Գիրք քարոզութեան որ կոչի ամարան հատոր

Դարձեալ յայլմէ քարոզ վասն կարգի քահանայութեան. ի Բանն։ (Քահանայք Քո զգեցցին զարդարութիւն. եւ սուրբի Քո ցնծալով ցնծասցեն։) Սաղ. 131. 9. (Գլուխ ԽԱ. )

Վարդապետք ասեն թէ՝ պատշաճ է որ յեկեղեցի սուրբ՝ լինէր կարգ քահանայութեանն։ Եւ այս է պատճառն. զի երեք է հոգեւոր աստիճանն. այսինքն, բնութիւն. շնորհքն. եւ փառքն։ Բնութիւնն է աստիճան ներքին. եւ շնորքն միջին. եւ փառքն։ Բնութիւնն է աստիճան ներքին. եւ շնորհքն մջին. եւ փառքն վերին։ Վասն զի բնութիւն մարդկան՝ միջնորդութեամբ հրեշտակաց ելանէ ի փառսն վերին։ Այլ այժմ եկեղեցի սուրբ է ի միջին աստիճանն. այսինքն ի շնորհս հոգւոյն սրբոյ. վասն այն է ի մէջ բնութեան կենցաղոյս, եւ ի մէջ փառաց երկնաւորին։ Իսկ ի բնութիւնն՝ գտանի կարգ. քանզի երկնային մարմինքն՝ իշխեն ստորին մարմնոցս եւ լուսաւորեն զնոսա։ Այլ ի բնական մարմին մարդոյս՝ գտանի կարգ։ Զի գլխաւոր անդամքն՝ իշխեն այլոց անդամոցն. որպէս գլուխն սիրտն եւ լեարդն՝ իշխեն այլ անդամոցն. եւ ազգեն ի նոսա զբնական ջերմութիւնն եւ զշարժումն։ Նաեւ ի փառս արքայութեանն երկնից գտանի կարգ։ Զի անդ բազում են կարգք եւ աստիճանք հրեշտակաց եւ հրեշտակացելոց։ Ապա ուրեմն ճշմարիտ էր զի եւ յեկեղեցիս որ ի մէջն է բնութեան եւ փառաց՝ լինիցի կարգ. զի անկարգութիւնն յամենայն ուրեմք չար է. իսկ կարգաւորութիւնն բարի։ Այլեւ պարտ է զի ոչ մի կարգ լիցի յեկեղեցիս. այլ բազում կարգի։ Եւ այս վասն երեք պատճառի։ Նախզի՝ ընդարձակ լիցիի ճանապարհն որ հասանի մար ի ծառայութիւնն Աստուծոյ։ Զի թէ մին կարգ միայն էր, նեղ լինէր փրկութեան ճանապարհն. եւ ոչ ամենեքեան կարէին գնալ։ Երկրորդ՝ զի բնութիւն մարդոյս տկար է. վասն այն մինն միայն կարգն՝ ոչ կարէր կատարել զամենայն ծառայութիւնս Աստուծոյ. որպէս մարգարէն Մովսէս ոչ կարէր միայն զծանրութիւն ժողովրդեանն բառնալ՝ ընտրեաց ի նոցանէ եօթանասուն ծերս որք բարձին զծանրութիւն ժողովրդեանն։ Ապա ուրեմն ճշմարիտ էր զի զիցի յեկեղեցիս բազում կարգ։ Երրորդ՝ զի իմաստութիւնն Աստուծոյ յայտնեսցի. զի է գործ իմաստնոցն կարգաւորելն. զի արտաքին փրլիսոփայքն՝ ի կարգէ արարածոց ծանեան զիմաստութիւնն արարչին։ Եւ յորժամ դշխոյն հարաւոյ ետես զկարգաւորութիւն ծառայիցն Սողոմօնի, յիմարեցաւ եւ ասէ. մեծագոյն է իմստութիւն քո քան զոր ես լուեալ էի։ Եւ նշանակէ Սողոմօն զՔրիստոս. եւ դշխոյն հարաւոյ զեկեղեցիս հեթանոսաց. յորժամ տեսանէ զկարգ ծառայիցն Քրիստոսի, այսինքն զեօթն կարգս եկեղեցւոյ՝ զարմանայ եւ հիանայ յիմաստութիւնն Քրիստոսի։ Այլ ի մէջ եօթն կարգաց եկեղեցւոյ՝ վերին կարգն բարձրագոյն է քան զայլսն. այսինքն քահանայութիւն. որպէս եւ գրել է ի թագաւորութիւնս թէ՝ արար Սողոմօնն աթոռ փղոսկրեայ եւ ծածկեաց զնաա ոսկւով։ Եւ արար Զ աստիճան աթոռոյն. այսպէս Քրիստոս արար վեց աստիճան որ է վեց կարգ ներքին։ Եւ եդ ի վերայ նոցա աթոռ բարձրագոյն զեօթն կարգն որ է քահանայութիւնն։ Եւ պատեաց զնա ոսկւով. այսինքն արդարութեամբ եւ առաքինութեամբ. վասն այն ասէ Դաւիթ՝ (քահանայք քո զգեցցին զարդարութիւն։) Արդ՝ ի կարգէ քահանայութեանս ասելի է թէ՝ Քրիստոս երեք ազգ պատւով պատւեաց զքահանայս։ Առաջին՝ զի զգեցոյց նոցա զանազան զգեստ։ Երկրորդ՝ զի եդ զթագն իւր ի գլուխս նոցա։ Երրորդ՝ զի ի սեղանն իւր բազմեցոյց զնոսա։ Արդ՝ առաջին պատիւն՝ զի զարդարեաց զքահանայսն զանազան զգեստիւք որք են վեց ազգ։ Առաջին զգեստն է խոյրն. եւ նշանակէ բան ինչ հոգեւորպէս։ Նախ՝ ցուցանէ զզօրութիւն հոգեւոր. զի ծածկէ զթիկունսն՝ որով բառնայ զբեռն օրինացն Քրիստոսի։ Երկրորդ՝ ցուցանէ խոյն զծածկոյթն զայն՝ որով ծածկեցին հրէայքն զգլուխն Քրիստոսի. եւ հարկանէին ասելով. (մարգարէաց մեզ ո՞վ է որ եհարն զքեզ։) Եւ վասն այն զգեցուցանէ զխոյրն՝ զի անդ է հինգ զգայութիւնն։ Զի պարտ է քահանային որ պատարագէ՝ իբր զՔրիստոս լինի որ երթայ ի չարչարանս։ Խնուլ զաչս յարատ հայելոյ. եւ զլսելիս եւ զբերանն ի դատարկութեանց. ծածկելով զկուրծս ի վերայ սրտին, որ զբարին խորհրդն ժողովէ ի սիրտն։ Երկրորդ զգետն՝ է շապիկն։ Եւ այն ցուցանէ զսպիտակ հանդերձն՝ զոր զգեցոյց Հերովդէս Քրիստոսի վասն նախատանաց. նաեւ ցուցանէ զուրբ վարս՝ որ պարտ է քահանային նովաւ զգեստաւորիլ։ Եւ ի ժամ պատարագին պարտշաճին քահանայիցն սպիտակ հանդերձ. զի գործ քահանայիցն՝ է գործ հրեշտակաց. եւ աւետարանն յորժամ խօսի վասն հրեշտակաց հանդերձին, սպիտակ ցուցանէ զհանդերս նոցա. (տեսին զհրեշտակն զգեցեալ պատմուճան սպիտակ եւ զարհուրեցան։) Եւ ի գործս առաքելոցն ասէ. (ահաւասիկ արք երկու երեւեցան ի հանդերձս սպիտակս. ) վասն այն պարտ է զի քահանայի կենքն՝ սուրբ լիցի որպէս հրեշտակաց։ Երրորդ զգեստն՝ է գօտին. եւ ցուցանէ զխարազանն զայն՝ որով հարին զՔրիստոս կապեալ ընդ սեանն։ Դարձեալ ցուցանէ գօտին զսպումն գէջ ցանկութեան. եւ կրթիլ յողջախոհութեան եւ զգաստանալ. որպէս ասէ աւետարանն. (եղիցին գօտիք ձեր պնտեալ ընդ մէջս եւ ճրագունք լուցեալ։) Զի որ զմէջն գօտով ոչ պնտէ, ոչ ինչ կարէ դնել ի ծոցս իւր. այսպէս որ ոչ պահէ զողջախոհութիւն, ամենայն բարի գործքն հեղանին ի նմանէ։ Այլ աստ գիտել է՝ զի Եղիա ի հին օրէնսն պնտէր զմէջ իւր մաշկեղէն գօտւով. այլ ի նոր օրէնս՝ ունէր Քրիստոս գօտի ոսկեղէն։ Կրկին է զանազանութիւն ի մէջ Քրիստոսի եւ եղիայի այսպէս. զի գօտին Քրիստոսի ոսկեղէն էր. եւ գօտին Եղիայի մաշկեղէն։ Երկրորդ՝ զի գօտին Քրիստոսի առ ըստեամբն էր. եւ գօտին Եղիայի ընդ մէջն։ Արդ՝ Եղիայի գօտին ցուցանէ զողջախոհութիւն հին օրինաց քահանայիցն. զի նոքա վասն երկիւղի օրինացն էին ողջախոհ. այլ ի նոր օրէնս՝ զողջախոհութիւնն պահելի է ոչ վասն երկիւղի, այլ վասն սիրոյն Քրիստոսի. զի ոսկին զաստուածային սէրն նշանակէ։ Դարձել՝ հին օրէնքն զգործ պոռնկութեան արգելութիւնն. վասն գօտին Եղիայի ընդ մէջն էր։ Իսկ նոր օրէնս՝ զգործ շնութեանն եւ զցանկութեան սրտին արգելու. որպէս ասէ Տէրն. (որ հայի ի կին մարդ առ ի ցանկանալոյ՝ անդէն շնացաւ ընդ նմա ի սրտի իւրում։) Վասն այն գօտին Քրիստոսի էր ի վերայ ստեանցն՝ մերձ է ի սիրտն. որ ցուցանէ զցանկութիւն սրտին զսպել ի յինքեան։ Չորրորդ զգեստն է ձեռնուրարն եւ բազպանն. եւ այս ցուցանէ զկապանն որով կապեցին հրէայքն զձեռն Քրիստոսի յորժամ ըմբնեցին զՔրիստոս։ Նաեւ ցուցանէ զօրայս փնջեալ. այսինքն, զգործս բարիս ժողովեալ. վասն այն եդեալ է ի ձախոյ ձեռն՝ որ զկեանս զայս ցուցանէ. եւ բազկուրարն որ յերկու ձեռն՝ զի ի կեանս յայս պարտ է սեմանել զբարիս որ է ձախ. եւ ի հանդերձեալն հնձեալ որ է աջ։ Նախ ձեռնուրարն՝ ցուցանէ զմաքրումն ներելի մեղաց. զի նման է փոքրիկ վարշամակի որով մաքրեն. զի թէպէտ ի յահեակ կեանս կարեն ի բաց կալ ի մահացու մեղաց՝ այլ ոչ կրեն ի ներելի մեղաց. վասն այն պարտ է մաքրել զերեսս հոգւոյն ի ներելի մեղացն։ Հինգերորդ զգեստն՝ որ է ուրարն. որ ցուցանէ զկապանսն որովք կապեցին զՔրիստոս ընդ սիւնն։ Նաեւ ցուցանէ զլուծ պատւիրանացն Աստուծոյ՝ որ թեթեւ է եւ քաղցր. որպէս ասէ Քրիստոս. (լուծ իմ քաղցր է։) Վեցերրորդ զգեստն՝ է նափորտն. ցուցանէ զկարմիր քղամիթն Քրիստոսի, յորժամ տանէին ի չարչարանս։ Նաեւ ցուցանէ զաստուածային սէրն. զի որպէս նախորտն է վերին զգեստ եւ ծածկէ զամենայն. նոյնպէս սէրն Աստոծոյ ծածկէ զամենայն մեղս. որպէս ասէ առաքեալն. (սէր ծածկէ զբզմութիւն մեղաց։) Եւ որպէս նափորտն է ի վերայ ամենայն զգեստուցն. նոյնպէս սէրն ի վերայ ամենայն առաքինութեանց։ Եւ այս գիտելի է՝ զի զամենայն զգեստ զոր ունի վեց կարգն՝ որ ի վայր է քան զքահանայն, կարէ զգենուլ քահանայն. եւ կատարել զամենայն գործս նոցա։ Եւ այս ցուցանէ թէ՝ ամենայն առաքինութիւնք որք տարածեալեն ի ներքին կարգաւորսն՝ պարտ է զի ի քահանայն ժողովեսցի։ Յայսմանէ երեւի թէ՝ յոյժ պատուեաց Քրիստոս զքահանայսն. զի զգեցոյց նոցա զիւր հանդերձն։ Զի ամենայն զգեստ պատարագին՝ նշանակէ զամենայն զգեստ չարչարանացն Քրիստոսի։ Եւ ոմանք են որք անգիտութեամբ արհամարհեն զսուրբ զգեստ պատարագին. զոր ի հին օրէնսն հրամանաւն զզգստաւորէին. եւ ապա պատարագ մատուցանէին. որպէս Ահարօն եւ որդիքն իւր. Զի թէ վասն պատարագելոյ զանբան անասունսն այնպէս պարտ էր զարդարիլ զգեստիւք. քանի՞ առաւել պարտ է զարդարիլ որ պատարագ է զգառն Աստուծոյ որ բառնայ զմեղս աշխարհի։ Վասն որոյ ասէ Դաւիթ. (քահանայք քո զգեցցին զարդարութիւն։) Այս առաջին պատիւն որով պատուեաց Քրիստոս զքահանայսն։ Երկրորդ պատիւն՝ դնելով զթագն ի գլուխ նոցա. որպէս եդաւ ի գլուխն Քրիստոսի պսակ ի փշոց նշան թագաւորութեան։ Այսպէս եւ քահանյն ունի պսակ ի գլուխս իւր. այսինքն, զի մաքրեն զգլուխն. եւ կազմեն զհերս իբրեւ զթագ բոլոր։ Զ ծառայելն Քրիստոսի՝ թագաւորութիւն է. եւ կատարեալ խաչաձեւ. զի խաչակից եղեւ Քրիստոսի։ Եւ թագս այս բոլոր՝ պատշաճի քահանային վասն չորս պատճառի։ Նախզի՝ ասեն իմաստունք թէ՝ բոլոր ձեւ գեղեցիկ է քան զամենայն ձեւս. եւ քահանային պարտ է ունիլ զգեղեցիկ վարս քան զաշխարհանս։ Երկրորդ՝ զի ընդարձակ է բոլորն. եւ բազում ինչ պարունակէ յինքեան. եւ պարտ է զի ընդարձակ լից սիրտ քահանային լցեալ սիրով. զի ոչ միայնն սիրեն զսիրելիսն, այլեւ զթշնամիս։ Երրորդ՝ զի սրբագոյն է բոլորն. զի ոչ ունի անկիւն ուրթաքիցէ աղտ ինչ։ Նոյնպէս եւ հոգի քահանային լիցի սուրբ ի մեղաց՝ որ ոչ ունիցի անկիւն խորամանկութեան կամ նախանձու, ուր թաքչի աղտեղութիւն մեղաց։ Չորրորդ՝ զի պարզ է քան զայլ ձեւս. զի այլ ձեւք ի բազում գծից են բաղկացեալ. այլ բոլոր ձեւն՝ ի միոյ գծոյ. եւ ոչ ունի սկիզբն եւ կաատարած. այլ կատարեալ է. Վան այ աշխարհիս ի յայս ձեւս եղեւ եդեալ. որպէս չորս տարերքն. եւ աստեղք. եւ երկինքն. այսպէս պարտ է զի լիցի միտք քահանային պարզագոյն եւ միամիտ իբրեւ զաղաւնի։ Նաեւ սպասաւորեն Աստուած՝ որ է անսկիզբն եւ անվախճան. եւ վասն բոլոր ամենայն աշխարհի բարեխօսեն առ Աստուած. վասն այն հերցն է որպէս թագ բոլորեալ։ Դարձեալ՝ ասէ առաքեալն. (գէսք՝ փոխանակ զգեստու տուեալեն. ) վասնն որոյ պարտ է զի սպասաւորք եկեղեցւոյ՝ մաքրեսցեն զգագաթս իւրեանց բոլորաձեւ որպէս թագ։ Զայն նշանակէ՝ զի բաց եւ առանց ծածկութիւն լիցին սիրտք նոցա առաջի Աստուծոյ։ Այլեւ հերն նշանակէ զմեծութիւն եւ զինչս աշխարհի. որպէս երկայն հերն ծածկէ զզգայութիւնս զտեսանելիս եւ զլսելիս, եւ խափանածէ գործոց նոցա. նոյնպէս որ սիրէ զմեծութիւն եւ զինչս աշխարհի ծածկի միտք նորա ի զբաղումն աշխարհիս. եւ ոչ կարէ տեսանել զփառս հանդերձելոյն. կամ լսել զբանն Աստուծոյ. կամ ճաշակել զքաղցրութիւն աստուծային պատւիրանացն։ Եւ որպէս թանձր ունի զմազն ի գլուխն՝ խիստ ցաւի գլուխն. զի մազն զշոգլի գլխոյն արգիլէ եւ ի դուրս չելանէ։ Նոյնպէս որ միտքն զբազեալ է ի հոգւ աշխարհիս՝ բազում լինի ցաւ նորա. եւ յամենայն ժամ երկնչի ի գողոց եւ յաւազակաց. Իսկ որ չունի ինչս՝ ոչ ունի ցաւ եւ ոչ երկիւղ։ Վասն այն պարտ է քահանային սրբել զգագաթն. եւ հարթել զհերն բոլորաձեւ նման թագին Քրիստոսի՝ որ եդաւ պսակ ի գլուխն իւր։ Յայսմանէ յայտ է՝ զի յոյժ պատւեաց Քրիստոսի զքահանայս, որ զգեցոյց նոցա զիւր հանդերձն. եւ եդ ի գլուխ նոցա զպսակն իւր։ Երրորդ պատիւ զոր առնէ Քրիստոս քահանայիցն այն է, զի է սեղանն իւր բազմեցուցնէ. որ է սեղան հրեշտակաց. որպէս ասէ սաղմոսն. (զհաց հրեշտակաց կերին մարդիկ։) Եւ ոչ միայն բազմեցուցանէ զնոսա ի սեղանս հրեշտակաց, այլ եւս առաւել պատւէ զնոսա քան զհրեշտակս։ Զ թէպէտ հրեշտակք բազմին ի սեղանս յայս, եւ ուտեն զհացնն կենաց իմանալաբար. զի ուրախան ի խորհուրդ պատարագին. այլ ոչ է տուեալ հրեշտակաց կարողութիւն որք զպատարագ զայս մատուցանեն. եւ փոխեն զհացն եւ գինին ի մարմին եւ յարիւն Քրիստոսի։ Նախ զայս կարողութիւնս՝ ոչ է տուեալ թագաւորաց եւ իշխանաց. նա հապետաց կամ մարգարէից. բայց միայն քահանայից։ Եւ թէպէտ մեծ պատիւ է մարդոյ ուտել ի սեղան թագաւորին, թէպէտ ի յետին բազմելոցն իցէ, այլ առաւել պատուաւոր է մերձ առ թագաւորն նստիլ անընդմիջաբար։ Իսկ քահանայն նստի ի սեղանն Քրիստոսի մերձ առ Աստուած անընդմիջաբար. որպէս սաղմոսն. (մտից առաջի սեղանոյ Աստուծոյ։) Վասն այն պարտ է զի քահանայն որ նստի մերձ առ Աստուած ի սեղանն Քրիստոսի՝ առաւել սուրբ լինիցի. եւ լուսաւորեսցէ զձեռս իւր ի մեղաց խոստովանութեամբ. որպէս ասէ գիրն ղեւտացւոց. (քահանայք որք մատուցնեն պատարագ Աստուծոյ իւրեանց, պարտ է զի սուրբ լինիցին։) Եւ այս վասն չորս պատճառի։ Առաջին՝ զի քահանայքն շօշափեն ձեռօք իւրեանց զմարմին Քրիստոսի ի վերայ սեղանոյն՝ յորմէ դողան հրեշտակ. վասն որոյ պարտ է սուրբ լինիլ քահանայից։ Զոր օրինակ՝ ի հինն տապանակն Աստուծոյ այն զի կրէր յինքն զոսկի սափորն լի մանանաւն ներքոյ եւ արտաքոյ պատեալ ոսկւովն։ Սափորն ոսկի լի մանանայիւ՝ է մարմինն Քրիստոսի լի աստուածաբանութեամբ։ Եւ քահանայն որ բառնայ զնա ի ձեռս իւր՝ նմանէ է տապանակին Աստուծոյ. Վասն այն պարտ է զի պատեալ լինի ներքոյ եւ արտաքոյ ոսկւով. ներքոյ աստուածային սիրովն. եւ արտաքոյ ընկերին սիրովն։ Դարձեալ՝ ի ներքուստ հոգւոյն ողջախոհութեամբն. եւ արտաքոյ մարմնոյն ողջախոհութեամբն։ Երկրորդ՝ զի քահանայն սպասաւոր եւ մատռուակ է երկնաւոր թագաւորին. այլ սպասաւորք թագաւորաց երկրի՝ յորժամ մատուցանեն խորտիկս եւ գինի բաժակաւ, թէ ձեռն նորա աղտեղեալ լինի, յորժ ամաչէ ի թագաւորէն։ Նոյնպէս որ պատարագէ զմարմին եւ զարիւն գառինն Աստուծոյ ի տեսակ հացի եւ ի տեսակ գինւոյ՝ մատուցանէ առաջի հօր Աստուծոյ։ Վասն այն թէ ձեռն նորա աղտեղեալ լինի մեղօք՝ մեծ ամօթ կրէ առաջի Աստուծոյ եւ հրեշտակաց նորա։ Վասն այն քահանայն յորժամ մատչի իմատուցումն պատարագին՝ նախ լուանայ զմատունս իւր ջրով ասելով. (լուացից սրբութեամբ զձեռս իմ եւ շուրջ եղէց զսեցանով քով։) Զի ցուցցէ թէ, եւ ի փոշետեսակ մեղացն պարտ է սրբիլ։ Երրորդ պատճառ՝ զի թէպէտ որք ուտեն ի սեղան թագաւորին՝ պարտ է նոցա սուրբ ձեռս ունիլ՝ որք ընդ թագաւորին ուտել ի միում պնակի։ Արդ՝ պատարագօղ քահանայն՝ ի մի սկաւառակի եւ միով բաժակաւ ուտել եւ ըմպէ ընդ Քրիստոս. որպէս եկեր ինքն ի վերնատունն ընդ աշակերտսն. վասն այն պարտ է սուրբ լինիլ ձեռօք ի գործոյ մերաց։ Վասն այն Մովսէս լուացարան կազմեաց ի հայելեաց կանանց. զի անդ լուանային քահանայքն զձեռս եւ զոտս. եւ հայէին ի հայելւոջ եւ սրբէին զաղտս ի մտացն. եւ ապա մտանէինն պատարագ մատուցանել։ Լուցարանս այս՝ նշանակէ զխորհուրդ խոստովանութեան. զի անդ պարտ է հայիլ եւ տեսանել զարատս իւր, եւ ջրով արտասւացն լուանալ զմեղս։ Եւ ապա մատուցանել պատարագ զմարմինն եւ զարիւնն Քրիստոսի։ Չորրորդ՝ զի ամենայն գործք քահանային՝ աստուածագործութիւն է. որպէս պատարագաւն առնէ զհացն եւ զգինին մարմին եւ արիւն Աստուծոյ։ Նոյնպէս մկրտութեամբն զորդիս մարդկան՝ առնէ որդիս Աստուծոյ. այսպէս եւ զթողութիւն մեղաց շնորհէ. եւ Աստուծոյ միայն է թողուլ զմեղս ասէ աւետարանն։ Այսպէս զօրտար այր եւ կին պսակելովն՝ առնէ մի մարմին. եւ այս եւս Աստոծոյ գործ է. ըստ այնմ, (զոր Աստուած զուգեց՝ մարդ մի մեկնեսցէ։) Արդ՝ այսպէս ամենայն գործ քահանային՝ գործ Աստուծոյ է. վասն պարտ է աստուածանալ՝ եւ ապա յԱստուած մերձենալ եւ զգործս Աստուծոյ կատարել. եւ աստուածանալ սրբութեամբ սրտի. անմեղութեամբ հոգւոյ. ճշմարտախօս լեզւով. անկեղծ սիրով. եւ բարի գործով. Եւ զայլ ամենայն բարեգործութեան մասունս մարդկային առաքինութեան եւ աստուածային յինքեանս բերելով, կարէ լինիլ ըստ կարողութեան իւրում նմանօղ Աստուծոյ։ Այլեւ գթալ ի վերայ ժողովրդեանն որպէս հայր ի վերայ որդւոց. եւ Աստուած գթայ յարարածս. Եւ որպէս հովիւ քաջ՝ դնէ զանձն իւր ի վերայ հօտին Քրիստոսի այնպէս, թէ համարս վասն ժողովրդենն եւ բանաւոր հօտին Քրիստոսի։ Որով եւ ընդ քաջ հովուապետին Քրիստոսի։ Որով եւ ընդ քաջ հովուապետին Քրիստոսի՝ դասեսցի ի դասս աջակողմեանն ասելով. (ահաւասիկ ես եւ մանկունք իմ զոր ետոր ինձ Աստուած։)

Եւ լսիցէ զձայնն երկնաւոր թէ, (ծա՛ռայ բարի եւ հաւատարիմ՝ մո՛ւտ իւրախութիւն Տեառն քոյ. ) ի փառս Ամենասուրբ Երրորդութեանն յաւիտեանս յաւիտենից ամէն։

Նորին վասն Քահանայից. ի Բան մարգարէին։ (Շրթունք քահանային զգուշասցին գիտութեան եւ օրենք խնդրեսցին ի բերանոյ Նրա. զի հրեշտակ Տէրն ամենակալ է։) Մաղաք. 2. 7. (Գլուխ. ԽԲ)

Նախ եւ առաջին այսպէս պարտ է իմանալ զբանս։ Զի յորժամ ներտրամադրել բանն ընդ խռչափողն ի բերանն՝ պարտ է շրթումք արագիլեր. եւ գիտութեամբ եւ իմաստութեամբ զարդարել եւ ապա խօսիլ։ Երկրորդ՝ զի նախ ինքն գիտասցէ եւ իմասցի. եւ ապա խօսեսցի առ այլս։ Երրորդ՝ զի շրթունք հոգւոյ նորա՝ այսինքն, իմացումն եւ միտքն՝ զգուշանայ գիտութեան եւ իմաստութեան յինքն ընդունիլ. վասն որոյ էրէց կոչի. այսինքն, իմաստութեամբ եւ բարի գործօք մեծացեալ։ Չորրորդ՝ գիտութիւն եւ իմաստութիւն հօր՝ է որդին միածին. եւ պարտ է զգուշութեամբ պահել առ ինքն քահանային. զի մի փոխիցէ յանարժան գործոց նորա. զի անիծանելն ընդ վայր եւ բամբասելն՝ եւ յիշոցն եւ մատնելն զոք՝ եւ սուտ խօսիլն եւ այլն՝ փախուցանէ եւ հեռացուցանէ՝ զՔրիստոս ի մէնջ. զի յանձն չար արւեստ՝ իմաստութիւն Աստուծոյ ոչ բնակի։ (եւ հոգին սուրբ փախչի ի նենգութենէ եւ ի մարմնոյ վարեցելոյ մեղօք ասէ Սողոմօն։) Հինգերորդ՝ զի միտք քահանային՝ զգուշանայ շրթանց ժողորդեանն գիտել եւ ճանաչել զմեղս նոցա. զի կարասցէ բժշկել զնոսա ի վերաց անտի։ Վեցերորդ՝ զի մի շրթամբք ընթերցցի զգիրս. կամ շրթամբք միայն աղօթեսցէ կամ սաղմոսեսցէ. այլ գիտութեամբ եւ մտօք. ըստ առաքելոյն՝ (սաղմոս ասացից մտօք. սաղմոս ասացից հոգւով. սաղմոս ասացից եւ ի միտ առից. ) զի թէ որ աղօթէ ոչ գիտէ, եւ ոչ Աստուած գիտէ կամ կատարէ զխնդիրն։ Եօթներորդ՝ զի զգուշասցի շրթամբ աղօթից եւ պահոց. եւ գիտասցէ՝ զի սոքօք հալածին եւ հերքին դեւքն, եւ ներգործութիւնք նոցա ի նմանէ, որպէս ասէր Տէրն. (այս ազգ ոչ իւրք ելանէ, եթէ ոչ աղօթիւք եւ պահօք։) Ութներորդ՝ զգուշասցի շրթումբք յամենայն վնասակար բանից՝ եւ յանմաքուր՝ եւ յանմաքուր կերակրոց. զոր չէ արժան կերակրիլ քահանայիցն ի խոզենւոյ ըստ կանոնաց հարցն. եւ ի գազանաբեկէ եւ ի զոհելոյ այլազգեաց եւ ի հեղձուցելոյ. եւ գիտասցէ զարժանաւորութիւն իւր. եւ ապա մերձեսցի ի մարմին եւ յորիւն Տեառն. զի մի կրկին անգամ ի խաչ հանիցէ զՔրիստոս ի դատապարտութիւն անձին իւրոյ։ Այլեւ զգուշասցի շրթամբքն եւ մտօքն՝ մի առնել ծայրաքաղ զսաղմոսն. զի առնու սատանայ զմնացորդ սաղմոսի նորա. եւ ի կատարածի մտանէ ընդ նա ի դատաստան առաջի Աստուծոյ ասելով թէ, զմեզ վաս մի անգամ լռելոյ յօրհնաբանութեացն մերժեցեր եւ մերկացուցեր ի փառաց մերոց. տես զպատկերս քո թէ որքան գողացեալ է եւ պակասասցեալ յօրհնութեանց քոց. եւ այու ամօթ բերեմք Քրիստոսի. եւ ամօթով հալածիմք ի Տեառնէ։ Իսկ ասելն (օրէնք պահանջեսցին ի բերանոյ նորա։) Նախ զի՝ բանք քահանային զոր խօսի՝ օրինւոր լինի եւ ոչ անօրէն. դատարկաբանել՝ խեղկատակել՝ եւ այլ սոյնպիսիք. որպէս ասէ Սողոմօն. (զճշմարտութիւն խոկասցէ կոկորդ իմ։) Երկրորդ՝ զի զինչ օրէնն եւ աւետարանն հրամայէ, զայն խնդրէ Աստուած ի բերանոյ քահանայից. եւ պարտէ զգուշանալ՝ զի մի լւիցէ թէ, (ի բերանոյ քումմէ դատեցից զքեզ ծառայ չար։) Երրորդ՝ զի պարտ է այնպէս խօսիլ քահանային յարաժամ, զի օրէնս եւ կանոնս կարգէսցէ ժողովրդեանն. եւ մի լիցի պատճառ բամբասանաց եւ գայթակղութեան. (զի վայ ասէ Տէրն որ գայթակղեցուցանէ զմի ի փոքրկանց։) Չորրորդ՝ զի քահանայն իւր բերանովն ուսուսցէ ժողովրդեանն զբան օրինացն եւ զուղղափառ հաւատս. զխորսովանութիւն եւ զայլն. զի սոքօք լուսաւորեալ վարժեսցին ժողովուրդքն ի հաճոյսն Աստուծոյ։ Յետ որոց ասէ թէ (հրեշտակ Աստուծոյ ամենակալի է։) Եւ նմանի քահանայն հրեշտակի ըստ բազու եղանակի։ Նախզի՝ հրեշտակն բարձր է տեղեաւ. եւ քահանայն բարձր է պատւով եւ աստիճանաւ։ Երկրորդ՝ զի առաջին կարգապետութիւնքն։ Աթոռք՝ Սերօբէք՝ եւ Քերօբէք՝ համապատիւ են. այսինքն, աթոռքն՝ ի դէմս հօր. սերօբէքն ի դէմս որդւոյ, եւ քերօբէքն ի դէմս հոգւոյն սրբոյ։ Այսպէս քահանայն եպիսկոպոսն եւ կաթուղիկոսն համապատիւք են ի պատարագելն. զի պատարագօղ քահանային Տէր ասի. կաթուղիկոսն ի դէմս աթոռոցն եւ հօր. եւ եպիսկոպոսն ի դէմս սերօբէիցն եւ որդւոյ. քահանայն ի դէմս քեբօրէիցն եւ հոգւոյն սրբոյ։ Երրորդ՝ զի երեքեան նոքա անընդմիջաբար առնուն զիմաստն Աստուծոյ. այսպէս եւ այս երեքեան դասքս՝ անընդմիջբար առնուն զշնորհն եւ զիմաստութիւն յԱստուծոյ. վասն որոյ երեք են. այսինքն, սարգաւագն դպիրն եւ այլն։ Չորրորդ՝ զի անմարմին են եւ անտես ի մէնջ. այսպէս քահանային պարտ է ի մարմինի անմարմին լինիլ. զ տեսցեն ի նա բիծ եւ արատ ինչ. ըստ այնմ, (հայեսցի ի նա ակն անգեղ։) Հինգերորդ՝ զի անմահ են կենդանութեամբ. այսպէս պարտ է քահանային անմահ լինիլ հոգւով ի գործս բարիս. եւ ոչ մեռանիլ մեղօք. ըստ իմաստասիրացն՝ (ոչ է քեզ մահ մահկանացու, այլ անմահ չար է։) Վեցերորդ՝ զի անկիրք են եւ անկարօտ հրեշտակք, այսպէս քահանային պարտ է անկիրք լինիլ ի մեղաց եւ անկարօտ յաշխարհական ընչից։ Եօթներորդ՝ զի որպէս զհուր վերնաթաց են դիտաւորութեամբ առ Աստուած. ըստ այնմ, (ո՞ արար զհրեշտակս իւր յոգիս. եւ զպաշտօնեայս իւր ի հուր կիզելոյ։) Այսպէս քահանային պարտ է (զվերինն խոկալ եւ խորհիլ, ուր Քրիստոս նստի ընդաջմէ Աստուած ըստ առաքելոյն. ) եւ մի զերկրաւորս։ Ութներորդ՝ զի անդադար են ի փառաբանութիւնն Աստուծոյ. այսպէս քահանային պարտ է միշտ լինիլ ի յօրհնութիւնն Աստուծոյ. յաղօթել՝ յուսանիլ՝ յուսուցանել. որպէս ասէ Դաւիթ. (օրհնեցից զՏէր յամենայն ժամ։) Իններորդ՝ զի միշտ լոյս են նոքա. որպէս ասէ երգն. (ի լուսոյ արարեր զհրեշտակս։) Այսպէս պարտ է քահանային լոյս լինիլ մտօք եւ իմաստուն. եւ ապա լուսաւորել զժողովուրդն. զի տգէտ քահանայն՝ կոյր է եւ զաչացու. եւ Տէրն ասէ. (կոյր կուրի յորժամ առաջնորդէ՝ սխալի. եւ երկոքինն ի խորխորատ անկանին։) Տասներորդ՝ զ անապական են բնութեամբ. եւ քահանային պարտ է անարատ եւ անապական վարս ստանալ. որ է սրբութիւն. արդարութիւն. մաքրութիւն. խոհեմութիւն եւ այլն. զի մի ապականեսցի հոգի նորա աղտեցի գործօք. զի մի լիցի աղ անպիտան, եւ արտաքս ընկեն լի եւ կոխան. եւ մի լսիցէ թէ, (լոյսդ որ ի քեզ է՝ խաւար է. խաւարն ո՞րչափ եւս։) Մետասաներորդ՝ զի հանապազ առնուն զիմաստսն եւ ոչ լրանալ. այլ եւս փափագին. այսպէս քահանային պարտ է միշտ կրթել զանձն յուսումն եւ յաստուածապաշտութիւն. որպէս ասէր առաքելն առ Տիմօթեոս թէ, (հանապազ միտ գիր ընթերցւածոց. եւ կրթեալ զանձն քո յաստուածապաշտութիւն։) Երկոտասաներորդ՝ զի պահապան եւ խնամածու կարգեցան յԱստուծոյ մարդկային ազգի։ Այսպէս քահանայն խնաւ տանի ժողովրդեանն. եւ պահէ յիմանալի գազանէն սատանայէ եւ ի գայլոց հերձւածողաց։ Երեքտասաներորդ՝ զի հրեշտակք զբարի արանց՝ զբարի գործսն մատուցանեն առաջի Աստուծոյ. եւ պարգեւաց արժանացուցանեն եւ ողորմութեան. որպէս զկուռնելիոսին. եւ զչարսն պատուհասեն. ըստ այնմ, (առաքեաց ի նոսա տանջանս ի ձեռն հրեշտակի չարի։) Այսպէս քահանային պարտ է զի վասն բարեացն աղօթէ. եւ տայ նոցա զմարմին եւ զարիւն Տեառն. եւ զչարսն եւ զանզեղջսն արտաքսէ յեկեղեցւոյ մինչեւ զղջասցին։ Չորեք տասաներորդ՝ զի կիզիչք եւ ջեռուցիչք են. այսպէս քահանայն պարտ է սրբութեամբ կիզել եւ սրբել եւ քաւել զեղս ժողովրդեանն. եւ իմաստութեամբ ջերմացուցանել զնոս ի սէրն աստուածային։ Հնգետասաներորդ՝ զի դժւարաշարժ են ի չարն. մանաւանդ թէ անշարժ. եւ մշտաշարժ ի բարին։ Այսպէս քահանային պարտ է ամենեւին անշարժ լինիլ ի չարն եւ ի մեղս. եւ մշտաշարժ առ բարին։ Վեշտասաներորդ՝ զի ըստ առաւել պարզութեան եւ նրբութեան որ ինչ է ի մին հրեշտակն՝ տեսանեն այլքն։ Նոյնպէս քահանայից չէ պարտ ծածկել զմեղս իւրեանց ի միմեանց. կա զխորհուրդս. կամ զբանն. այլ յայտնել խոստովանութեամբ. եւ զնոյնս ուսուցանել ժողովրդեանն. որպէս զի ուղիղ վարուք եւ ճշմարիտ հաւատով կացցուք յայսմ աշխարհի. եւ հանդերձեալ փառացն արժանի լիցուք ի Քրիստոս Յիսուս Տէր մեր. որ է օրհնեալ յաւիտեանս ամէն։ Հարց։ Վասն է՞ր այժմ դասք աբեղայից եւ կրօնաւորաց ասուիս զդենուն որ է ասէ ոչխարաց եւ գառանց. եւ ոչ կտաւիս որպէս ի հինն։ Պատ։ Նախզի՝ մինչդեռ չէր Աստուած ծնեալ եւ ի բնութիւնս խառնեալ, կտաւեա հրամայեաց առնել զգեստ քահանայական. իսկ յորժամ միացաւ եւ խառնեցաւ ընդ ծնանելի բնութեանս, եւ դառն անուանեցաւ, հրամայեաց զգգեստ քահանայիցն ի զգեստից գառանց առնել. եւ ապա պատարագել զգառն՝ որ բառնայ զմեղս աշխարհի։ Երկրորդ՝ զի տեսանելով զասւիս, իմասցուք թէ՝ զՔրիստոս եմք զգեցեալ. վասն զի գառն կոչեցաւ ի Յոհաննէ. եւ ասր՝ այս է զգեստ նորա. վասն որոյ անմեզ լիցուք որպէս գառն եւ մի մեղիցուք։ Երրորդ՝ զի խոշոր է ասրն եւ չարչարօղ. նաեւ քահանային պարտ է խոշոր եւ խիստ եւ նեղիչ վարս ստանալ. եւ մի հեշտանալ ծուլութեամբ։ Չորրորդ՝ զի բուրգն առաւել սրբի ի կեղտոյ ի լուանալն, եւ սրբէ զայլս։ Նոյնպէս պարտ է քահային առաւել սրբիլ ի մեղաց եւ սուրբ լինիլ. նաեւ սրբել զայլ ի մեղաց ամենայն բանիւ խրատու։ Հինգերորդ՝ զի անգայտ է. այսինքն, կակուղ եւ թոյլ է ասրն. նոյնպէս քահանային եւ կրօնաւորին՝ պարտ է հեզ եւ խոնարհ լինիլ եւ հանգիստ Աստուծոյ. ըստ առաքելոյն թէ, (յո՞ հանգեայց, եթէ ոչ ի հեղս եւ ի խոնարհս, եւ որք դողան ի բանից իմոց։) Վեցերորդ՝ զի ծածկոյթ եւ զգեստ է կենդանեաց. այսպէս քահանային պարտ է ծածկոյթ լինիլ ամենայն մեղաց ժողովրդեանն, եւ պահել յամենայն վնասակարաց. եւ մի յայտնել զմեղս ժողովրդեանն վասն նախանձու եւ կաշառաց։ Եօթներորդ՝ զի յամէ հատանի կարոցաւ. այսպէս քահանային զաւելորդս մեղացն օրստօրէ պարտ է հատանել եւ սրբել սրով բանին Աստուծոյ։ Ութներորդ՝ զի ասն բոյս է կենդանւոյ՝ եւ ինքն անկենդան. նոյնպէս քահանայն թէպէտ բուսեալ է ի կենդանի ծնողաց՝ պարտ է մեռուցանել զմարմինն եւ զախտ մեղացն. ըստ առաքելոյն. (սպանէք զանդամս ձեր զերկրաւորս։) Իններորդ՝ պարտ է անմեղ լինիլ որպէս գառն. եւ ապա պատարագել զՔրիստոս զդառն անարատ. զի զգեցեալ է զզգեստ նորա։ Տասներորդ՝ զ ասրն չոր է եւ ջերմն բնութեամբ. նմանապէս քահանայն՝ լիցի ցամաք եւ չոր ի գիջութենէ մարմնական ախտից եւ հեշտութեանց. եւ ջերմ ի սէրն Աստուծոյ եւ եղբարցն եւ աղօթիցն. եւ ապա կարասցէ արժանապէս պատարագել զգառն Քրիստոս։ Հարց։ Իսկ ի հինն վասն է՞ր հրայեաց կտաւիս լինիլ զպատմուճանն քահանայական։ Պատ։ Այս վասն բազում պատճառի։ Նախզի՝ անախտ ունի ծնունդ այսպէս քահանայն մի ծնցի յախտաւոր ծնունդ։ Եւ որ ծնցի՝ մի քահանայագործեսցէ. որպէս ասէր առ Մովսէս. (լոյծ զկօշիկս յոտից քոց։) Երկրորդ՝ զի անկենդան է եւ անզգայ. եւ քահանային պարտ է սպանել զանդամս երկրաւորս. զի ցանկայ հակառակ հոգւոյ։ Երրորդ՝ զի ի վեր արձակէ զբոյսն. եւ քահնային հրամայէ առաքեալն. (զվերինն խնդրել եւ խորհիլ. ուր Քրիստոս նստի ընդաջմէ Աստուծոյ. ) եւ մի զերկրաւորս։ Չորրորդ՝ ի բարձր դնէ զծաղիկն եւ զպտուղն. եւ քահանայից հրամայ է յերկինքս գանձել. (գանձեցէք ձեզ գանձս յերկինքս։) Հինգերորդ՝ պարարտ է պտուղն. եւ քահանայն պարարտասցի բազմապատիկ առքինութեամբ եւ գործովք բարեաց։ Վեցերորդ՝ նիւթ է լուսոյ. եւ քահանայն լուսաւորէ զինքն իմաստութեամբ. եւ զայլս քարոզութեամբ օրինացն Աստուծոյ. (որ լոյս տան աչաց ըստ մարգարէին։) Եօթներորդ՝ եւ չարչարելով լինի զգեստ. եւ քահանային պարտ է չարչարանօք մարմնոյ եւ մտաց լինիլ տաճար հոգւոյն սրբոյ՝ եւ շնորհաց նորին. ըստ այնմ, (որ քրիստոսեանցն են՝ զանձնս իւրեաց ի խաչ հանցեն կարեօք եւ ցանկութեամբ հանդերձ։) Ութներորդ՝ զի կերակրելի է պտուղն. եւ քահանայնն զոր բանիւ խրատու, եւ զոր գործօք բարեաց կերակրէ զժողովուրդն. զի լցցին բարութեամբ։ Իններորդ՝ բժշկական է ցաւոց. եւ քահանայն բժիշկ է հոգւոց մարդկան՝ որք հիւանդացեալ են զանազան մեղօք։ Տասներորդ՝ զի պատուական է կտաւն առ ամենայն մարդ՝ որ վուշ լինի. նոյնպէս պարտ է պատւական գործովք զարգարել զինքն՝ եւ սիրիլ ի բազմաց. եւ պատւական առ ամենեսեան. (զի տեսցեն զգործս ձեր բարիս՝ եւ փառաւորեսցեն զհայրն երկնաւոր։) Եւ զի ընկալաք զայս ի հնոցն ի զգեստ քահանայական պատարագին եւ այլն. իսկ զասրն ի հասարակաց եւ ի հանապազորդ զգեստ. զի ասաց Տէրն. (ոչ եկի լուծանել, այլ լնուլ. ) եւ առայս այսքան։ Հարց։ Զի՞նչ նշանակէ հոլանի հանդերձ ժառանգաւորաց եկեղեցւոյ։ Պատ։ Իշխանութեան է ցոյց գօտէլոծն լինիլ նոցա։ Եւ այս վասն վեց պատճի։ Նախզի՝ զանամօթ եւ զներկիւղ գոլն նոցա նշանակէ. որպէս թագաւորաց՝ որք ոչ երկն երկնչին կամ ամաչեն յումեքէ։ Երկրորդ՝ զարձակ եւ զհամարձակ եւ զանարգել հրամանն նոցա ցուցանէ առ նուաստագոյնսն. որպէս տէրանց առ ծառայս։ Երրորդ՝ զի ոչ ունին զկապ մարմնական իշխանութեանց, կամ հարկաց ի վերայ ինքնութեանցն. որպէս զիշխանց ի վերայ իշխեցելոց։ Չորրորդ՝ զի ոչ ունին զկապ եւ զերկիւղ ծառայական. այլ զորդիական սէր. որպէս ասէր Տէրն. (ոչ կոչեմ զձեզ ծառայս՝ այլ զձեզ կոչեցից բարեկամս. զի զամենայն ծանուցի ձեզ. ) եւ սոքա են որք կամին եւ սիրեն զՔրիստոս։ Հինգերորդ՝ ցուցանէ զաննխանձ եւ զընդարձակ բարս նոցա. որ անարգելաբար տան եւ բաշխեն զշնորհս եւ զիշխանութիւնս եւ զիմաստութիւնս միմեանց։ Վեցերորդ՝ ցուցանէ զառատ եւ զանպակաս պարգեւսն եւ շնորսն զորս ունին. եւ տան անարգել ոչ տալով կարծիս նուազութեան։ Հարց։ Զի՞նչ է ասելն ժառանգաւորք եկեղեցւոյ։ Պատ։ Նախզի՝ նոքա է ժառնգեն զմարմնական հաս եւ զիրաւունս եկեղեցւոյ, որ կարգեալ է ի հարցն սրբոց։ Երկրորդ՝ նոքա ժառանգեն զիշխնութիւն հոգեւոր որ յեկեղեցի։ Երրորդ՝ նոքա ժառանգեն զպատիւ եւ փառս ի ժողովրդոց։ Չորրորդ՝ նոքա ժառանգեն զպարգեւ եւ զշնորհսն Աստուծոյ իջեալ առ նոսա։ Հինգերորդ՝ նոքա ժառանգեն զվերին եկեղեցին որ է մայր ամենեցուն. եւ այս ըստ արժանաւորութիւն վարուց նոցա։ Հարց։ Վասն է՞ր գնաց Քրիստոս ի հարսանիսն։ Պատ։ Նախզի՝ յայտ արասցէ թէ, սա է որ գամուսնութիւն Ադամայ եւ այլոց նահապետացն օրհնեաց եւ աճեցոյց։ Երկրորդ՝ ի յամօթ այնոցիկ, որք պիղծ զօրինւոր ամուսնութիւն համարին։ Երրորդ՝ զի որպէս վասն յանցանացն առաջին անէծքն եղեն առ նախնիսն. նոյնպէս եւ նորն Ադամ յառաջին գործ սքանչելեացն օրհնեաց զամուսնութիւնս զայս. եւ յօրհնութիւն փոխեաց զառաջին անէծսն։ Հարց։ Վասն է՞ր արար զջուրն գինի։ Պատ։ Նախզի՝ փոխելով զջուրն ի գինին՝ եցոյց թէ, զցրտագոյն սէր աշխարհական ցանկութեանց փոխելոց էր ի ջերմութիւն աստուածային բաղձանացն իւրոց հրովն զորեկն արկանել յերկիր։ Երկրորդ՝ զի մարդիկ իբրեւ զջուր ցրտացեալ էին յաստուածցին սիրոյն. եւ ոչ շարժէին ի բարի գործս. ըստ այնմ, (որպէ զջուր մի եռացիս. ) իսկ Տէրն փոխելով զջուրն ի գինի՝ այսինքն, զի արբուսցէ զնոսա սիրով հոգւոյն. որպէս ասէին. (ո՞վ կարէ մեկնել զմեզ ի սիրոյն Քրիստոսի. նեղութիւ՞ն, թէ անձկութիւ՞ն, ոչ որ կանս եւ ոչ հանդերձեալն։) Երրորեդ՝ զի փոխելով զջուրն ի գինի. այսինքն, զերկրաւոր եւ զշնչաւոր իմաստութիւն՝ փոխեաց յերկնաւոր եւ ի հոգեւոր իմաստութեամբ։ Չորրորդ՝ ջուրն նշանակէ զհին օրէնսն որ Քրիստոսիւ լցաւ որ էր մարմնական. որպէս ինքն ասէր. (ոչ եկի լուծանել, այլ լնուլ. ) այլեւ ասէր. (լցէք մինչեւ ի վեր. ) եւ գալստեամբն Քրիստոսի փոխեցաւ ի հոգեւոր աւետարանս։ Հինգերորդ՝ զի գոյնն ջրոյ երեւէր. եւ բնութիւնն եւ համն փոխեցաւ ի գինի. զի ցուցցէ թէ, առեալն ի Տէառն մարդն՝ մնաց թանձրութեամբն եւ գունովն. բայց բնութիւնն աստուածացաւ միաւորելովն ընդ Աստուած ոչ կորուսեալ զմիմեանս կամ շփոթեալ. այլ միաւորեալ անբաժանելի։ Վեցերորդ՝ զանհնազանդութիւնն Ադամայ եբարձ հնազանդութեամբ մօրն. որպէս ասէ Ղուկաս. (եւ էր հնազանդ ծնողացն։ Եօթներորդ՝ զի որպէս հինն Ադամ լուաւ եւ եկեր, եւ ել ի դրախտէն. այսպէս այժմ նորն Ադամ լուաւ դստերն Եւայի Մարիամու, եւ եմոյծ ի դրախտն ճաշակմամբ գինւոյն հրամանաւ Տեառն. որ նշանակէր զտերունական արիւնն։ Ութներորդ՝ զի ջուրն ի գինի փոխելով՝ զտրտմութիւն Եւայի ելոյծ զտրտմութեամբ ծնցիսն. (զի գինի ուրախ առնէ ասէ Դաւիթ։) Իններորդ՝ զի վասն յանցանաց նախնեացն՝ հեռացաւ Աստուած ի նոցանէ եւ մերժեաց յինյենէ. (զի մեղք ձեր՝ որոշեն ի մէջ իմ եւ ի մէջ ձեր ասէ Աստուած. ) իսկ աստ զմիջնորմն ցանկոյն քակեաց. եւ մերձեցաւ առ մեզ եւ յայտնեաց սքանչելեօքն։ Իսկ ասելն Տէառն առ մայրն. (զի՞ կայ իմ եւ քո. ) այսինքն, աստուածային բնութեանս եւ մարդկայինս որ ի քէն չկայ երկուութիւն եւ բաժանումն. այլ միաւորեալ մի անբաժանելի։ Եւ երկրորդ այլ ազգ. (զի՞ կայ մի եւ քո. ) այսինքն, թէպէտ միաւորեալ՝ այլ ոչ շփոթեալ եւ այլայլեալ որ ոչ մնացեալ՝ ոչ Աստուած եւ ոչ մարդ. որպէս ասաց եւ տիքէս. այլ Աստուած կատարեալ եւ մարդ կատարեալ. ոչ երկու կատարեալ, այլ մի կատրեալ անբաժանելի եւ անշփոթ միութեամբ։ Իսկ Զ թակոյքն լի ջրով՝ մին նշանակէ զվեց դարն որ մարդիկ գէջ ցանկութեամբ աշխարհիս լրացան. զոր եկն Տեառն եւ փախանեաց եւ փոխեաց ի ջերմ ցանկութիւն արքայութեանն երկնից. երկրորդ՝ նշանակէ զհինն Ադամ՝ որ յետ վեց աւուր արարաւ. եւ վեց շարժմամբ ապականեցաւ. իսկ նորն Ադամ՝ վերստին նորոգեալ կենդանացոյց։ Դարձեալ տասներորդ՝ վասն արար զջուրն գինի՝ զի այրն եւ կինն անձամբ կացցեն յատուկ եւ առանձին. իսկ բանիւ սրտով եւ կամօք եւ սիրով՝ մի եւ նոյն։ Դարձեալ՝ վաս այն զհամն գինի արար՝ եւ զգոյնն ոչ փոխեաց. զի ջուրն ունի երեք յատկութիւն. այսինքն, ցրտութիւն. գիջութիւն, եւ յագեցումն. իսկ գինին ընդ դէմ այսմ՝ ունի երեք յատկութիւն. այսինքն, ջերմութիւն, չորութիւն, եւ անյագութիւն։ Եւ այս ի խրատ ամուսնացելոց. զի մի ջերմեռանդ սիրով մոլեսցին առ չար ցանկութիւն. զի վասն այնպիսեացն ասէ իմաստունն. (ոգիք ըմբռնեալք ի մեղս, ի մտաց եւս անկանին։) Այլ ցուրտ լիցին առ ցանկութիւն. եւ մի չորցեալ պնտեսցին ընդդէմ խրատու սուրբ գրոց եւ առաջնորդաց. այլ կակուղ եւ լսօղ եւ ընդուօղ խրատուց։ Եւ մի անյագ լիցին ի գործս ամուսնութեանց. այլ չափաւոր եւ հրամանաւ կանոնաց. որպէս ասէ առաքեալն. (ունիցին կանայս՝ այլ այնպէս, որպէս թէ չունցին։) Այլ լիցին ջերմ սիրով առ Աստուած եւ առ ընկերս. եւ չոր եւ պինեդ ընդդէմ խրատուն սատանայի. եւ անյագ եւ անդադար ի գործս բարիս։ Դարձեալ զի՝ զաշխարհական եւ զապարանաց սէրն՝ որպէս զջրոյ ցրտութիւն համարեսցին. իսկ զհոգւորն եւ զաստուածայինն եւ զերկնային կենացն՝ իբրեւ զգինի ջերմ եւ ուրախարար եւ զովացուցիչ հոգւոյ։ Դարձեալ՝ զի ջուրն մտանէ յորթն եւ լինի խաղող. եւ կթեալ ժողովի ի հնձանն. եւ կոխեալ եւ պարզեալ լինի գինի. նոյնպէս եւ այրն եւ կինն կրթեսցեն զմիմեանս ի գինի ուրախութեան Աստուծոյ. ըստ այնմ. (ուրախ եղիցի Տէր յարարածս իւր. )եւ այնպէս հաճոյասցին Աստուծոյ եւ հրեշտակաց եւ մարդկան. եւ ժառանգեսցեն զկեանս յաւիտենից ի Քրիստոսէ Աստուծոյ. որ օրհնեալ յաւիտեանս ամէն։

Յայլմէ քարոզ վասն խոստովանահարց։ (Շրթունք քահանային զգուշացին գիտութեան եւ օրէնք խնդրեսցեն ի բերանոյ Նրա զի հրեշտակ Տէրն ամենակալի է։) Մաղաթ. 2. 7. (Գլուխ. ԽԳ)

Արդ՝ վասն չորս պատճառի պարտի զգուշանալ։ Նախ զի՝ սպասաւոր է Աստուծոյ. ըստ որում եւ հրեշտակ կոչէ. եւ պարտ է սպասաւորաց Աստուծոյ՝ իմաստուն լինիլ. զի կարասցէ ըստ հաւատութեան Աստուծոյ սպսաւորել. որպէս ասէ Սողոմօն. (ընդունելի է թագաւորի սպասաւոր իմաստուն։) Երկրորդ՝ զի քահանայն միջնորդ է ընդ Աստուած եւ ընդ մարդիկ. վասն որոյ պարտ է զի եղիցի գիտուն եւ իմաստուն. զի ըստ կամացն Աստուծոյ միջնորդեսցէ։ Երրորդ՝ զի ասէ մարգարէն. (որ հանէ զանարգն ի պատուականէն՝ բերան Աստուծոյ կոչեսցի։) Վասն պարտ է ներ հմուտ լինիլ ի մաստութեան. որպէս զի կարասցէ իբրեւ զճարտար թովիչ հանել զմեղս ի սրտէ մեղուցելոյն. զի եղիցի բերան Աստուծոյ։ Չորրորդ՝ զի անյայտ եւ ծածուկ գործոց մեղաց մարդկան՝ յայտնութեան տեղի է. եւ խոստովանահայրն՝ պարտ է զգուշանալ գիտութեան. որպէսզ կարասցէ զզանազան մեղսն. եւ անսխալապէս զհոգի մեղուցեալ մեղաւորին բժշկել։ Վասն որոյ փոքր ի շատէ ծանուսցուք զեղանակ գիտութեան խոստովանահայրութեան. որպէս զգուշասցի փրկալից գիտութեանս այս որպէս ասէ մարգարէս. եւ իմաստութեամբ ապրեցուսցէ զոգիս իւր եւ բազմաց։ Նախ եւ առաջին՝ զի խոստովանահայրն որ է հոգեւոր բժիշկ պարտ է գիտուն լինիլ եւ պատրաստ ձեռնարկել ի խոստովանութեան լսելն. եւ թէ ոչ՝ զբազումս սպանանէ։ Զի յորժամ ոչ կարէ ճանաչել զզանազան մեղս եւ ոչ կարէ զգեղ նորա գտանել, եթէ դեղ դնէ՝ ոչ զառողջարարնն դնէ. որպէս ոք որ հպարտութիւն ունենայ եւ խոստովանի, եւ կամ բարկութիւն, նա լուծ դնէ թէ, ի կերակրոյ պատրաստ պահեա զքեզ՝ ոչ է սա առողջարար դեղ հպարտութեան եւ բարկութեան. զի հպարտութեան դեղն խոնարհութիւն է. եւ բարկութեանն համբերութիւնն. իսկ կերակրոց պատրաստ կալն՝ է դեղ որկրամոլութեան եւ բղջախոհութեան։ Երկրորդ՝ պարտ է զի խոստոանահայրն քննեսցէ զբարս մարդկան թէ, որպէ՞ս իրաց պատրաստեսցէ զսրտ նոցա ընդունիլ զլուծ ապաշխարութեան. եւ զի գիտասցէ զզանազանութիւն ժամանակաց զարւաց եւ զիդոց։ Զ այլ ազգ պարտ է դնել զկանոնս ի վերայ խոստովանաորդւոցն ի ժամանակս նեղութեան. եւ այլ ազգ խաղաղութեան. այլ ազգ ի վերայ նեղեալ աղքատաց. եւ այլ ազգ ի վերայ հեշտացեալ փարթամաց. այլ ազգ ի վերայ հեշտացեալ փարթամաց. այլ ազգ կանոն պարտ է դնել իսկիզբան յորժամ նոր լինի սկսեալ ի մեղսն. եւ այլ ազգ ի մէջն յորժամ ոք սովորեալ է ի մեղսն. այլ ազգ տղային. եւ այլ ազգ ծերոյն. այլ ազգ առն. եւ այլ ազգ կնոջն. այլ ազգ առաջնորդացն որք են ի տեղ աչաց. եւ այլ ազգ խառնիճաղանճ ժողովրդոցն որք են ի տեղի ոտից։ Երրորդ՝ զի մարմնական բժշկն՝ այն հիւանդն որ ի մահու դուռն է հասել, ոչ տայ դեղ նմա. զի մի բնութիւն առաւել տկարասցի եւ մեռցի. այսպէս պարտ է հոգեւոր բժշկին՝ երբ տեսանէ զմեղաւորն հիւանդացեալ մարմնաւոր ցաւօք, պարտ է լսել զմեղս նորա. այլ ոչ դնել կանոն ի վերայ. այլ զհոգի նորա յԱստուած յանձնել. եւ ցուցանել նմա զպատշաճ կանոնն վասն այն մեղացն. զի թէ յարիցէ ի հիւանդութենէն՝ կատարեսցէ։ Չորրորդ՝ պարտ է զի խոստովանահայրն ճանաչիցէ զդեղն ամենայն ցաւոց. զի տացէ դեղ հակառակ մեղացն։ Որպէս ընդդէմ ամբարտաւանութեանն՝ զխոնարհութիւն գործել. ընդդէմ նախանձուն եւ ատելութեան՝ զսէրն. ընդդէմ բարկութեան զհեզութիւն. ընդդէմ ծուլութեան զժրութիւն. ընդդէմ ագահութեան եւ արծաթ սիրութեան՝ տուրք եւ ողորմութիւն առնել. ընդդէմ որկրամոլութեան զպարկեշտութիւն. որ ոչ է պարտ արբիլ գինւով եւ յագիլ մսով. ընդդէմ բղջախոհութեան՝ պահք եւ աղօթք եւ տանջանք մարմնոյ. ընդդէմ յիշոցաց եւ հայհոյութեան՝ զմեղայն եւ զփառաբանութիւն. ընդդէմ ծաղեր եւ կատարկերգութեան՝ զլացն, եւ միշտ ի հոգեւորն խօսիլ. ընդդէմ բամբասնացն զլռութիւն. նոյնպէս եւ այլոցն ըստ չափոյ հիւանդութեան կանոնէ. այսինքն, ներելի մեղացն սակաւ կանոն դնէ. եւ մահու չափ մեղացն ծանր։ Եւ հիւանդութիւն մեղացն որ ի վաղուց հետէ՝ տասն տարի, կամ քսան ի նոյն մեղսն մնացեալ է, պարտ է դնել ծանրագոյն. եւ որ նոր է անկեալ ի մեղս՝ թեթեւագոյն։ Հինգերորդ՝ պարտ է գիտել թէ, հիւանդութիւն մեղացն բաղադրեալ է թէ պարզ. ամենայն թէ, ազգի ազգի մեղս գործեալէ, պարտ է զի եւ դեղն զանազան լինի. որպէս պահք եւ աղօթք եւ ողորմութիւն. եւ յամենայն ազգ ապաշխարութենէ։ Եւ թէ մեղք պարզ է՝ ապաշխարութիւն եւս պարզ լինիցի. որպէս թէ զուրբաթն կերեալ է՝ ոչ այլ ինչ գործել, ըստ կարողութեան որչափ եւ կարիցէ՝ յանձն առնու զուրբաթն հաց եւ ջուր ուտել. այլ թէ պարզ մեղաց դեղն բաղադրեալ լինի՝ է բարեգոյն։ Վեցերորդ՝ եթէ քահանայն խոստովանադրամ առնու՝ ընդդէմ եւ սուրբ եկեղեցւոյ եւ սիմոնական ախտ. վասն որոյ ոչ պարտ վաճառել զշնորհս հոգւոյն սրբոյ. զ կանոնօք փակած է. քանզի այսպէս ասէ Քրիստոս թէ, (ձրի առիք եւ ձրի տուք։) Եօթներորդ՝ զի քահանային պարտ է որ զխոստովանութիւն չյայտնէ՝ թէ եւ մասն մասն արասցեն. զի բազումք երկնչին եւ այլ ոչ խոստովանին. եւ այնպէս մեռանին եւ գնան ի դժոխ. եւ զարիւն նոցա Աստուած ի յայնպիսի քահանայիցն պահանջէ՝ որք զխոստովանութիւնն յայտնեն. զի քահանային սիրտն՝ որպէս զկուպղած սնտուկ է. պարտ է այնպէս պահել, որ սնտուկն կոտորի եւ կուպղարքն ոչ բացութիւն։ Ութներորդ՝ պարտ է հոգեւոր բժշկին՝ եթէ մեղքն ի սիրտն թաքուցեալ է, տացէ նմա դեղ զխոստովանութիւնն բազում խրատով, որ արտաքս քարշէ իսիտէ նորա զցաւս հոգւոյն բերանովն եւ խոստովանելովն։ Իններորդ՝ թէ ոք մեղօքն պնտեալ եւ քարացեալ է՝ խոստովանութեամբն պարտ է զնա հասուցանել. եւ կակղացուցանել յուսով ողորմութեանն Աստուծոյ. եւ ասել մի վախեր. քանի շատ մեղս ունիս, յորժամ զմենն ճշմարիտ ասեն եւ չծածկես վասն ամօթոյ եւ կամ վասն երկւղի, նա իբրեւ զկայծ մի կրակ որ յովկիանոս ծովն ձգեն՝ ի նոյն անցանի. զի ծովն ան չափաւոր է։ Այսպէս Աստուծոյ ողորմութիւնն անչափ է. եւ քո շատ մեղքն չափաւոր է. յորժամ ի ձեռն ճշմարիտ խոստովանութեան քահանային յԱստուծոյ ողորմութեան ծովն ձգես, նա իբրեւ զկայծ մի կրակ վաղվաղակի անցանի։ Տասներորդ՝ եւ թէ ուրուք կապեալ է հոգեւոր փորն, զիի ոչ կամի յիւրմէ վարել զմեղսն, պարտ է նմա դեղ տալ որ վարէ. այսինքն, երկեցուցանել զնա տանջանօք դժոխոցն ասելով թէ, (մեղաւորաց հուրն անշէջ է. եւ որդն անքուն ըստ Եսայեայ. զի անհատ կսկիծն. անսահման է չարչարանքն. անբժշկելի է ցաւն. անարձակելի է կապն. անազատելի է բանտն. անմխիթարելի է սուգն. անփարատելի է խաւարն։ Եւ զայս լսելով՝ արձակի փորն եւ յայտնէ զամենայն անօրէնութիւնս իւր։ Մետասաներորդ՝ տես որ թէ զգայութիւնն ճապաղեալ է. այսինքն, աչքն ի յարատ հայելն. ականջն ի չաար լսելն. բերանն ի դատարկաբանութիւն. նոյնպէս եւ այլքն. պարտ է հանց դեղ տալ՝ որ կապ է. այսինքն, երկիւղիւ դատաստանին Աստուծոյ, որ ոչ ճապաղի ի մեղս. զի յորժ երկիւղ լինելոց է ի դատաստանին. զի ասէ առակն. (եթէ արդարն հազիւ կեցցէ, իսկ անպարիշտն եւ մեղաւորն ո՞ւր երեւեսցի։) Եւ Պօղոս ասէ. (ահ մեծ է անկանիլ ի ձեռն Տեառն. ) զի ամենայն դատարկ բանից՝ համարս խնդրելոց է. եւ յարատ հայելոյն՝ շնութիւն եւ պոռնկութիւն պահանջելոց է. նոյնպէս եւ այլոցն։ Երկոտասաներորդ՝ զի թէ ոք հիւանդացեալ է մեղօք, պարտ է զի առողջացուցանէ ապաշխարութեամբ. եւ յորժամ առողջացեալ լինի հոգւով եւ ուժովացեալ, պարտ է նմա դեղ տալ որ զառաղջութիւնն պահել։ Եւ որպէս որք կամին զմարմնոյ առողջոււթիւն պահել, երթան ի բաղանիս՝ ազգի ազգի մաճուն առնուն եւ օծանին եւ զառողջութիւն պահեն։ Այսպէս պարտ է զհոգեւոր առողջութիւն պահել բաղանեօք. այսինքն, ջրով արտասւաց. եւ առնուլ մաճուն զխոստովանութիւն որ պահէ զհոգեւոր առողջութիւնն։ Երեքտասաներորդ՝ գործ է խոստովանահօրն երթալ ի տես մեղաւորաց. եւ հարցանել զնոսա ի հիւանդութենէ հոգւոյն. եւ մխիթարել եւ հաստատել զնոսա փրկութեան յուսով. զի թէ յուսահատեալ լինի, ոչ կարէ ապաշխարանքն քաւել զնա։ Զի Յուդա ոչ եթէ վասն մեղացն ծանրութեան մեռաւ, այլ վասն անյուսութեան։ Բայց եթէ յոյսն նորա հաստատեալ լինի՝ եւ սակաւ մի զղջացեալ, ապաշխարոււթիւնն կարէ քաւել զնա։ Չորեքտասաներորդ՝ զի յորժամոք ծանրագոյն մեղանչէ՝ ոչ է պարտ զի ի նմին ժամու հատցէ զնա յանդամոց եկեղեցւոյ անիծելով կամ բանադրելով կամ դարձուցանելով զերեսս ի նմանէ. այլ պարտ է խնամել եւ խրատել զնա եւ դարձուցանել ի մեղաց։ Եւ թէ ոչ դառնայ, բայց դարձեալ անզեղջ կամօք քարշի ի մեղս, յայնժամ պարտ է հանել զնա յեկեղեցւոյ բանադրանօք եւ անիծիւք. զի մի զայլսն ապականեսցէ. որպէս ասէ Մովսէս թէ, (բարձ զչարն ի միջոյ։) Հնգատասաներորդ՝ պարտ է որ թէ խոստովանահայրն փորձեալ է, եթէ կարի քաղցր խօսիւք եւ թեթեւ կանոիւք դարձուցանել զմեղաւորն, նա թող դարձուցանէ, եւ թէ ոչ կարէ դարձուցանել ի մեղացն, ապա պարտ է սաստկական եւ խոշոր բանիւ երկեցուցանել զնա. եւ ծանր ապաշխարութիւն դնել ի վերայ նորա. զի վասն երկիւղի ծանր ապաշխարանացն՝ թողցէ զհեշտութիւն մեղացն։ Վեշտասաներորդ՝ պարտէ ի սկիզբն խոստովանահօրն՝ ասել թէ առաջի Աստուծոյ խոստովանիս եւ ոչ առաջի մարդոյ. եւ Աստուած ողորմած է. եւ վասն մեղաւորց եկն. Պետրոսի՝ Պօղոսի՝ Մարիամու մագդաղենացւոյն՝ եւ այլ մեղաւորաց արա Աստուած ողորմութիւն, յորժամ զղջացան. յայնժամ քեզ առնէ՝ յորժամ խոստովանիս ճշարիտ. ապա թէ այս քաղցր դեղովս ոչ բացւի խոցն, յայնժամ պարտ է նշարակով եւ կամ շանթով պատառել. այսինքն, ահարկու եւ երկեցուցանօղ բանիւ. եւ ահիւ տանջանցն զնա զարհուրեցուցանել. զի վասն այնու դարձցի ի մեղացն եւ զղջասցի։ Եօթն եւ տասներորդ գիտելիէ՝ զի թէ ոք զբազում մեղս գործեալ իցէ, եւ զբազումս յորդորեալ ի մեղս, եւ բազում հոգիս կորուսեալ, կամ օրինակ չար տալով, կամ խրատ տալով չար, եւ կամ առաջնորդ գոլով ծուլացաւ յիւր գործն, նմա չէ բաւական միայն զղջանալ եւ խոստովանիլ վասն այնոցիկ՝ զորս ձգեալ է ի մեղս. եւ վասն բազում հոգւոցն զորս կորուսեալ է. զի Աստուած խնդրէ զնոսա ի ձեռաց նորա։ Զի աստ հարցումն լինի. զի՞նչ կանոն պարտի դնել խոստովանահայրն ի վերայ այնպիսւոյն, որ զբազումս կորուսեալ է. թէ բաւակա՞ն է նմա պահք՝ ողորմութիւն։ Պատասխանեն վարդապետք եւ ասեն թէ, չէ բաւական. քանզի թէ ոք ունի ի գլուխն ցաւ՝ եւ զդեղն ի վերայ ոտիցն դնէ, յիմար է այնպիսին. զի ուր ցաւն է՝ պարտ է անդ դնել զդեղն. զի զորս կորոյս մեղօք, պարտ է եւ զնոսա ի զղջումն ածել։ Դարձեալ գիտելի է՝ զի գողութիւնն երկու ազգ է. հոգեւոր եւ մարմնաւոր. եւ հոգեւոր գողութիւնն ծանրագոյն է։ Արդ՝ այն որ զմարդիկ ի մեղս յորդորեալ է, գողութիւն է. զի զմարդիկ յափշտակէ յԱստուծոյ գանձատանէն։ Վասն որոյ ոչ է բաւական նմա պահօք եւ աղօթիւք եւ ողորմութեամբ քաւել զմեղս իւր. այլ պարտէ դարձեալ գտանել զկորուսեալ հոգիսն յորդորելովն ի բարիս. եւ դարձուցանել զնոսա ի գանձս Աստուծոյ։ Դարձեալ՝ թէ ոք կողոպտէ զոք եւ մերկացուցանէ, եւ խոստովանահայրն հրամայէ նմա ի պահս կեալ, այսու ոչ կարէ առողջացուցանել զնա. զի հիւանդութիւն ի վերայ թիկանցն է. վասն զի մեր կացոյց զթիկունս մարդկան. իսկ Նա զմլհամն դնէ ի վերայ կրծիցն. այսինքն, զպահս որ թուլացուցանէ զսիրտն. այլ անդ ուր ցաւն է՝ պարտ է դնել զդեղն. եւ զի մեր կացոյց զմարդիկ՝ դարձեալ պարտ է զգեցուցանել զնոսա եւ զոր յափշտակեալ է՝ յետս դարձուցանել։ Եւ Քրիստոսի փառք ընդ Հօր եւ Սուրբ Հոգւոյն. այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն։

Նորին քարոզ վասն Պսակին. ի Բանն՝(Արար Աստուած զմարդն ի պսակեր իւր արու. արու եւ էգ արար զնսոա օրհնեաց զնոսա եւ ասէ աճեցէ՛ք եւ լցէ՛ք զերկիր։) Ծննդ. 1. 27. (Գլուխ ԽԴ)

Արարչագործն Աստուած յորժամ ստեղծեաց զԱդամ, ասէ՝ (ո՛չ է բարւոք մարդոյդ միայն լինել. այլ արասցուք օգնական ըստ դմա։) Նախ զայն ցուցանէ թէ՝մարդն է մարդոյ օգնական. զի թէպէտ կային այլ կենդանիք օգնական մարդոյ ի բեռն ի լուծ՝ եւ յայլ պէտս, այլ ի յառաքինութիւն եւ ի սրբութիւն հոգւոյ՝ մարդն է օգնական մարդոյ։ Եւ յորդէծութիւն եւ յայլ շինութիւն տան՝ կին է օգնական. վասն այն ասէ. (ոչ է բարի մարդոյդ միայն լինիլ։) Դարձեալ՝ Աստուծոյ միայն է բարի միայնակ գոլն. զի անկարօտ եւ անեղ բնոութիւն է։ Իսկ այլ արարածք՝ եղականք են, եւ կարօտ միմեանց։ Որպէս ինն դասք հրեշտակացն՝ են յեերկինս փառաբանիչք Աստուծոյ. հազարք հազարաց, եւ բիւրք բիւրուց. նոյնպէս ի երկրի՝ բարի է բազմութիւն մարդկան։ Նախ՝ զառատ մարդասիրութիւնն Աստուծոյ ցուցանեն։ Եւ երկրորդ՝ զի միմեանց օգնական լինին ի շինել՝ ի տնկել՝ ի յարուեստ՝ ի պէտս մարմնոյ՝ եւ յուսումն հոգւոյ, եւ յուրախութիւն միմեանց։ Եւ այլ բազում բարիս ի միմեանց գտանեմք. վասն ասէ։ (Ոչ է բարի մարդոյդ միայն լինիլ։) Եւ թէ ոք ասիցէ՝ կինն եղեւ պատճառ յանցանաց մարդոյն՝ ո՞րպէս է բարի։ Նախ պատասխանեմք եթէ՝ կանխագէտ է Աստուած. գիտէր զի մարդն անմեղութեամբ ոչ կարէր աճիլ որպէս հրեշտակք. վասն այն մարմին ստեղծ. եւ զկինն օգնական ետ. զի անասնական ծննդեամբ աճեցին եւ բազմանայցեն մարդիկ. որպէս օրհնեաց եւ ասէ. (աճեցէք եւ բազմացարուք՝ եւ լցէք զերկիր։) Դարձել ասեմք թէ՝ Աստուած բարի է բնութեամբ եւ առատ եւ բարերար. ոչ կարէ մին մարդոյ մեղք՝ զբոլոր բարութիւնն Աստուծոյ խափանել եւ արգելուլ. այլ միայն ինքն մեղաւորն ի բարութենէն Աստուծոյ զրկի։ Զոր օրինակ՝ արեգակն բոլոր զիւր լոյսն ծագէ. այլ թէ մի մարդ զակն իւր խփէ. զարեւու լոյսն ոչ կարէ արգելուլ. այլ ինքն միայն զրկի։ Նոյնպէս թէպէտ կինն մեղանչեաց այլ զբազում բարութիւնս ոչ արգել Աստուած ի մարդկան ազգէ։ Եւ դարձեալ ասեմք. թէպէտ կինն մեղանչեաց՝ այլ բազում արք ընտիրք եւ արդարք եւ արդարք ի նմանէ ծնան. որպէս նահապետքն եւ մարգարէքն եւ ամենայն ընտրեալք՝ մինչեւ ի կատարած աշխարհի. եւ վասն բարի ծննդոց նորա խնմեաց եւ պահեաց զկինն. թէպէտ պատճառ եղեւ յանցանաց։ Նաեւ այժմ բազում մարդիկ են ի յերկրի չարք եւ մեղաւորք. եւ թոյլ տայ Աստուած նոցա մնալ ի յերկիր վասն բազում պատճառի։ Նախզի՝ թէպէտ ինքեանք չարք եւ մեղաւորք են, ի ծնունդս նոցա բարի մարդ լինելոց է. վասն այն բարի զաւակին՝ պահէ Աստուած զչար ծնօղսն։ Երկրորդ՝ թէ ծնօղք նոցա բարի են եղեալ՝ վասն բարի ծնողացն ներէ չար զաւակացն. որպէս վասն բարի նահապետացնն Աբրահամու Իսահակայ եւ Յակօբայ եւ այլոցն՝ ներէր Աստուած հրէից ազգին։ Երրորդ՝ թէ չար մարդն այն ունի ի ծածուկ մասն ինչ բարի զոր մեք ոչ գիտեմք, զայն հատուցանէ նոցա ի կեանս յայս։ Չորրորդ՝ թէ ինքեանք չարք են՝ այլոց բարւոյ լինին պատճռք. երկրի, գաւառի, շինութեան եւ խաղաղութեան։ Զոր օրինակ՝ փուշն ոչ ունի պտուղ՝ այլ զպտղաբերսն պահէ. վասն այն խնամենք զնոսա։ Հինգերորդ ի ձեռս նոցա հոգեւոր բարի լինի. որպէս չար բռնաւորք նեղեն զքրիստոնեայս եւ զաղքատս. եւ այնու պսակք եւ վարձք նոցա բազմանտն։ Վեցերորդ՝ զի Աստուած ոչ կամի զմահ մեղաւորին. ըստ այնմ, (ոչ կամիմ զմահ մեղաւորին. այլ զդառնալն նորա եւ զկեալն։) Վասն այն պահէ զնոսա ի յերկրի՝ զի զղջասցին եւ դարձցին ի եղաց։ Այս զոր ասացաք. եւ այլ բազում պատճառ գոյ որ ներէ Աստուած մեղաւորին. կամ վասն ինքեան, կամ վասն այլոց բարութեան։ Նոյնպէս եւ նախամայրն եւս թէպէտ յանցեաւ, յետոյ ապաշխարեաց. եւ բազում զաւակք ի նմանէ ծնանելոց էին. վասն այն ներեաց Աստուած։ Դարձեալ եւ գլխաւորն ամենեցուն՝ թէ կինն ոչ էր յանցեալ, բանն Աստուած ոչ էր մարդացեալ. եւ այս բարութիւնս որ եղեւ քիւ խափանեալ լինէր։ Զի թէպէ արդարքն անմեղութեամբ մտանէին յարքայութիւնն երկնից ի տեղի անկելոց հրեշտակացն, այլ ոչ շնորհօքն Քրիստոսի։ Եւ բնութիւնս մեր ոչ լինէր ընդ Աստուած միաւորեալ. եւ ոչ ի հրեշտակաց երկրպագեալ. եւ ոչ տեսանէաք զմարդն մարդկան արարիչ որպէս եւ այժմ։ Այլեւ ոչ առատ մարդասիրութիւնն երեւեալ. եւ ոչ պատուականութիւն մարդոյս ցուցեալ. որպէս այժմ որ ի խնդիր եկն բանն Աստուծոյ. եւ չարչարանօք՝ խաչիւ եւ մահւամբ հրաւիրեալ մեծարեաց զմեզ յերկինս։ Այլեւ զի թէ ոչ էր Աստուած մրդացեալ, մեք որդիք Աստուծոյ ոչ լինէաք. եւ ոչ եղբայր Քրիստոսի եւ ժառանգակից. եւ ոչ հոգւովն սրբովն ծնանէաք. եւ ոչ ճաշակէաք զմարմին եւ զարիւն որդւոյն Աստուծոյ։ Այլ թէ ի դրախտէն էաք վերափոխեալ, ոչ ոք առնոյր զպսակ մարտիրոսական, եւ զայլ ճգնութեան. եւ ոչ առաքելութեան. եւ ոչ մարգարէութեան. եւ ոչ առաքելութեան. եւ ոչ մարգարէութեան. եւ ոչ նահապետութեան. որք հարք եղեն Քրիստոսի ըստ մարմնոյ։ Այլ խափանեալ լինէր ի յերկրի ամենայն գործք եւ արւեստք. շինելոյ. տնկելոյ. գորելոյ զերկիր. հանճար. ուսումն. կարեկցութիւն միմեանց. եւ այլ ամենայն բարութիւնք զորս ոչ երկարեմ, հետեւեցան յանցմանն Եւայի։ Եւ թէ ոք ասիցէ անհանճար մտօք, յորժամ այս ամենայն բարութեան պատճառ եղեւ մեղքն Եւայի, վասն է՞ր ինքն պատժեցաւ։ Ասեմք եթէ՝ մեղքն ըստ ինքեան չարէ եւ պակասութիւն բարւոյ եւ արդարութեան։ Նախ ինքն Եւա՝ ոչ յայն պատճառս մեղանչեաց թէ այս ամենայ բարութիւնս հետեւի մեզ. այլ մարդասիրութիւնն Աստուծոյ եւ ամենիմաստ գիտութիւնն հնարեաց զփրկութիւն մեր։ Որ ոչ կամեցաւ զկորուստ մարդկան ազգի. այլ ի չարէն բարի արար մեզ. եւ փոխեաց ի մեղաց յարդարութիւն. ի մահուանէ ի կեանս. յերկրէ յերկինքս։ Եւ յայսմանէ երեւի բարութիւնն Աստուծոյ եւ նախախնամութիւնն. զի ի չարէն եհան զմեզ ի բարի. եւ անարժնիցս եւ մեղաւորացս՝ շնորհեաց փրկութիւն եւ պարգեւ։ Ապա ուրեմն պատճառ փրկութեան մերոյ Քրիստոս է եւ ոչ Եւս. եւ շնորհք նորա արդարացուցին զմեզ եւ ոչ գործք մեր։ Եւ թէ ոք ասիցէ թէ՝ Եւա եւ Ադամ անմեղ էին կացեալ, ո՞րպէս աճէր մարդկային բնութիւնս։ Ասեմք եթէ՝ ոմանք ասեն զդրախտն ապականացու գոլ. եւ շաղաշարումն արւի եւ իգի. եւ առաւել ցանկութիւն եւ ծնունդ զաւակաց։ Եւ բազումք մտացածին բանս տողեն. որ ընդդէմ է սուրբ գրոց եւ ուղղափառաց հարց։ Նախզի՝ ասէ աստուածային հրամանն. (աճեցէք եւ բազմացարուք՝ եւ լցէք զերկիր. ) յերկրի ետ հրաման աճելոյ. եւ ոչ ի դրախտին։ Երկրորդ՝ զի դրախտն է տեղի անապական. եւ ոչ լինէր ի մարդոյն ծորումն ինչ աղտեղութեան. եւ ոչ տնկոցն։ Արդ՝ եթէ ծորումն ոչ լինէր, եւ ոչ ապականութիւն մարմնական. եւ ոչ ծնունդ ախտական։ Երրորդ՝ եկեղեցի սուրբ՝ օրինակ է դրախտին. արդ՝ պսակ օրհնութեան դնի յեկեղեցին. եւ մանկարարութիւն ոչ։ Նոյնպէս եւ ի դրախտն եղեւ պսակ օրհնութեան. եւ մանկարարութիւն ոչ։ Չորրորդ՝ զի թէ լինէր ախտական ծնունդ որպէս ի յերկրի, կարօտանայր մարդն ամենայն պիտոյից զաւակին. սննդեան աճելոյ. խնամելոյ, եւ այլոցն. եւ այսոքիկ ոչ են ի դրախտն. եւ ոչ զգեստ մարմնական։ Հինգերորդ՝ նախ քան զյանցանելն՝ էին Ադամ եւ կինն մերկ եւ ոչ ամաչէին. վասն զի ոչ ունէին ցանկութիւն տռփանաց առ միմեանս. արդ ի յանմեղութեանն միշտ այնպէս մնային՝ ապա ոչ ունէին ցանկութիւն հեշտութեանց։ Վեցերորդ՝ եւս յայտնի. զի թէ ապականացու էր, զապականեալն Ադամ վասն է՞ր հանէր ի դրախտէն. յայտ է զի դրախտն չէ ապականացու. եւ ոչ զապականացու բնակիչս ընդունի։ Եօթներորդ՝ զի ասէ սուրբն Գրիգոր Նիւսացին ի գիրս կազմութեան եթէ՝ առաջին կեանքն դրախտին՝ էր կուութիւն եւ անապականութիւն. եւ հրեշտակաց նմանութիւն. որեւ յետ յարութեանն՝ վերստին դառնամք յառաջին կեանս դրախտին յանապականութիւն, եւ հրեշտակաց հաւասար։ Արդ՝ եթէ առաջին կեանքն Ադամայ ամուսնութեամբ էր եւ որդէծնութեամբ որպէս նոքա ասեն, ապա ի վերջին յարութեան նոյնպէս է լինելոց. եւ լինի ազանդն մահմետականացն մարմնաւոր արքայութիւն եւ կերակուր. եւ ամուսնութիւն եւ այլ աղճատանք զորս նզովե սուրբ եկեղեցի զայնպիսի ասացօղս եւ զխորհօղ. եւ եղիցին նզովեալ։ Իսկ թէ ոք հարցանէ՝ ապա վասն է՞ր ստեղծական ծնընդական անդամքն, յորժամ ոչ ծնանէին ի դրախտին։ Ասեմք եթէ յառաջագէտ Աստուած. եւ նախ ծանեաւ եթէ՝ ոչ կարէին աճել անմեղութեամբ իդրախտին որպէս զհրեշտակս. վասն որոյ կազմեաց մարմին՝ զի յերկրի անասնապէս աճեսցին։ Եւ թէ ոք պնտեսցէ զօրինակ եւ զորպիսութիւն անմեղութեան ծննդենն։ Զայս ասեն վարդապետք սուրբք եթէ՝ որպէս հրեշտակք աճեցան յերկիրս. նոյնպէս եւ մարդկան ազգ ի դրախտին աճէին։ Եւ թէ ասէ՝ հրեշտակք յանէից գոյացան եւ ոչ ի միմեանց. իսկ մարդկան ազգ՝ պարտ էր ի միոյն ծնանիլ։ Ասեն սուրբք. որպէս ի միոյ բազում լոյսք վառէին։ Եւ թէ ասեն՝ անկատար է այս ծնունդս։ Ասեն վարդապետք սուրբք եթէ՝ զորօրինակ աստուածային կոյս Մարիամ կուսութեամբ ծնաւ առանց սերման կատարեալ եւ ճշմարիտ։ Նոյնպէս եւ ի դրախտն՝ կարէին ծնանիլ կուսութեամբ եւ առանց սերման կատարեալ մարդ ի բնութենէն Ադամայ։ Եւ կամ եւս ի կողիցն Ադամայ. եւ կամ այլ ինչ եղանակաւ. որպէս ինքն գիտէ ամենագէտն արարչի։ Այլ մեք ոչ միայն թէ զլինելոցն ոչ գիտեմք. զի ոչ եղեալքն՝ Աստուծոյ են գիտելի։ Այլ զայս որ եղեալ է եւ առ մեզ ի ներկայս՝ բազում աշխատութեամբ կարասցուք գտանել. զի այս է մեզ քննել. որպէս օրինաւոր ամուսնութիւնս արւի եւ իգի։ Զի այսպէս սահմանեն զպսակն։ Եթէ պսակն է արդար զուգակցութիւն արուի եւ իգի, ունելով անբաժանելի կենցաղավարութիւն։ Արդ՝ պսակն սկսանի ի նշանդրութիւն. հաստատի հաւանութեամբ սրտից, յորժամ յայտնեն բանիւ. զի երկուց կարացն հաւանութիւն հաստատէ զպսակն։ Իսկ կատարի պսակն օրհնութեամբ քահանային եւ մարմնական զուգաւորութեամբ։ Իսկ թէ վասն է՞ր դնի նշան. այս է. որպէս ծառն որ նախ ծաղկի եւ ապա պտղաբերի. նոյնպէս նշանն՝ պսակին ծաղիկն է։ Զի յայնմ հետէ հարսն փեսային լինի նշանեալ. եւ փեսայն հարսին է յատկացեալ։ Եւ օրինադրեցաւ ի բանն այն՝ յորժամ ոչ գտաւ օգտաւ ի բանն այն՝ յորժամ ոչ գտաւ օգնական մարդոյն. նա ասաց Աստուած. (ոչ է բարւոք մարդոյդ միայն լինիլ. արասցուք դմա օգնական ըստ դմա։) Զի ծնօղն եւ արարիչն Աստուած՝ խորհեցաւ վասն հարսանեացն Ադամայ. եւ նշանեաց զԵւա կազմեալ օգնական նմա։ Այսպէս ծնօղք փեսային՝ հոգան եւ նշանեն զհարսն վասն որդւոյն իւրեանց։ Եւ որպէս հրեշտակապետն Գաբրիէլ՝ նախ ետ զաւետիս սրբոյ կուսին ասելով. (ուրախ լեր բերկրեալ Տէր ընդ քեզ։ Եւ նա խորհէր ի միտս թէ, զի՞նչ իցէ ողջոյնս այս. ) եւ յորժամ լուաւ թէ, (հոգին սուրբ եկիսցէ ի քեզ. ) իմացաւ զճշմարտութիւն բանին. ապա հաւանեցաւ եւ ասէ. (կամ աղախին Տեառն. եղիցի ինձ ըստ բանի քում. ) եւ ապա յղացաւ եւ ծնաւ զբանն Աստուծոյ մարմնացեալ եւ մարդացեալ։ Նոյնպէս եւ նախ նշան դնի հարսին. իսկ հաւանումն երկուց կամացն՝ հաստատութիւն է պսակին. զի բռնութեամբ եւ առանց հաւանելոյ միմեանց փեսային եւ հարսին՝ ոչ հաստատի պսակ։ Եւ այս երեւեցաւ ի բանն այն որ ասէ գիրն. (թէ զկողն զոր շինեաց ի կին՝ էած առ Ադաւ։) Այս էր ածելն առ Ադամ, զի տեսեալ հաւանեսցին միմեանց։ Այլեւ անդամն գլխոյն մերձ պարտ է լինիլ. այլեւ ի միասին առցեն զպսակն օրհնութեան։ Ի յայս միտս նախ քան զպսակն՝ պարտ է զի տեսցեն զմիմեանս հարսն եւ փեսայն. եւ հաւանեսցին կամօք. եւ ապա ի միասին պսակին։ Զայս ունի խորհուրդ որ յառաջն տեսանեն զմիմեանս եւ հաւանին սրտիւ եւ կամօք. եւ ապա պսակին։ Իսկ կատարումն պսակին՝ նախ է օրհնութիւն քահանային. եւ ապա մարմնական զուգաւորութիւնն։ Որպէս Քրիստոս նախ օրհնէ ասելով. (եկայք օրհնեալք հօր իմոյ. ) եւ ապա միաւորի ընդ եկեղեցի սուրբ ի ժառանգութիւն արքայութեան։ Վասն որոյ այժմ քահանային օրհնութիւնն է. եւ ապա մարմնաւոր զուգաւորութիւնն. վասն զի նախ օրհնեաց զնոսա եւ ասէ. (աճեցէք եւ բազմացարուք՝ եւ լցեք զերկին։) Եւ ապա ասաց. (եղեցին երկուքն ի մարմնին մի։) Վասն զի աստուածային բանն է որ պսակէ զհաղորդութիւնն որ ասէ. (այս է մարմին իմ, եւ այս է արիւն իմ։) Նոյնպէս Աստուծոյ բանն է որ առնէ զերկոսեանն մի մարմին զայրն եւ զկինն։ Իսկ թէ ոք ասիցէ՝ Ադաւ ասաց զայս թէ, (եղիցին երկուքն ի մարմին մի։) Ասեմք թէ՝ Աստուած է բանն որ ասաց յայտնի թէ՝ (օրհնեաց Աստուած։) Իսկ ի ծածուկ օրհնութիւնն այն էր թէ՝ (եղիցին երկուքն ի մարմին մի. ) որ զայս մարգարէական հոգւովն յայտնեաց Ադամայ։ Եւ թէ ոք ասիցէ թէ՝ ձեւ բանին ներկայական պարտ է լինիլ. որպէս այն (այս է մարմին իմ. ) իսկ այս ապառնի է որ ասէ, (եղիցին երկուքն ի մարմին մի։) Ասեմք թէ՝ օրհնեացն եւ աճեցէքն ներկայական է. եւ եղիցին ապառնի. զայս ցուցանէ թէ՝ պսակին կատարումն կրկին է. է ի ներկայն օրհնութեան բանիւն. եւ է յապառնին մարմնաւոր զուգաւորութեամբ. վասն այն օրհնեաց ասէ եւ եղիցին։ Դարձեալ եղիցին՝ նշանակէ զայնոսիկ, որք մինչ ի կատարած աշխարհի պսակին մարմնական զուգաւորութեամբ։ Դարձեալ սահմանեն զպսակն ասելով. պսակն է արդար հատուցումն երկուց պատշաճաւոր անձանց ի մի զուգաւորութեանց։ Եւ դարձեալ՝ պսակն է արդար զուգաւորութիւն առն եւ կնոջ՝ անբաժանելի պահելով զկենցաղավարութիւնն։ Արդար զուգաւորութիւն վասն այն ասի՝ որ ոչ պարտի լինիլ, եթէ ոչ վասն ծնանելոյ զաւակս ի պաշտօնն Աստուծոյ։ Զի ասեն վարդապետք թէ՝ որ սաստիկ սիրէ զկինն, շնացօղ է։ Արդ՝ բարի պսակն եռակի է. այսինքն, հաւատն. զաւակն. եւ խորհուրդն։ Հաւատն է՝ զի ոչ ոք ի յերկոցուցան պղծեսցի օտար անկողնով. որպէս այն որ թողու զհաւատն եւ ուրախանա բանիւ՝ զշաղկապ հաւատոյն հատանէ եւ հաւատովն պղծի։ Նոյնպէս որ օտար անկողնով պղծէ զշաղկապ պսակին, որոշի յօրհնութենէն եւ պղծի անկողինն սուրբ. որպէս գրէ առաքեալն. (պատուական է ամուսնութիւն եւ սուրբ անկողին. բայց զշունս եւ զպոռնիկս դատէ Աստուած։) Իսկ զաւակն՝ զի ծնցի եւ սնուցանիցի ի պաշտօնն Աստուծոյ. զի վասն ծննդեան զաւակին է հրաման պսկին։ Իսկ խորհուրդն այն է՝ զի մի բաժանեսցի. զի թէպէտ եւ եկեղեցի կարէ բաժանել վասն արգելման։ Զի բազում արգելմունք գոն պսակին. որպէս ազգակցութիւնն հոգեւոր կամ մարմնաւոր. կամ տկարութիւն բնութեանն. կամ պոռնկութիւն. կամ այսահարութիւնն. կամ ծառայութիւնն. կամ բռնութեամբն. կամ այլ ինչ այսպիսի պատճառաւ, որք բաժանին այր եւ կին։ Այլ ոչ է պարտ բաժանել զպսակն զայնն որ օրինօք լինի պսակեալ. ըստ այնմ, (թէ զոր Աստուած զուգեաց՝ մարդ մի մեկնեսցէ։) Սակայն ի մահն արձակի եւ քակտի շաղկապ պսակին։ Եւ կրկին է շաղկապ պսակին. եւ կրկին է մահն որ պատասխանի տայ նոցին։ Այսպէս զի է շաղկապ հոգեւոր. այսինքն, սրտիցն, սրտիցն. եւ շաղկապ մարմնաւոր խառնման սերիցն։ Իսկ մահն կրկին է. հոգեւոր եւ մարմնաւոր. հոգեւոր մահուամբն՝ արձակի հոգեւոր շաղկապն. յորժամ մարդն մեռանի աշխարհի, մտանելով ի կրօնաւորութիւն։ Եւ մարմնաւոր շաղկապն՝ արձակի եւ քակի մարմնաւոր մահուամբն. վասն որոյ ոչ է պարտ բաժանել զօրինաւոր պսակն որքան կենդանի իցեն։Եւ լինի ամուսնութիւնն վասն երից։ Կամ խորշելոյ ի պոռնկութենէ. կամ վասն զաւակ ծնանելոյ։ Արդ՝ երկոքին սոքա՝ պատուական եւ սուրբ են։ Այլ երրորդն է վասն վաւաշոտ ցանկութեան միշտ. եւ այս է մեղք։ Վասն որոյ՝ պարտ է գիտել եւ ընտրել զժամանակն. զտեղին. զորպիսութիւնն, եւ զկերպ ամուսնութեան. զի իցէ պատուական եւ սուրբ՝ եւ օրհնութեանցն Աստուծոյ արժանաւոր։ Եւ առանց այսոցիկ ընտրութեան՝բարւոքն ոչ բարւոք լինի. եւ պատուականն պիղծ եւ խոտան. եւ ի զազիր մեղս համարեալ լինի։ Եւ զայս առնէ խաբէութիւնն եւ հնարքն սատանայի. զի ամենայն բարեաց հակառակ եւ խափանօղ եւ խափանօղ է։ Զի կամ յաճախ սիրով եւ ցանկութեամբ ի մեղս տանի. եւ կամ ատելութեամբ բաժանել եւ քակել տալ. զի թէ այսպէս եւ թէ այնպէս, զօրէնս Աստուծոյ կոխել տայ եւ արհամարհել։ Յորոց փրկեսցէ Քրիստոս Աստուած յայնպիսի հնարից սատանայի առ հասարակ զամենայն հաւատացեալս անուան Իւրոյ. եւ օրհնեսցէ զպսակն ողջախոհութեան սուրբ ամուսնացելոց. Ամէն։