէ:

54. Եթէ ընկերն օգնելոյ այլոց մարտիցէ ընդ ումեք եւ վիրաւորեալ լիցի:

55. Եթէ ընկերն յառաջ քան զառնուլն գլուխ դրամոյ ունիցի պարտք:

56. Եթէ տէրն ընկերին տայցէ նմայ աւելի դրամ քանզ գլուխ դրամոյն:

57. Եթէ յետ աւարտելոյ հաշիւ ընկերութեան յայտնեսցի պարտք ընկերին:

58. Ժառանգորդք ումեք պարտին աւարտեցուցանել զհաշիւ ընկերին:

59. Եթէ ոք տայցէ ոմեք գլուխ դրամոյ առանց առնելոյ զընկերագիր:

60. Եթէ ընկերն առանց ազդարարութեան տեառն իւրոյ տուեալ իցէ ումեք գլուխ դրամոյ կամ ամանաթ:

61. Եթէ ընկերն լսիցէ հրամանի տեառն իւրոյ:

62. Վասն ընկերակցութեան:

63. Եթէ լինիցի ի մէջ ընկերակցաց խաբէութիւն եւ զրկողութիւն:

64. Եթէ ընկերակցաց դրամն ամբողջ կորնչիցի ի տանէ միոյ ընկերին:

65. Իցէ մինչեւ հաստատեալ ընկերութեան կորնչիցի մասն միոյն:

66. Եթէ երից ընկերակցաց մինն իցէ պարտաւոր երկոցունց:

67. Եթէ երկու անձինք պայմանիցեն առնուլ զիր ինչ, եւ մինն ծածկաբար գնեսցէ:

68. Եթէ երկու անձինք պայմանիցեն առնուլ զիր ինչ եւ մինն գնեսցէ, միւսն ոչ կամիցի լինիլ մասնակից:

69. Եթէ լինիցի ընկերակցութիւն այնպիսի կերպիւ, զի իւրաքանչիւր ոք հոգասցէ զյատուկ գործ ինչ:

70. Եթէ յանզգուշութենէ ընկերակցաց ծնանիցի վնաս:

71. Եթէ ոմն ընկերակից գողանայցէ եւ ամենայն ընկերակիցք մասնաւորեսցին:

72. Երբ աւարտի ընկերակցութիւն:

73. Եթէ ընկերակիցն բառնայցէ զիրս ի փտեալ նավոջ:

74. Եթէ ոք առաքեսցէ զիր ինչ ի ձեռս ումեք` հարկ է գրել օրդնայգիր:

75. Վասն հաւատարիմ ծառայութեան յանձնարարական իրաց:

76. Եթէ ոք գրեսցէ ումեք օրդնայգիր լիակատար իշխանութիւն:

77. Եթէ յանձն առնօղն ոչ վարեսցէ ըստ գրեցելոյ օրդնոյն:

78. Հանձն առօղն ոչ պարտի զիրս այլոց վասն իւր գնել եւ ոչ զիրս իւր վասն այլոց առաքել:

79. Եթէ յանձն առնօղն արասցէ գողութիւն իրաց այլոց:

80. Պարտ է խնդրել ոք զիրս ի նմանէ` առ ուր առաքեցեալ է:

81. Եթէ յանձն առօղն պահեսցէ զդրամ ումեք առ յինքն:

82. Եթէ զիրս ումեք առ յանձն առօղն կորնչիցի:

83. Եթէ զիրս ումեք վասն եզական պատճառի յանձն առօղին կորնչիցի:

84. Եթէ սակս առաքեցեալ իրաց հասցէ վնաս յանձն առօղին:

85. Եթէ ումեք հաշիւագիր եւ բարեւագիր ոչ իցեն միմեանց համեմատք:

86. Եթէ ոք գրեսցէ առ ումեք գնել վասն իւր զիր ինչ:

87. Եթէ ոք առաքեսցէ առ ումեք զիր ինչ եւ ոչ գրեսցէ, թե իրն այն ու՞մն իցէ, եւ պատահիցէ վնաս իրին:

88. Վասն մասնաւորելոյ զվնասն հասարակաբար պատահեալ ի վերայ իրաց առաքօղին ի վեռայ իրնց յանձն առօղին:

89. Յաղագս հետեւելոյ հասարակութեան եւ պաշտպանելոյ զիրս առաքեցեալս:

90. Յաղագս հետեւելոյ խրատոյ իրաց առաքօղ առն:

91. Իցէ թէ յանձն առօղն ոչ շարժեսցէ ըստ գրեցելոյ օրդնոյն:

92. Եթէ ոք ինքնագլուխ իշխեսցէ ի վերայ իրաց այլոց:

93. Եթէ ոք խնդրիցէ յումեքէ գնել վասն իւր զիր ինչ, եւ նա ոչ գնեսցէ:

94. Եթէ ոք խնդրիցէ յումեքէ գնել վասն իւր այսինչ, եւ նա գնեսցէ այլ ինչ:

95. Եթէ ոք վաճառեսցէ զիրս ումեք ի վերայ գրեալ օրդնոյ նորա աւելի կամ պակաս գնօվ:

96. Եթէ ոք գնեսցէ զիր ինչ վասն ումեք պակաս գնօվ, քան նա գրեցեալ է նմա գնել:

97. Եթէ ոք ըստ խնդրոյ ումեք տայցէ ումեմն դրամ:

98. Եթէ ոք այլոց դրամիւք ստասցէ արդիւնս:

99. Եթէ ոք գնեսցէ վասն ումեք զիր ինչ իւրոյ դրամիւքն:

100. Եթէ ոք առաքեսցէ առ ոք զիր ինչ, զի վաճառիցէ, եւ գինն իրին տայցէ պարտատիրին իւրոյ, իսկ նա ոչ տայցէ:

101. Եթէ ոք վասն ումեք գրեսցէ յանձնարարական գիր:

102. Եթէ ոք գնեսցէ վասն ումեք զիր ինչ ըստ խրատոյ նորա, եւ յետոյ նա գրեսցէ ոչ գնել զիրն այն:

103. Եթէ ոք խնդրիցէ յումեքէ լինիլ վասն այս անուն ոմն երաշխաւոր:

104. Եթէ ոք զրկեսցէ ումեք ի օտար երկրի:

105. Եթէ ոք ի միւս երես ընկերագրի, դաշնագրի, դաթիլաղայգրի ծածկաբար գրեսցէ բան ինչ:

106. Եթէ յանձն առօղն այլոց իրաց մեռանիցի:

107. Եթէ առ վերոյ գրեալ մեռանօղն բազումք առաքեալ իցեն զիրս:

108. Հաստատուն է համարելի գրով դաշինն, քան զխօսակցութիւնն:

109. Եթէ երկու անձինք միով գրով ի միոյ անձին ունիցին պահաիջողութիւն:

110. Եթէ ոք վասն պարտուց իւրոց արասցէ պարտատիրին իւրոյ առնուլ յումեքէ զիր ինչ դէմ յանդիման:

111. Եթէ ի հրակիզութեան ժամու տայցէ ոք զիր ինչ ումեք, եւ որ ընկալաւն` ուրանայցէ:

112. Եթէ վասն երկիւղի թշնամեաց տայցէ ոք զիր ինչ ումեք, եւ որ ընկալաւն` ուրանայցէ:

113. Եթէ ոք ի ժամու խորտակման նավի տայցէ ոք զիր ինչ ումեք, եւ որ ընկալաւն` ուրանայցէ:

114. Եթէ ի խաղաղութեան ժամանակի տայցէ ոք զիր ինչ ումեք, եւ որ ընկալաւն` ուրանայցէ:

115. Եթէ առանդառուն ոչ վասն վարձոյ առցէ զաւանդն:

116. Եթէ աւանդատուն յանձն առեալ իցէ վնասն:

117. Եթէ աւանդառուն առցէ վարձս եւ կորնչիցի աւանդն:

118. Եթէ ոք ասիցէ ումեք` տու'ր զինչս քոյ այս անուն ումեմն աւանդ եւ աւանդատուն ուրանայցէ:

119. Եթէ ոք վասն աւանդառուի լիցի երաշխաւոր:

120. Վասն աւանդութեան որբոց:

121. Եթէ աւանդառուն զընկալեալ աւանդն վասն հարկաւորութեան իւրոյ ի գործ ածիցէ:

122. Պարտ է տէրն ծառայի զաւանդեցեալ իր ծառային տիրել յինքն:

123. Եթէ ոք խաբէութեամբ ցուցցէ զինքենէ գոլ տէր ծառայի եւ առցէ յումեքէ զաւանդ:

124. Եթէ աւանդառուն ուրանայցէ զառեալ աւանդն եւ վաճառիցէ զայն այլոյ ումեք:

125. Եթէ աւանդատուն մեռանիցի կտակաւ:

126. Եթէ աւանդատուն մեռանիցի առանց կտակի:

127. Եթէ ժառանգաւորաց աւանդատուին մինն թարց միւսոյն կամիցի առնուլ զաւանդն:

128. Եթէ ոք եդեալ իցէ առ ումեք զանհատ ինչ ի աւանդ:

129. Եթէ ոք յինքեան աւանդեցեալ կնքեալ գիրն բանայցէ:

130. Եթէ անուանակիցն ումեք բանայցէ գիր նորա միամտութեամբ:

