Գիրք քարոզութեան որ կոչի ամարան հատոր

Յայլմէ քարոզ վասն Պատարագին. ի բանն՝ (Էառ Յիսուս հաց. օրհնեաց եբեկ, եւ ետ աշակերտացն եւ ասէ. առեք կերայք՝ այս է մարմին եւ արիւն իմ։) Մատ. 26. 26։ (Գլուխ. ԼԶ)

Վարդապետք ասեն թէ՝ սէրն պատճառ է միաւորութեան։ Վասն այն երկուք ոմանց սիրելիք՝ ոչ կամին բաժանիլ ի միմեանց. զի թէ հնարաւոր ինչ լինէր, միանային հոգւով եւ մարմնով։ Այլ ամենակալն Աստուած՝ յոյժ սիրեցեալ է. ըստ որում մարդասէր կոչի. վասն այն կամեցաւ միաւորիլ ընդ մարդկան։ Այլ միաւորիլն Աստուծոյ ընդ մարդկան՝ պարտ էր լինիլ միջնորդութեամբ հինգ զգայութեանցս. այլ ի հինգ զգայութեանցն՝ երեք են սրովք ոչ լինի կատարեալ միաւորութիւն. այլ սկիզբն առնու միաւորութեան. զի աչօք տեսանեմք զիրն ի հեռաստանէ. եւ ականջօք լսեմք զձայնն. եւ ռընդամբք առնումք զհոտն։ Այլ չորրորդ զգայութեամբն որք են շօշափելիքն՝ յաւելու միաւորութիւնն. զի ոչ կարեմք զիրն ի հեռաստանէ շօշափել. այլ պարտ է մերձենալ շօշափելոյն։ Այլ հինգերորդ զգայութինն որ է ճաշակելիքն՝ լինի կատարեալ միաւորութիւն. զի կերակուրն ոչ միայն պատուաստի ի մեզ, այլ մտանէ ի ներս ի մարդն եւ միւորքի ընդ նմա։ Արդ՝ յառաջ քան զմարմնանալ բանին՝ այնպէս հեռի էր ի մարդկանէ, զի եւ տեսանել ոչ ոք կարէր զնա. եւ ոչ լսել զձայն նորա։ Այլ յորժամ բանն մարմին եղեւ, յայնժամ մերձեցաւ առ մեզ. զի տեսաք զնա մարմնով. եւ լուաք զձայն քարոզութեան նորա. եւ առաք զանուշահոտութիւն նորա։ Այլ ոչ շատացաւ այսու զի տեսաք զնա, այլ կամեցաւ եւս հուպ լինիլ մեզ, եւ շօշափիլ ի մէնջ. որպէս ասաց. (շօշափեցէք զիս եւ տեսէք. ) եւ դեռեւս այսպիսի միաւորութիւս՝ չէր նմա բաւական. այլ կամեցաւ կատարելապէս միաւորիլ մարդկան։ Վասն այն կացոյց զխորհուրդ պատարագին՝ որ է խորհուրդ սիրոյ. եւ այսպէս լինի կատարել միաւորութիւն ի մէջ Աստուծոյ եւ ի մէջ մարդկան։ Զի այս խորհրդովս՝ Քրիստոս զհացն փոխէ ի մարմին իւր. եւ զգինին յարիւն իւր. եւ տայ մեզ ի ճաշակել՝ զի միաւորեսցի ի մեզ. որպէս եւ ասաց. (ահաւասիկ ես ընդ ձեզ եմ խորհուրդով պատարագիս, մինչ ի կատարած աշխարհիս։) Վասն այն (էառ հաց. օրհնեաց՝ եբեկ՝ եւ ետ աշկերտացն եւ ասէ. առէք կերայք. այս է մարմին իմ։) Արդ՝ վասն խորհրդոյս այս՝ երեք ինչ հարցանելի է։ Նախ թէ՝ վասն է՞ր Քրիստոս հացիւ եւ գինւով կացոյց զխորհուրդս զայս։ Երկրորդ՝ թէ զի՞նչ է էութիւն խորհրդոյս այս։ Երրորդ՝ թէ որպէս հացն եւ գինին փոխի ի մարմինն եւ յարիւն Քրիստոսի։ Արդ՝ առաջինն նախ հարցանելի է, թէ վասն է՞ր Քրիստոս զմարմին եւ զարիւն իւր ետ ծածկեալ ի ներքոյ այլ տեսակի. եւ ոչ յատուկ տեսակաւն իւր։ Ասեմք թէ՝ վասն երկու պատճառի։ Նախ զի՝ հաւատացն կացցէ՝ եւ վարճ հաւատոյն յաւելցի. զի թէ տեսանէաք զՔրիստոս յատուկ տեսակաւն իւր, զի՞նչ վարձ առնուաք. զի հաւատն այն իրացն է՝ որ ոչ երեւի։ Երկրորդ՝ զի յոյժ սարսռելի ուտել զմիս մարդոյ եւ ըմպել զարիւն. եթէ խորհուրդս այս երեէր ի տեսակ մարմնոյ եւ արեան, ոչ ոք համարձակէր ուտել զնա. որպէս ասէ յՕրհաննէս յաւետարանին թէ՝ յորժամ ասաց Քրիստոս, (հացն զոր ես տաց՝ մարմին իմ է, մարտնչէին հրէայքն եւ ասէին. զի ա՞րդ կարէ սա զմարմին իւր տալ մեզ յուտել։) Այլ որպէս բժիշկն որ դեղ տայ հիւանդին՝ եւ նա ոչ կարէ առնուլ զդառն դեղն, յայնժամ ծածկէ զդեղն այլ նիւթով, զի դիւրաւ առցէ զդեղն. այսպէս բժիշկն Քրիստոսի զհոգեւոր դեղն որ է մարմին եւ արիւն իւր՝ ծածկեաց հացով եւ գինւով. զի յօժարութեամբ առնուցուն։ Իսկ թէ վասն է՞ր հացիւ եւ գինւով աւանդեաց զփրկական խորհուրդն, եւ ոչ այլ ինչ նիւթով։ Ասեմք վասն վեց պատճառի։ Առաջին՝ զի հացն եւ գինին՝ հասարակ կերակուր է եւ ըմպեի ի մէջ ամենայն կերակրոց. եւ ոչ ձանձրանամք ի յուտելն. վասն այն զճաշաակումն հոգեւոր՝ այս կերակրովս աւանդեաց. զի սովորական կերակուր է, եւ առանց ձանձրութեան։ Երկրորդ պատճառ՝ զի հացն քան զամենայն կերակուրս՝ առաւել հաստատէ զսիրտն. եւ գինին քան զամենայն ըմպելիս ուրախացուցանէ. որպէս ասէ Դաւիթ. (գինի ուրախ առնէ. եւ հաց հաստատէ զսիրտ մարդոյ։) Զայն ցուցանէ թէ՝ կելոյ եւ բարւոք կելոյ՝ է պատճառ հացն եւ գինին։ Եւ Քրիստոս պաճառ է մեր ստեղծանելովն, եւ փրկելովն, եւ յաւիտենական փառօքն։ Նոյնպէս խոհուրդս այս՝ քան զամենայն խորհուրդ առաւել հաստատ է. եւ ուրախացուցանէ զսիրտ մարդկան որք ի սիրոյ են արբեալք։ Երրորդ՝ զի հաց եւ գինին՝ սրբագոյն է ի շօշափումն, քան զմիսն եւ զարիւնն զորս ի հինն պատարագէին. եւ շօշափելն եւ ի բաշխելն՝ ձեռն նոցա թաթաւիւր արեամբ. յայսմանէ երեւի թէ, ձեռքն քահանյին որ շօշափէ զմարմինն Քրիստոսի՝ պարտ է սուրբ լինիլ յամենայն մեղաց. զի Ոզիա որ հասոյց զձեռնն իւր ի պատարագն Աստուծոյ՝ ի նոյն ժամն հարեալ սատակեցաւ։ Զի ասեն վարդապետք թէ՝ յայնմ գիշերի ամուսնացեալ էր ընդ կնոջ իւրում. քանի՞ առաւել որ շօշափէ զճշմարիտ մարմին Քրիստոսի, պարտ է սուրբ լինիլ ձեռօք եւ անշաղախ գէջ ցանկութեամբ կնոջ. զի մի սատակեսցի հոգեւորապէս։ Չորրորդ պատճառ՝ զի հացն եւ գինին՝ յատկապէս ցուցանէ զճշմարիտ մարմինն Քրիստոսի. նաեւ զհոգեւոր մարմին նորա որ է սուրբ եկեղեցի. զի որպէս հացն ի բազում ցորենոյ բաղկանայ. եւ գինին ի բազում պտղոց խաղողոյ. այսպէս՝ եւ մարմինն Քրիստոսի, ի բազում անդամոց յօդեալ է։ Այլեւ նշանակէ զեկեղեցի սուրբ՝ որ ի բազում ենձանց հաւատացելոց միաւորեալ է. (մարմին ի մարմնոյ նորա եւ անդամք յանդամոց նորա ասէ առաքեալն։) Դարձեալ՝ որպէս հացն ի սպիտակ ալելէ՝ եւ գինին յանուշահոտ ծաղկաց որթոյն ելանէ. այսպէս մարմին եւ արիւնն Քրիստոսի յառաջ եկն ի սուրբ աստուածածնէն՝ որ մաքուր եւ սուրբ էր քան զամենայն ալիւր. եւ անուշահոտ քան զամենայն ծաղիկս։ Հինգերորդ՝ զի հացն եւ գինին՝ յայտնապէս ցուցանէ զչարչարանսն Քրիստոսի քան զայլ նիւթս. զի ցորեանն յորմէ լինի հացն՝ կամնասայլիւ մանրել է. եւ հացն ի հնոցին եփեալ. եւ գինին ի հնձանն ճմլեալ։ Այսպէս Քրիստոս կամնասայլիւ կոխեցաւ ի չարչարնս. եւ ի նեղութեանցն եփեցաւ. եւ ի հնձան խազին ճմլեցաւ։ Եւ այս գիտելի է՝ զի պատարագս այս՝ ցուցաւ ի հին օրէնսն. զի երբեմն մատուցանէին պատարագ ի հասկէ. եւ երբեմն ի յալերէ. եւ երբեմն ի հացէ զանազան կերպիւ եփեալ. զի երբեմն եփեալ լինէր ի փուռն. եւ երբեմն ի տապակի. եւ երբեմն ի կասկարայս։Եւ այս ամենայն՝ օրինակ էր չարչարանացն Քրիստոսի. զի Քրիստոս էր ի նահապետացն յառաջ քան զմարմնամալն իբրեւ զհասկ։ Այլի յօրէնս Մովսիսի եւ ի տեսութիւն մարգարէից էր իբրեւ զայիւր, որ մերձ է ի տեսակ հացին. այլ յետ մարմին լինելոյն՝ էր կատարեալ հաց։ Այլ երեք անգամ եփեցաւ։ Առաջին ի փուռն. այսինքն. յորո վայն սուրբ աստուածածնին եփեցաւ հրով հոգւոյն։ Երկրորդ անգամ ի տապակի. այսինքն, ի նեղութիւն աշխարհիս. որ զամենայն աւուրս եկաց ի նեղութեան եւ ի քարոզութեան. եւ յաշխատութեան, եւ նախատեալ ի հրէիցն։ Այլ երրորդ՝ եփեցաւ ի կասկարայս. այսինքն, չարչանօք խաչին։ Յայսմանէ երեւի՝ զի հացս այս առողջարար է. զի յոյժ եփեալ է. ապա ուրեմն ճշմարիտ է՝ զի նիւթ խորհրդոյս հաց եւ գինի լինէր։ Վեցերորդ պատճառ՝ զխորհուրդս զայս՝ ոչ էր պարտ դնել ի խորհուրդոց հին օրինացն Մովսէսի. զի քահանայութիւն նոցա անկատար էր, եւ օրինակ դադարեալ. վասն այն յարմար էր ի նոր օրնէս՝ նոր նիւթ առնուլ. եւ դառնալ ի խորհուրդն որ նախ քան զհին օրէնսն էր. զոր մատոյց Մելիքսեդեկ հաց եւ գինի. որպէս ասէ գիրն թէ՝ Աբրահամ յորժամ յաղթեաց զթշնամիսն եւ դարձաւ, Մելիքսեդեկ քահանայն Աստուծոյ՝ մատոյց նմա հաց եւ օրհնեաց զնա։ Եւ յայսմանէ երեւի թէ՝ նա է արժանաւոր առնուլ զխորհուրդս զայս՝ որ պատերազմեալ իցէ ընդ մեղացն եւ յաղթեալ զնա։ Այլ որ յաղթի հոգեւոր պատերազմին՝ ոչ է պարտ առնուլ զխորհուրդս։ Ապա յայտ է թէ, պատշաճ էր Քրիստոսի զխորհուրդս զայս աւանդել հացով եւ գինւով։ *Երկրորդ ասելի թէ, զի՞նչ է էութիւն խորհրդոյս. եւ զի՞նչ արարողութիւն սորա։ Ասեն վարդապետք թէ, չորս ինչ է էութիւն խորհրդոյս՝ որք են հարկաւորք. եւ թէ մի ի նոցանէ պակաս լինի, ոչ կատարի խորհուրդն։ Առաջինն է՝ զի այն որ պատարագէ՝ ճշմարիտ քահանայ լինիցի. որ առեալ լինի զկարգ քահանայութեան. եւ ոչ լինի անկեալ ի կարգէն. եւ ոչ բանադրեալ. զի թէ ոչ լինի առեալ զկնիք քահանայութեան՝ պատարագ նորա ոչ է պատարագ։ Երկրորդ էութիւն է նիւթն. զի պիտոյ է որ լինի հաց ի ցորենոյ, եւ գինի յորթոյ. զի յայլ ազգ հացոյ՝ եւ յայլ ազգ գինւոյ կամ ի ջրոյ՝ կամ ի շարպաթենէ՝ ոչ լինի մարմին եւ արիւն Քրիստոսի։ Երրորդ էութիւն է ձեւ բանին որ ասէ. (այս է մարմին իմ, եւ այս է արիւն իմ նորոյ ուխտի՝ որ վասն ձեր եւ բազմաց հեղանի ի քաւութիւն մեղաց։) Չորրորդ էութիւն է ճշմարիտ դիտաւորութիւնն. զի այն որ պատարագէ՝ ունիցի դիտաւորութիւն փոխել զհացն ի մարմին Քրիստոսի. եւ զգինին յարիւն Քրիստոսի բանիւն Աստուծոյ։ Եւ այսպէս չորք են էութիւնք խորհրդոյ պատարագին. եւ թէ մի ի սոցանէ պակաս լիցի, պատարագն ոչ լինի կատարեալ։ Իսկ արարողութիւն եւ զարդարանք՝ են բազումք։ Նախ զի՝ յեկեղեցին ի վերայ օրհնեալ սուրբ սեղանոյն կատարէ զպատարագն, եւ ոչ ի տան, կամ յայլ ուրեք։ Երկրորդ՝ զի սկիհն օրհնեալ լիցի. եւ նիւթն ոսկի, կամ արծաթ, կամ կլայեկ. զի պղնձն ժամկահամէ. եւ կաւեղէնն անյարմար է. եւ փայտեղէնն յինքն ծծէ զոր ի ներս լնուս. եւ ապակին դիւրաւ կոտորի։ Երրորդ՝ զի քահանայն առանց սուրբ զգեստից՝ ոչ առնէ պատարագ եւ զգեստն եւ ծածկոց սորբ սեցանոյն՝ օրհնած լինի ձեռամբ եպիսկոպոսին։ Չորրորդ՝ զի ի ցերեկի առնեն պատարագ. սկսեալ յառաւօտուն, եւ յերրորդ, եւ ի վեց ժամուն. բաց ի յերեկոյի ճրագալուցէն ծննդեան եւ զատկին։ Այլեւ առանց վառեալ լուսոյ՝ ոչ առնեն պատարագ. եւ ոչ առանց սպասաւորի. եւ այլ բազում ինչ նման են այսց, արարողութիւնք են զարդարանք. թէպետ եւ ոչ են յէութենէ պատարագին. սակայն հրաման է սուրբ հայրապետաց. զոր ոչ է պարտ զանց առնել, եւ մնալ ընդ կանօնաց հրամանաց նոցա։ Իսկ երրորդ հարցումն թէ՝ որպէս փոխի հացն ի մարմնի Քրիստոսի՝ եւ գինին յարիւն։ Եւ լինի հինգ ազգ հարցումն տարակուսանաց անհաւատից։ Նախ եւ առաջին այս՝ զոր հարցանեն թէ որպէ՞ս փոփոխի հացն ի մարմին Քրիստոսի, եւ գինին յարիւն։ Պատասխանեմք եթէ՝ բազում կերպիւ հաստատեմք՝ զի կարէ փոխիլ հացն ի մարմին Քրիստոսի։ Առաջին վկայութիւն. զի յանցեալ ժամանակս հին օրինացն՝ բազում փոփոխումն լինէր. զի զկինն Ղովտայ փոխեաց ի յարձան աղի. եւ զգաւազանն Մովսիսի յօձ փոխեաց. եւ զջուրս գետոյն եգիպտոսի՝ յարիւն դաձոյց։ Իսկ ձեռն Աստուծոյ ոչ է տկարացեալ. զի եւ այժմ այնպէս զօրաւոր է, որպէս յայնժամ. եւ մեք հաւատամքն՝ զի Քրիստոս Աստուած է ճշմարիտ, եւ ամենաակարօղ. ոչ է զարմանք թէ՝ հացն այն բանիւն Քրիստոսի փոխի ի մարմին իւր. եւ գինին յարիւն։ Երկրորդ վկայութիւն. զի դիւրին է փոխել զիւր ինչ ի յայլ ինչ, քան թէ յոչընչէ նոր ստեղծանել։ Իսկ բանն Աստուած՝ զերկինս եւ զերկիր յոչընչէ ստեղեաց. ապա ուրեմն նոյն բանն Աստուծոյ որ է մեր Յիսուս Քրիստոս կարօղ է զհացն փոխել ի մարմին իւր։ Երրորդ՝ զի զոր ինչ կարէ առնելփոքր զօրութիւնն՝ կարէ եւ զնոյն առնել եւ մեծ զօրութիւնն. իսկ բնութիւնս որ փոքր ունի զօրութիւն՝ կարէ ժամանակաւ զհացն ի մարմինն փոխել, եւ զգինին յարիւն այնմ, որ ուտէ. ապա ուրեմն Աստուած զօրութիւնն որ մեծագոյն է՝ կարէ յանկարծ զհացն փոխել ի մարմին Քրիստոսի, եւ զգինին յարիւն ի ձեռն քահանային։ Չորրորդ՝ զի ծառ մի մեծ ընկուզ բուսանի եւ աճի. զի զօրութիւն բնութեանն այնպէս է ի սերմն այն, որ զխոնաւութիւն յինքն քարշէ, եւ փոխէ ի ծառ եւ ի ծաղիկ եւ ի պտուղ. ապա ուրեմն Աստուած որ ստեղծօղ է բնութեան կարէ զհացն ի մարմին իւր փոխել. եւ զգինին յարիւն։ Հինգերորդ՝ զի ասեն իմաստունք թէ՝ արքայիկ օձն բազում եւ չար թիւնս ունի. եւ է աստղ մի յերկինս՝ որ ունի իշխանութիւն ի վերայ արքայիկ օձին. եւ ժողովէ զամենայն թոյնսն ի գլուխ օձին. եւ զօրութեամբ աստեղն՝ փոխի թոյնն ի յակն պատւական, որ կոչի ճրագ գիշերոյ. որ պատուական է քան զամենայն ակունս որք լինին ի քարանց։ Արդ՝ զօրութիւն աստեղ միոյ կարէ զթոյնն ի պատւական քարր փոխել, ո՞րչափ եւս առաւել Աստուած՝ որ ստեղծօղ է աստեղաց, կարէ ձեռամբ քահանայն փոխել զհացն ի մարմին, եւ զգնին յարիւն։ Վեցերորդ՝ զի ասէ Արիստոտէլ թէ՝ սնդիկն եւ ծծումբն յոր ժամ խառնին ընդ իրեար յերակս երկրի, լինին նիւթ ամենայն հրահալելեաց։ Զի զօրութեամբ աստեղաց՝ սնդիկն եւ ծծումբն յիրեար խառնել, փոխին երբեմնն յոսկի, երբեմն յարծաթ, երբեմն յերկաթ, եւ ի պղինձ, եւ ի կլայեկ։ Արդ՝ թէ երկնից զօրութիւնն զսնդիկն եւ զծծումբն կարէ յոսկի փոխել՝ որչափ եւս առաւել Աստուած կարէ զհացն ի մարմին իւր փոխել։ Եօթներորդ՝ սատաֆն առնու զանձրեւն եւ փոխէ ի մարգարիտ։ Ութներորդ՝ կայ յաշխարհս արեւելից ջուր՝ յորժամ զփայտն ձգեն ի ներս, ի քար փոխի, եւ որ ի դուրս է՝ փայտ մնայ. եւ յայտ է՝ որ արմատն քար է, եւ զջուրն ըմպէ եւ ծառն սնասի։ Այլեւ յարեւմուտից աշխարհն է ջուր, որ թէ զփայտն դնեն անդ, մասն փայտին որ ի ցեխն է թաղած՝ ի յերկաթ փոխի։ Եւ կէսն որ ի ջուրն է ի մարմար քար փոխի. եւ մասն որ ի դուրս է փայտ մնայ ինչ իւր բնութիւն էր։ Արդ՝ եթէ Աստուած այնպէս զօրութիւն է տուեալ ջրոյն, որ զփայտն ի քար փոխէ. զի՞նչ զարմանք է թէ բանն Աստուծոյ այնպէս զօրութիւն ունիցի՝ որ ձեռամբ քահանային զհացն ի մարմին իւր փոխէ. եւ զգինին յարիւն։ Վասն այն առանց տարակուսաց է. զի քահանայն բանիւն Աստուծոյ փոխէ զհացն ի մարմին Քրիստոս. որպէս եւ Քրիստոս փոխեաց ի մեծի հինգ շաբաթին, յորժամ ասաց (ա՛յս է մարմին իմ։) Այս թէ որպէս փոխի հացն ի մարմին Քրիստոսի, եւ գինին յարիւն։ Դարձեալ՝ երկրորդ տարակոյս ունին անհաւատք եւ տգետք, թէ ո՞րպէս քանակութիւն մարմնոյն Քրիստոսի, պարունակի ի փոքր քանակութեան նշխարին։ Ասեմք եթէ՝ մարմին Քրիստոսի՝ ունի գոյացութիւն եւ ունի քանակ. այլ գոյացութիւն մարմնոյն՝ ոչ լնու զտեղին ըստ գոյացութիւն է. այլ քանակն՝ լնու զտեղին, ըստ որում քանակ է. եւ ամենայն ինչ որ լնու զտեղին՝ միջորդութեամբ քանակին լնու։ Վասն մարմին Քրիստոսի ի յերկինս՝ լնու զտեղին միջնորդութեամբ քանակին. այլ ի խորհուրդս այս՝ լնու զտեղին միջնորդութեամբ գոյացութեանն, եւ ոչ քանակին. զի գոյացութիւն հացին՝ փոխի ի գոյացութիւն մարմնոյն Քրիստոսի, եւ ոչ ի քանակին։ Վասն այն քանակ եւ չափ մամնոյն Քրիստոսի, ոչ է ի խորհուրդս այս ըստ զօրութեան փոփոխմանն. այլ է աստ քանակ մարմնոյն Քրիստոսի միջնորդութեամբ գոյացութեանն։ Վասն զի քանակն ի գոյացութենէ մարմնոյն՝ ոչ բաժանի. վասն այն որպէս գոյացութիւն մարմնոյն ոչ լնու զտեղի. այսպէս եւ քանակն ի խորհուրդս յայս՝ ոչ լնու զտեղի։ Այլ բանս այս նուրբ է ըստ իմաստնոցն. եւ խառնիճաղանճ ժողովուրդն թանձրամիտ. վասն այն օրինակաւ ցուցաեմք։ Որպէս արեգակն որ բազմապատիկ մեծ է քան զցամաք երկիրս՝ այլ բոլոր արեգակն երեւի ի փոքր հայելւոջն. եւ թէ ի բազում մասունս կոտորես զհայելին, բոլոր արեգակն յիւրաքանչիւր մասն հայելւոյն երեւի. այսպէս մարմին Քրիստոսի թէպէտ յոյժ մեծ է քան զնշխարն. այլ ի յօրհնեալ նշխարն, կատարեալ է էութեամբ իւրով եւ քանակութեամբ եւ ամենայն իրօք։ Եւ թէ զնշխարն ի բազում մասունս կոտորես, բոլոր մարմինն Քրիստոսի է յիւրաքանչիւր մասն. եւ որ առնու մին մասն ի յօրհնեալ հացէն՝ այնպէս բոլոր ճաշակէ զմարմինն Քրիստոսի, որպէս այն որ առնու զբոլոր նշխարն։ Դարձեալ բանկանն հոգի մարդոյն որ է ի մարմինն՝ տեղ ոչ լնու. զի այնպէս կարէ լինիլ ի փոքր մարմինն որպէս ի մեծ մարմինն։ Եւ բոլոր հոգին է ի բոլոր մարմին, եւ յամենայն մասն մարմնոյն. այսպէս մարմինն Քրիստոսի՝ է ի նշխարն. եւ ոչ խափանէ զտեղին. եւ այնպէս է խոքր նշխարն՝ որպէս ի մեծն. եւ բոլոր մարմինն Քրիստոսի՝ է ի բոլոր օրհնեալ հացն. եւ բոլոր մարմինն է յիւրքանչիւր մասն օրհնեալ նշխարին։ *Երրորդ տարակոյս հերձւածողաց եւ անհաւատից. որք ասեն թէ, որպէս է զի քրիստոնեայք յամենայն օր ուտեն զմարմինն Քրիստոսի, եւ ոչ պակասի. զի թէ մարմինն Քրիստոսի որպէս մեծ զեառն էր, պակասեալ զինէր։ Ասեմք թէ՝ ամենայն մարդիկ որք են յաշխարհի՝ թէ հանապազ յամենայն օր ուտեն զմարմին Քրիստոսի, ոչ պակասի։ Եւ այս է պատճառն. զի զանազանութիւն է ի մէջ մարմնաւոր կերակրոց, եւ ի մէջ հոգեւոր կերակրոյս այս. զի մարմնաւոր կերակուրն յորժամ մտանէ ի մարմինն, ապականի եւ փոխի ի մարմին. վասն ուտելովն պակասի։ Այլ զհոգեւոր կերակուրս այս որ է մարմինն Քրիստոսի՝ յորժամ ուտէ մարդն, ոչ ապականի եւ ոչ փոխի ի բնութիւն մարմնոյ նորա. այլ զմարդիկ ի յինքն փոխէ սիրով։ Վասն այ ոչ պակասի մարմին Քրիստոսի, թէպէտ բազում անգամ ճաշակեն ամենեքեան։ Զոր օրինակաւ հաստատեսցուք։ Զի որպէս կինն սարեփթացի եւ որդիքն իւր եւ եղիա մարգարէն՝ յերկար ժամանակս կերին ի բռամբ մի ալերէն եւ ի սակաւ իւղոյն, եւ յամենայ օր յագ ուտէին եւ ոչ պակասեցաւ. որպէս մարգարէացաւ Եղիա. այսպէս մարմինն Քրիստոսի ոչ երբէք պակասի. թէպէտ յամենայնն օր ճաշակեն հաւատացեալք։ Չորրորդ հարցում անհաւատից թէ, որպէս մի մարմինն Քրիստոսի լինի համանգամայն ի բազում տեղիս. զի ինքն է յերկինս. եւ յամենայն տեղիս ուր պատարագեն եւ անդ է՞։ Ասեմք թէ՝ մի մարմինն՝ ի բազում տեղիս ոչ կարէ լինիլ. որպէս տեղակալն ի տեղւոջ այլ այլ կերպիւ կարէ լինիլ։ Զօր օրինակաւ հաստատեսցուք։ Որպէս մի ոսկի խնծոր լինի ի մէջ երկրի. եւ ի չորս կողմ աշխարհի չորս հաց. եւ Աստուած կարօղ է զչորս հացն փոխել ի յոսկի խնծորն որ է ի մէջ երկրի. որպէս տեղակալն ի տեղւոջ. այլ ի չորս կողմ աշխարհի՝ է զօրութեամբ փոխումն. այսպէս մարմինն Քրիստոսի՝ է յերկինս. եւ ի չորս կողմ աշխարհի պատարագի։ Դարձեալ օրինակ՝ որպէս մի ձայնն որ ելանէ ի բերանոյ վարդապետին՝ մատնէ ի բազում լսելիս. եւ է բոլորն ի մինն որ խօսի. եւ բոլոր ի բազումս որք լսեն։ Այսպէս եւ բոլոր մարմինն Քրիստոսի է յերկինս. եւ է ի բոլոր նշխարն փոփոխմամբ։ Հինգերորդ՝ հարցանեն անհաւատք թէ՝ հացն այն որպէս է մարմին Քրիստոսի. զի ահա գոյնն հացի է. եւ համն հացի. նոյնպէս եւ գինին։ Ասեմք թէ՝ ի հացն այն՝ երկու ինչ է։ Մին՝ էութիւն է ծածկեալ. եւ մին պատահումն որ տեսանի։ Եւ երկու կեպիւ զանազանին։ Նախզի՝ էութիւն հացին այնչափ մնայ՝ որչափ հաց է. այլ պատահմունքն այլայլին. որպէս գոյնն՝ համն՝ հոտն. եւ էութիւնն՝ ոչ այլայլի։Երկրորդ՝ զի հինգ զգայութիւնս՝ զէութիւնս հացին ոչ տեսանէ. այլ միայն զպատահմունսն. որպէս աչքն զգոյնն. եւ քիմքն զհոտն. եւ բերանն զհամն. եւ ականջն զձայնն. եւ ձեռքն զտաք եւ զհովն։ Այլ իմացումն մարդոյն՝ հասանի մինչ ի յէութիւն հացին եւ տեսանէ։ Այլ յորժամ ասէ քահանայն զբանն Քրիստոսի թէ, (այս է մարմին իմ. ) էութիւն հացին փոխի յէութիւն մարմնոյն Քրիստոսի. եւ մնան պատահմունքն. այսինքն գոյնն, համն, հոտն։ Եւ պատահմունքս այս՝ որպէս յառաջ քան օրհնութիւնն ծածկէին զէութիւն հացին. այսպէս այժմ ծածկեն զէութիւն մարմնոյն Քրիստոսի։ Այսպէս թէպէտ զգայարանքն տեսանեն ի հացն զգոյնն, զհամն, զհոտն որք մնան ի հացն. այլ իմացումն օգնէ ճշմարիտ հաւատոյն. եւ հաւատացեալն իմանայ եւ հաւատայ թէ, գոյացութիւն հացին՝ փոխեցաւ ի գոյացութիւն մարմնոյն Քրիստոսի։ Ապա թէ ոք տեսանէ զգոյնն եւ զհամն եւ զհոտն հացի եւ գինւոյ, եւ ասէ թէ ոչ մարմին եւ արիւն Քրիստոսի, այնպիսին սխալի։ Որպէս Իսահակ խաբեցաւ յորդոյ Յակոբայ՝ որ մորթով ուլոյն զբազուկ եւ զպարանոցն ծածկեալ էր. եւ այսպէս աչքն խաբեցան զի մթացեալ էին. եւ կարծէր զԵսաւ տեսանել. բայց լսելիքն ոչ խաբեցան. եւ ոչ հոտոտելքն. զի զձայնն Յակոբայ լսէր. զհոտն Յակոբայ առնոյր. այլ ճաշակելիքն խաբեցան եւ շօշափելիքն. զի զկերակուրն որպէս զԵսաւայ ուտէր. եւ ձեռքն որպէս զԵսաւայ շօշափէր. վասն այն ասէր ձայնդ Յակօբայ. եւ ձեռքդ. ձեռքդ Եսաւայ է։ Այսպէս մարմինն Քրիստոսի՝ է ծածկեալ ձեւով եւ գունով հացին. վասն այն չէ պարտ հաւատալ աչացն որ տեսանէ զգոյն հացի. եւ ոչ ռընգաց որ զհոտ հացի առնու. եւ ոչ ճաշակելեաց որ զհամ հացի առնու. եւ ոչ շօշափելեաց որ զհաց շօշափէ։ Այլ պարտ է հաւատեալ Քրիստոս ձայնին որ ասէ. (այս է մարմին իմ եւ այս է արիւն իմ։) Եւ դարձեալ գիտելի է՝ յորժամ քահանայն բաշխէ զմարմինն Քրիստոսի, եւ ատամամբն ծասկէ, ոչ կոտորի մարմին Քրիստոսի. այլ ամբողջ մնայ. այլ պատահմունք հացին որ մնացեալ է, այսինքն քանակն՝ այն է որ բաշխի եւ ծասկի։ Եւ թէպէտ օրհնեալ հացն ի հուր անկանի, կամ ի ջուր ոչ ապականի մարմինն Քրիստոսի եւ ոչ այրի. որպէս ճառագայթ արեգականն որ անցանէ ի հուր՝ կամ ծագէ ի վերայ տղմոյ՝ ոչ բնաւ ապականի. այլ պատահումն հացին որ մնացեալ է, այն է որ ապականի կամ այրի։ Եւ յայժամ մարմինն Քրիստոսի ոչ մնայ անդ. այլ ի յերկինս ընդաջմէ հօր որպէս յառաջն էր։ Եւ արդ՝ վասն տարակուսաց անհաւատիցն եւ տգիտացն՝ չէ պարտ կարծիս ընկենուլ ի միտս. այլ ճշմարտապէս իմանալ եւ հաւատալ զհացն եւ զբաժակն օրհնեալ՝ ճշմարիտ եւ անապական մարմին եւ արիւն Քրիստոսի։ Որում եւ մեզ հաղորդս արասցէ Քրիստոս. եւ նմա փառք յաւիտեանս ամէն։

Նորին քարոզ ձեռնադրութեան. ի բանն՝ (Քահանայք քո զգեցցին զարդարութիւն։) Սաղ. 131. 16։ (Գլուխ. ԼԷ)

Նախ պարտ է գիտել թէ՝ զի՞նչ է Սահման քահանայութեան. եւ զի՞նչ Դիտաւորութիւն։ Վասն զի ամենայն ինչ՝ անւամբ կամ սահմանաւ ճանաչի. այլ սահմանաւ՝ առաւել քան անուամբ. Որպէս յորժամ ասեմք, զի՞նչէ մարդ. յորժամ զանունն պատասխանեմք, ոչ գիտեմք թէ որ մարդ է, կենդանի՞ թէ գրեալն։ Եւ յորժամ զսահմանն ասեմք՝ կենդանի բանաւոր մահկանացու մտաց եւ հանճարոյ ընդունակ. ահա առաւել յատկացաւ մարդն։ Վասն որոյ՝ սահմանէ սուրբն Դոնէսիոս այսպէսոս։ (Քահանայութիւն է՝ ըստիս կարգ սրբազան. հանճար եւ ներգործութիւն առ աստուածատեսակ նմանութիւն ըստ կարողութեան։) Զկարգն՝ սեռ դնէ. եւ զայլսն բաղկացուցիչ զանազանութիւն։ Քահանայապէտութիւն է ասէ՝ այսինքն, իշխանութիւնս որ յերկրի։ Կարգ է՝ այսինքն, աստիճան. եւ ունի Առաջին Միջին եւ Վերջին։ Եւ կարգ է՝ զի կարգաւորին վերջինքն առաջնովքն. որպէս երկրաւոր մարմինք՝ երկնաւոր մարմնովք կարգաւորին։ Եւ յամենայն իրսս տեսանեմք զկարգ։ Նախ ի հրեշտակս. զի ունին կարգ՝ առաջին միջին. յերիս երրեակ դասս կարգաւորեալ։ Որք են Աթոռք՝ Քերովբէ՝ Սերովբէք՝ առաջինք։ Տէրութիւնք՝ Զօրութիւնք՝ Իշխանութիւնք՝ միջինք։ Պետք՝ Հրեշտակապէտք՝ Հրեշտակք՝ վերջինք։ Եւ այսպէս ըստ կարգի՝ իջանեն յԱստուծոյ շնորհք լուսափայլութիւնք եւ գիտութիւնք։ Նախ յառաջինսն. եւ նոքօք ի միջինսն. եւ նոքօք ի վերջինսն։ Եւ ապա ինոցանէ ի մեզ ի մարդիկ։ Նախ ի գլխաւորսն. որպէս ի մարգարէս եւ յառաքեալս եւ ի հայրապեետս։ Եւ ապա յայլ անդամս եկեղեցւոյ ըստ իւրաքանչիւր կարգի առհասարակ քրիստոնէից։ Ըստ այնմ, (որպէս իւզ զի իջանէ ի գլուխ եւ ի մօրուսն Ահարօնի. եւ ի մորուացն՝ ի ջանէ ի գրապանս զգեստու ժողովրդեանն։) Կարգ է եւ յերկինս. զի որ առաւելք են՝ վերինք են, եւ պատեալք են զնուազունսն։ Կարգ են եւ ի լուսաւորս. զի մանունքն՝ ի մեծէն լուսաւորին եւ ծածկին. որպէս յարեգակնէ այլ աստեղք։ Կարգ են եւ ի տարերսդ. զի պարզ եւ թեթեւքն՝ վերինք են. որպէս հուր եւ օդ։ Եւ թանձրն եւ ծանրն՝ ներքինք են որպէս ջուր եւ երկիր։ Կարգ են եւ ի կողմանս աշխարհի. առաջին արեւելք. եւ միջին հարաւ. եւ վերջին արեւմուտք եւ հիւսիս։ Եւ զի մի զամենայն ասացից։ Կարգ է ի թաագաւորս, եւ ի հնազանդեալս, յիշխանս եւ յիշխեցեալս քաղաքաց. այսպէս եւ քահանայապետութիւնս՝ կարգ է յեկեղեցիս։ Բայց զանազանին. զի այն մարմնաւոր կարգ է. եւ այս հոգեւոր. այն զմարմինս կարգաւորէ. եւ այս զհոգիս. այն աստի կենացս է. եւ այս հանդերձելոյն։ Բայց երկոքին՝ ի միոյ սկզբանէ յառաջ եկեալ. այսինքն, յաստուածպետական իշխանութենէն. ըստ Պօղոսի. (ոչ ուստէք է իշխանութիւն, եթէ ոչ յԱստուծոյ. եւ որք կարգեալ են՝ յԱստուծոյ ենն կարգեալ։) Վասն այն ասէ՝ քահանայապետութիւն է կարգ։ Իսկ ասելն (Սբազան՝) այսինքն՝ կարգ է սուրբ. որոշելով՝ ի մարմնաւորաց կարգացն. որպէս ունին մեծամեծք եւ փոքունք. իշխանք եւ իշխեցեալք։ Կարգ է՝ այլ ոչ սուրբ. զի ոչ կարէ սրբել զնոսա։ Այլ սա՝ կարգ է եւ սուրբ. զի կարէ սրբել զկարգաւորեալսն։ Դարձեալ՝ է սրբութիւն մարմնոյ, եւ է սրբութիւն հոգւոյ. մարմնոյ սրբութիւն է՝ աշխարհականաց. իսկ հոգւոյ սրբութիւն՝ է իշխանութիւնս ի եկեղեցիս կարգեալ. վասն այն ասէ կարգ սուրբ։ (Հանճար եւ ներգործութիւն։) Հանճար՝ այսինքն, խորհուրդ եւ իմաստութիւն եւ գիտութիւն սուրբ։ Եւ ներգործութիւն՝ զի այս կարգս եւ իշխանութիւնս որ յեկեղեցի է, ներգործէ զքահանայապետս. զքահանայս. զսարգաւակունս, եւ զայլս ըստ կարգի։ Եւ տես՝ զի հաստատեալ է կարգս ի վերայ սուրբ ներգործութեան եւ սուրբ հանճարոյ. որ է հաւատն եւ գործն։ Զի սոքա երկոքինս՝ են ընդունակ եւ օթեւան իշխանութեան կարգին։Ապաուրեմն ամսուրբքն գործով՝ եւ թերիքն գիտութեամբ եւ հաւատով՝ ոչ են աժանի այսմ աստիճանի. վասն որոյ ասէ։ (Առ աստուածատեսակ նմանութիւն։) այսինքն, սուրբութեամբ եւ հանճարով եւ ներգործութեամբ բերեն յինքեանս զաստուածակերպ նմանութիւն։ Այս է սահման քահանայապետութեան. որէ իշխանութիւն ի յեկեղեցի կարգեալ։ Իսկ թէ զի՞նչ է դիտաւորութիւն սորա. այսինքն, հայեցուածն, թէ առ ի՞նչ հայր քահայապետութեանս կարգ։ Այս է՝ թէ յաստուածատեսակ նմանութիւնն. այսինքն, թէ գիտումն եւ իմացումն սորա այնն է, զ զԱստուծոյ զնմանութիւնն յինքեան բերէ։ Իսկ թէ զի՞նչ է Աստուծոյ նմանութիւնն. այս է. զի տեսանի առ Աստուած երիս իրս։ Նախզի՝ պարզ է եւ անխառն յամենայն աննմանութեանց։ Երկրորդ՝ զի բարի է. եւ հաղորդէ զինքեան բարութիւնս այլոց։ Երրորդ՝ զի կատարեալս առնէ զայլս։ Եւ զայսոսիկ ունի բնութեամբ եւ գոյուցութեամբ եւ անսկզբնաբար։ Պարզ է էութեամբ. բարի է իմացմամբ. կատարեալ է ներգործութեամբ։ Դարձեալ՝ պարզութեամբն մաքրէ եւ սրբէ։ Բարութեամբն լուսաւորէ։ Կատարելութեամբն կատարեալս առնէ։ Դարձեալ՝ պարզութիւնն է իսկիզբն. բարութիւնն ի մէջն. կատարումն ի վախճանն։ Եւ այսոքիկ ամենայնքն՝ իջանեն ի միոյն բարերար կամաց եւ նախախնամութեանցն Աստուծոյ. եւ հաղորդէ զինքն է իցս. այսինքն, հրեշտակաց եւ մարդկան։ Բայց նախ հրեշտակաց, եւ ապա մարդկան. զի հրեշտակք բնութեամբ եւ փառօք եւ տեղեաւ՝ մերձաւոր են Աստուծոյ։ Բնութեամբ՝ զի նոքա իմանալիք են, եւ մեք զգալիք։ Նոքա անփոփոխք, եւ մեք փոփոխականք։ Նոքա անմահք, եւ մեք մահկանացուք։ Ապա ուրեմն բնութեամբ մերձ են Աստուծոյ եւ փառօք. զի նոքա յանճառ փառսն են հաստատեալ. եւ մեք դեռեւս ի շնորհս եւ ի յօրէնս։ Եւ տեղեաւ նոքա ի սրբութիւն սրբոցն ընդդդ միշտ էին Աստուծոյ. եւ մեք յարտաքին սրահս ի զգալի արարածս եմք բնակեալ։ Վասն որոյ նախ ի նոսա հեղանի ամենայն բղխումն շնորհաց, լուսափայլութեան, եւ այլն. եւ ապա ի մեզ ըստ կարգի իջանէ որպէս ասացաք ի վերոյ։ Արդ՝ այս է քահանայապետութեանս դիտումն՝ զի զմեզ յաստուածատեսակ նմանութիւն բերեցէ. այսինքն, ի սուրբութիւնն՝ ի լոյսն՝ ի կատարելութիւնն։ Եւ յայտ է՝ զի զայսորիկ ունի եկեղեցի սուրբ. զի ոմն սրբէ։ Ոմն լուսաւորի, եւ ոմն լուսաւորէ։ Ոմն նուիրի, եւ ոմն կատարէ։ Եւ այս է կարգն։ Նախ մաքրելն. եւ ապա լուսաւորելն. եւ ապա կատարելագործելն։ Մաքրիլն է մերկանալ զաղտեղութիւն եւ զխաւար. լուսաւորիլ՝ զգենուլ զլոյս. այսինքն, մաքրիլն այն է, զոր ունի ընկենու. եւ լուսաւորիլն՝ զոր չունի առնու։ Եւ ապա կատարի։ Որպէս ոմն եկեալ ի մկրտութիւն՝ նախ մաքրի եւ հրաժարի յամենայն չարեաց. եւ ապա լուսաւորի աստուածգիտութեան լուսավն ըստ հաւատոյն։ Եւ կատարելագործի մկրտութեամբն եւ սուրբ մեռոնաւն։ Այլ մաքրելն է սարկաւագին. լուսաւորելն քահանային. կատարելագործելն եպիսկոպոսին։ Այսպէս եւ եկեալքն ի կարգ. ինչ՝ սարկաւագութեան, քահանայութեան, եւ յայլ ինչ։ Պարտին նախ մաքրիլ հանճարով աստուածգիտութեան լուսովն եւ ուսմամբն. եւ ապա կատարիլ ի կնիք կարգին զոր եւ առնուցուն։ Եւ վասն է՞ր երեքեան սոքա պահանջին ինվիրելոցն։ Նախզի՝ ունին մարմին, հոգի, եւ միտք. ըստ մարմնոյ մաքրին. ըստ մտացն լուսաւորին. ըստ հոգւոյն կատարելագործին կնքովն։ Դարձեալ՝ ունին բնութիւն եւ անձն եւ պատուհումն. ըստ պատահման սրբին յամենայն եկամուտ մեղաց։ Եւ բնութեամբ լուսաւորին։ Իսկ անձամբն կատարին ի կնիքն։ Դարձեալ՝ ունին էութիւն զօրութիւն եւ ներգործութիւն. ըստ էութեան մաքրին. ըստ զօրութեան լուսաւորին. ըստ ներգործութեանն կատարելագործին։ Դարձեալ՝ նուիրեալն՝ ունի բնութիւն, շնորհս, եւ փառս։ Բնութիւնն նախ է. շնորհն այժմ առնանի. փառքն ի վերինն գաւառի։ Վասն բնութեանն մաքրի. վասն շնորհացն լուսաւորի. վասն փառացն կատարելագործի։ Դարձեալ՝ վասն երից դիմացն. որ է օծօղն, օծումն, եւ օծեալն։ Օծօղն՝ որպէս քահանայապետն. օծումն՝ քահանայութիւնն. օծեալն՝ որ է նուիրեալն. սարկաւագն, կամ քահանյն։ Արդ՝ ի դիմաց իւրն՝ պարտի մաքրիլ. եւ ի դիմաց օծօղին՝ լուսաւորիլ. եւ ի դիմաց օծմանն՝ կատարելագորիլ ի շնորհացն։ Արդ՝ վասն ասացեալ պատճառացս՝ ամենայն նուիրելոց այսպէս պարտ է. մաքրիլ, եւ լուսաւորիլ, եւ ապա կատարիլ։ Զի էութիւն կարգին՝ կայանայ ի սուրբ վարս եւ ի սուրբ գիտութիւնս որպէս ասացաւ։ Իսկ ներգործողին զշնորհս. որպէս քահանայապետն՝ քահանայն, եւ այլն. որք մաքրեն լուսաւորեն եւ կատարեալս գործեն՝ պարտ է զի ունիցին սեփական սրբութիւն եւ մաքրութիւն. զի մաքրեսցեն զայլս. որպէս ջուր յստակ՝ զի սրբեսցէ։ Ապա թէ ինքն անմաքուր է, զայլս որպէս մաքրեսցէ։ Նոյնպէս եւ որք լուսաւորեն՝ պարտ է լինիլ լոյս. եւ ապա զայլս լուաւորել. որպէս երկատեսակ հայելի՝ առնուլ ցլոյս շնորհաց, եւ լուսաւորել զայլս. որպէս լուսինն առնու զլոյսն յարեւէն ըստ ոմանց՝ եւ լոյս տայ ներքնոցս։ Այսպէս օդն եւ ապակին նախ լուսաւորի՝ եւ ապա լուսաւորէ։ Ապա թէ լուսինն խաւարեալ է, եւ հայելին ժանկեալ, եւ օդն թանձրացեալ ամպով, ոչ տան լոյս։ Նոյնպէս եւ կատարելագործքն՝ որպէս քահանայապետն եւ կամ քահանայն. զի նոցա պարտ է կատարեալ լինիլ, եւ ապա զայլս կատարել։ Եւ զի՞նչ իցէ կատարելութիւնն ասիցէ ոք. այն է՝ զի իցի մաքուր վարուք. ե ւ լուսաւոր գիտութեամբ. եւ կատարելագործ իշխանութեամբ. եւ ապա կատարեսցէ զայլս։ Նախ վասն ասացեալ պատճառացդ. զի պարտ է զսրբութիւն զգիտութիւն եւ զիշխանութիւն սեփհականել յինքեան՝ եւ ապա յինքենէ տալ այլոց։ Երկրորդ՝ զի նման Աստուծոյ ներգործէ որպէս ասցաք. պարտ է սրբութեամբ եւ լուսաւորութեամբ նմանիլ՝ եւ ապա կատարելութեամբ։ Երրորդ՝ զի աստուածագործ է. այսինքն, աստուածարար. զի հասարակաց մարդն՝ որդի Աստուծոյ առնէ մկրտութեամբն։ Նոյնպէս զհացն եւ զգինին՝ մարմին եւ արիւն Աստուծոյ կատարէ օրհնութեամբ։ Եւ Աստուծոյ է թողուլ զմեղս. եւ տալ զշնորհս, եւ առնել զերկոսեանն մի մարմին. զոր քահանայն առնէ պսակաւն։ Եւ որպէս ասեն սուրբ հարք, նախ պարտ է աստուածանալ՝ եւ ապա յԱստուծոյ մերձենալ։ Չորրորդ՝ պահանջին սոքա վասն երից պատճառաց այսմ գործոյ. այսինքն, զի է պատճառ ներգործական որպէս Աստուած. եւ է պատճառ շնորհական որպէս կարգն. եւ է պատճառ գործիական որպէս քահանայապետն։ Զոր օրինակ՝ ի գործ արուեստի՝ ներգործական է հիւսն. եւ ներգործութիւն արուեստն. եւ գործիք ուրաքն որ տաշէ զփայտն։ Եւ ուրաքն պարտ է զի լինիցի պատշաճ եւ սուր առ գործն, որպէս է ի միտս արւեստաւորին. ապա թէ ոչ՝ ոչ կարէ տաշել զփայտն։ Նոյնպէս եւ քահանայապէտին՝ պարտ է ունիլ պատշաճ սրբութիւն եւ սուրբ գիտութիւն. զի կատարեսցէ զայլս. ապա թէ ոչ՝ ոչ կարէ։ Եւ թէ ասիցէ ոք՝ շնորհն յԱստուծոյ է՝ եւ ոչ երբեք տկարանայ։ Ասեմք եթէ՝ ճշմարտապէս բղխումն շնորհաց՝ է ի հոգւոյն սրբոյ. եւ է յամենայն կարօղ եւ հզօր։ Այլ տկար ընդունակքն՝ ոչ կարեն տանիլ զկարօղն. որպէս բեկեալ անօթ՝ ոչ ընդունի զջուրն։ Եւ տկար աչքն՝ ոչ տեսանէ զլոյս. եւ լոյսն ընդ պարզ մարմին թափանցի, որպէս ապակի. եւ ի թանձրն՝ զսպի որպէս ի քար եւ ի հող։ Եւ այսմ պատճառ՝ ոչ է տուօղն, այլ առնօղն։ Նոյնպէս եւ զշնորհս քահանայութեան իմասցիս (զի յանձն անարժան՝ հոգի իմաստութեան ոչ բնակի ասէ Սողոմօն։) Դարձեալ՝ քահանայն հրեշտակ կոչի. ըստ այնմ, (շրթունք քահանային զգուշասցին գիտութեան. զի հրեշտակ Տեառն Աստուած ամենակալ է։) Ապա պարտ է քահանային հրեշտականմանն սուրբ լինիլ խորհրդօք եւ գործօք։ Դարձեալ՝ քահանայն միջնորդ է հաշտութեան. առ Աստուած եւ առ մարդիկ. պարտ է միջնորդին՝ հաշտ եւ համարձակ լինիլ. որով կարիցի միջնորդել. եւ այս լինի սուրբ վարուք եւ ուղիղ հաւատով։ Դարձեալ՝ սուրբ քահանայքն՝ նման են սուրբ կենդանեաց, որք պատարագելիք են. այլ անսուրբքն՝ նման են պիղծ կենդանեաց, որք ոչ մերձենան ի տաճարն. եւ ոչ են կերակրելիք։ Դարձեալ՝ պարտին քահանայքն կատարել լինիլ սրբութեամբ եւ գիտոթեամբ. զի գիտութեամբ խրատեսցեն զայլս. եւ սուրբութեամբ օրինակ տացեն։ Զի քահանայք դէտ են ի մէջ եկեղեցւոյ. եւ թշնամի են սատանայ, մեղք, եւ հերձւածօղքն. յորժամ գայցեն առ ժողովուրդն, պարտ է զգուշացուցանել զնոսա հանճարով՝ իմաստութեամբ՝ սրբութեամբ՝ եւ արդարութեամբ։ Զի կեցուսցէ զիւր անձն եւ զժողովուրդն։ Ապա թէ դէտն ծուլութեամբ՝ քնով՝ եւ տգիտութեամբ ծանրացեալ լինի, եւ սուրն եեւ թշնամին մտեալ ի ժողովուրդն, եւ նա անփոյթ առնիցէ, լւիցէ զահաւոր բարբառ հրամանին եթէ՝ (անօրէնն ի յիւր մեղսն մեռանի, եւ զարիւն նորա ի ձեռաց քոց խնդրեցից ասէ։) Դարձեալ՝ քահանայն աղ է լուսաւոր գիտութեամբ գիտութեամբ եւ սուրբ վարուք. որ ի համ բերէ զամենայն անհամութիւն ժողովրդեանն։ Ապա թէ աղն անհամի, արտաքս ընկենլի է. եւ խոտելի ըստ տէրունական հրամանին։ Դարձեալ՝ ծեր եւ երէց կոչին քահանայք։ Նախ՝ վասն խոհեմութեան եւ գիտութեան։ Երկրորդ՝ վասն կարգին։ Երրորդ՝ վասն արդարութեան եւ արի գործոց։ Չորրորդ՝ վասն կատարմանն. զի նախ ինքն կատարի՝ եւ ապա զայլս կատարէ։ Հինգերորդ՝ վաս առաջնորդելոյ եւ խրատու։ Վեցերորդ՝ վասն հոգեւոր հայրութեան. եւ ժողովուրդքն՝ որդիք են հոգեւորք։ Իսկ ծոյլ քահանայն՝ նախ դատի վասն իւրոյ յանցանացն։ Երկրորդ՝ զի ոչ ուսոյց զբարին ժողովրդեան. այլ չար ուսոյց նոցա, կամ գայթակղեցոյց։ Երրորդ՝ զի եկեր զմեղս ժողովրդենն, եւ ոչ քաւեաց զնոսա։ Չորրորդ՝ զի որ գիտութեամբ մեղանչէ, առաւել պատժի։ Նմանապէս եւ արի քահանայն՝ նախ վասն իւր գործոյն պսակի։ Երկրորդ՝ վասն ժողովրդեանն վարձատրի. որ բարուոք հովւեաց։ Երրորդ՝ որոց զմեղս քաւեաց պատճառ եղեւ վարձուց։ Չորրորդ՝ զի եւ իմաստութեամբ եւ գիտութեամբ գործեաց զբարին. նա այսպիսիքս՝ (կրկին պատուոյ արժանի լինին։) Վասն որոյ լսելով եղբայրք սիրելիք եւ որդիք՝ իւրաքանչիւր ոք՝ զանձինս մեր. քննեսցուք. զի մի յահաւոր բեմին ամօթով լիցուք. եւ մի պատժիցուք որպէս նաբաթ եւ աբիութ որդիքն Ահարօնի՝ որք այրեցան հրով։ Եւ որդիք Հեղեայ սատակեցան սրով վասն մեղաց եւ ծուլութեանց։ Մի ծուլութեամբ. մի քնով. մի արբեցուբ. մի շուայտութեամբ. մի պիղծ խորհրդով։ Այլ սուրբ վարուք՝ ուղիղ հաւատով՝ լուսաւոր մտօք՝ ժրաջն մկրտութեամբ եւ համբերութեամբ կատարեսցուք զընթացս մեր, ակնունելով երանելի յուսոյն եւ առԱստուած սիրոյն, վարձուց հատուցմանն ի պսակողեն Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ. որ է օրհնեալ յաւիտեանս ամէն։

Նորին քարոզ վասն Քահանայութեան. ի բանն՝ (Դու ես քայանայ յաւիտեան ըստ կարգին Մելքիսեդեկի։) Սաղ. 1Օ9. 4։ (Գլուխ. ԼԸ)

Յառաջագոյն ասացեալ եղեւ թէ, զի՞նչ է քայանայութիւն։

Այժմ ասելի է ի կարգէ քահանայութեան։ Եւ գիտելի է՝ զի բաժանի նախ քահանայութիւնն ի յերկնաւորն, եւ յերկրաւորս. որ է հրեշտակաց եւ մարդկան։ Իսկ հրեշտակաց քահանայութիւնն՝ ունի։ Առաջին՝ Միջին՝ եւ Վերջին։ Առաջին են Աթոռոց՝ Սերովբէից՝ եւ Քերովբէից դասքն. որք անընդմիջաբար լուսաւորին յաստուածպետականէն լուսոյ։ Եւ միջինք են՝ Տէրութեանց՝ Զօրութեանց՝ եւ Իշխանութեանց դասքն։ Եւ վերջին՝ Պետութեանց՝ Հրեշտակապետաց՝ եւ Հրեշտակացն դասք։ Որք են փակ եւ կնիք վերին քահանայապետութեանցն։ Զի որպէս առաջինքն անցուցանեն ի միջինս. նոյնպէս եւ նոքա ի վերջինսն։ Իսկ նոքա ընդունին յինքեանս՝ եւ յայլ դասս ոչ իջուցանեն, քան թէ ի մարդկային ազգս. զոր ուսանելոց եմք յառաջիկայդ։ Դարձեալ՝ ունին զերրակ զօրութիւնս. այսինքն, զմաքրողկանն. զլուսաւորականն. եւ զկատարելագործականն։ Այսպէս մաքրողականն է ի սուրբ հոգւոյն. եւ լուսաւորականն ի միածին որդւոյն. եւ կատարողականն ի հօրէ Աստուծոյ։ Վասն որոյ այսպիսի զօրութեամբ կատարեն զմիմեանս. այսինքն զմիջինսն, եւ միջինքն զվերջինսն նոյնպէս սրբեն եւ լուսաւորեն զմիմեանսն։ Դարձեալ՝ գոյ ի նոսա երէց եւ կրտսեր. ոչ ըստ ժամանակի, եւ ոչ ըստ բնութեան, եւ ոչ ըստ պատճառի։ Զի համանգամայն են սոքօք. այսինքն, բնութեամբ եւ ժամանակաւ եւ գոյութեամբ։ Այլ երէց եւ կրտսեր ասին ըստ պատուոյ եւ ըստ կարգի. զի առաջին դասքն՝ Աթոռք Սերօբէք Քերօբէք մերձ գոլով, անընդմիջաբար առնուն յԱստուծոյ զլուսափայլութիւն. եւ անցուցանեն ի տէրութիւնս եւ յայլսն. վասն որոյ վեցեքին դասքն՝ ի միամեանց քահանայապետեալք կրտսերք են։ Իսկ առաջին երեք դասքն՝ երէց եւ նախկին պատուով եւ կարգիւ։ Այլ աստ է հարցումն թէ՝ դեւք անկեալք ինոցանէ՝ ունի՞ն զքահանայութիւն թէ ո՞չ։ Երեւի թէ ունին. զի քահանայութիւնն հրեշտակաց՝ էութեամբ եւ բնութեամբ է. այլ դեւք՝ են յէութենէ հրեշտակաց. ապա ունին զքահանայութիւն։ Դարձեալ՝ դեւք յետ անկմանն՝ ունին զբնականս իւրանց. զի են անմարմինք՝ անմահք՝ եւ լուսաւորք. ապա երեւ թէ ունին զքահանույութիւն։ Ասեմք թէ՝ դեւք ոչ ունին զքահանայութիւն. որոյ պատճառ է. զի քահանայութիւն է՝ շնորհ լուսաւոր եւ հանճար եւ ներգործութիւն եւ Աստուծոյ նմանութիւն։ Այլ դեւք անկմամբն իւրեանց՝ կորուսին զսոսա. զի ոչ ունին հանճար եւ ներգործութիւն սուրբ եւ Աստուծոյ նմանութիւն. զի խաւարեալ են տգիտութեամբ եւ չարութեամբ։ Նաեւ լոյս շնորհացն Աստուծոյ՝ ոչ գործէ ի նոսա. ապա յայտ է՝ զի ոչ ունին զքահանայութիւն։ Այժմ պատասխանեսցուք առարկութեանցն։ Առաջնոյն՝ թէպէտ հրեշտակաց քահանայութիւնն էութեամբն է, եւ ոչ որպէս մերս յետոյ ստացմամբ. այլ քահանայութիւն նոցա՝ ունակութիւն է. զ անձնիշխան կամօք ստացան եւ ոչ ակամայ։ Վասն այսորիկ դեւք ոչ ունին զքահանայութիւն. զիի ունին անձն իշխան կամս բարիս։ Երկրորդին պատասխանեմք. թէպէտ դեւք յետ անկմանն մնացին անմահք եւ անմարմինք՝ ոչ զի պատուեսցն, այլ զի անմահապէս տանջեսցին։ Այլ քահանայութիւն է ի պատիւ, եւ ոչ ի տանջանս. յաղագս որոյ զքահանայութիւն ոչ ունին։ Նաեւ դեւք ոչ ունին մարգարէութիւն որ է հանդերձելոց գիտութիւն. նաեւ ոչ թագաւորութիւն. զի այս շնորհ ի պատիւ մարդոյն է տուեալ. ըստ այնմ, (զամենայն ինչ հնազանդ արարեր ի ներքոյ ոտից նորա. զխաշն եւ զարջառ։) Իսկ դեւք՝ ոչ ունին պատիւ. վասն այն եւ ոչ մարգարէութիւն եւ թագաւորութիւն։Եւ թէ ոք ասիցէ ըստ Պօղոսի՝ (մեզ մարտ է ընդ իշխանս եւ ընդ պետութիւն օդոց։) Եւ Տէրն ասէ՝ գայ իշխան աշխարհիս այսորիկ։) Ասեմք առ այս թէ՝ դեւն ոչ ունի իշխանութիւն ի վերոյ մարդկան. այլ որ մարդիկ անձնիշխան կամօք ապստամբեցան յԱստուծոյ եւ հազանդեցան նմա. նոցա եւ իշխան։ Դարձեալ՝ ասեն ոմանք թէ, անկեալք դեւքն են յիշխանութեանց եւ ի պետութեանց դասեէն. եւ իշխանք եւ պետք եղեն զանազան մեղաց. այսինքն, հպարտութեան, պոռնկութեան, եւ այլոցն, զայն ասէ Պօղոս։ Եւ թէ ոք ասիցէ, ապա թէ ոչ գիտեն դեւք զառաջիկայն, որպէս երազօք ցուցանեն, եւ ի ձեռն կռոցն եւ քահանայիցն զլինելոցն ասեն։ Ասեմք եթէ՝ առաջիկայն միայն Աստուծոյ է գիտելի. որ բոլորն համանգամայն է եւ կատարեալ. նաեւ որոց Աստուած յայտնէ. որպէս հրեշտակաց, կամ մարգարէից։ Իսկ դեւք՝ ոչ գիտեն զառաջիկայն մարգարէաբար. զի Աստուած ոչ յայտնէցն. այլ ի նրբութենէ մտացն՝ կարծեօք գիտեն զառաջիկայն. ոչ զհեռաւոր, այլ զմերձաւոր ապառնին. իսկ զբնութեան ապառնին՝ գիտեն ի փորձոյ անցելոյն։ Իսկ զկամաց ապառնին ոչ գիտէ դեւն. այլ թէ հրեշտակն յայտնէ վասն բարւոյ իմիք. որպէս բաղաամ մոգին։ Այլ այսպիսիքս՝ ի հրեշտակաց լինին եւ ոչ ի դիւաց։ Նաեւ ծանիր յայսմանէ՝ զի թէ դեւն գիտէր զառաջիկայն, ընդ սբոցն ոչ հակառակէր որք յաղթեցին զդեւս։ Այլ գիտեն զհանդերձեալ տանջանսնն ի մեղաց իւրեանց. ըստ որք ասէին. (մի յառաջ քան զժամանակն տանջեր զմեզ. ) այլ այնպէս կուրացեալ են եւ հաստատեալ են ի չարն, զի եւս յաւելուն ի տանջանս իւրեանց։ Ապա ուրեմն դեւք ոչ ունի մարգարէութիւն, եւ ոչ քահանայութիւն։ Եւ թէ ոք ասիցէ՝ թէ քուրմք կռոց ո՞չ են քահանայք։ Ասեմք թէ ոչ. զի նմանութեամբ քահայիցն գործէին նոքա վասն խաբէութեան որպէս զմարգարէութիւն։ Եւ զոր օրինակ՝ նմանութեամբ է կապիկն ծիծաղական, եւ ոչ ճշմարտութեամբ է կապիկն ծիծաղական, եւ ոչ ճշմարտութեամբ. այսպէս նոցա քահանայութիւնն եւ մարգարէութիւնն՝ նմանութեամբ է եւ ոչ ճշմարտութեամբ։ Եւ վասն խաբէութեան է ի կորուստ մարդկան։ Այս վասն երկնայնոց քահանայութեանն։ Իսկ երկնաւոր քահանայապետութիւնս՝ բաժանի յերկուս. ի յօրինակն. եւ ի ճշմարտութիւնն. որ է հինն եւ նորս. զի կամեցաւ Աստուծոյ պարգեւս յետ երկնայնոցն՝ շնորհել մարդկան ազգի։ Եւ մինչդեռ տղայ էր բնութիւնս՝ որպէս դաստիարակ եւ կաթն զօրինաց քահանայութիւնն ետ։ Եւ որպէս տկար աչաց համեմատ՝ նւազ լոյս ետ, զի մի վնասեսցին։ Եւ զայս քահանայութիւնս ետ Աստուած նախ Ահարօնի եւ որդւոց նորա ի ձեռն Մովսէսի որպէս ասէ գիրն։ Նոյնպէս եւ զվրան ժամուն եռայարկեան կանգնեաց. առաջին միջին եւ վերջին ի տիպ բոլոր աշխարհի։ Առաջին սրբութիւն սրբութիւն սրբոցն՝ ուր էր տապանակն ոսկի. եւ քերովբէքն հովանի՝ էր օրինակ լուսեղէն երկնից. ուր միայն աստուածպետութիւնն է բնակեալ ի լոյս անմատոյց. եւ հրեշտակօք եւ սերովբէիւք սպասաւորեալ։ Միջին սրբութիւնն ուր էր աշտանակն եօթնաջահեան՝ եւ սեղան խնկոցն՝ եւ հաց երեսացն՝ էր օրինակ ութներորդ կամարին. ուր են եօթն լուսաւորք եւ անուշահոտ հոգիք սրբոցն ժողովեալ։ Եւ հաց սրբութեանն՝ ոչ թէ անդ է մարմինն Քրիստոսի ըստ հերձուածողաց ոմանց, այլ դէմ յանդիման տեսանեն սուրբքն զՔրիստոս անուշահոտութեամբ հոգւոյն իւրեանց։ Զոր յետոյ ի կատարածի մամնով եւ հոգւով վերանան ի լուսեղէն խորանս ի դասս հրեշտակաց։ Իսկ արտաքին սրահն՝ էր օրինակ մարմնական աշխարհի. ուր զենմունք կենդանեաց էին. եւ ճենճերումն եւ կերակրոց վայելումն։ Այլեւ օրինակ է նորա եկեղեցւոյ որ է բեմն եւ մէջ եկեղեցւոյն, եւ դուռն. կամ արտաքնին ժամատունն։ Տապանակն ոսկի՝ սկիհն. մանանայն՝ մարմին եւ արիւնն. տախտակքն՝ աւետարանն. գաւազանն ուղղութեան՝ Քրիստոս. բուրվառն՝ անուշահոտութիւն նորին. քաւութիւնն՝ շնորհքն. քերովբէքն եւ քշոցն՝ սպասաւորք հրեշտակք։ Մի անգամ մուտն ի տարին՝ մի անգամ պատարագիլն յաւուր։ Նոյնպէս եւ գառն եւ հացն երեսաց՝ գառն ճշմարիտ եւ խունկ՝ բուրումն հոգւոյն սրբոյ. եօթն ջահն՝ եօթնարփեան շնորհքն։ Նոյնպէս զգեստ քահնայութեան՝ լուացումն՝ պատարագն եւ այլն ամենայն՝ նորոյս են օրինաակք։ Եւ բազում զանզանութիւն է հնոյ քահանայութեան եւ նորոյս։ Նախզի՝ այն օրինակ, եւ այս ճշմարտութիւն։ Երկրորդ՝ այն անցաւոր, եւ այս յաւիտենական։ Երրորդ՝ այն միջնորդութեամբ Մովսէսի, եւ այս միածին որդւովն։ Չորրորդ՝ այն մարմնական, եւ այս հոգեւոր։ Դարձեալ գիտելի է՝ զի նորա քահանայութիւն է հասարակ եւ ի մէջն երկնային քահանայապետութեան եւ հնոյ օրինացն. զի ունի իր եւ խորհուրդ. այսինքն, տեսութիւն եւ տիպ։ Արդ՝տեսութեամբն որ է իր, երկնայնոցն է հաւասարեալ. իսկ մարմնական խորհրդովն՝ ընդ հին օրինացն է կապակցեալ. եւ այսպէս երկոցունցն կապ եւ մէջ է եղեալ. եւ զստուերն ընդ ճշմարտութիւն է միաւորեալ։ Դարձեալ՝ երկնյնոցն քահանայապետութիւն՝ յերիս որոշի. այսինքն, ի մաքրել ի լուսաւորել, եւ ի կատարելագործել։ Այսպէս եւ հինն. քահանայապետն՝ քահանայն, եւ սպասաւորքն։ Նմանապէս եւ նորս. եպիսկոպոսն կատարէ. քահանայի լուսաւորէ. եւ սարկաւագն մաքրէ։ Դարձեալ՝ եւ այլ իմն եղանակաւ կապ է նոցա. զի քահանայապետն. երկնաւորացն եւ ի մանալեացն է համազուգեալ. իսկ քահանայն նոր օրինացս. եւ սարկաւագն հին օրինացն։ Եւ այս յայտ է յիւաքանչիւր գործոցն. զի քահանայապէտն միշտ կատարելագործէ եւ տայ. որպէս վերինն դասք. իսկ քահանայն զամենայն խորհուրդ եկեղեցւոյ կատարէ։ Որն է մկրտութիւն. դրոշմ. պատարագ. եւ այլն. որ է նորոյս քահանայութեան։ Իսկ սարգաւագն՝ ցուցանէ զհնոյն բուրվառովն. զի խնկարկելն ի հին քահանայապետիցն էր։ Իսկ սոքա թէպէտ այլեւ այլ են ներգործութեամբ. այսինքն, հրեշտակացն հնոյն եւ նորոյս. եւ քահանայապետին եւ քահանային եւ սարգաւագին։ Սակայն մի է ամենեցուն դիտաւորութիւն առ աստուածայինս. եւ ի միութիւն են կապակցեալ միեղէն շնորհօքն. որ է մաքրողական՝ լուսաւորական՝ եւ կատարողնկան։ Այլ գիտելի է՝ զի ինն են աստիճանք եկեղեցւոյ քահանայապետութեան. եւ նմանապէս յերիցս երրակս որոչեալ. որպէս երկնային քահանայապէտութիւն։ Եւ այս է պատճառն. զի երեք շնորհք անշփոթելիլք յառաջագայի ի սուրբ երրորդական անձնաւորութեանցն. ի հօրէ՝ յորդւոյ եւ ի հոգւոյն սրբոյ. այսինքն, մաքրողականն, լուսաւորականն, եւ կատարողականն. թէպէտ բնութիւնն ներգործութիւնն եւ ամինչ հաւասար է սուրբ երրորդութեանն. այլ վասն յատուկութեան անձանցն՝ անձանցն՝ յատկութիւն երեւի ի շնորհն։ Մաքրութիւնն է արժանապէս հոգւոյն. լուսաւորելն միածին որդւոյն. կատարելն ամենակատարն Աստուծոյ Հօր։ Արդ՝ սոքա երեքեան շնորհքս՝ յաստուած պետականէն հոգւոյն ի ջանեն յեկեղեցի սուրբ։ Եւ երեք են որք առնւ զայս շնորհս եւ ներգործեն յայլս. այսինքն, քահանայապետն քահանայն եւ սարգաւագն։ Եւ երեք են դարձեալ որք ընդունին զսա եւ կրեն յինքեանս զայս շնորհս. այսինքն է՝ որք մաքրին, եւ լուսաւորին, եւ կատարելագործին։ Յաղագս այսորիկ. դասք են աստիճանք եկեղեցւոյ յերիս երրակս որոշեալ։ Առաջինն է կաթուղիկոսն՝ եպիսկոպոսն՝ եւ քահանայն։ Երկրորդն՝ սարկաւագն՝ դպիրն՝ եւ կղերիկոսն. զայսոսիկ հոմ անւամբ պաշտօնեայ կոչէ։ Երրորդն՝ են միայնակեացք որք կոչին կամարարք. եւ սուրբ վուրդն. եւ երախայն որ դեռեւս մկրտութիւն. զայսոսիկ նուիրեալս կոչէ։ Ապա թէ եւ զապաշխարօղսն ի թիւ կալցես՝ կաթուղիկոսն լինի տասներորդ. որպէս Աստուած տասներորդ է ի վերայ ինն դասուց հրեշտակաց. այս ըստ սրբոյն Դիոնիսեայ։ Իսկ ըստ այլ վարդապետաց՝ իբր ի ներքուստ ի վեր։ Առաջին եւ ներքին՝ է դռնաբացօղն։ Երկրորդ՝ ընթերցօղն։ Երրորդ՝ երդմնեցոուցիչն։ Չորրորդ՝ ջահնկայն։ Հինգերորդ՝ դպիրն։ Վեցերորդ՝ սարկաւագն՝ քահանայն։ Ութներորդ՝ եպիսկոպոսն։ Իններորդ՝ կաթուղիկոսն. որ է ընդհանուր պարունակօղ ամենայն կարգաց։ Ծանիր եւ զայս. զի զիւրաքանչիւր զգործ սոցա ասացեալեմք յայլ ուրեք ի բանն որ ասէ. (վասն այսորիկ է օծ զքեզ Աստուած քո. ) անդ գիտ։ Այլեւ գիտելի է՝ զի որք նուիրին ի կարգ ինչ՝ նախ մաքրեսցեն զգագաթն բոլորակ. եւ զհերսն չափաւորեալ. հոլանի եւ անօգտի անկցին առաջի քահանայապետին ի դուռն եկեղեցւոյն։ Եւ քահանայապետն հարցանէ զարժանաւորութիւն. եւ խոստովանահայրն վկայեսցէ արժանի գոլ։ Եւ ինքն նւիրեալն յանձն առնու զկանոնս եպիսկոպոսին։ Նախ զհրաժարականն. եւ ապա զյանձն առնու զկանոնս եպիսկոպոսին։ Նախ հրաժարականն. եւ ապա զյանձնառկանն։ Եւ խաչակնքէ ի վերայ նւիրելոյն. եւ կա եւ կտրեսցէ խաչանման զհերոսն ասէլով յանուն հօր եւ որդւոյ եւ հոգւոյն սրբոյ։ Եւ տայ զբանալին եկեղեցւոյն ի ձեռն ասելով. առռ քեզ իշխանութիւն ի հոգւոյն սրբոյ բանալ զդրունս եկեղեցւոյ։ Եւ սարկաւագ որ մերձն է առնու զբանալին ի ձեռաց նուիրրելոյն. նոյնպէս եւ զամենայն կարգն այսպէս տացէ։ Եւ զայս առաջինս՝ միայն ի դուռն եկեղեցւոյն։ Իսկ զայլսն ի մէջ եկեղեցւոյն աստիճանաւ յառաջ փոխելով։ Եւ զդպիրն ի ներքին բեմն աստիճանի. իսկ զսարկաւագն ի վերին բեմն մերձ սեղանոյն որպէս ասելոց եմք։ Եւ զայս գիտելի է՝ զի մինչ ի չորս աստիճանն՝ հրաման է ամուսնութեան. իսկ դպրացն կարգի որ է հինգերորդն՝ ոչ գոյ հրաման ամուսնութենէ. որպէս եւ ոչ սարգաւագին որ է վեցերորդն։ Իսկ թէ վասն է՞ր հինգգ կարգ է մինչ ի սարկաւագն. եւ նա վեցերորդ։ Այսպէս ասէ սուրբն դիոնէսիոս, եթէ մաքրելիք են հինգ դասք՝ յորոց վերայ իշխէ սարկաւան. եւ գործէ զմաքրողականն։ Արդ առաջին է արտաքս հանել յեկեղեցւոյն զոչ մկրտեալս, եւ զախտացեալս մեղօք. եւ զայս առնէ դռնապանն։ Երկրորդ՝ ուրացօղն. եւ սոցա քարոզէ ընթերցօղն։ Երրորդ՝ այսահարն. եւ զայս բժշկէ երդմնեցուցիչն։ Չորրորդ՝ որք կիսակատար դարեալք են ի մեղաց. եւ զսոսա լուսաւորէ ջահընկալն։ Հինգերրորդ՝ որք բոլորովիմբ զղջացեալք եւ թողեալք են զմեղս եւ որգեն զբարիս. զնոսա հովուէ դպիրն սաղմոսիւք եւ ալէլուիւք։ Իսկ վեցերորդ՝ սարկաւագն ի վերայ ամենեցուն առհասարակ քարոզ է եւ իշխէ ժողովրդեանն, եւ ներքին դասուցս որպէս ասացաք։ Իսկ ի կարգ եկելոցն՝ հարկաւոր է վեց իր։ Նախ զի՝ իցէ արու։ Երկրորդ՝ զի իցէ մկրտեալ։ Երրորդ՝ զի իցէ անարատ ի հոգի եւ մարմինն։ Չորրորդ՝ զի իցէ եպիսկոպոս։ Հինգերորդ՝ բանն որ ասէ. աստուածայն եւ երկնաւոր շնորհ։ Վեցերորդ՝ զգեստն եւ մեռոնն։ Արդ՝ յարարողութիւն օրհնելոյն՝ վեց ինչ հասարակ է երեք կարգացն. այսինքն քահանայապետին քահանային եեւ սարկաւագին։ Նախ՝ առաջի սեղանոյն մատուցումն։ Երկրորդ՝ ծունր դելն։ Երրորդ՝ ձեռնադրելն։ Չորրորդ՝ խաչատեսակ կնիքն։ Հինգերորդ՝ վերաճառութիւնն աստուածային եւ երկնաւոր շնորհ։ Վեցերորդ՝ ողջունելն ի կատարումն։ Իսկ առանձին եւ յատուկ՝ եպիսկոպոսին աւետարան դնելն ի վերայ գլխոյ՝ քահանային. եւ նորա երկու ոտիւք ծունր դնելն. սարկաւագին մի ոտամբ։ Որ նշանակեն սոքա թէ, մի քան զմի բարձր են աստիճանաւ։ Զի որպէս աւետարանն յինքն ժողովեալ ունի զամենայն կտակս, եւ կատարումն է նոցա. նոյնպէս եւ քահանայապետն յինքն ժողովեալ ուն զմաքրելն՝ զլուսաւորելն՝ եւ զկատարելն. եւ կատարումն է ամենայն աստիճանաւորացն։ Եւ որպէս աւետարանն ի յինքն գրեալ ունի զամենայն գործսն Քրիստոսի եւ զվարդապետութիւն. նոյնպէս քահանայապետին պարտ է յինքեան բերել զգործսն Քրիստոսի եւ զքարոզութիւնն. զի բանիւ ուսուսցէ զԱստուած այրին հանճարս եւ զիմաստս՝ եւ գործով ցուցանէ։ Իսկ որ ի վերայ գլխոյն ունի՝ իբրթէ անընդմիջաբար առնու զշնորհս եւ զիշխանութիւն ի Քրիստոսէ. որպէս առաջին դասք սերօբէից քերօբէից եւ աթոռոցն։ Եւ դարձեալ՝ իբրթէ ես գլուխ եմ ամենայն աստիճանաւորաց. եւ նախ յիս գայ շնորհն. եւ ինեւ ի ձեզ հեղու. ըստ այնմ. (որպէս իւղ զի իջանէ ի գլուխ եւ այլն։) Իսկ քահանային երկու ոտիւք ծունր կրկնելն. զի ունի երկու իշխանութիւն. այսինքն լուսաւորել եւ մաքրել։ Այլեւ առնու իշխանութիւն պատարագ մատուցանել. եւ դրոշմել. ուստի յայտի որ զձեզս մեռոնեն քահանային։ Իսկ սարկաւագին՝ մի ոտամբ ծունր դնելն. զի մին ունի իշխանութիւն. այսինքն, մաքրելոյ միայն։ Որեւ ուրարն եւ բազպանն ի մին կողմն ձախոյ՝ կիսակատա ունելով զլուծն եւ զգործն։ Իսկ թէ զի՞նչ նշանակեն սոքա։ Առաջին հասարակն ի սեղանն մերձիլ Գ դասուցն։ Սեղանն Յիսուս է որպէս ասացաւ. իսկ երեք դասքն մերձ սեղանոյն՝ որպէս աթոռքն քերօբէքն սերօբէքն շուրջ զԱստուծով։ Զի սարկաւագն որ է մաքրօղ՝ ի սերովբէն եւ ի դէմբ սուրբ հոգւոյն ակնարկէ։ Իսկ քահանայն ի քերովբէն եւ ի Քրիստոս։ Իսկ քահանայապետն՝ զաթոռոցնն եւ զհօր Աստուծոյ։ Իսկ ծունր դնելն՝ զբոլորովին կեանս եւ զկամս մեր. այսինքն է, զմարմին եւ զոգի ի հնզանդութիւն տալ Քրիստոսի։ Դարձեալ՝ ծունկն եւ ձեռքն եւ գլուխն յերկիր խոնարհեալ՝ ցուցանէ զամենայն ընթացս մեր եւ զգլուծ եւ զզգայարանս մատուցանել Քրիստոսի։ Դարձեալ՝ երեք կարգ են զորս նուիրեմք Քրիստոսի. մաքրելով, լուսաւորելով, եւ կատարելով։ Եւ որպէս մաքուր է գագաթն. նոյնպէս զհոգի եւ զմիտս մեր եւ զգայարանս սրբել խոստովանութեամբ եւ ապաշխարութեամբ։ Եւ որպէս սուրբ է սեղանն՝ եւ սուրբ է քահանայապէտն՝ եւ սուրբ է եւ երկնային շնորհք. նոյնպէս եւ զմեզ սրբութեամբ արժանիս կացուցանել։ Իսկ ձեռն դնելն՝ որպէս եւ Քրիստոս ձեռն եդ ի վերայ աշակերտացն եւ օրհնեաց զնոսա։ Նախ՝ նշանակէ զհայրական հովհանին իբր ի վերայ սիրելի որդւոյ։ Երկրորդ՝ ի թշնամեացն պարսպէ։ Երրորդ՝ զշնորհաց բաշխումն որ ի յաջոյն։ Չորրորդ՝ զզօրութիւնն որ ի ձեռցացն. ըստ այնմ, (ձեռն իմ ընկալցի զնա։) Հինգերորդ՝ զգործն սուրբ. զի ձեռն գործոյ է նշանակ։ Վեցերորդ՝ զաւանդն տայ ի նա. եւ խրատէ ուսանիլ եւ պահել։ Տես ասէ՝ զինչ առեր զգործ՝ զնոյն եւ պահեսցես. որպէս ես ընկալայ եւ քեզ աւանդեմ։ Այլ աստ գիտելի է՝ զի սարկաւագն ոչ աջ տալ. այլ միայն քահանայն եւ եպիսկոպոսն։ Եւ յայտ է ի չորից։ Նախզի՝ սարկաւագի ձեռն ոչ մեռոնի. այլ քահանային։ Երկրորդ՝ զի սպասաւոր է եւ ոչ կատարօղ գործոյն. այլ քահանայն կատարէ զաստուածագործութիւնս։ Երրորդ՝ զի սարկաւագն ոչ կարէ թողուլ զմեղս. այլ միայն քահանայն ունի իշխանութիւն արձակելոյ։ Չորրորդ՝ զի Թօմայի նախ աւանդեցաւ քահայութեան իշխանութիւն. եւ ապա այլ առաքեալքն խոնարհեալ գլխով համբուրեցն զաջն որ յաստուածացեալ մարմինն հպեցաւ։ Իսկ խաչատեսակ կատարումն հերաց գլխոյն՝ որ նշանակեցաւ ի հատումն հերացն Մելքիսեդեկի ի ձեռն Աբրահամու։ Նախ ցուցանէ հատանել զաւելորդ ցանկութիւնն ի չորս իրաց. այսինքն, ի զգայարանացն, եւ ի յիշողութեանցն, եւ ի կամացն։ Այլեւ ի բաց ընկենուլ զզանազան պատահումն մեղաց՝ որ լինի ի սատանայէ. զի հերն պատահումն է։ Երկրորդ՝ նշանակէ ընդ անմեղութեանն զոր ունի կուսութեամբ եւ այլովք՝ եւ զխաչ չարչարանացն յինքն բերել եւ համբերել. որպէս Քրիստոս զի ոչ արար մեղս. եւ ի վերջոյ չարչարանաց եւ խաչ համբերեաց։ Յաղագս որոյ եւ զանբիծս ասեն որ մեռելոյ է. իբրթէ մեռեալ են աշխարհի. զի կեցցեն ընդ Քրիստոսի։ Եւ այն զի ի գլուխն նկարի։ Նախ ցուցանէ զկամաւ հնազանդութիւն մեր անգործ մնացեալ մեղացն եւ խաչեալ. որպէս ինքն Քիստոս (հնազանդ եղեւ մահու չափ եւ մահու խաչի։) Երկրորդ՝ զի այսու քրիստոսատեսակ լինիմք. զի սովոր են պատկերագոծք ի գլուխն փրկչական խաչ նկարել. որ ցուցանէ նախ թէ՝ կատարումն ամենայն տնօրէնութեանն՝ խաչն եղեւ։ Երկրորդ թէ՝ խաչն է փառք փրկչին մերոյ. ըստ այնմ, (չեւ էր հոգի՝ զի Յիսուս չեւ էր փառաւորեալ. ) այսինքն, խաչեալ։ Երրորդ թէ՝ քահանայ է եւ թագաւոր Քրիստոս. վասն այն ընդ թագին խաչ նկարի։ Չորրորդ՝ զի կամաւ հնազանդեցաւ խաչ եւ չարչարանաց. վասն այն ի գլուխն է նկարեալ։ Հինգերորդ՝ փշեղէ պսակն որ ի խաչին ի գլուխ էր. այսպէս եւ քահանայն քրիստոսատեսակ. զոր ցուցանէ բոլոր հերն եւ հատումն խաչատեսակ։ Իսկ վերատեսակ։ Իսկ վերաճառութիւնն որ ասէ. աստուածային եւ երկնաւոր շնորհ երեք անգամ ձայնիւ. եւ մինն ի թիւ։ Եւ յորժամ ձայնիւ երգեն, քահանայապետն զդէմս յարեւելս առնէ. եւ նուիրեալքն յարեւմուտս ի քահանայապետն։ Եւ յորժամ իթիւ կարդայ, նւիրեալքն դառնան յարեւելս. եւ քահանայապետն յարեւմուտս ի դէմս նոց ձեռն դնելով տայ զիշխանութիւն եւ զշնորհս։ Նախ ցուցանէ թէ տուօղն իշխանութեանց հոգին սուրբ է. ուստի հայցէ զշնորհս։ Այլ եպիսկոպոսն սպասաւորէ եւ միջնորդ. որպէս խողովակն առնու զջուրն յաղբերէն՝ եւ անցուցանէ ի մեզ։ Դարձեալ՝ ցուցանէ թէ ընտրեալն եւ կոչեալն Աստուծոյ է եւ ոչ մարդոյ. այնմ, (որ յառաջ քան զլինիլն աշխարհի ընտրեաց եւ կոչեաց եւ արդարացոյց որպէս գրէ առաքեալն։) Եւ յայտ է ի չորից օրինակաց։ Նախ զի՝ Մովսէս ոչ է Աստուած զԱհարօն ի քահանայութիւն, մինչ յԱստուծոյ եղեւ հրաման թէ, (առցես զԱհարօն եղբայր քո առ խորանն վկայութեան. եւ օծցես ի քահայս։) Նմանապէս եւ Տէր մեր Քրիստոս՝ (ոչ անձին շուք եռ, այլ որ խօսեցաւն առ նա հայր թէ, դու ես քահանայ յաւիտեան։) Եւ դարձեալ՝ որ ետ իշխանութիւն առաքելոցն քահանայութեան՝ ի հոգին սուրբ վերագրէր զկատարումն։ (Դուք մկրտեսջիք ասէ հոգւովն սրբով. եւ նստարուք ի քաղաքիդ, մինչեւ առնուցուք զզօրութիւն եւ զաւետիս հօր որ է հոգին սուրբ։) Նոյնպէս եւ գլուխ առաքելոցն Պետրոս՝ ոչ իւրով իշխանութեամբ կարգեաց զՄատաթիա ի թիւ երկոտասանիցն. այլ երկիւղիւ հայցէր յԱստուծոյ վիճակաւ. այսինքն, աստուածային յայտնութեամբն։ Զի վիճակն ոչ այլ ինչ է, այլ աստուածային յայտնութիւն. որ ազդեաց յառաքեալսն զՄատաթին կարգել ի վիճակն յոր անկաւ Յուդա. եւ ել Մատաթիա ի նոյն կարգն եւ ի թիւ երկոտասանիցն։ Սոքա ամենեքեան ցուցանեն թէ՝ ոչ է եպիսկոպոսն ըստ իւրոց կամացն ընտրօղ զոր կամի. (այլ զոր Տէր կամի եւ ընտրէ։) Վասն այն ասէ. աստուածային եւ երկնաւոր շնորհն կոչէ զքեզ։ Իսկ թէ ոք զանարժանս վասն արծաթոյ ընտրեսցէ, այնպէս է, որպէս թէ ոք կամացն Աստուծոյ հակառակ է. եւ զոր հոգին սուրբ ընտրեաց՝ նա խոտէ. եւ զոր խոտեաց, նա ընտրէ։ Այլեւ (խոտան են այնոքիկ՝ ոյք ընտրեալ են արծաթով։) Եւ որ ձեռնադրէ զանարժանս՝ կցորդ լինի յանցանաց նոցա. որպէս ասէ առաքեալն. (ձեռս վաղվաղակի յուրուք վերայ մի դնիցես եւ այլն։) Իսկ սուրբ ողջոյնն ի կատարումն քահանայապետին եւ քահանայիցն՝ նախ նշանակէ որ այս անուն նուիրեալս կոչմամբ Աստուծոյ սրբեցաւ. եւ պատկերն Աստուծոյ գեգեցկացաւ ի նմա։ Վասն որոյ սիրելի է մեզ ամենեցուն եւ ողջունելի։ Երկրորդ՝ զի համակարգ եղեւ մեզ եւ հաւասար։ Երրորդ՝ զի զօրութեամբն Աստուծոյ յաղթեաց հակառակորդին. եւ զինուոր եղեւ Քրիստոսի. վասն որոյ բարձրացուցանեմք եւ պատուեմք. որպէս զյաղթօղ ըմբշտամարտս եւ զնհատակս։ Դարձեալ՝ զուրախութիւն սրտից մերոց նշանակէ սուրբ ողջոյնն. եւ զմիաւորութիւն հոգւոց մերոց առ միմեանս եղբայրական սիրով։ Եւ արդ եղբարք՝ տեսէք եւ ի միտ առէք թէ, որպիսի գործոյ լինիք սպասաւոր. զի աստուածագորրծութիւն աւանդի ձեզ. եւ Աստուած հուր ծախիչէ. պարտ է ունելեօք ըմբռել զհուրն. եւ ո՞ր է ունելիք. այսինքն, սրբութիւն։ Զի Աստուած սուրբ է. եւ սրբութեամբ արժանաւորիմք սրբոյն. զի սուրբն՝ յանսուրբ տեղւոջ ոչ բնակի։ Եւ հոգին սուրբ փախչի ի նենգութենէ մեղաց. տեսէք զի միջնորդ լինիք Աստուծոյ եւ մարդկան։ Պարտ է ձեզ հաշտ լինել ընդ Աստուած. եւ ապա զԱստուած հաշտեցուցանել ընդ մարդկան. հրեշտակք էք Աստուծոյ առ մարդիկ. նման եղերուք բարի հրեշտակաց. եւ ոչ չարին սատանայի։ Ճրագ էք վառեալք ի տան Աստուծոյ. մի ծուլութեամբ եւ ախտիւք շիջուցանէք զլապտերս հոգւոց ձերոց. զի մի ընդդդ յիմար կուսից արտաքոյ մնայք յառագաստէ փեսային։ Այլ արթնութեամբ եւ արիութեամբ ընդ իմսստուն կուսանացն՝ արժան լիցուք երկնաւոր հարսանեացն։ Աղէք նեխեալ մարմնոց ժողովրդեանն. մի գիջութեան սրտիւք անհամիցիք եւ ընկեցեալ արտաքս կոխան լինիցիք ի մարդկանէ։ Դէտ էք կարգեալ տանն Աստուծոյ. յոր ժամ տեսանիցէք զսուրն եկեալ՝ զգուշացուցէք զժողովուրդն. զի մի զարիւն նոցա ի ձեռաց ձերոց խնդրեսցէ Աստուած։ Հովիւ էք բանաւոր հօտին Քրիստոսի. մի միայն զկիթնն առնոյք եւ զասրն. եւ զոչխարացն անփոյթ առնէք. այլ բարեպէս հովւեցէք յարօտ կերակրոյ. եւ ի ջուր հանգստեան սնուցէք առաջնորդելով յեկեղեցիս։ Զկարղացեալս յօրէնս, եւ զկուրացեալս ի հաւատս, եւ զբորոտեալս ի մեղս, սրբեցէք եւ բժշկեցէք. եւ մխիթարութեան բանիւ տածեցէք։ Զի յետ աստեացս՝ յերկնաւոր փարախն առ քաջ հովւապետն ժողովեսջիքի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որ է օրհնեալ յաւիտեանս ամէն։