Տարեգիրք

Ի թուին ՈԽԲ [642=1193] յորժամ դարձաւ բրինծն ի Սալահատնէն, խորհեցաւ ընդ տիկինն իւր բռնել զԼեւոն. եւ նա ասէր, մի՛ գործեր զայդ գործ անիրաւութեան, քանզի փեսայ է իմ, եւ յամենայն ժամ յօժարութեամբ գայ ի ծառայութիւն քո, եւ ձեռնտու է քեզ ի գործ պատերազմի։ Այլ նա ոչ դարձաւ ի չար խորհրդոցն, եւ առաքեաց կոչեաց զնա։ /137ա/ Եւ յարուցեալ գնաց Լեւոն ի Պաղրաս, եւ կինն բրնծին ծանուցանէր Լեւոնի զբանն զանխլաբար։ Եւ առաքեաց Լեւոն առ բրինծն գալ ի Պաղրաս ինքն եւ բրնծէսն, զի անդ պատուեսցէ զնոսա, եւ ապա ելեալ նոքօք գնասցեն յԱնտիոք։ Եւ նոքա եկին յօժարութեամբ, եւ Լեւոն ել ընդ առաջ նոցա եւ մեծարեալ եբեր ի Պաղրաս, եւ անդ կալաւ զբրինծն, եւ տարեալ եդ յարգելանս ի կլայն Սիսոյ, եւ պահէին զգուշութեամբ։ Իսկ ի սոյն ամի առաքեաց Սալահատին սուլտանն առ Լեւոն՝ տալ զերկիրն Կիւլիկիոյ ի նա, եւ ինքն գնասցէ ողջ անձամբ. եւ Լեւոն յերկիւղի եղեալ թէ զինչ արասցէ, եւ յԱստուած ապաւինելով ասէ ընդ առաքեալն առ նա. ասա ցսուլտանն թէ երկիր ոչ ունիմ տալ քեզ, բայց եթէ գայցես յերկրիս իմում, տաց քեզ յերկսայրից ըմպելիս, որպէս հաւատակցին քո Ըռըստոմի։ Եւ սուլտանն լուեալ զայս մռմռէր որ/137բ/պէս զառիւծ, եւ պատրաստէր զզօրս իւր գալ յերկիրն Կիլիկիոյ զի բնաջինջ արասցէ զհաւատացեալսն Քրիստոսի, եւ եկն մինչեւ ի գետն որ կոչի Սեաւ, եւ պատահեալ նմա ախտ հիւանդութեան՝ սատակեցաւ անդ։ Եւ նստաւ յաթոռ նորա որդին իւր որ կոչէր Մելեք Տահր։ Ի սոյն ամի ի ԺԶ օրն մայիս ամսոյ փոխեցաւ առ Քրիստոս կաթողիկոսն Հայոց տէր Գրիգորիս, յաշխարհն Կիւլիկեցւոյց, եւ թաղեցաւ ի Դրազարկն. եւ նստաւ յաթոռն իւր որդի քեռն իւրոյ տէր Գրիգորիս, որ կոչէր Վահրամ, տղայ տիօք։ Ի սոյն ամի մեռան մեծազարմ իշխանքն քուերորդիք կաթողիկոսին Հեթում, փեսայն Լեւոնի՝ յեղբօրն դուստրն յԱլիծն, եւ եղբայրն Հեթմոյ Շահնշահն, ի միում ամսեան քեռին եւ քուերորդիքն։ Բայց ասի թէ Լեւոն եղեւ պատճառ մահուան նոցա, այլ ճշմարիտն Աստուծոյ է գիտելի։ Իսկ կաթողիկոսն Գրիգորիս յորժամ ե/138ա/ղեւ կաթողիկոս՝ ոչ տանէր զառաջին հնազանդութիւնն ամենեցուն, որպէս յորժամ ընդ դաստիարակաւ էր, այլ ինքնիշխանութեամբ տանէր զհայրապետութիւնն, որպէս տեսեալն էր ի քեռին իւր։ Յայնժամ մախացեալ ընդ նա աւագագոյն մարդիկն, առաքեն առ Լեւոն եւ ասեն. ոչ ունի սա իմաստութիւն վարել զհայրապետութիւնն որպէս արժան է, եւ յօդեցին որպէս կամեցան զնմանէ։ Եւ զայս արարին միանգամ եւ երկիցս եւ երիցս, մինչեւ շարժեցին զԼեւոն ի կամս իւրեանց։ Եւ առաքէ ի բերդն Հոռոմկլայն զարքեպիսկոպոսն զտէր Յոհաննէս առնել ըստ իմաստութեան իւրում. եւ նա գնացեալ անդ եւ մտեալ առ կաթողիկոսն պատուով, եւ մեծարեալ որպէս զհիւր եւ զազգային։ Իսկ նա ձեռնտուութեամբ սպասաւորաց նորա մինչ դեռ էին նստեալ ի սեղանն ի ժամ ճաշոյն՝ ետ փակել զդրունս բերդին, եւ տարածեցաւ աղմուկն. եւ /138բ/ հայրապետն զարհուրեցաւ եւ ասէ ցտէր Յոհաննէս. զի՞նչ է այս զոր լսեմս. եւ նա ասէ՝ բռնած ես։ Եւ կալեալ զնա եդին յարգելանի եւ ամրացուցին պահապանօք։ Եւ իբրեւ տարածեցաւ համբաւն յարտաքին բերդն եւ ի ներքին շէնն, հասին ամենեքեան զինուք ի վերայ կլային, առ ի յօգնութիւն հայրապետին իւրեանց, եւ զաւուրս Գ պատերազմեցան նետիւ եւ ոչինչ կարացին առնել, եւ ապա խաղաղացան։ Եւ առեալ տէր Յոհաննէս զդատապարտեալ հայրապետն եբեր առ Լեւոն, եւ եդին զնա ի պահեստի ի բերդն Կոպիտառայ, ժամանակս ինչ կալ անդ։ Իսկ բնակիչք Հոռոմկլային աղեկիզեալք ընդ անիրաւ դատապարտութիւն հայրապետին իւրեանց, առաքեն առ նա ծածկաբար զի հնարեսցէ զելն իւր ի բերդէն, եւ մատուսցեն նմա երիւարս եւ տարեալ արասցեն զնա տէր բերդին եւ աթոռոյն իւրոյ. որոյ անկեալ ի /139ա/ բանս նոցա մանկաբար, եւ առեալ կտաւ կախեցաւ ի գիշերի իջանել ի բերդէն, եւ կտաւուն անկն բեկեալ պատառեցաւ եւ անկեալ ի խոնարհ՝ բարձաւ մեռեալ, եւ առեալ տարան ի Դրազարկն, եւ անդ թաղեցին զնա մերձ առ դամբարան քեռն իւրոյ. եւ էր թուական Հայոց ՈԽԳ [643=1194]։

Իսկ ի սոյն թուին, եդին հայրապետ զտէր Գրիգորիս զկոչեցեալն Ապիրատ, որ էր որդի զօրավարին, եղբօր կաթողիկոսացն տէր Գրիգորի եւ տէր Ներսիսի, այր իմաստուն եւ գիտնական, լցեալ աւուրբք եւ հասեալ ի ծերութիւն բարիոք հովուապետութեամբ։ Իսկ Լեւոն յորժամ բռնեաց զբրինծն, կալաւ զնա յարգելանս աւուրս ինչ, եւ եկեալ յԱքքայոյ թագազարմ իշխանն գունթ Հեռին եւ խնդրեաց զնա պարգեւս ի Լեւոնէ, եւ նա շնորհեաց նմա. եւ հաստատեցին ուխտ սիրոյ խնամութեան ընդ միմեանս, եւ ետ Լեւոն զդուստր եղ/139բ/բօրն իւրոյ Ռովբինի զԱլիծն, որ յառաջագոյն Հեթումն ունէր, եղբայրն Շահէնշահի, աւագ որդւոյն բրնծին Ըռեմնդին, այս պայմանաւս որ թէ լինէր ի նմանէ որդի արու՝ լինէր ժառանգ Լեւոնի, եւ զկնի մահուան հօրն իւրոյ Ըռեմնդին՝ լինէր տէր Անտիոքու, եւ հաստատեցին զայս գրով եւ երդմամբ։ Եւ էր որդի բրնծին առ Լեւոն, եւ մտանէր եւ ելանէր ընդ նմա, եւ կացեալ ժամանակս ինչ մեռաւ, եւ կինն նորա մնաց յղի ի նմանէ, եւ ծնաւ որդի արու վայելուչ եւ գեղեցիկ տեսլեամբ, քանզի ոչ գոյր որդի Լեւոնի, լինել ժառանգ հայրենեաց իւրեանց, եւ տայր սնուցանել զնա մեծաւ զգուշութեամբ. եւ մկրտեաց զնա եւ կոչեաց զանուն նորա Ռովբէն։