131. Վասն գրելոյ ռէիսար ընչից աւանդելոց:

132. Եթէ ոք տայցէ զիր ինչ ի պահեստ երկուց անձանց:

133. Իցէ թէ երկուց աւանդառուաց մինն ոչ իցէ ներկայ:

134. Եթէ աւանդառուն մեռանիցի:

135. Աւանդառուն պարտի յայտնել զորպիսութիւն աւանդին:

136. Իցէ թէ աւանդառուն զաւանդ աւանդատուին տայցէ նմա պահել:

137. Եթէ ոք տայցէ ումեք զիր ինչ առ ի տանել այլ ուրեք եւ տալ ումեք:

138. Եթէ աւանդառուն զընկալեալ աւանդն տայցէ ի պահեստ այլոյ ումեք եւ նա ուրանայցէ:

139. Եթէ երկու անձինք դիցեն զիր մի առ ոք ի պահեստ:

140. Եթէ ժառանգք ավանդառուին ոչ իցեն տեղեակ աւանդոյն` բաժանեսցին ի մէջ ինքեան:

141. Եթէ ոք ընկալեալ իցէ դրամ ի պահեստ` տայցէ այլոյ ումեք եւ առցէ ի նմանէ տոկոսիս:

142. Եթէ աւանդառուն խոստանայցէ տալ տոկոսիս վասն առ ինքն եղեալ դրամոյն:

143. Եթէ աւանդատուն միջնորդութեամբ ընծայից կամ կաշառաց հաստատեսցէ զուրացութիւն աւանդառուին:

144. Իցէ թէ աւանդեցեալ իրն իցէ գողունի:

145. Ազգական աւանդառուին յետ մահուանն նորա պարտին դարձուցանել զաւանդն առ տուօղն:

146. Որդիք աւանդառուին պարտին դարձուցանել զաւանդն առ տերն կամ վճարել զգինս աւանդոյն:

147. Եթէ կինն ի պռուգաց իւրոց տայցէ ումեք ի պահեստ:

148. Եթէ ծառայ եւ ազատ վիճեսցեն ի վերայ միոյ իրի:

149. Եթէ ոք գրեսցէ առ ոք, թէ ունեմ ես զդրամ քոյ, եւ դու պարտաւոր ես ինձ այս ինչ:

150. Վասն վաճառականական վարձոյ, որ կոչի պրվիժոն:

151. Եթէ ուրեք ոչ լինիցի պայման վասն պրվիժոնի:

152. Եթէ ոք առաքեսցէ զիր ինչ ի ձեռս ումեք եւ ոչ գրեսցէ սակս պրվիժոնի: բան ինչ:

153. Եթէ ոք ի մէջ հաշուոյ ումեք ոչ գրեսցէ պրվիժոն:

154. Եթէ վաճառեալ իրաց գինն կորնչիցի` ոչ կարէ լինիլ պրվիժոն:

155. Եթէ ոք զինչս այլոց ոչ յինքն վաճառեսցէ, այլ ըստ հրամանի իրաց տեառն տայցէ այլոյ ումեք:

156. Մինչեւ որչա՞փ ժամանակ պարտ է լինել վերահասու ի վերայ գրեցեալ հաշւոյ ումեք:

157. Եթէ ոք ի այլ քաղաքէ առաքեսցէ զհաշիւ առ նա:

158. Ո'վ է կարող ոք առ ոք ասել` ցո'յց ինձ զդաֆտար քոյ:

159. Եթէ ոք մոռացմամբ ոչ իցէ գրեցեալ ի հաշւոջ ումեք զիր ինչ:

160. Ո'չ կարէ ոք խնդրել պրվիժոն` յետ ղաթիլաղայգիր տալոյն:

161. Եթէ ոք ի հաշւագրոջ աւելի տոկոսի իցէ գրեցեալ քան զօրինաւորն:

162. Եթէ ոք շինեսցի զսուտ հաշւագիր:

163. Վասն արգելոյ զիրս ումեք առ ոք վասն վիճաբանութեան հաշւոյ իւրոյ:

164. Ցորքան ոչ լինի եզրակացութիւն վիճաբանութեան` երկոցունք արգելեալ իրն պարտի մնալ անշարժ:

165. Եթէ ոք ի զուր արգելցէ առ ոք զինչս ումեք:

166. Եթէ ոք շինեսցէ զսուտ հաւշագիր:

167. Եթէ ոք առնիցէ յումեքէ պահանջողութիւն լոկ բանիւ, եւ միուսն պատասխանիցէ հաշւագրով:

Վասն միջնորդի

168. Զի՞նչ թարքմանի բառ «միջնորդ»:

169. Վասն պարտաւորութեան միջնորդի:

170. Եթէ ոք ասասցէ միջնորդին գնել վասն ինքեան զիր ինչ:

171. Միջնորդն պարտի պահել զգիրք առտրոյ:

172. Վասն վարձոյ միջնորդին:

173. Վասն զանցնառութեան եւ ծուլութեան միջնորդին:

174. Վասն ծածուկ պահելոյ միջնորդին զամենայն բանս վաճառականաց:

175. Հարկ է տալ միջնորդին խրատական գիր ի դատաստանէ:

176. Ո'չ ոք արասցէ միջնորդութիւն առանց հրամանի դատավորաց:

177. Վասն գնահատելոյ միջնորդին զհրապարակաւ վաճառելի իրն:

178. Իցէ թէ միջնորդն գնեսցէ զիր ինչ ի վաճառականաց:

ԳԼՈՒԽ ՀԻՆԳԵՏԱՍԱՆԵՐՈՐԴ

Վասն բարաթի

1. Զի~նչ թարքմանի բառն «բարաթ»:

2. Վասն հաստատութեան բարաթի ըստ կերպի սանադի:

3. Վասն ձեւոց բարաթից:

4. Վասն անձանց, որք գրեցեալք լինին ի բարաթոջ:

5. Վասն գրելոյ երկու կամ երեք բարաթագիր:

6. Վասն ժամանակագրութեան բարաթի:

7. Վասն շահից բարաթին:

8. Վասն տոկոսեաց, որ գրեցեալ լինի ի բարաթոջ:

9. Եթէ բարաթն գրեցեալ լինի ի այլ երկրի:

10. Եթէ ի բարաթոջ ոչ լիցի յիշումն վասն տոկոսեաց:

11. Վասն առաքելոյ յանձնարական գիր ընդ բարաթին:

12. Վասն տալոյ փոխավճարին զյանձնարարական գիր կամ օրդնոյ գիր փոխատուին զկնի վճարելոյ զդրամ բարաթին:

13. Երբեմն ոչ լինի պիտոյ գրել զյանձնարարական գիր:

14. Վասն ստորագրելոյ փոխավճարին զյանձնառութիւն իւր ի վերայ բարաթին:

15. Եթէ ոք գրեսցէ բարաթ ի վերայ ընկերի իւրոյ:

16. Եթէ փոխավճարն ոչ ստորագրեսցէ ի վերայ բարաթին:

17. Վասն բացասութեան վճարելոյ, որ կոչի նկալ:

18. Մինչեւ ցորքա՞ն ժամանակ կարելի է նկալ առնել կամ ստորագրել փոխավճարին ի վերայ բարաթին:

19. Եթէ ոք ի օտար երկրի ոչ կամիցի նկալ առնել եւ ոչ վճարել զդրամ բարաթի:

20. Եթէ ի մէջ փոխատուին եւ փոխառուին լինիցի գրով դաշնադրութիւն վասն նկալ լինելոյ:

21. Եթէ փոխավճարն ոչ արասցէ վճարումն բոլոր դրամոյ բարաթին:

22. Եթէ փոխատուն կամ փոխապահանջն յետ ըստանալոյ զվճարումն բարաթին դրամոյն կրկին առնիցեն պահանջողութիւն:

23. Վասն ծուլութեան եւ զանցառութեան փոխապահանջին:

24. Եթէ փոխավճարն յանձն առցէ առնել վճարումն եւ ոչ կարասցէ վճարել զդրամ բարաթին կամ նկալ արասցէ:

25. Եթէ փոխատուն փոխապահանջն ստորագրիցէ ի վերայ բարաթին, զի դրամն հասցէ այլոյ ումեմն:

26. Վասն օրինակի բարաթագրի:

27. Եթէ ոք իզուր նկալ արասցէ զբարաթ ումեք:

28. Եթէ ոք ի բարաթոջ եղեալ իցէ երաշխաւոր:

29. Եթէ փոխառուն դիցէ գրաւ առ փոխատուն:

30. Եթէ փոխավճարն ոչ արասցէ նախապէս վճարումն բարաթին` առ ի յետոյ տիրել զգրաւական փոխառուին:

31. Եթէ վասն գրաւականին ոչ լինիցի կատարել պայման:

32. Նկալ եղեալ բարաթովն տացի իրաւունս` որպէս սանադով տրի:

33. Եթէ մին անգամ վճարեալն կրկին պահանջումն լիցի:

34. Եթէ ոք ուրանայցէ յինքենէ գրեցեալ կամ ստորագրեցեալ բարաթագիր:

Վասն ձեւոյ բարաթից

1. 0րինակ առաջին ձեւոյն:

2. 0րինակ երկրորդ ձեւոյն:

3. 0րինակ երրորդ ձեւոյն:

4. 0րինակ չորրորդ ձեւոյն:

5. 0րինակ հինգերորդ ձեւոյն:

6. 0րինակ վեցերորդ ձեւոյն:

7. 0րինակ եօթներորդ ձեւոյն:

8. 0րինակ ութներորդ ձեւոյն:

ԳԼՈՒԽ ՎԵՑՏԱՍԱՆԵՐՈՐԴ

Վասն վճռահատական իրաւանց

1. Զի՞նչ թարքմանի բառս «վճռահատ»:

2. Վասն այնոցիկ, որք ոչ կարէն լինիլ վճռահատք:

3. Որքա՞ն կերպիւ լինին ընտրեալք վճռահատք:

4. Վասն քննութեան սակս վճռահատիցն:

5. Երբեմն վճռահատք կարգաւորութեամբ դատաստանի լինին ընտրեցեալք:

6. Վասն առնուլոյ զահաւանութեան գիր ի դատաւորաց:

7. Վասն գրելոյ դաւավարացն զխնդիր ի պատասխանի իւրեանց:

8. Որպիսի՞ կերպիւ վարեսցեն վճռահատքն ի կոչել զդաւավարս:

9. Ո'չ կարէ վճռահատն ի բաց կալ վճռահատութենէ:

10. Վասն բարւոք վերահասութեան վճռահատից:

11. Եթէ վճռահատք յամեցուսցեն զդատողութիւն իւրեան մինչեւ ի չորս ամիս:

12. Եթէ վճռահատք արասցեն խորհուրդ, եւ մինն ի նոցանէ յայտնեսցէ զայն դաւավարացն:

13. Եթէ վճռահատն առցէ կաշառս:

14. Ի յայտնիլն վճռահատից զդատողութիւն իւրեանց այնուհետեւ ո'չ կարեն փոխել:

15. Վասն հաստատութեան վճռահատից իրաւանց:

16. Վասն յայտնելոյ վճռահատիցն զդատողութիւն իւրեանց դաւավարացն կամ դատաւորացն:

17. Վասն անհաստատ դատողութեան վճռահատից:

18. Եթէ վճռահատից մինն մեռանիցի:

19. Եթէ դաւավարաց մինն ոչ յայտնեսցէ զապացուցութիւն իւր յառաջ քան զդատողութիւն վճռահատից:

20. Վասն զանազան դատողութեանց վճռահատից:

21. Եթէ ի դաւավարաց ոմն բողոքիցէ ի վերայ վճռահատից:

22. Իցէ թէ դատողութիւն վճռահատից լինիցի խրթին:

23. Որբք ոչ կարեն ընտրել զվճռահատ:

24. Եթէ ի դաւավարաց մինն մեռանիցի:

25. Եթէ վճռահատքն արասցեն զանազան դատողութիւն:

ԳԼՈՒԽ Ե0ԹՆԵԻՏԱՍՆԵՐՈՐԴ

Վասն ստանալոյ զհոգեորդի

1. Զի'նչ է իմանալի բառիւս «հոգեորդի»:

2. Քանի՞ կերպիւ լինի հոգեորդի:

3. Ոչ ոք կարէ թողուլ օրինաւոր որդի իւր եւ առնել զայլ հոգեորդի:

4. Եթէ յետ առնելոյ ումեք զոմն հոգեորդի ծնանիցի որդի նմա ի ամուսնուհւոյն:

5. Հոգեորդին միայն առնօղին անուանի որդի:

6. Հասակ հոգեյորդոյն որքա՞ն լինիլ պարտ իցէ:

7. Վասն հնազանդութեան հոգեյորդոյն առ հոգեւոր հայրն:

8. Հոգեորդին համարեալ լինի որպէս զսեփական որդի:

9. Կարելի՞ է զրկել զհոգեյորդին ի ժառանգութենէ:

10. Վասն ստանալոյ հոգեորդւոյն զժառանգութիւն ընչից հոգեւոր հօրն:

11. Հոգեորդին պարտաւորի վճարել պարտս հոգեւոր հօրն:

12. Վասն պարտուց բնական հօր եւ հոգեւոր հօր:

ԳԼՈՒԽ ՈՒԹՆԵԻՏԱՍՆԵՐՈՐԴ

Վասն բաժանման որդւոյ ի հօրէ

1. Որքա՞ն կերպիւ լինի բաժանումն որդւոյ ի հօրէ:

2. Բաժանումն որդւոյ ի հօրէ պարտ է լինիլ գրով դատաստանականի:

3. Վասն գրելոյ վկայութիւն ի բաժանագրոջ:

4. Եթէ ոք վաճառեսցէ զորդի իւր:

5. Դուստր բաժանի ի հօրէն ամուսնութեամբ:

6. Եթէ որդին յանցանիցէ ընդդէմ հօրն զկնի բաժանմանն:

7. Զի՞նչ ստանայ որդին բաժանելովն ի հօրէն:

8. Վասն յարգելոյ որդոց զծնօղ իւրեանց:

ԳԼՈՒԽ ՏԱՍՆԵԻՆՆԵՐՈՐԴ

Վասն բաժանման եղբարց

1. Վասն համակարիք լինելոյ եղբայրց նախ քան զբաժանումն:

2. Որո՞յ հասակի պարտ է լինիլ բաժանումն ի մէջ եղբայրց:

3. Կարէ լինիլ բաժանումն ի ձեռն հոգաբարձուի:

4. Եթէ ոք մեռցի առանց ընչից եւ ունիցի երկու որդի, մինն արասցէ բազում ինչս յաջողութեամբ, եւ միւսն պատահեալ անաջողութեան` լինիցի պարտական:

5. Բաժանումն ի մէջ եղբայրց պարտ է լինիլ գրով դատաստանականի եւ վկայից:

6. Եթէ լիցի նենգութիւն ի մէջ բաժանման եղբայրց:

7. Բաժանեցեալ եղբայրքն ոչ պարտին վճարել զպարտս միմեանց:

8. Եթէ մինն կամիցի բաժանիլ, եւ միւսն ոչ կամիցի:

9. Եթէ յետ մահուան ումեք` որոյ իցէ ինչք, որդիք նորա ոչ իցեն ներկայ միմեանց:

10. Եթէ յետ մահուան ումեք` որոյ ոչ իցէ ինչք, որդիք նորա ոչ իցեն ներկայ միմեանց:

11. Փոքր եղբայրն պարտի յարգել զմեծ եղբայրն:

12. Եթէ փոքր եղբայրն յանդգնիցէ ոչ հնազանդիլ մեծ եղբօրն:

ԳԼՈՒԽ ՔՍԱՆԵՐՈՐԴ

Վասն նշանի

1. Զինչ է իմանալի բառիւս «նշան»:

2. Վասն նշանի եդելոց ի ծնողաց:

3. Նշանն պարտ է լինիլ առաջի քահանայի եւ վկայից:

4. Վասն հաստատութեան նշանի:

5. Վասն օրինաւորապէս հրաժարողաց զնշանս:

6. Պատճառք խափանելոյ զնշանն, ոյք են:

7. Եթէ նշանեցելոց մինն մեռանիցի մինչեւ ամուսնանալն:

8. Վասն պռոյգաց եւ օժտից:

9. Եթէ պսակելի աղջիկն ոչ ունիցի հայր:

ԳԼՈՒԽ ՔՍԱՆՄԻՆԵՐՈՐԴ

Վասն բաժանման ի մէջ ամուսնացելոց

1. Զի՞նչ է իմանալի բառիւս բաժանումն:

2. Պատճառք բաժանման ամուսնացելոց, ոյք իցեն:

3. Եթէ բաժանումն լիցի ի պատճառէ մեղաց առն:

4. Եթէ բաժանումն լիցի ի պատճառէ մեղաց կնոջն:

5. Վասն ստանալոյ ժառանգութեան ընչից մեղանչականին անմեղին:

6. Անմեղն ի բաժանելոց պահիցէ զորդիքն:

7. Բաժանումն ի մէջ ամուսնացելոց պարտ է լինիլ վերահասութեամբ դա-

տաւորաց եւ եպիսկոպոսի տեղոյն:

8. Ո'չ է կարելի բռնութեամբ բաժանել` եթէ ինքեան ոչ կամիցին:

9. Ո'յր աղագաւ ոչ լինի կարելի առնել բաժանումն:

10. Եթէ ոք բռնութեամբ արասցէ շնութիւն ընդ ումեք կնոջ:

ԳԼՈՒԽ ՔՍԱՆԵՐԿՈՒԵՐՈՐԴ

Վասն կանոնաւոր շինուածոց եւ կերտուածոց

1. Վասն ճարտարապետի, այսինքն` արխիթեքտորի:

2. Վասն տալոյ ամենեցուն զգետին առ ի շինելոյ զտուն բնակալութեան:

3. Վասն խնդրելոյ հրաման ի ճարտարապետէ կամ ի դատաւորաց սակս շինուածոց:

4. Վասն բացակայութեան շինուածոյ դրակցաց:

5. Դարձեալ վասն վերոյ գրեցելոյն:

6. Վասն լուսամտից տան:

7. Վասն բարձր շինուածոց եւ լուսամտից:

8. Դարձեալ վասն վերոյ գրեցելոյն:

9. Եթէ ճարտարապետն կամ որմնադիրն պայմանեսցեն վասն ումեք շինել զտուն եւ ոչ շինեսցեն ըստ պայմանին իւրեանց:

10. Եթէ ոք մերձ ի տան ումեք տնկեալ իցէ ծառ:

11. Վասն չշինելով մերձ ի տան դրակցոյն զոմանս շինուածս:

12. Վասն միոյ որմոյ ի երկուց դրակցոց շինեցելոց:

13. Պարտ է լինիլ շինուածն այնպիսի, զի մի կաթիցէ ի նմանէ ջուր ի վերայ տան դրակցուն:

14. Վասն մսխոյ եւ ծախսից ջրահոսից խողովակացն:

15. Եթէ ոք միջնորդութեամբ դրակցոյ տանն բերցէ զջուր ի տուն իւր եւ հասուսցէ վնաս դրակցոյն:

16. Եթէ ոք թոյլատրեսցէ դրակցոյ իւրոյ բանալ ի կողմ տան իւրոյ լուսամուտ կամ կաթիլ ջուր ի տուն իւր:

17. Եթէ վերոյ յիշեալ թոյլատրօղն վաճառեսցէ զտուն իւր առանց յայտնելոյ գնօղին զթոյլատրութենէն:

18. Վասն բանալոյ դուռն ի մէջ դրակցաց:

19. Ո'չ է պարտ ի վերայ փայտեայ բաղնիսի շինել զտուն:

20. Դարձեալ վասն վերոյ կերպիւ պատահմանց:

21. Եթէ ոք շինեսցէ զտուն իւր ի վերայ գետնի ումեք:

22. Եթէ ոք ընկալցի զգետինն եւ ոչ շինեսցէ ի վերայ նորա զտուն վասն բնակութեան մինչեւ երեք տարի:

23. Եթէ հրակիզիցի զտուն ումեք եւ ոչ շինեսցէ կրկին` պարտ է տալ ժամանակ մինչեւ հինգ տարի:

24. Եթէ ոք արկցէ ի տուն այլոյ ումեք փայտ կամ ձգեսցէ քարինս կամ այլ անկարգութիւնս գործեսցէ:

25. Վասն արգելելոյ զոմանս շինուածս ի վերայ անցից ճանապարհի:

26. Վասն պահելոյ անցս ճանապարհի յստակս:

ԳԼՈՒԽ ՔՍԱՆԵՐԵՔ

ՎԱՍՆ ԻՐԱՒԱՆՑ

1. Ո՞յր աղագաւ անուանի այս բաժին վասն իրաւանց:

2. Վասն խնդրելոյ զիրաւունս օրինաւոր դատաւորէ:

3. Իցէ թէ ոք ոչ սպասեսցէ վճռոյ դատաւորաց, այլ տայցէ այլ ուրեք զարզայ:

4. Վասն համեստօրէն խօսակցութեան գաւավարաց:

5. Եթէ դաւավարք ի յատեան հայհոյիցեն զդատաւորն:

6. Եթէ դաւավարք ի յատեան իրաւանց հարկանիցեն զդատաւորն:

7. Եթէ դաւավարք ի յատեան իրաւանց հայհոյիցեն զմիմեանս:

8. Եթէ դաւաւարք ի յատեան իրաւանց հարկանիցեն զմիմեանս:

9. Տուեալ արզոյն ոչ է կարելի յետս դարձուցանել:

10. Վասն գրելոյ ի մէջ արզի զգինս պահանջելի իրին:

11. Վասն տալոյ իրաւունս ապացուցութեամբ հաստատել իրաց եւ ոչ լոկ խնդրոյ դատախազին:

12. Վասն դատաստանական մաքսից:

13. Սանադով պահանջողութեանն ոչ տրի մաքս:

14. Վասն հաշտութեան դաւավարացն մինչեւ ի վերահասութիւն եւ լուծումն դատաւորաց:

15. Վերոյ կերպիւ հաշտօղքն ոչ պարտին տալ զմաքս:

16. Վասն զանձնառութեան դատախազին:

17. Վասն պահանջողութեան հետ հաշտութեան:

18. Որ կրիցէ բռնաւորէ զվնաս եւ տայցէ յայտարարական արզայ:

19. Որ կրիցէ վնաս ի համանմանոյ յինքեան:

20. Իցէ թէ ընկեր կամ պարտաւոր ումեք տայցէ զյայտարարական արզայ առ ի ոչնչացուցանել զզօրութիւն սանադին կամ ընկերագրին:

21. Ո'չ է օրէն կանչել կինն ի դատաստանարան վասն պարտուց:

22. Վասն մնալոյ պարտական կնոջ ի տան իւրում եւ ոչ ելանելոյն:

23. Վասն մեղաց կոչել պարտ է կին ի դատաստանարան:

24. Ամբաստանօղն պարտի հաստատել զբանս իւր:

25. Եթէ հայրն վկայեսցէ վասն պարտաւորութեան որդւոյն:

26. Վասն գրաւառութեան անշարժական իրաց:

27. Եթէ ոք սպանցէ զծառայ այլոյ ումեք:

28. Ժառանգութիւն տիրէ միայն նա, որում եւ տուեալ լինի:

29. Եթէ պարտական ոմն կամիցէ փախչիլ ի քաղաքէն:

30. Արգելելի է ելանելն ումեք վասն խնդրոյ ումեմն:

31. Իզուր արգելօղ այրն զելանելն ումեք ի տեղոջէ իմեքէ պարտաւորի վճարել զվնասն նորին:

32. Վասն պարտուց մեռեալ կնոջ:

33. Վասն զարդուց մեռեալ կնոջ:

34. Վասն պարտուց մեռեալ որդւոյ:

35. Վասն անհաստատութեան կտակի` յորժամ ոչ իցէ ի նմա յիշումն պարտուց:

36. Եթէ յանձնեսցի ումեք զիր ինչ պայմանաւ, եւ նա շարժեսցէ ընդդէմ պայմանին:

37. Վասն բողոքեցեալ յանցանաց:

38. Դարձեալ վասն վերոյ գրեցելոյն:

39. Եթէ ոք արկցէ հուր ի տուն ումեք:

40. Եթէ ումեք տանէ ելցէ հուր եւ այրեսցէ զտունս այլոց:

41. Պարգեւն յետս դարձուցանի վասն ապերախտութեան պարգեւառուին:

42. Վասն պռոյգաց:

43. Վասն գտեցեալ իրաց:

44. Վասն տվեցեալ սանադի այնպիսի պատանեկի, որոյ ոչ իցեն ծնողք եւ ոչ հոգաբարձու:

45. Վասն վերոյ կերպիւն տուեալ ընկերագրի բարաթի եւ այլոց:

46. Եթէ ոք հայհոյիցէ կամ հարկանեսցէ զարհիեպիսկոպոս:

47. Եթէ ոք հայհոյիցէ կամ հարկանեսցէ զաբեղայ եւ քահանայ:

48. Եթէ ոք հայհոյիցէ կամ հարկանեսցէ զնախասարկաւագ կամ սարկաւագ:

49. Եթէ ոք հայհոյիցէ կամ հարկանեսցէ զդատաւոր:

50. Եթէ ոք հայհոյիցէ կամ հարկանեսցէ զծառայս թագաւորական:

51. Եթէ ոք հայհոյիցէ կամ հարկանեսցէ զոք:

52. Եթէ ոք հայհոյիցէ կամ հարկանիցէ զկին:

53. Եթէ ոք հայհոյիցէ կամ հարկանիցէ զդուստր ումեք:

54. Եթէ ոք հայհոյիցէ կամ հարկանիցէ զկին այրի կամ արջիկ:

55. Եթէ ոք հայհոյիցէ կամ հարկանիցէ զորդի ումեք:

56. Եթէ ոք հայհոյիցէ կամ հարկանիցէ զեղբայր իւր:

57. Դարձեալ վասն վերոյ գրեցելոյն:

58. Եթէ ոք վատահամբաւեսցէ զկին այրի կամ զկոյս աղջիկ:

59. Եթէ երկու անձինք միմեանց հարկանիցեն:

60. Եթէ ոք հարկանիցէ կամ հայհոյիցէ զսպասաւոր դատաստանի:

61. Վասն հաստատելոյ զդաշնագիր ի ամենայն գործառութիւնս:

62. Եթէ ոք վարձիցէ զտուն վասն բնակութեան եւ այրեսցի զտունն կամ քակտեսցի:

63. Եթէ ոք առցէ յումեքէ դրամ եւ տայցէ փոխանակ դրամոյն նմա տուն վասն բնակութեան:

64. Վասն կատարեալ դաշնադրութեան վարձողացն զտուն` վասն բնակութեան:

65. Եթէ ոք տայցէ տուն կամ դիւքան ումեք ի վարձս եւ յետոյ վասն աւելի վարձոյ կամիցի տալ այլոյ:

66. Վասն հմտութեան եւ վարժութեան արհեստաւորաց:

67. Եթէ զինչս ումեք թացցի ի մէջ նաւոյ ումեք:

68. Դարձեալ վասն վերոյ գրեցելոյն:

69. Ի ժամու ալեկոծութեան պատահեալ վնասն պարտին մարդիք նաւին մասնաւորիչ ի վերայ ընչից:

70. Եթէ տաշօղն պատուական ականց խորտակիցէ զակն պատուական ումեք կամ ոչ տաշեսցէ ըստ պայմանի:

71. Եթէ արծաթագործն արասցէ գողութիւն:

72. Եթէ վաճառօղն դեղոց իցէ անհմուտ ի վաճառիլն:

73. Եթէ կորնչիցի զիր ինչ ումեք առ արհեստաւորն:

74. Վասն չկերտելոյն արհեստաւորաց զիր ինչ ըստ պայմանի:

75. Եթէ ոք տայցէ ումեք զիր ինչ վասն վաճառելոյ եւ իրն կորնչիցի:

76. Դարձեալ վասն վերոյ գրեցելոյն:

77. Եթէ ոք վարձեսցէ յումեքէ երիվար եւ սատակեսցի երիվարն ի ճանապարհի:

78. Դարձեալ վասն երիվար վարձելոյ:

79. Դարձեալ վասն երիվար վարձելոյ:

80. Դարձեալ վասն երիվար վարձելոյ:

81. Դարձեալ վասն երիվար վարձելոյ:

82. Դարձեալ վասն երիվար վարձելոյ:

83. Դարձեալ վասն երիվար վարձելոյ:

84. Դարձեալ վասն երիվար վարձելոյ:

85. Վասն վարձելոյ զայլ բեռնակիր:

86. Խրատ առ սափրիչն:

87. Եթէ ոք առցէ փոխ յումեքէ զանօթ կամ կարասի ինչ եւ խորտակեսցէ կամ արատաւորեսցէ:

88. Խրատ առ մշակս եւ աղախինս:

89. Խրատ առ մշակս եւ աղախինս:

90. Եթէ ոք խորտակեսցէ զլուսամուտ տան ումեք:

91. Վասն զգուշութեան բազնիսապահին:

92. Եթէ ոք կայցէ ընդդէմ հասարակ կանոնի` անկարգապէս եւ շռայլութեամբ վատնելով զինչս իւր:

93. Իցէ թէ ոք ախտասցի մոլորական ախտիւք:

94. Եթէ ոք արկցէ հուր եւ այրեսցէ անդ այլոց:

95. Եթէ ոք ուրացեալ իցէ զսրբազան հաւատ քրիստոնէական` տնօրինելի ի առաջնորդէ զապաշխարհանս վասն քաւելոյ զմեղս ուրացութեան:

96. Եթէ մեղաւորն փախիցէ յեկեղեցի աստուծոյ:

97. Եթէ ոք գործեսցէ զայլոց գետին:

98. Եթէ ոք բռնութեամբ տիրեսցէ այլոյ անդաստան:

99. Եթէ ոք մուծցէ զգրաստ իւր ի անդաստան այլոց:

100. Եթէ գրաստ ումեք մտեալ ի օտար անդաստան:

101. Եթէ ոք թողցէ զգրաստ իւր ի պանդոկի:

102. Եթէ ոք տայցէ զգրաստ իւր ումեք վասն արածեցուցանելոյ:

103. Եթէ ոք սպանցէ զշուն ումեք:

104. Դարձեալ վասն սպանութեան շան:

105. Եթէ շուն ումեք խածանիցէ զոք:

106. Եթէ ոք յարուսցէ շուն ի վերայ ումեք առ ի խածանել:

107. Վասն այլ ամենայն վնասակար կենդանեաց:

108. Վասն մենամարտութեան եղջերոյ եւ զուարակի:

109. Խրատ առ դատաւորս:

ՑԱՆԿ ԵՐԿՐՈՐԴ ՄԱՍԻՆ

ՅԱՂԱԳՍ ՊԱՐՏԱՒՈՐՈՒԹԵԱՆ ԴԱՏԱՒՈՐԱՑ ԴԱՏԱՍՏԱՆԱԿԱՆ ՊԱՇՏ0ՆԷԻՑ ԵՒ ԱՅԼ ԴԱՏԱՍՏԱՆԱԿԱՆ ԿԱՐԳԱՑ

ԳԼՈՒԽ ԱՌԱՋԻՆ

Վասն դատաստանական անձանց

1. Որպիսի՞ք պարտին լինիլ կառավարիչք դատաստանի:

2. Ո՞յք իցեն, որք ոչ կարեն լինիլ կառավարիչք դատաստանի::

ԳԼՈՒԽ ԵՐԿՐՈՐԴ

ՎԱՍՆ ԴԱՏԱՒՈՐԱՑ

1. Չի՞նչ նշանակէ բառս դատաւոր:

2. Վասն թուոյ դատաւորաց:

3. Վասն աստիճանի եւ կարգի ի մէջ դատաւորաց:

4. Վասն իմաստութեան եւ իրաւասութեան դատաւորաց:

5. Վասն համբերութեան դատաւորաց:

6. Վասն քաղցրաբարոյութեան դատաւորաց:

7. Ո'չ է պարտ դատաւորին ձեռներէց լինիլ ի վերայ դատեցելոց` ձեռամբ իւրով հարկանելով զոք:

8. Որո՞յ պարտ է դատել, եւ որո՞ց` ոչ դատել:

9. Դատելի է երբեմն զայլս ըստ թոյլատրութեան դատաւորի նոցին:

10. Դատաւորք ի յատեան իրաւանց իւրեանց ո'չ կարեն վկայել վասն ումեք:

11. Բաց ի դատաստանարանէ այլ ուրեք ո'չ է կարելի առնել զդատարան:

12. Դատաւորք ո'չ կարեն առնուլ զարզայ ի դաւավարաց ի տանս իւրեանց:

13. Կարգաւորութիւն դատաստանի ո'չ է կարելի տանել դատաւորին ի տունս իւր` եթէ ոչ իցէ օրինաւոր պատճառ:

14. Վասն բարւոք վերահասութեան դատաւորաց ի վերայ ստորագրեցելոց իւրեանց:

15. Դատաւորն վասն օրինաւոր պատճառաց կարէ ոչ գալ ի դատաստանարան:

16. Ո'չ է խափանելի վարումն իրաւանց գործոց սակս ոչ գալոյն միոյ դատաւորի:

17. Իցէ թէ դատաւորն առանց օրինաւոր պատճառաց ոչ եկեսցէ ի դատաստանարան:

18. Դատաւորք պարտին համարձակապէս յայտնել զդատողութիւնս իւրեանց միմեանց վասն դատելի գործոցն:

19. Վասն փոյթով վերահասութեան եւ առնել լուծումն իրաւանց:

20. Վասն տեղեկութեան դատաւորին զումեքէ անմեղութենէ, որ իցէ անբաստանեցեալ:

21. Դատաւորն ոչ կարէ դատել զայնս` ընդ որ արարեալ իցէ կռիւ կամ վիճումն:

22. Դատաւորն ոչ կարէ մտանել ի վերահասութիւն իրաւանց ազգականի իւրոյ:

23. Ըստ խնդրոյ դաւակցին իւրոյ դատաւորին վերահասու լինիլ իրաւանց ազգականի իւրոյ:

24. Վասն օրինաւոր պատճառաց կարելի է հրաժարեցուցանել դատաւորն ի դատելոյ:

25. Պարտ է ընտրել ի յինն արանց ի տեղի հրաժարեցուցեալ դատաւորին:

26. Դատաւորն ոչ է կարող գոլ դատախնդիր եւ դատաւոր:

27. Հարցանելի է զմեղաւորն առ առաջի դատաւորաց:

28. Իցէ թէ դատաւորն ուսուսցէ դաւավարից բան ինչ կամ տայցէ օրինակ արզի:

29. Եթէ դատաւորն առցէ կաշառս:

30. Դատաւորք պարտին գրել ի վերայ ընկալեալ գրեանց զժամանակ ընկալման իւրեանց:

31. Իցէ թէ լինիցի բողօքօղ ի վերայ դատաւորի:

32. Եթէ ծնանիցի ներհակաբանութիւն ի մէջ դատաւորաց:

33. Կարելի է ինն արս` յորժամ լինիցի բողօքօղ ի վերայ կարգաւորութեան դատաւորաց:

34. Վասն վերահասութեան հաշւոյ ըստառստին եւ դնելոյ ի վերայ ժողովըրդեան օրինաւոր հարկս:

ԳԼՈՒԽ ԵՐՐՈՐԴ

Վասն վերահասու լինելոյ գործոց դատաւորաց

1. Վասն ընտրութեան ինն արանց:

2. Յորժամ իցէ բողոքօղ` պարտին ինն անձինքն գնալ ի դատաստանարան վասն վերահասութեան:

3. Իցէ թէ ի ինն անձնաց առանց օրինաւոր պատճառաց ընդ կոչիլն ոչ գնասցէ ի դատաստանարան:

4. Եթէ արարեալն դատաւորաց իցէ ընդդէմ իրաւանց:

5. Յորժամ արարեալն դատաւորաց իցէ օրինաւոր:

6. Վերահասութիւնն ինն արանց պարտ է լինիլ գրով:

7. Իցէ թէ ծնանիցի տարաձայնութիւն ի մէջ ինն արանց:

8. Ի մէջ դատաւորաց ծնեալ տարաձայնութեանց պարտին վերահասու լինիլ ինն անձինքն:

9. Ի ժամանակի վերահասութեան ինն արանց դատաւորք պարտին կանգնիլ եւ ոչ նստիլ:

10. Վասն օրինաւոր քննութեան ինն արանց:

11. Ոչ հաւանօղքն եւ ոչ ստորագրօղքն անկարգ դատողութեան ոչ տան տուգանս:

12. Վերահասութիւն ինն արանց համեմատ իցէ կարգաւորութեան դատաւորաց կամ ոչ:

13. Պարտին ինն անձինք դնել կարգ ի մէջ իւրեանց վասն գնալոյ ի տեղի հրաժարեցուցեալ դատաւորի:

14. Եթէ ոք ի զուր բողոքեսցէ ի վերայ ինն արանց:

15. Պարտին ամենայն ժամանակի պատրաստ լինիլ ինն անձինքն:

ԳԼՈՒԽ ՉՈՐՐՈՐԴ

Յաղագս դատաստանարանի բացորոշեալ տեղեացն սակս իւրաքանչիւրոց

1. Վասն նստուածոց եւ դատաւորաց ի յատենի:

2. Վասն տեղոյ ատենադպրի ի յատենոջ:

3. Վասն տեղոջ թարքմանչի:

4. Վասն տեղոյ օրինակօղի:

5. Վասն տեղոյ ըստառստի:

ԳԼՈՒԽ ՀԻՆԳԵՐՈՐԴ

Վասն ատենադպրի

1. Զի՞նչ է իմանալի բառիւս ատենադպիր:

2. Վասն պարտաւորութեան ատենադպրի:

3. Դարձեալ վասն պարտաւորութեան ատենադպրի:

4. Վասն երից գրքոց, որ պարտի պահել ատենադպիրն:

5. Ատենադպիրն պարտի պահել ի ներքոյ իշխանութեան իւրոյ զամենայն ծածուկ եւ հարկաւոր գրեանս:

6. Վասն ժողովելոյ զլուծումն եղեալ գրեանց եւ գնելոյ ի գրատուն:

7. Եթէ ատենադպիրն ոչ լրացուսցէ զպարտաւորութիւնս իւր:

ԳԼՈՒԽ ՎԵՑԵՐՈՐԴ

Վասն օրինակողի

1. Զի՞նչ է իմանալի բառիւս օրինակօղ:

2. Վասն պարտաւորութեան օրինակօղին:

3. Վասն ժրաջան հետեւողութեան օրինակօղի:

ԳԼՈՒԽ Ե0ԹՆԵՐՈՐԴ

Վասն թարքմանչի

1. Զի՞նչ է իմանալի բառիւս թարքմանիչ:

2. Յաղագս կերպի եւ շաւղաց թարքմանութեան:

3. Թարքմանութիւնն հարկ է լինիլ ի դատաստանարանի:

ԳԼՈՒԽ ՈՒԹՆԵՐՈՐԴ

Վասն մտանելոյ ի յատեան դատաստանարանի

1. Ո՞յք իցեն մտանօղքն ի յատեան դատաստանարանի:

2. Դատախնդիրն պարտի հրամանաւ մտանիլ ի յատեանն:

3. Վասն խոնարհաբար մտանելոյն ի յատեան իրաւանց:

4. Եթէ ոք ի յատեան իրաւանց հայհոյիցէ զոք:

ԳԼՈՒԽ ԻՆՆԵՐՈՐԴ

Վասն դատելի աւուրց

1. Ո՞յք իցեն աւուրք դատաստանի:

2. Ի յո՞ր աւուրս զանցն առնելի է առնելն դատաստանի:

3. Վասն մեծ հարկաւորութեան ամենայն ժամ պարտ է դատել:

ԳԼՈՒԽ ՏԱՍՆԵՐՈՐԴ

Վասն ծածուկ պահելոյ զդատաստանական գրեանսն

1. Վասն ծածուկ պահելոյ ամենայն զիր դատաստանի:

2. Վասն ոչ հայտնելոյ զկարգաւորութիւն անկատար:

3. Իցէ թէ ոք ցուցցէ զգիր ումեք ընդդէմ օրինաց:

4. Գրելի է օրինակ ամենայն հրովարտակաց եւ այլ գրեանց:

5. Ի դատաստանարանի լուծումն եղեալ բանքն պարտ է դնել ի գրքատան:

ԳԼՈՒԽ ՄԵՏԱՍԱՆԵՐՈՐԴ

Վասն ըստառստի

1. Զի՞նչ է իմանալի բառիւս ըստարստայն:

2. Վասն պարտաւորութեան ըստառստին:

3. Վասն պահելոյ ըստառստին զտուգանս:

4. Վասն երկուց գրքոց, զոր պարտ է պահել ըստառստին:

5. Վասն գրագրաց ըստառըստին:

6. Ի ամենայն գործառութիւնս ըստառստին պարտի լինիլ հրամանագրով դատաւորաց:

7. Ըստառստայն պարտի պահել զինչս, որ դատաստանական հրամանաւ արգելեալ լինի վասն պատճառի իմն:

8. Եթէ ըստառստայն առանց հրամանագրի դատաւորաց տայցէ ումեք զդրամ:

9. Ըստառստայն առանց առնելոյ դրամ յումեքէ ո'չ պարտի տալ զղավզ:

10. Իցէ թէ ըստառստայն ի դատաստանական դրամոցն կորուսցէ:

11. Եթէ ըստառստայն անհոգասցի ի ժողովելոյ դրամ:

12. Ըստառստայն կարէ արգելել ի բանդի չվճարօղն հարկաց:

13. Ընտրօղքն ըստառստին պարտին վճարիլ վասն նորա:

14. Ըստառստայն ամենայն աւուր պարտի գալ ի դատաստանարան եւ լրացուցանել զպաշտօն իւր:

ԳԼՈՒԽ ԵՐԿՈՏԱՍԱՆԵՐՈՐԴ

Վասն ատենապանի

1. Զի՞նչ է իմանալի բառիւս ատենապան:

2. Վասն պարտաւորութեան ատենապանի:

3. Վասն զգուշութեան ատենապանի:

ԳԼՈՒԽ ԵՐԵՔՏԱՍԱՆԵՐՈՐԴ

Վասն գրքարանի

1. Որպիսի՞ պարտի լինիլ գրքարան դատաստանարանի:

ԳԼՈՒԽ ՉՈՐԵՔՏԱՍԱՆԵՐՈՐԴ

Վասն բանդապետի

1. Զի՞նչ է իմանալի բառիւս բանդապետ:

2. Վասն պարտաւորութեան բանդապետին:

3. Վասն անկարգ շարժողութեան բանդապետին:

4. Իցէ թէ բանդապետն լիցի արբեալ:

5. Ո'չ է արձակելի մեղաւորն ըստ խնդրոյ այլոց:

ԳԼՈՒԽ ՀՆԳԵՏԱՍԱՆԵՐՈՐԴ

Վասն դատաստանական պաշտօնէից

1. Վասն պարտաւորութեան դատաստանական պաշտօնէից:

2. Վասն վարձոյ դատաստանական պաշտօնէից:

3. Պաշտօնեայք դատաստանի ոչ պարտին թողուլ զկալեալ մեղաւորն վասն աղաչանաց այլոց:

ՑԱՆԿ ԵՐՐՈՐԴ ՄԱՍԻՆ

Վասն կիրառութեան դատաստանական գործոց

ԳԼՈՒԽ ԱՌԱՋԻՆ

Վասն իրաւանց եւ դատաստանի

1. Զի՞նչ է իմանալի բառիւս իրաւունք:

2. Զի՞նչ իցէ հարկաւոր վասն վերահասութեան իրաւանց:

ԳԼՈՒԽ ԵՐԿՐՈՐԴ

Վասն դատախազի

1. Զի՞նչ է իմանալի բառիւս դատախազ:

2. Ո՞յք են, որք ոչ կարեն լինիլ դատախազ:

3. Ի խնդրելն դատախազին ի վերայ ումեք կոչելի է զայրն:

Վասն պատասխանօղի

1. Զի՞նչ է իմանալի բառիւս պատասխանօղ:

2. Պատասխանօղն պարտի տալ պատասխանի խնդրոյ դատախազին:

3. Իցէ թէ պատասխանօղն խնդրիցէ, զի դատախազն գրեսցէ զարզայ:

4. 0րինակ դատախազի արզին տալի է պատասխանօղին:

5. Ոչ է կարելի բռնութեամբ արտաքս բերել զոք ի տանէ իւրմէ:

6. Կարելի է զոք բռնութեամբ արտաքս բերել ի տանէ այլոց:

ԳԼՈՒԽ ՉՈՐՐՈՐԴ

Վասն տալոյ ժամանակ պատասխանօղին

1. Որքա՞ն ժամանակ տալի է պատասխանօղին վասն բերելոյ զպատասխանի:

2. Իցէ թե պատասխանօղն հիվանդանայցէ:

3. Իցէ թէ պատասխանօղն կամիցի այլ քաղաքէ բերել զվկայութիւն:

4. Եթէ ոք սակս ոչ բերելոյն զվկայութիւն ունիցի օրինաւոր պատճառ ինչ անկարելութեան:

5. Իցէ թէ պատասխանօղն յամեսցի ի գնալ դատաստանարան:

ԳԼՈՒԽ ՀԻՆԳԵՐՈՐԴ

Վասն փոխանորդ կարգելոյ

1. Զի՞նչ է իմանալի բառիւս փոխանորդ:

2. Կարելի է կարգել փոխանորդ վասն օրինաւոր պատճառաց:

3. Ո՞յք են, որք ոչ կարեն լինիլ փոխանորդ:

4. Փոխանորդն որո՞ց իրաց կարէ առնել փոխանորդութիւն:

5. Փոխանորդն ոչ կարէ առանց պատճառաց հրաժարիլ ի փոխանորդութենէ:

6. Հրաժարեցուցանելի է փոխանորդն վասն պատճառաց:

7. Իցէ թէ փոխանորդն արասցէ անիրաւութիւն:

8. Կալնօղն փոխանորդի յետոյ կարէ յինքն ես խօսիլ:

9. Մին փոխանորդն ոչ կարէ վասն երկուց անձանց առնել փոխանորդութիւն:

ԳԼՈՒԽ ՎԵՑԵՐՈՐԴ

Վասն արզի

1. Զի՞նչ է իմանալի բառիւս արզայ:

2. Որքա՞ն անուանս ունել կարէ արզայն:

3. Վասն ձեւոց արզայի:

4. Վասն գրուածոց եւ շարադրութեան արզին:

5. Ո'չ է պարտ գրել ի մէջ արզին որքանութիւն դրամոյ համարագրով կամ ռաղամայգրով:

6. Ո'չ է պարտ վասն զանազան իրաց գրել զմին արզայ:

7. Ի պատասխանական արզոջ ո'չ է խառնելի այլ բան, որ ոչ իցէ պատկա-

նեալ առ պատասխանի խնդրոյն:

8. Ի մէջ արզի գրեցեալ գրեանքն տալի է ընդ արզին:

ԳԼՈՒԽ Յ0ԹՆԵՐՈՐԴ

Վասն պատասխանւոյ

1. Վասն վերահասութեան դատաւորաց ի վերայ պատասխանւոյն:

2. Պատասխանին կարէ լինիլ երեք կերպիւ:

ԳԼՈՒԽ ՈՒԹՆԵՐՈՐԴ

Վասն ապացուցութեան

1. Զի՞նչ է իմանալի բառիւս ապացուցութիւն:

2. Դատախազն պարտաւորի հաստատել զխնդիր իւր:

3. Պատասխանօղն պարտի հաստատիլ զպատասխանի իւր:

4. Ապացուցութիւն բանից լինի չորս կերպիւ:

ԳԼՈՒԽ ԻՆՆԵՐՈՐԴ

Վասն յանձնառութեան

1. Որքա՞ն կերպիւ կարէ լինիլ յանձնառութիւն:

2. Վասն ինքնայօժար յանձնառութեան:

3. Ի շրջաբերութենէ բանից յայտնել յանձնառութիւն:

ԳԼՈՒԽ ՏԱՍՆԵՐՈՐԴ

Վասն վկայից

1. Զի՞նչ է իմանալի բառիւս վկայ:

2. Վկայն պարտի գոլ անձն բարեգոյն:

3. Որո՞ց վկայութիւնն ոչ է կարելի ընդունիլ:

4. Վասն ոմանց օրինաւոր վկայութեանց:

5. Երկուց կամ երից անձանց վկայութիւնն համարելի է հաստատ:

6. Վկայն հարցանելի է առանց ներկայութեան դատախնդրոյն:

7. Վկայքն հարցանելի է առանձին, եւ ո'չ` առաջի միմեանց:

8. Եթէ վկայքն ամենեքեան միակերպ վկայեսցեն:

9. Եթէ վկայքն ոչ վկայեսցեն համեմատ միմեանց:

10. Որո՞ց վկայութիւնն համարելի է հաստատուն:

11. Վասն վկայի, որ ոչ իցէ ներկայ, այլ` ի յայլ քաղաքի:

12. Վկայն պարտաւորի գալ ի դատաստանարան վասն վկայելոյ:

13. Կերպ երդմնեցուցանելոյ զվկայն:

14. Ո'չ է երդմնեցուցանելի վկայն` յորժամ դատախնդիրք կամիցին:

15. Եթէ ոք ստութեամբ վկայեաց:

16. Եթէ ոք վասն վկայութեան առցէ կաշառս:

17. Վասն ժամանակի հարցանելոյ վկայութիւն ի վկայից:

ԳԼՈՒԽ ՄԵՏԱՍԱՆԵՐՈՐԴ

Վասն գրով վկայութեան

1. Զի՞նչ է իմանալի գրով վկայն:

2. Վասն վկայութեան դատաստանարանի:

3. Վասն վկայութեան վաճառականաց դաֆտարի:

4. Իցէ թէ ոք կամիցի ընդունակ գոլ ոսոխի դաֆտարին:

5. Վասն վկայական գրոյ:

ԳԼՈՒԽ ԵՐԿՈՏԱՍԱՆԵՐՈՐԴ

Վասն երդման

1. Զի՞նչ իցէ երդումն:

2. Կարգ երդմնեցուցման:

3. Դատախազին ոչ է կանոն առնել երդումն` այլ` պատասխանօղին:

4. Հատանելի է վճիռ ի վերայ երդման պատասխանօղին:

5. Իցէ թէ պատասխանօղն հրաժարեսցի ի առնելոյ զերդումն:

6. Ո'չ երդմնեցուցանի պատասխանօղն ի յոմանս պատահմունս:

7. Վասն յորդորելոյ դատաւորին զպատասխանօղն` առ ի ճանաչել զճշմարտութիւն:

8. Իցէ թէ ոք երդմնեեցաւ ստութեամբ:

ԳԼՈՒԽ ԵՐԵՔՏԱՍԱՆԵՐՈՐԴ

Վասն հարցման եւ հարկանելոյ

1. Վասն մնացորդ բանի դատաստանի:

2. Ի հարկանիլն զոք պարտ է լինիլ օրինաւոր պատճառս:

3. Վասն որքանութեան հարկանելոյն:

4. Դարձեալ վասն հարկանելոյ:

5. Մեղաւորաց ո'չ է պարտ հարցանել առաջի միմեանց, այլ` առանձինն:

6. Հարկանելի է մեղաւորն ոչ առ ի պատժիլ, այլ` առ իստուգիչ վասն մեղաց:

7. Հասակ հարկանելի անձանց որքա՞ն պարտի գոլ:

8. Հարկանելն զմեղաւորն վասն ստութեան մեղաց պարտի լինիլ առաջի դատաւորի:

9. Իցէ թէ մեղաւոր եւ հարկանելի կինն իցէ հղի:

ԳԼՈՒԽ ՉՈՐԵՔՏԱՍԱՆԵՐՈՐԴ

Վասն կարգաւորութեան

1. Զի՞նչ է իմանալի բառիւս կարգաւորութիւն:

2. Վասն համաձայնութեան դատաւորաց ի գրիլն կարգաւորութեան:

3. Կարգաւորութիւն յետ ստորագրելոյն ամենայն դատաւորաց ոչ կարէ փոխիլ:

4. 0րինակ կարգաւորութեան պարտի տալ դատախազին եւ պատասխանօղին:

5. Ի վերայ որո՞ց իրաց գրելի է կարգաւորութիւն դատաստանական:

6. Կարգաւորութեան օրինակն տացի դատախազին եւ պատասխանօղին առ ի իմանալ նոցին եւ մինչեւ յերիս աւուրս յայտնել դատաստանին:

7. Յետ ընկալման նոցին զօրինակ կարգաւորութեան մինչեւ աւուրս չորս կարեն անբաւականութիւն իւրեանց յայտնել դատաստանին:

1. Շնորհիւ տեառն այս Ստեփաննոս արքեպիսկոպոս եւ առաջնորդ ազգին հայոց, որք բնակեցեալք են ի կողմն եւ ի բեւեռն հիւսիսայնոյ` ի քաղաքն Աստարխան, վերահասու եղեալ տեսի զսոյն դատաւորական մատեանս, որ եւ գտի զսա ըստ ամենայնի ուղիղ եւ թարց սխալանաց եւ մանաւանդ համեմատ նախագաղափարի գրելոյ դատաստանական մատենին, որ կարգեցեալ էր ի բարեպաշտ կայսերն Յուստինիանոսէ, որ եւ սակս հաւատարմութեան եւ հաստատութեան ստորագրեցի աստ ձեռամբ իմով եւ կնքեցի` «Ստեփաննոս արքեպիսկոպոս»:

2. Որպէս սրբազան Ստեփաննոս վարդապետն վերոյ գրեցեալ է, այնպէս եւ ես վերահասու եղէ եւ գտայ զմատեանս ուղիղ եւ ճշմարիտ պատրի Ռոմուալթուս Աշտարխանայ կաթոլիկէ եկեղեցոյ մեծաւոր:

3. Աւաքերէց տէր Եսայիս ընդունելի է:

Մենք` ի ներքոյ անուանեալքս, ի սպասոյ սրբազան հայոց առաջնորդ Ստեփաննոս վարդապետին եւ սրբազան փատրի Ռոմուլթուսին ներկայ գտան ի ժամանակի վերահասութեան նոցին մատինովս եւ վասն ստուգութեան եւ հաստատութեան սորին ստորագրեցանք ձեռամբ մերով`

4. Դատաւոր Եղիազար Գրիգորեան:

5. Տարուս դատաւոր Պողոս դի Յարութիւնի ընդունեցի:

6. Տարուս դատաւոր Ապրահամ դի Շահբազի ընդունեցի:

7. Սարգիս դի Յոհաննի` ընդունեցի:

8. Ղեվօնդ դի բունեաթըվ ընդունեցի:

9. Դավիթ դի Գիօրգէ` ընդունեցի:

10. Պետրոս դի Վարդան` ընդունեցի:

11. Բարթողմէոս դի տէր Ոսկան` ընդունեցի:

12. Անաստաս դի Մկրտիչ` ընդունելիայ:

13. ԸՍտեփան դի Գուրիազի` ընդունելիայ:

14. Էվազ Մխիթարի` ունդունեցի:

15. Ղուկաս Կարապետիս` ընդունելիայ:

16. Գրիգոր Կանպանեանիս` ընդունելի է:

17. Յակոբ Պալասանիս` ընդունելի է:

18. Մաթէոս դի Սահակիս` ընդունելի է:

19. 0հան դի Խալաֆի` ընդունելի է:

20. Վարդան Պիբիկօվիս` ընդունելի:

21. Ֆռանկսիս դի Յակօբէս` ընդունելիայ:

22. Իգնատիոս դի Անոս` ընդունելիայ:

23. Մինաս դի Յակոբջան Խալդարովիս ընդունելիայ, ձեռն դրի:

24. Յակոբ դի Տէր-Ոսկանեանիս` ընդունելիայ:

25. Պետրոս դի Անոս` ընդունելիայ:

27. Յարութիւն դի Դավիթիս` ընդունելի է:

28. Յակոբոս դի Մնացական թութուշովիս` ընդունելի է:

29. Երեմիայ դի Յարութիւնիս` ընդունելի է:

30. Բաղդասար դի յԷրապետիս` ընդունելի է:

31. Խաչիկ դի յակոբջանիս` ընդունելի է եւ ձեռն դրի:

32. Խաչիկ դի Ապկարիս` ընդունելի է, ձեռն դրի:

33. Միխայէլ դի Թաթոսիս` ընդունելի է:

34. Զախար Դավիթովիս` ընդունելի է:

35. Աբրահամ դի Եավրէ` ընդունելի է:

36. Յիրապետ որդի Աֆդանտիլի` ընդունելիայ:

37. Մարտիրոս դի մելքում` ընդունեցի:

38. Յարութիւն Զաքարօվիս` ընդունելի:

39. Հէրապետ դի Փանոսին խնդրանօքն իւրեան տեղն ձեռ դրի` Մինաս դի

ըՍտեփան:

40. Յակօբ դի Եսայիս` ընդունելի է:

41. Եղազար դի Պօղոսիս` ընդունելի է:

42. ԸՍտեփան դի Նազարիս` ընդունելի է:

43. Դանիել դի տէր Մարտիրոսիս` ընդունելի է:

44. Մարգարի որդի Գասպարին` ընդունելի է:

45. Մկրտում դի Խօջամալիս` ընդունելիայ:

46. Դավիթ դի Թամազիս` ընդունելիայ:

47. Մինաս դի Նիկօղոսիս` ընդունելիայ:

48. Գէվորք դի Խալաֆիս` ընդունելիայ:

49. Մովսէս դի Յարութիւնին:

50. Առաքել դի Էլիզբարին:

51. Պողոս դի Գրիգորին: Սոցին

52. Ոհան դի Ոսկանին: խնդրվածովն,

53. Մնացական դի Պողոսին: որք են տասն

54. Աղայբէգ դի Ապրհամին: անձինք`

55. Մինաս դի Միքայէլին: Գրիգոր Կանպանին

56. Յոհաննէս դի Ավաքին: ձեռ տրի:

57. Ղուկաս դի Այվազին

58. Վարդան դի Թորոսին

59. Գաբրիլ դի Եղազարիս` ընդունելիայ:

60. Բաղդասար դի Ավետիս` ընդունելիայ:

61. Պետրոս դի Մաքիս` ընդունելիայ:

62. Վասիլ դի Բալիս` ընդունելիայ:

63. Յակոբ դի Հայրապետիս` ընդունելիայ:

64. Պալի դի Հայրապետիս` ընդունելի է:

65. Ավաք դի Ալավերդիս` ընդունելիայ:

66. Յարութիւն որդի Սարգիս` ընդունելիայ:

67. Յավրի որդի Ավետիկիս` ընդունելիայ:

68. Թամրազ դի Եաղուբջան: Սոցին խնդրանօքն, որք

69. Յովանէս դի Սիմոն: են օխտն անձինք,

70. Խուդայղուլի դի Մարտիրոս: չուն(քի) գիր չեն կարող`

71. Գափրել դի Ալավերդի: Յարութիւն Դավթեանն

72. Փիլի դի Սահակ ջան: ձեռն դրի:

73. Ծատուր դի Գրիգոր:

74. Երեմիայ դի Մանվել:

75. Սարգիս դի Թեւանի: Սոցին խնդրանոքն, որք են իրէք

76. Վարդազար դի Ավաք: անձինք, չունքի գիր չեն կարող`

77. Ըստեփան դի Ավետիք: Յարութիւն Դավիթեանն ձեռ դրի:

78. Պողոս դի Մէլիքսէթիս` ընդունելիայ:

79. Առաքել դի Յարութիւնիս` ընդունելիայ:

80. 0վագիմ դի Մկրտումիս` ընդունելիայ:

81. Մաթոսի որդի Ծատուրիս` ընդունելիայ:

82. Վարաք դի 0վանէսիս` ընդունելիայ:

83. Ղազար դի Սիմոնիս` ընդունելիայ:

84. Մանուկ դի Գրիգորիս` ընդունելիայ:

85. Աբրահամ դի Յարութիւնիս` ընդունելիայ:

86. Ղազար դի Սարգիս: Սոցին խնդրանօքն, որք են իրէք

87. 0սեփ դի Պետրոս: անձինք, Ղազար դի Սիմոնս ձեռ

88. Մանուէլ դի Կուլնար: տրի:

89. ԸՍտեփան դի Ոսկանիս` ընդունելի է:

90. Փաշամ դի Իսրայել` ընդունելի:

91.

92. Սիմոն դի Փիլիպոսիս` ընդունելի է:

93. Գիօրկի որդի պարոն Պօղոսի խնդիրկօվն գրեցի` Յարութիւնի որդի 0վանէս:

94.

95.

96.

97.

98. Գափրել դի Յարութիւն` ընդունելի է:

99. Գափրելի իղրարովն ես` Պապասենի որդի Պողոսըս, ձեռք տրի:

100. Սարգիս դի Կարապետիս` ընդունելի, իմ խնդրանօքն ծերք տրի` Միքայել դի Սարգիս:

101. Միկիտայ դի 0վանէս` ընդունելիայ:

102. Պետրոս դի Վարդազարի` ընդունելիայ:

103. Անանիայ դի Բաղդասարի` ընդունելիայ:

104. Ստեփան Ապանեանիս` ընդունելիայ:

105. Կարապետ դի Բալասան` ընդունելիայ:

106. Մկրտումի որդի Մանուչարի խնդրածօվն Բալասանի որդի Կարապետ` ձեռ տրի, որ ընդունելիայ:

107. Գրիգոր դի 0հան` ընդունելիայ:

108. Պողոս դի Յակոբիս` ընդունելիայ:

109.

110. Գրիգոր դի Էդիլխան` ընդունելիայ:

111. Մարտիրոս դի Մարքարիս` ընդունելիայ:

112.

113. Յօվանէս դի Ղազարիս` ընդունելիայ:

114. Յօվակիմ որդի Բունեաթի` ընդունելի է:

115. Ստեփան դի Առաքել, չուն(քի) Ստեփանն գիր չէր գիտել` իւր խնդրածովն Խաչիկ դի Յակոբջանըս ձեռն տրի:

116. Խաչատուր դի Բարեիս` ընդունելիայ:

117. Մօսէս դի 0հանջանիս` ընդունելիայ:

118. Բաբիջանի որդի Թաթէոսիս` ընդունելի է:

119. Մեսրոփ որդի Դանելի` ընդունելի:

120. Եպիփան դի Եղիայ` ընդունելիայ:

121. ԸՍտեփան դի Թաթոս` ընդունելիայ:

122. Համբարցում դի Վարդանի խնդրանօքն` ձեռք դրի մկրտում դի 0հանի:

123.

124. Ներսէս դի Առաքելի աթիլ ձեռք դրի Յակօբ դի Թուման:

125. Օվանէս դի Արամ` ձեռք դրի:

126. Գալուստ դի Համբարձումիս` ընդունելի, եւ նորին խնդիրքովն` Յօվակիմ Բունիաթօվ ձեռք դրի:

127. Գասպար դի Մարքարս` ընդունելիայ:

128. Հերապետի որդի Մաղաքիայիս` ընդունելիայ:

129. Յակոբջան Մարալէնց` ընդունելիայ:

130. Միքայելի որդի Վասելիս` ընդունելիայ:

131. Պետրոս դի Ոսկան ընդունելիայ:

132. Օվանէս դի Յարութիւնս` ընդունելիայ:

133. Անդրեազ դի Գալուստի խնդրանօք` ձեռն տրի Մօսէս դի 0հանջան:

134. Մարտիրոս դի Մելքում:

135. Գրիգոր դի Յակոբջան:

136. Գրիգոր դի Մարտիրոսիս` ընդունելի:

137. Էվազ դի տէր Օվանէս:

138.

139. Օհան դի Առաքելիս` ընդունելիայ:

140. ԸՍտեփան դի Սարգիս Շահինէնց` ընդունելի է: