Նորին քարոզ վասն դատաւորաց աշխարհի. ի Բանն որ ասէ։ (Դատ արեէ որ բոյն. եւ դատ իւաւունսայրւոյն, կամ դատել զժողովուրդս արդարութեմբ. եւ զաղքատս իրուամբք։) Եսայ. 1. 17։ (Գլուխ. ՃԻԱ)

Որ հանճարեղն իցէ զառաջնորդութիւն ստասցի ասէ իմաստնացեալն յԱստուծոյ Սողոմօն։) Վասն զի որպէս ամենայն արուեստաւոր նիւթ ինչ առաջի եդեալ ունի առ ի գործել. որպէս հիւսն զփայթ. եւ դարբին զերկաթ։ Նոյնպէս առանորդաց եւ դատաւորաց աշխարհի նիւթ են գործք մարդկան եւ բանք ի նոցանէ խօսեցեալ առ ի քննել։ Եւ որպէս նոքա նախ ի միտս երեւեցուցանեն զարուեստն եւ ապա ի գործն. նոյնպէս եւ դատաւորն նախ ի միտս իւր իմաստութեամբն խորհի եւ իմանայ զհեռաւորն եւ զհանդերձեալն. եւ ապա ի դիպօղ ժամու խօսի եւ յառաջ բերէ։ Եւ որպէս ձեռք եւ մատունք արւեստաւորացն են գործիք. նոյնպէս լեզուն եւ բանն դատաւորաց։ Եւ փոխանակ արտաքին գործեաց՝ ունի եւ դատաւորն եւ առաջնորդն գիրս ուսուցութեան դատաստանի եւ քննութեան կանոնաց եւ օրինաց։ Եւ որպէս որ վարժեալ է յարուեստն. նա գործէ զգործն. նոյնպէս որ վարժեալ ունի զմիտս իմաստուն, եւ զլեզուն հանճարեղ. եւ է կարգաւոր ի խօսս, նա նստի յաթոռ դատաւորութեան. եւ ուղղեսցէ զմարդիկ։ Վասն այն ասէ. (որ հանճարեղն իցէ՝ զառաջնորդութիւն ստասցի) վասն չորից պատճառաց։ Նախ՝ զասացեալ բանս՝ կարեն գործով ցուցանել եւ լինիլ օրինակ բարեաց։ Երկրորդ՝ զի զայլս բերցեն ի հաւանութիւն հանճարովն իւրեան. ողոքանօք, եւ կամ սաստիւ։ Երրորդ՝ զի զդատաստան ըստ պատշաճի արասցեն։ Չորրորդ՝ զի (ի միտ առցեն զառակս եւ զբանս խորինս. զճառս իմաստնոց, եւ զառակս նոցա։) Նաեւ վասն չորից պարտ է ուղիղ առնել զիրաւունս դատաստանի։ Նախզի՝ դատաստանն Աստուծոյ է ասէ մեծն Մովսէս. իսկ (Աստուած արդար դատաւոր է ի վերայ ամենայնի ասէ մարգարէն։) Նա պարտ է ուղիղ դատաստան առնել. զի մի թիւրեսցէ զդասաստանն Աստուծոյ։ Երկրորդ՝ դատաւորն պատկեր Աստուծոյ է նստեալ ի դատել եւ ի քննել. պարտ է ըստ նմանութեան Աստուծոյ ուղղապէս դատել. զի մի դատապարտեսցի յԱստուծոյ։ Երրորդ՝ զի հրեշտակն յաթոռոցն Աստուծոյ առաքի առ դատաւորն եւ տեսանէ. զի նոքա են վերակացուրք դատաստանի։ Եւ նոքա ցուցանեն զիրաւունս կամ զանիրաւութիւն դատաւորին։ Չորրորդ՝ զի եւ դատաւորն դատիլոց է առաջի Աստուծոյ. եւ որպէս նա զայլս դատեաց իրաւամբ թէ անիրաւութեամբ. նոյնպէս լինելոց է նմա եւ յարդար դատաստանին Աստուծոյ։ Եւ գիտելի է՝ զի վասն չորից իրաց թիւրի դատաստանն. տգիտութեամբ. կաշառօք. երկիւղիւ. եւ ակնառութեամբ։ Այլեւ չորս իր հարկաւոր է դատաստանին։ Նախ՝ իմաստութիւն. զի ընտեսցէ զճշմարիտն եւ զսուտն։ Երկրորդ՝ արդարութիւն. զի մի ակն առցէ կամ երկիցէ։ Երրորդ՝ ամուր հաւատ. զի հաստատ կացցէ ի բանն որպէս ի հաւատն։ Չորրորդ՝ փարթամ ընչիւք. զի մի վասն կարեաց կաշառս առցէ։ Այլեւ չորս ինչ պիտանի է մարդոյ։ Նախ՝ խոնարհութիւն զի լսիցէ զգանկատն։ Երկրորդ՝ հեղութիւն, զի մի բարկասցի։ Երրորդ՝ համբերութիւն. զի մի շուտափոյթ լիցի։ Չորրորդ՝ զի զօրութեամբ տացէ զպատիւն եւ զպատիժն դատախազացն։ Իսկ զառաջինն պարտէ ստանալ զիմաստութիւնն։ Նախ՝ կրթիլ եւ վարժիլ ուսմամբ զգիր դատաստանացն եւ զկանոնացն. եւ զնօմոսացն թագաւորաց. եւ զՄովսէսին։ Եւ ապա առնել դատաստան. որպէս գրէ առաքեալն առ Տիմոթէոս. (ի մանկութենէ զգիրս սուրբս գիտես. որ կարօղք են իմաստուն առնել զքեզ։) Երկրորդ՝ պարտ է յստակութիւն մտաց. որ ոչ ինչ ցաւ եւ հոգ լինի ի միտն եւ պղտորէ։ Երրորդ՝ վշտակցութիւն. զի այնպէս երկու դատախազացն ցաւակից լինիլ. որպէս հայր ի վերայ որդւոց. թէպէտ ի ցեն անծանօթ։ Չորրորդ՝ զի իցէ համբերօղ ի բանն. զի զերկու դասուցն լուիցէ. ապա կարէ ուղիղ դատաստան առնել. թէ մարմնաւոր, եւ թէ հոգեւոր։ Եւ վասն սոցա ասէ առակն. (գիտէ արդարն դատաստան առնել. իսկ անպարիշտն ոչ է խելամուտ. ) այսինքն, զի ոչ է վարժեալ յիմաստութեանց. եւ ոչ ընթեռնու զգիրս դատաստանի. ոչ զելս եւ զմուտս իրացն գիտէ։ Նմա ոչ է յստակութիւն մտաց. եւ ոչ է ցաւակից. եւ ոչ ունի համբերութիւն. վասն այն լինի անիրաւ դատարւոր։ Եւ վասն կրկին պատճառի գողաց երդումն ոչ է։ Նախզի՝ գողին գործքն երդմնահարութիւն է. զի երբմնահարն այն է, որ արհամարհէ զԱստուած տեսօղ եւ վրեժխնդիր լինիլ եւ գողն յորժամ գողանայ, արհամարհէ զտեսութիւնն Աստուծոյ եւ զպատուհաս նորին։ Երկրորդ՝ զի երդումն ի վերայ ճշմարտութեանն է դնելի. վասն զի սարսափելի անունն Աստուծոյ՝ ի վերայ ստութեան ոչ դնի. եւ գողն ստութիւն ունի. վասն այն ոչ է տալի երդումն. եւ թէ տան երդումն գողին՝ երկոքինն յանցաւորք են պատժին յԱստուծոյ. որք զերդումն տան, եւ որք զերդումն ուտեն։ Վասն այն յորժամ երկու դատախազքն գան ի դատաստան, այն ոսոխն որ զդաւին առնէ, նմա է գիրն եւ վկայն եւ երդումն։ Եւ գիրն առանց վկայի՝ անպիտան է. այլ վկայն առանց գրոց հաստատ է։ Իսկ երդումն ոչ է կարօտ երկուցն. զի առաւել հաստատ է. վկայ զԱստուած բերէ. եւ ի հոգին կրէ զերդումն։ Վասն այն ասէ թէ՝ երդումն կեր. այսինքն, կրեա ի քեզ. եւ կրեա ի հոգիդ. որպէս կերկուր մարմնոցն թէ հիւանդ է. մահ ածէ. եւ թէ առողջ կեանս. այսպէս եւ երդումն ուտելն՝ թէ ճշմարիտ է, օգնել եւ հաստատէ զմարդ. եւ թէ սուտ՝ սպանանէ. աստ խղճի մտօք. եւ անդ հոգւով ի տանջանս։ Եւ թէ ասես՝ սա որ զդաւին առնէ՝ չունի վկայ կամ գիր. երդումն ո՞րպէս տամք նմա, զի թէ զուր ասէ։ Ասեմք եթէ՝ զրախօսն ի չորս իրաց երեւի։ Նախ թէ այլ բազմաց լինիցի ասացեալ զուր։ Երկրորդ՝ թէ կարօտ է եւ աղքատ։ Երրորդ՝ թէ նախանձ եւ թշնամութիւն ունի։ Չորրորդ՝ ի կարգէ խօսիցն ճանաչի։ Եւ թէ այս չորիցս մինն երեւի՝ թէ երդումն տաս, ի վերայ ստութեան է. մի տար երդումն։ Ապա թէ արտաքոյ է ի չորից՝ որ մինն ոչ երեւի ի նմա, ուտէ երդումն եւ տանի. զի որ ուտէ զերդորւմն հոգւով, առնու եւ ուտէ զինքն մարմնով. եւ թէ տաս երդումն, այլ իմն իրաւամբ հաւանեցո զերկոսին կողմն։ *Եւ թէ վասն է՞ր նստին դատաւորք ի վերայ աթոռոցն ի դատելն։ Նախզի՝ լիցի ահարկու ի վերայ դատախազիցն որք զճշմարիտն ասիցեն. եւ մի յանդգնեսցին ի հաւասար նստիլն։ Երկրորդ՝ զի դատաւորն մի տեսցէ ակն նոցա. կամ երկիցէ ի դատելոյն. վասն այն ի բարձր նստի քան զնոսա։ Երրորդ՝ զի միտքն ի ներքս ի յընտրութեան աշտարակն է բարձրացեալ. եւ ապա ի ներքոյ իւր քննէ եւ որոշէ զսուտն եւ զճշմարիտն։ Նոյնպէս եւ արտաքին մարմնով ի բարձր է նստեալ. եւ քննէ եւ որոշէ զսուտն եւ զճշմարիտն նոցա։ Չորրորդ՝ որպէս այն որ ունի զկշիռն ի ձեռն՝ ի բարձր է նստեալ. եւ զնժար կշռոյն է բարձրացուցեալ. եւ ապա երեւի արդարութիւն։ Նոյնպէս եւ դատաւորն ի բարձր է նստեալ. եւ ունի զարդարութեան կշիռն. այսինքն, որ զբանն արդարութեամբ հարցանէ. եւ իրաւամբք հատուցանէ երկոցունցն։ Եւ յերեք տեղի երեւի արդար կշիռն։ Նախ ի նժարն. եւ ապա ի լուծն. եւ ապա ի թաթն։ Նոյնպէս ի դատաստանն նախ պարտ է լսել զերկուց խօսսն հանդարտութեամբ. եւ ի միտս քննել որպէս զնժարն զոր ի վեր քարշեմք. եւ ապա լեզուովն որպէս ի լուծն զարդարութիւնն խօսիլ։ Եւ ապա որպէս ի թաթն զվճիռ իրաւանցն հատուցանել։ Հինգերորդ՝ հատուցմունք փոխարինացն՝ են ի բարձրագունից եւ ի մեծամեծաց. որպէս ի թագաւորաց կամ յիշխանաց։ Արդ՝ դատաւորն ոչ միայն քննօղ է, այլեւ հատուցանօղ բարեացն եւ չարացն. պատիւ կամ պատուհաս. վասն այն ի բարձր տեղւոջ է նստեալ՝ որ ցուցանէ զիշխանութիւն հատուցանելոյն։ Վեցերորդ՝ ունի այլ իմն բարձրագոյն խորհուրդ. զի (Աստուած է արդար դատաւոր ասէ մարգարէն։) Եւ դատաւորն փոխանորդ Աստուած՝ զգործս Աստուծոյ գործէ. եւ որպէս Աստուած ի բարձունս երկնից է բազմեալ եւ դատէ զարարածս. նոյնպէս եւ դատաւորն ի բարձր է նստեալ։ Եւ որպէս Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս յորժամ գայցէ ի դատաստան ի կատարածի աւուրն, նստի յաթոռ փառաց իւրոց. այսինքն է, լուսեղէն ամպով ի վերայ օդոյ ի բարձունս։ Եւ ոմանք աջակողմեանք. եւ ոմանք ձախակողմեանք անդ ժողովին. եւ դատէ արդարութեամբ։ Այսպէս դատաւորն ի տիպ եւ յօրինակ Քրիստոսի նստի ի վերայ աթոռոյ. եւ այնպէս ի ծունկս անկեալ առաջի նորա ի հաւասար տեղւոջ երկու դատախազքն. այսինքն, ոսոխք եւ դատեցեալքն։ Եւ յորժամ քննէ արդարութեամբ, զոմն ի յաջակողմն կանգնէ որ ճշմարիտն է. եւ զոմն ի ձախ՝ որ սուտն է. եւ տայ վճիռ երկոցունցն։ Իսկ վկայն հաստատութիւն է բանին։ Նախ պարտ է որ ընտրէ զվկայն՝ որ հաւատարիմ լինի ի խօսսն եւ ճշմարիտ հանապազ։ Եւ արդար ի գործսն. եւ ուղիղ ի հաւատսն. այնպիսին ճշմարիտ վկայութիւն տայ։ Այլ ստախօս մարդոյ եւ չարի եւ անհաւատի վկայութիւնն՝ սուտ է եւ չէ ընդունելի։ Դարձեալ՝ հաւատարիմ վկային երեք ինչ պիտոյ է։ Նախզի՝ յապաղէ եւ քննէ ի միտսն իւր զվկայութեան բանն. զի թաքուն է բանն որ վկայութիւն խնդրէ։ Երկրորդ՝ զի տեսցէ զիւր դէմսն եւ զնոցայն որով զվկայութիւն տայ. զի մի ի մեղս անկցի։ Երրորդ՝ զի զբան վկայութեանն հաստատ եւ հաւանական բանիւք խօսեսցի։ Ապա թէ զայս քննութիւնս ոչ ունի, ասէ առանկ. (վաղվաղակի վկայն՝ ունի լեզու անիրաւ։) Զի որ վաղվաղակի տայ վկայութիւն, երեք պակասութիւն ունի բան նորա։ Զի կամ է թեթեւամիտ. եւ կամ կաշառակուրծ. կամ աչառոտ։ Եւ յետ սոցա վկայութեան բանն՝ անհաւատ լինի լսողացն։ Այսպէս պարտ է քննել զվկայսն։ Եւ յօրէնսն է գրեալ թէ՝ (յերկուց եւ յերից վկայից՝ հաստատի ամենայն բան։) Եւ թէ ոք ասիցէ՝ ո՞րք են ի վկայս հաստատ. որ տեսանէ՞, թէ որ լսէ՞, թէ որ ըմբռնէ եւ վկայէ՞։ Ասեմք թէ՝ երեք դէմք են դատաստանի. այսինքն, դատաւորն. դատախազքն. եւ վկայքն։ Արդ՝ դատաւորին պարտ է որ զինչ լսէ՝ դատէ զնոյն. ըստ Տեառն. (որպէս լսեմն դատեմ։) Իսկ վկայիցն հաստատ է տեսն աչաց. ըստ այնմ, (որ ետես եւ վկայեաց. եւ գիտեմք զի ճշմարիտ է վկայութիւն նորա։) Իսկ ոսոխացն գործ՝ փոխանակ ձեռացն է քննելի։ Ապա ուրեմն յայտ է յայսցանէ՝ զի լսելով վկայն չէ հաստատ. նաեւ կուրին վկայութիւնն թէպէտ ձեռօք ըմբռնէ, չէ հաստատ. իսկ թէ խուլն տեսանէ եւ վկայէ՝ հաստատ է։ Եւ գիտելի է՝ զի դատախազքն չորիւք առնուն զվճիռն։ Նախզի՝ միտք դաւընկերին՝ զիւր թիւրն ուղիղ տեսանէ։ Երկրորդ՝ զինքն յաղթօղ կամի ի վերայ ընկերին։ Երրորդ՝ զի գրգռէ ի դատաստան առ դատաւորն։ Չորրորդ՝ հարցաքննեալ եւ սուտ գտեալ, առնու զվիճիռն զայն՝ զոր ինքն ընկերին կամէր՝ զսուտ լինիլն եւ զյաղթիլն եւ զպատժիլն։ Եւ այս երեւի յայտնապէս ի յերկու պոռնիկ կանայսն՝ որք վասն մանկանցն կացին առաջի Սողոմօնի ի դատաստան։ Իսկ կաշառն ի տուօղն եւ յառնօղն՝ վեց վնաս գործէ։ Նախ՝ որ տայ զկաշառն եւ զիրաւունսն թիւրէ։ Երկրորդ՝ որ զհոգին իւր կորուսանէ։ Երրորդ՝ ի յնչից զրկի։ Նոյնպէս եւ կաշառառուն նախ՝ զիրաւունսն Աստուծոյ թիւրէ։ Երկրորդ՝ զի կուրանայ աչքն համարձակայեաց՝ եւ ոչ կարէէ ուղիղ տեսանել։ Երրորդ՝ զի զհոգին կորուսանէ։ Որպէս ասէ առակն. (կաշառառուն՝ զանձն իւր կորուսանէ եւ սատակէ։ Այս վեց ազգզէն՝ է մի միայն շահ լինիլն ի կաշառուց։ Եւ տես զչարն որ այն սակաւ ինչքն՝ զայս ամենայն բարիս կորուսանեն։ Եւ այն է պատճառն՝ որ զԱստուծոյ իրաւունսն փոխէ. վասն այն ասէ. (որ կաշառ ի վերայ իրաւանց ոչ առնու, մի սասանեսցի յաւիտեան։) Իսկ եթէ կաշառ լինի վասն իրաւանց հաստաստութեան՝ բարի է. որպէս յորժամ վասն հաստատութեան հաւատոյ եւ եկեղեցւոյ՝ ինչս եւ կաշառս տամք այլազգեաց. եւ կամ յաղօթս յիշատակելոյ. կամ նուէրս պատարագաց. եւ այլ արդիւնս, այսպիսիքս բարին են։ Այլեւ գիտելի է՝ որ երկու ազգ է մարմնաւոր կաշառն։ Մինն ամենեւին չար է տուողին եւ առնողին. որ ի վերայ դատաստանին լինի՝ որ թիւրի իրաւունքն։ Եւ է մին կաշառ՝ որ երբեմն չար է, եւ երբեմն բարի։ Որպէս յորժամ աղերս տանին մեծամեծաց՝ եւ այն եւս կաշառ է. թէ առնու զայն եւ զնորա խնդիրսն կատարէ, կամ փրկէ ի զրկողաց, կամ փոխարէնս կշռէ, այսպիսիս բարի կաշառ է։ Եւ չար է՝ յորժամ առնուն զկաշառս եւ զաղերս՝ եւ զնոսա կամսն ոչ կատարեն. եւ ոչ փրկեն ի զրկողէն. եւ փոխարէնս ոչ տան։ Դարձեալ՝ կաշառն չորս իրաց մեղանչէ։ Նախ՝ զօրէնսն Աստուծոյ. որպէս ասէ ամբակում. (այն որ հրամայեաց Աստուած թէ կաշառս ի վերայ իրաւանց մի առնուցուք։) Երկրորդ՝ զիրաւունս դատաստանին փոխէ յանիրաւութիւն։ Երրորդ՝ զդատաւորն կուրացուցանէ եւ կորուսանէ։ Չորրորդ՝ զդատախազն զրկէ եւ պարտաւորէ։ Եւ այսպէս վնասիչ է կաշառն։ Վասն այն մարգարէն Ամբակում յորժամ ետես զդատաւորն որ էառ զկաշառն եւ թիւրեաց զդատաստանն առաջ իւր, չար թուեցաւ նմա. եւ խրատեաց զդատաւորն. յորժամ ոչ լուաւ, յայնժամ դարձաւ առ Աստուած եւ թախանձելով պատուհաս խնդրէր զրկողացն։ Եւ յորժամ երկայնամիտ լինէր Աստուած եւ ոչ պատուհասէր, յայն ժամ աղաղակէր. (ընդ է՞ր ցուցեր ինձ ցաւս եւ վաստակս. զի դատաւորն առաջի իմ էառ կաշառս. թիւրեաց զդատաստանն եւ պարտաւորեաց զարդարն։) Դարձեալ՝ դատաւորքն որք առնուն զկաշառս՝ չորս իրօք մեղանչեն։ Նախ՝ որ կապի միտքն ի սէր նիւթական ընչիցն։ Երկրորդ՝ կուրանայ աչքն. եւ զԱսոտուած տեսօղ ոչ համարի։ Երրորդ՝ ընդ նմա զօրանայ միտքն ըստ այնմ, որ զքաղց ագահութեան կերակրեաց. զի ագահութիւնն քաղց է առաւել քան զկերակրոյն։ Մին որ քաղցն կերակրոյ՝ ստամոքսին է. եւ քաղցն ագահութեան՝ հոգւոյ եւ բարուցն։ Եւ միւս՝ որ մարմնոյ քաղցն յագի. եւ ագահն բարուք ոչ յագի այլ հանապազ ի քաղց է եւ կարօտ։ Չորրորդ՝ որ զիրաւունս աղքատին թիւրէ, եւ զրկէ զնա. վասն այնորիկ դատէ զնա Աստուած այնու որ ասաց (դատաստան արդար դատեցարուք. եւ դատ արարէք որբոյն եւ այրւոյն։) Եւ նոյնպէս ըստ մեղացն չորեք կին պատժէ զնա դատաւորն Աստուած։ Նախ վասն այն՝ որ միտքն կապի ընդ արծաթոյն. կապեսցի հոգի նորա եւ մարմին նորա յերկիր եւ ի դժոխս։ Եւ վասն երկրորդին՝ կուրանայ եւ ոչ տեսանէ զդատաւորն Աստուած. եւ Աստուած անտես առնէ զնա ի դատաստանին։ Վասն երրորդին՝ զօրանայ անյագ պատիժն ի վերայ նորա՝ որ անվախճան տանջէ։ Եւ վասն չորրորդին՝ զրկեսցի եւ ինքն յարդար իրաւանցն Աստուծոյ. եւ դատապարտիցի ընդ այնոսիկ՝ որք գործեն զանօրէնութիւն։ Եւ թէ վասն է՞ր դատաւորք ընդ փոքր յանցանացն մեծ պատիժ տան մարդոյ. որպէս վասն գողութեան զակն հանեն. եւ զձեռն կտրեն, եւ այլն։ Ասեմք եթէ՝ արդարապէս պատժին յանցաւորք. ըստ գործոց, եւ վասն գործոց. ըստ գործոցն այն է՝ զի որ մասն որ գործղ զչարն, նովին եւ պատժի. որպէս անարգողաց զլեզուն հատանեն. եւ գողոց զձեռն։ Եւ վասն գործոցն այն է՝ որ զգործն ոչ կարեմք պատժել, զմասն կտրեմք. զի մի դարձեալ գործեսցէ զնոյն։ Այսպէս եւ ի վերջնումն դատաստանին՝ պատժ է Աստուած զգործունեայն մեղաց. եւ զմեղս ընդ նմին։ Դարձեալ՝ ասէ իմաստունն. (որ սերմանէ անզգամութիւն հնձեսցէ զչար։) Սերմանքն երեք յատկութիւն ունին։ Նախ՝ զինչ եւ սերմանեն՝ զնոյն եւ հնձեն. թէ գարի. թէ եղինջ։ Երկրորդ՝ որ սերմանէ՝ բեղնաւոր հնձէ։ Երրորդ՝ որ սերմանէ՝ դարձեալ ժողովէ։ Նոյնպէս որ սերմանէ զչար գործս, հնձէ զչար պատիժս. կամ անդ յԱստուծոյ կամ աստ ի դատաւորաց հոգւոյ եւ մարմնոյ իշխանաց. որք վրէժ խնդրեն ի չարագործաց։ Այլ երիւք զանազանի պատիժն Աստուծոյ եւ դատաւորաց։ Նախզի՝ աստ դատաւորք ըստ մարմնոյն պատժեն. իսկ անդ Աստուած զհոգին եւ զմարմինն տանջէ։ Երկրորդ՝ աստ ժամանակաւ պատժի. եւ անդ յաւիտենից։ Երրորդ՝ աստ ըստ գործոց, եւ վասն գործոց պատժի. իսկ անդ ըստ գործոց, եւ վասն գործոց, եւ զգործսն տանջէ որպէս ցուցաւ։ Ապա յայտ է որպիսութիւն տանջանաց աստի դատաւորաց։ Որով փրկեսցէ զմեզ Քրիստոս եւ զամենայն հաւատացեալս իւր՝ յահեղ դատաստանէն եւ ի դառն տանջանացն եւ ի յաւիտենից հրոցն եւ իվճռոյն ամէն։

Նորին քարոզ ի տօնս Պետրոսի եւ Պօղոսի. ի խոյ հարդ երկոտասն առաքելոցն. ի Բանն։ (Կոչեաց առ ինքն զերկոտասան աշակերտս եւ առաքեաց զնոսա։) Մարկ. 6. 7։ (Գլուխ. ՃԻԲ)

Թէ վասն է՞ր զառաքեալսն երկոտասան ընտրեաց։ Վարդապետք եկեղեցւոյ ասեն բազում պատճառի։ Նախ՝ որպէս երկոտասան գունդս հրեշտակաց ասաց ի յերկինս։ Եթէ ըստ իւրաքանչիւր դասուցն՝ եւ զբոլոր գունդս իմանալեաց. որպէս ոմանք այսպէս դատեցին։ Եթէ յերիցն կարգապետութիւն դասուց՝ որ է առաջին, եւ միջին, եւ վերջին, չորրորդ կարգ էին. որպէս չորեքկերպեան կենդանիքն։ Իսկ հրեղէն վիշապն որ անկաւ երկնից՝ տտամբ իւրով քարշեաց զմի յերից մասանցն զչորրորդն. եւ յերկիր կործանեաց։ Եւ մնացեալն ի նոցանէ եղեւ ինն դաս։ Երեք առաջին. երեք միջին. եւ երեք վերջին։ Արդ՝ որպէս ի յերկինս են երկոտասան գունդ հրեշտակաց. նոյնպէս Տէրն ի յերկրի ընդրեաց երկոտասան գունդս առաքելոցն։ Այլեւ Եսայի երես զՏէր նստեալ ի վեայ աթոռոյ. որ էր բանն մարմնացեալ ի վերայ եկրի։ Եւ երկու սերովբէքն վեց վեց թեւս ունելով՝ երկոտասան առաքեալքն որք սպասաւորք էին Քրիստոսի։ Այլեւ գերագոյն պատիւք սերովբէիցն՝ զերկրոտասաներորդ կարգապետութեան նոցա գոլն նշանակեցին վեց վեց թեւօքն իւրեանց։ Երկրորդ՝ որպէս ի կամարն երկնից են երկոտասան կենդանակերպք, շրջապատեալ զերկուս կիսագունդս։ Նմանապէս եւ յեկեղեցի որ է երկին ի վերայ երկրի, երկոտասան առաքելովք է շրջապատեալ. որպէս մարմնով առ ստորինս Սիօն. եւ հոգւով ի վերինն Երուսաղէմ (յոգիս անդրանկաց կատարելոց որպէս ասէ առաքեալն։) Երրորդ՝ որպէս երկոտասան ամիսք պսակք են բոլոր տարւոյն. նոյնպէս ամենայն անօրէնութիւն փրկչին եւ տարեկան Տեառն ընդունելի՝ երկրոտասան առաքեալովք պսակի եւ կատարի։ Չորրորդ՝ երկոտասան ժամ է աւուրն. որպէս հրամայէ Տէրն։ Օր կոչէ զինքն. եւ ժամք զերկոտասան առաքեալսն։ որք զլոյս աւետարանին ծագեցին Ամենայն աշխարհի։ Հինգերորդ՝ երկոտասան հողմունք ընդ չորս ծագս տիեզերաց, որ ի չորս ծագս տիեզերաց, որ ի չորս եղանակս տարոյն, որով սառն եւ պարզ. ձիւն եւ ձօղք յերկիր իջանեն, շարժելով զբոյսս դալարի ի ծաղիկ եւ ի պտուղ։ Նոյնպէս երկոտասան առաքեալքն՝ շնորհօք հոգւոյն ընդ ոլորտս տիեզերաց զգարնանաշարժ հողմ հարաւոյ՝ եւ զղօղն կենաց արձրեւ են հաւատով եւ պտղով բարեաց։ Այլեւ անհաւատից աւ անզղջից՝ ձիւն եւ սառն, կարկուտ եւ կայծակ խրատ պատուհասի արկանեն մարդկան. զի զղջացեալ դարձցին ի մեղաց եւ ապաշխարեսցեն։ Վեցերորդ՝ երկոտասան էին նախապետք հնոյն Իսրայէլի. նոյնպէս եւ երկոտասան առաքեալք ցեղապետք եւ ծնօղք նորոյս Իսրայէլի. յորմէ բազմացան եւ եղեն որպէս զասեղս երկնից լուսաւորք. որ ոչ ոք ի սոցանէ հարճ որդիք, այլ ամենայնքն ազատք եւ ազատի ծնունդք վերնոյն Երուսաղէմի։ Եօթներորդ՝ երկոտասան էին աղբիւրքն աղիմայ, եւ եօթանասուն արմաւենիք, յորժամ անցին ընդ ծովն եւ ելին յանապատ։ Եւ երկոտասան վտակք ի վիմէն բղխեալ. նշանակ երկոտասան առաքելոցն. զովացուցանօղք մարդկան՝ որք անցանեն ընդ ջուր աւազանին մկրտութեամբ. եւ քաղցրագոյն վարդապետութեամբ. որք ի կենդանի վիմէն բղխեցին ընդ ոլորտս տիեզերաց երկոտասան ազգք քրիստոնէից։ Ութներորդ՝ երկոտասան էին իշխանք որք անցին ընդ ծովն կարմիր. նմանապէս եւ երկոտասան առաքեալքն՝ իշխանք եւ թագաւորք տիեզերաց. որք կոխեցին զծով կռապաշտութեան՝ որ որդէկոտոր արեամբն ներկեալ էր. եւ ցամաք ոտիւք բնակեցան ի ծոց եկեղեցւոյ։ Այլեւ երկոտասան լրտեսքն ի նոցանէ առաքեալք՝ ի տիպ երկոտասան առաքելոցն. որք լրտեսեցին զտիեզերս. ոչ երկմիտ որպէս տասունքն. այլ միամիտք որպէս երկուքն. որք բերին մեզ զողկոյզն կենաց Քրիստոսի լծակօք խաչին. եւ զբժշկական քաղցր վարդապետութիւն հոգեւոր կենացն ապաշխարութեան։ Իններորդ՝ երկոտասան էին ակունք վակասին ի լանջս քահանայապետին. ի տիպ երկոտասան առաքելոցն՝ որք լուսաւոր բանիւ ճառագայթաձեւ փայլմամբ յարեգականէն արդարութեան պայծառացեալ. ոչ ի կուրծս միոյ քահանայի, այլ ի բովանդակ ի սիրտ եւ ի հոգիս հաւատացելոց անբաժանելի միաւորութեամբ եդան։ Այլեւ ի ճշմարիտ քահանայապետին Քրիստոսի որպէս ասէր. (դու հայր ի յիս եւ ես ի քեզ. կամիմ զի եւ սոքա ի մեզ իցեն. զի տեսանիցեն զփառս իմ։) Տասներորդ՝ երկոտասան քարինքն յորդանանու՝ յորժամ եհան յեսու ի ցամաք եւ շինեաց սեղան՝ նշանակք են եկոտասան առաքելոցն. որք ի միջոյ փորձանաց աշխարհական գետոց՝ ելին ի ցամաք. եւ շինեցան սեղան Աստուծոյ եւ հիմունք եկեղեցւոյ. յորոյ օրինակ ի շինուածս նորա եկեղեցւոյ՝ անտաշ քարինս երկոտասան դնեմք ի հիմունս. եւ երկոտասան լուսանցոյցքս զառաքելոցն ի մեզ նկարեն զխորհուրդ. որք ճանապարհ եմուտ եղեն երկնաւոր լուսոյն ի մեզ ծագելոյ։ Մետասաներորդ՝ երկոտասան եզինք Սողոմօնի՝ որք ի չորս կողմանէ բարձեալ էին զծովն պղնձի. երեքն յարեւելից. եւ երեքն յարեւմտից. եւ երեքն ի հիւսիսոյ. եւ երեքն ի հարաւոյ։ Նոյնպէս եւ երկոտասան ամոլք հաւատոյ էին առաքեալքն. երեք երեք առաքեալքն ի դէմս երրորդութեանն. որք ի չորս կողմ տիեզերաց բարձեալ բերին զիմանալի աւազանն. զոր ճշմարիտ Սողոմօնն շինեաց ի սրբութիւն հոգւոյ եւ մարմնոյ մեղաց։ Երկոտասաներորդ՝ արար զարմանալի աթոռ Սողոմօն. եւ երկոտասան առիւծակերպ կենդանիք ընդդէմ միմեանց ի նշանակ երկոտասան առաքելոցն. որք բարձին զՏէրն ի վերայ ինքեանց. եւ եղեն հանգիստ եւ բնակութիւն նորա. եւ են առիւծակերպք ահագին ի վերայ թշնամւոյն. եւ թագաւորք աշխարհի։ Երեքտասաներորդ՝ երկոտասան էին իշխանք հացատուք տանն Սողոմօնի. ի նշանակ երկոտասան առաքելոցն. որք եղեն կերակրիչք հաւատացելոց Քրիստոսի կենդանական հացիւ բանին Աստուծոյ. վասն որոյ ասէր մարգարէն. (կացոյց զնոսա իշխանս ընդ ամենայն ազգս. զի յիշեսցի անուն նորա ընդ ամենայն ազգս ազգաց։) Չորեքտասաներորդ՝ երկոտասան են տիրական անդամք մեր՝ որք են գործիք ամենայն մեղաց եւ արդարութեան։ Նմանապէս եւ սուրբ առաքեալքն՝ երկոտասան անդամք են գլխոյն Քրիստոսի. եւ իբր զիմաստուն բժիշկ՝ բուռն հարեալ զտիրական անդամաց մերոց. զոր թշնամին սատանայ արար զէն մահու եւ մեղաց, արարին ի Քրիստոս գործի կենաց եւ արդարութեան։ Հնգետասաներորդ՝ կոչմունք երրորդութեանն դիմաց նոյնքան գրով դրոշմին. որ է հայր. որդի. հոգի։ Վասն որոյ մեր՝ նոյնքան առաքեալս ընտերաց. եւ յայտնեաց նոցա զերիցն անձնաւորութիւն բոլոր տիեզերաց. եւ դրոշմեաց ի սիրտ հաւտացելոց զերրորդութեանն դաւանութիւն։ Վեշտասաներորդ՝ որպէս ասէ տեսիլն։ (Նշան երեւեցաւ յերկինս. կին մի արկեալ զիւրեւ զարեգակն. եւ զլուսինն ի ներքոյ ոտից. եւ երկոտասան աստեղք պսակ ի գլուխ իւր։) Արդ՝ կինն նշանակէ զեկեղեցի սուրբ. զի հարսն է Քրիստոսի եւ բազմածին. որ զարեգակն առաւօտին է զգեստաւորեալ։ Եւ ի վերայ ստուերակերպ եւ փոփոխական օրինացն է բարձրացեալ։ Իսկ պսակ յերկոտասան աստեղաց՝ է երկոտասան առաքելոցն քարոզութիւն. եւ երկոտասն աստիճանք հաւատոյն. որովք պայծառացեալ պսակի սուրբ եկեղեցի ի գլուխն իւրով ունելով զդաւանութիւն հաւատոյն, ընդ առաքինութեան սիրոյն յեռեալ եւ շարազարդեալ ի փառս եւ ի պատիւ փեսային Քրիստոսի։ Եօթնեւտասներորդ՝ որ ասէ տեսլին. (քաղաքին Աստուծոյ՝ երկոտասան էին դրանք յերկոտասան մարգարտաց միաձեւ։) Քաղաք եւ տաճար Աստուծոյ կոչի եկեղեղի սուրբ. այսինքն, ներքինս եւ վերինն Սիօն ըստ այնմ, (գնացից ի նոսա, եւ բնակեցայց ի նոսա։) Եւ երկոտասան դրունք քաղաքիս այսր՝ երկոտասան առաքելքն վասն երից։ Նախզի՝ զճանապարհս եւ զդրունս երկնից բացին մեզ։ Երկրորդ՝ զի նոքօք զԷ շնորհս. եւ զմատչիլն առ հայր ընկալաք։ Երրորդ՝ զի բանան եւ փակեն. այսինքն, հաւատացելոցն բանան. եւ անհաւատիցն փակեն։ Իսկ մարգարիտ կոչին վասն երից։ Նախ՝ վասն ողորմութեան. զի ոչ ինչ ունին յանհարթութեան չարութեանց։ Երկրորդ՝ վասն պայծառ իմացմանցն եւ հաւատոցն առ Քրիստոս։ Երրորդ՝ վասն մաքուր սրբութեանց։ Իսկ միաձեւ դրունքն՝ զի երկոտասն առաքեալքն համաձեւ են իշխանութեամբ եւ պատւով եւ փառօք. զի միապէս ետ ամենեցուն զիշխանութիւնն կապելոյ եւ արձակելոյ։ Եւ ի համբառնալն՝ (եդ զձեռս ի վերայ ամենեցուն առ հասարակ եւ օրհնեաց զնոսա։) Եւ առ հասարակ ետ զդատողական իշխանութիւնն ասելով. (նսաջիք եւ դուք յերկոտասան աթոռ՝ դատել զերկոտասան ազգս Իսրայէլի։) Այսպէս առաքեալքն՝ են երկոտասան դրունք քաղաքին Աստուծոյ։

Որեւ չորեքկուսի էին ձեւք դրանցն. եւ երից բանալն. այսինքն, երեք յարեւելից. եւ երեք յարեւմտից. երեք ի հարաւոյ. եւ երեք ի հիւսիսոյ։ Զչորից ծագաց տիեզերաց զերկրպագութիւն սրբոյ երրորդութեանն նշանակէ։ Եւ նոյն ինքն դուռն խաչաձեւ տեսակացեալ զայն ցուցանէ՝ որք ի ձեռն կենարար խաչին ընկալաք զգիտութիւն սուրբ երրորդութեանն. եւ արժանացաք մտիցն։ Իսկ որ ասէ. (դրունքն ոչ փակէին ի տուէ եւ ի գիշերի. այլ բաց էին հանապազորդ։) Ցուցանէ թէ՝ առաքելական քարոզութիւն բաց է ամենեցուն, որք կամին մտանել. եւ ոչ փակի երբէք. եթէ ի գիշեր մեղաց իցեն որպէս զԿիպրիանոս. եւ եթէ ի տիւ առաքինութեանն որպէս զկուռնէլիոս։ Ութնեւտասներորդ՝ երկոտասան էին հրեշտակք պահապան դրանն։ Նախ նշանակէ զնոյն զառաքեալսն՝ որք կոչին դուռն եւ դռնապանք եկեղեցւոյ նորոյս եւ վերինն Երուսաղէմի. զի բանան հաւատացելոց. եւ փակեն անհաւատից։ Երկրորդ՝ երկոտասան էին հրեշտակք որք գործակից էին առաքելոցն. որպէս Տեառն մերոյ գործակից էր հոգին սուրբ. (զի հոգւովն Աստուծոյ հանէր զդեւս։) Նմանապէս եւ երկոտասան առաքելոցն գործակից՝ երկոտասան հրեշտակք. որք յառաջ ընթանային հաւանական արարեալ զմիտս ժողովրդեանն ի լսողութիւն բանից քարոզութեան։ Զի թէ իւրաքանչիւր հաւատացելոյ հրեշտակ մի պահապան լուեալ հաւատացաք. ապա ո՞րչափ առաւել նոցա՝ որք հիմնարկօղք են եկեղեցւոյ, եւ քարոզք աւետարանին. ի հրեշտակաց առաջնորդեին իմանալապէս զհետ երթալով նոցա։ Իննեւտասներորդ՝ (երկոտասան էին պտուղք ծառոյն կենաց ըստ միոյ ամսոյն ասէ։) Ծառ կենաց է Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս. զի նա է դալար աստուածութեամբն եւ կենարար ամենեցուն՝ որք մերձենան ի նա։ Իսկ երկոտասան պտուղք՝ երկոտասան առաքեալն են. որք ի նմանէ պտղաբերեցան յամն եւ յամիսն մարմնով երեւելոյն աշխարհի։ Իսկ տերեւ ծառոյն կենաց՝ էր բժշկարար. նշանակէ տերեւն զաշխարհակեցոյց վարդապետութիւնն Քրիստոսի եւ առաքելոցն. յորմէ զովացան ամենայն ազգաց ի տապոյ մեղաց. եւ բժշկեցան յիւրաքանչիւր հոգեկան վիրաց առողջացեալք։ Քսաներորդ՝ (պարիսպ քաղաքին ասէ ունէր հիմունս եկոտասան. եւ ի նոսա անուանք երկոտասան առաքելոցն գրեալ։) Հիմն կոչի Քրիստոս ըստ առաքելոյն. (զհիմն ոչ ոք կարէ դնել, քան զեդեալն որ է Քրիստոս։) Իսկ պարիսպ կոչին շինեալքն յիւրաքանչիւր ազգաց. որք ի նա արմատացան եւ հաստատեցան յօդակապեալք հաւատովն։ Այլեւ որ աստ հիմունս ասէ զերկոտասան առաքեալսն. զի գործք եւ բանք նոցա՝ հիմն կառուցան եկեղեցւոյս. որպէս ասաց առ Պետրոս. (դու ես վէմ. եւ ի վերայ այդր վիմի շինեցից զեկեղեցի իմ. ) այսինքն, այդ դաւանութեանդ որ խոստովանեցար զիս որդի Աստուծոյ՝ է սկիզբն եւ հիմն քրիստոնէից եկեղեցւոյ։ *Եւ աստ գիտելի է՝ զի հիմն կոչի Քրիստոս. եւ հիմն կոչին առաքեալքն. եւ հինմ է հաւատն ի մեզ։ Այսպէս գիտեի է՝ զի հիմն կոչի Քրիստոս եւ գլուխ անկեան. զի նա է սկիզբն եկեղեցւոյ եւ կատարումն. (որ արար զերկոսեանն մի. ) այսինքն, զերկինս եւ զերկիր. զհրէայս եւ զհեթանոսս։ Իսկ հիմունք են առաքեալքն իբր մերձաւորք Քրիստոսի. եւ իբր զճարտարապետ շինօղք։ Իսկ հիմն է հաւատն ի մեզ. եւ իւրաքանչիւր գործք շինւած ի վերայ նորա. ոսկի, արծաթ, եւ այլն. կամ փայտ, խռիւ, եւ այլն։ (Եւ հիմունք քաղաքին՝ էին յականց պատւականաց. եւ ի նոսա անւանք առաքելոցն գրեալ էին ասէ. ) Զի ի վերայ դրանց քաղաքին Աստուծոյ՝ երկոտասան ազգաց քրիստոնէից անւանքն էին գրեալք. զի որ ոք հաւատասցէ ի Քրիստոս, նա մտցէ ի նա։ Նոյնպէս եւ ի վերայ հիման երկոտասան առաքելոցն անուանքն էին գրեալք՝ զի որ ոք աշակերտեսցի նոցա, նա շինեսցի ի վերայ նոցա։ Եւ դարձեալ՝ որպէս ի վակաս քահանայապետին հնոյ գոյր երկրոտասան ակն պատւական. նոյնպէս ի հիմունս եկեղեցւոյս նորոյ, են երկոտասան ակունք պատուականք։ Եւ որպէս այն զնահապետացն անուանսն. այսպէս եւ այս զամենահամբաւ եւ զհռչակելի առաքելոցն ունի զնկարագրութիւն անւանցն։ Եւ այսու ցուցանի թէ՝ ձայնակից են միմեանց հին եւ նոր եկեղեցի։ Այլ այսու զանազանին։ Նախզի՝ անդ օրինակ. եւ աստ ճշմարտութիւն։ Երկրորդ՝ զի այն ի տարին միանգամ ի լանջս քահանային եւ ի տաճարն մտեալ։ Եւ աստ միշտ եւ հանապազ առ քահանայապետն Քրիստասի եւ հիմն վերին տաճարին կառուցեալ։ *Զոր պարտ վարկանիմ զիւրաքանչիւրոցն յայտնել զյատկութիւն ըստ սրբոյն վարդանայ ասացեալ այսպէս։ Հիսն առաջին պարսպին՝ Յասպիս. որ է Պետրոս. զի յասպոյ որակի գոյնս՝ է կանաչ որպէս զմրուխտ։ Սա ունի զնմանութիւն գլխաւոր առաքելոյն Պետրոսի վասն երից։ Նախզի՝ զմեռելութիւնն Քրիստոսի ի մարմնի իւր եբարձ գլխիվայր խաչելովն. վասն որոյ ճարտարք զկենդանագիր պատկերի նորա՝ թխակերհ գրեն փռանկի դահնայ կոչեցեալ. որ ունի զկանաչագեղ մթին եւ թուխ։ Երկրորդ՝ նշանակէ զմիշտ կենդանի սէրն՝ որ առ նա փթթեաց. եւ յայտ է յերից հարցմանց սիրոյն՝ որ բժշկութիւն եղեւ երից ուրացութեանց նորին։ Երրորդ՝ ցուցանէ որ հովուեաց զմեզ ի տեղի դալարոջ կենարար մարմնոյն ճաշակման։ Եւ առ ջուրս հանգստեան սնոյց կենսաբուխ վարդապետութեանն. որպէս ընկալաւ հրաման ի Տեառնէ. (արածեա զոչխարս իմ։) Վասն որոյ ակն յասպիս՝ նշանակէ զՊետրոս առաքեալն։ Երկրորդ Շափիւղայ. որ է Պօղոս։ Զի այս քար՝ նշան է երկնային օդոյն կապուտակ գունով. որպէս լազվարդ. որ է ապացոյց առաքելոյն Պօղոսի վասն երկուց։ Նախզի՝ նա (բարձրացաւ մինչեւ յերրորդ յերկինս. եւ լուաւ բանս անճառ։) Երկրորդ՝ զի ի քարոզ աւետարանին՝ որպէս զօդ փոփոխական արար զվարս իւր. (ընդ հրէայսն հրէայ լինէր. եւ ընդ հեթանոսս հեթանոս. եւ յամենայն ամենայն. զի զամենեսեան շահեցաւ։) Երրորդ Ակն Կոճազմ. պղնձագոյն. զոր կոչեն ոմանք Կայծ. որ է Անդրէաս վասն երկուց։ Նախզի՝ բորբոքեցաւ հոգւով ի սէրն Քրիստոսի։ Եւ երկրորդ՝ խաչեալ ընդ Քրիստոսի. եւ զանձն ի վերայ սիրելւոյն պատարագեալ. եւ այսու նմանեալ Քրիստոսի։ Չորրորդ Զմրուխտ. որ Յօհաննէս վասն երկուց։ Նախզի՝ զմրուխտն կանաչ է գունով. եւ երկրորդ զի ձիթով սնանի։ Նշանակէ զաւետարանիչն Յոհաննէս. զի աւետարանական ճառիւն՝ էօծ զմեզ շնորհօք հոգւոյն սրբոյ. որպէս ուսոյց թէ՝ (շնորհք եւ ճշմարտութիւն ի ձեռն Յիսուսի Քրիստոսի եղեն։) Այլեւ կենդանացոյց զմեզ յաւիտենից յուսովն. որպէս գրէր. (կեանքն յայտնեցաւ. եւ տեսաք եւ վկայեմք ձեզ զյաւիտենից կենացն որ է առ հօր եւ երեւեցաւ մեզ։) Վասն այն զմրուխտ է Յօհանէս. զմիշտ կենդանութեան մանկութիւնն նշանակելով։ Հինգերորդ Ակն Ըղնկնաքարն. որ է Յակօբոս. մարդկայի ըզնկան գունով է քարն այն։ Եւ ըղունկն ունի երեք յատկութիւն։ Նախզի՝ անզգայ է։ Երկրորդ՝ զմեռելոյ գոյն ունի։ Երրորդ՝ զի նախ մեռանի քան զբոլոր մարմինն։ Եւ յիրաւի հայր առ Յակոբոս եղբայրն Յօհաննու. զի ի մէջ երկուտասան առաքելոցն՝ նախ քան զամենեսեան ընդ Քրիստոս ի մեռելութիւն մարմնոյն՝ ընկալաւ զբաժակն որպէս եւ ուխտեաց. զի որք ըմպեն զբաժակ գինւոյ՝ անզգայ լինին. նոյնպէս եւ նա բաժակաւ սիրոյն եւ չարչարանացն Քրիստոսի. վասն այն ըղնկնաքարն է Յակօբոս։ Վեցերորդ Սարգիսն. որ է Փիլիպպոս վասն երկուց։ Նախզի՝ Սարդիոն զհրոյ գոյն ունի պայծառ. եւ առաքեալն փիլիպպոս՝ ի կախաղանին աստուածային հրովն մաքրեաց զկռապաշտութիւն ի մտաց մարդկան։ Երկրորդ՝ զի բժշկական ունի զօրութիւն. որ զխոցեալս ի սրոյ բժշկէ. նոյնպէս եւ առաքեալն զխոցեալ հոգիս նոցա ի մահ մեղաց՝ բժշկէր եւ թողութիւն շնորհէր ի վերայ խաչին։ Եօթներորդ Ոսկէ քարն. որ է Բարթուղիմէոս. զի քարն այն՝ ունի զնմանութիւն ոսկւոյ փայլելոյ։ Եւ առաքեալն Բուրթուղիսէոս՝ զնմանութիւն ճշմարիտ եւ անապական մարմնոյն Քրիստոսի՝ յանձին ստացաւ։ Զի մերկացաւ զմորթ մեռելոտի մարմնոյն. եւ զգեցաւ զգեստ զանմահ եւ զանապական յաւիտենից կենացն։ Ութներորդ Բիւրեղ. որ է թովմաս վասն երից։ Զի քարն այն ծովատիպ է եւ օդակերպ. եւ ընդ ակինթն լծակցի. նշանակէ զԹովմաս՝ որ էր երկուորեակ ընդ աշակերտակիցն իւր։ Որեւ հնդկաց եղեւ քարոզ. որք էին արջասպնագոյն մարմնով։ Եւ ի ձեռն հաւատոյն՝ վերածեաց զնոսա առ Քրիստոս եւ արար երկնային հոգւով։ Իններորդ Տրապիզոն. որ է Մատթէոս վասն երկուց։ Նախզի՝ ակն այո կարմիր է գունով որպէս կայծակն։ Եւ երկրորդ՝ աչացաւն յորժամ տեսանէ, առողջանայ։ Ցուցանէ զերանելի աւետարանիչն Մատթէոս՝ որ նախ եցոյց զճառագայթս աւետարանին. եւ զխաւարեալ միտս մարդկան նովաւ լուսաւորեաց։ Տասներորդ Դահանակն. որ Թաթէոս։ Քարս այս խորագոյն գոյն ունի քան զոսկւոյ։ Յորում ցուցանէ զառաքեալն Թառէոս. այն որ ցանկալին քան զոսկի, եւ քան զականս պատւականս. այսինքն, զհաւատն Քրիստոսի իւրովն քարոզութեամբ շնորհեաց թագաւորին Յեդեսիա Աբգարու։ Նաեւ քարսոսկեգոյն՝ նշանակէ զՅուդա Յակոբեան. զի Յուդայն խոստովանօղ լսի. եւ հաւատն է վէմ կարծր եւ անապական։ Մետասաներորդ Յակինթ. որ է Սիմօն վասն երկուց։ Նախզի՝ ակինթն զօդոյ ունի զորակ եւ լուսաւորի. նշանակէ զՍիմօն՝ որ նախանձաւոր եղեւ շնորհացն Քրիստոսի։ Եւ դարձեալ՝ երկրնային ունէր զխորհուրդն։ Զորեւ ասաց առ փրկիչն. (եթէ կամիս զայդ նշանդ առնել, երթ եւ յայտնեա զանձն քո աշխարհի. ) վասն այն նախանձայոյզ կոչեցաւ։ Երկոտասաներորդ Կարկեհան. որ է Մատաթիա վասն երից։ Նախ՝ զթիւ աշակերտացն ելից. որպէս կարկեհանս զականցն։ Եւ երկրորդ՝ զի ծիրանի է գունով։ Զայն ցուցնէ՝ զի ի բաժանիլ հրեղէն լեզուացն՝ մասնակից գտաւ։ Երրորդ՝ զի թագաւորական է ծիրանին. եւ սա թագաւորեաց գումարեալ ի վերայ երկրի ի սաղիմ որպէս ասէ Դաւիթ։ Այսպէս ըստ սրբոցն ասացեալ բանից՝ Եպիփանու եւ Անդրէասի, համարին յատկութիւնք ականցն ըստ հնոյ նահապետացն եւ ըստ նորոյ առաքելական հիմանցն։ Զի նոքա են ճշմարտապէս հիմն հաւատոյ եւ քարինք պատուականք. ըստ մարգարէին եթէ՝ (քարինք սուրբք թաւալեցան յերկրի մերում։) Զի երկոտասան առաքեալքն հիմն եղեն. ոմն այսպէս, եւ ոմն այնպէս. եւ ի վերայ ինքեանց շինեցին զտաճարս Աստուծոյ զբանականս եկեղեցի։ Եւ որպէս երկոտասան են առաքեալք. նոյնպէս եւ երկոտասան մարգարէք ի հինն. այլեւ երկոտասան վարդապետք ի նորս։ Եւ սոքա են հիմունք եւ վերակացուք եւ դաստիարակք տանն Աստուծոյ եկեղեցւոյ սրբոյ. որպէս ասէ առաքեալն. (զորս եդ Աստուած յեկեղեցւոջ՝ ա՛յս են. նախ զառաքեալս. երկրորդ զմարգարէս. երրորդ զվարդապետս։) Եւ այսպէս ամենքն սոքա երկոտասան թուով՝ որպէս ասացաւ. ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ՝ որ է օրհնեալ յաւիտեանս ամէն։

սականն ի յորդիութեան սէրն ժամանէ։ Այս է առաջին խրատն Սողոմօնի։ Իսկ երկրորդ խրատն որ ասէ։ (Առաքեա զհաց քո ի վերայ ջրոց. եւ յետ բազում աւուրց՝ գտցես զնա։) Զայս բանս առակաւ եւ օրինակաւ խօսի. զի ո՞վ կարէ գտանել զհաց ի հոսանս ջուրց անկեալ։ Այլ նախ այսպէս իմանի. եթէ զողորմութիւնն ում եւ առնես, եւ յուր առնես, ոչ կորնչի, թէ մարդ չգտանես որ տաս զողորմութիւնն, անասուն կենդանեաց եւ թռչնոց եւ ձկանց տուր. զի եւ նոքա ստեղծուածք են Աստուծոյ. եւ Աստուած հատուցանէ քեզ զփոխարէնն։ Վասն այն ի յօրէնսս հրամայեաց Աստուած. (զայգի քո մի առներ ճռաքաղ. եւ ոչ զծառն. եւ ոչ զձիթենին. եւ ոչ զարտորայսն. ) զի նմացորդն թռչնոց լիցի եւ գազանաց. զի եւ նոքա ստեղծուածք են Աստուծոյ. եւ բաժանակից են մարդոյս. զի յանասնոց տեղիս եմք բնակեալ եւ նոցա հաւասարեալ ըստ Դաւիթ. (մարդ ի պատուի էր եւ ոչ իմացաւ. հաւասարեցաւ անասնոց անբանից եւ նմանեցաւ նոցա։) Առաջին այսպէս իմանի բանս։ Երկրորդ՝ ասէ առաքեալն. (զհացն ի վերայ ջրոյ՝) այսինքն թէ, առատ արա զողորմութիւնն. որպէս ջուրն առատ բղխէ. եւ մի ճշդելով. (զի որ ճշդելով սերմանէ, նոյնպէս եւ ճշդելով հնձեսցէ։) Եւ դարձեալ թէ՝ միշտ է հանապազ արա զողորմութիւնն. որպէս ջուրն միշտ բղխէ. եւ մի ասեր թէ յերէկ տուի այսօր չունիմ. քանի որ կայ հնար, եւ գոյ ի ձեռինդ, առանց ողորմութեան օր ի վերայ քոյ միանցուցաներ. եւ աղքատին անողորմ բարս մի ցուցաներ. (զի անողորմ դատաստան լինելոց է այնմ. որ ոչ առնէ զողորմութիւն։) Եւ ո՞ր իցէ յետ բազում աւուրց գտանելն. այն է՝ յորժամ ի դատաստանի օրն բազմին աղքատքն շուրջ զարքունական աթոռովն Քրիստոսի, ունելով իւրաքանչիւրքն զողորմութիւնն ի ձեռս իւրեանց առաջի Քրիստոսի. եւ ի նոսա ձգէ թագաւորն զձեռն իւր եւ ասէ. (որչափ արարիք միում յեղբարցս ի փոքրկանցս, ինձ արարիք. դուք եկայք օրհնեալք հօր իմոյ՝ ժառանգեցէք զարքայութիւնն։) Այսպէս է առաքել զհաց ի վերայ ջուրց, եւ յետոյ գտանել։ Դարձեալ երրորդ բան զայս խրատէ իմաստունն թէ, (պատրաստեա յելս զգնացս քո, եւ շինեա քեզ տուն վերստին։) Ելք՝ զմահն ասէ. որ ի կենցաղոյս ելանեմք՝ ի հարկէ եւ յակամայ գնամք։ Ապա զանտի պատրաստութիւն պիտի հոգալ մեզ եւ ոչ զաստի. զի այս օտար տեղի է. եւ մեք պանտուխտ աստ. զայն պարտ է հոգալ՝ ուր գնալոց եմք։ Անդ շինեա. անդ տնկեա. անդ ժողովեա զինչսս քո։ Վասն այն ասէ. (շինեա քեզ տուն վերստին. (ի յո՞ւր շինեմք. անդ ի տանն Աստուծոյ հօր՝ ուր (օթեւանք բազում են ասաց Տէրն։) Անդ՝ ուր երանէ մարգարէն թէ, (ելս եդ ի մտի իւրում, ելանել ի հովտէս տրտմութեան ի տեղւոջն յորում ուխտեաց։) Ասէ՝ (շինեա վերսին քեզ տուն։) Վերստինն՝ կրկին ասի. զի կրկին եմք գոյութիւն, մարմինն եւ հոգի. աստ զմարմնոյդ շինեցեր՝ անդ զհոգւոյդ շինեա։ Եւ կրկին է կեանքս. աստ ժամանակեայ շինեցեր. անդ զյաւիտենիցն շինեա։ Եւ կրկին են տեղիքս. աստ ի յերկիրս շինեցեր. անդ ի յերկիրս շինեա։ Աստ ի խաւարկեանս առ մարդիկ բնակակիցս շինեցեր, անդ ի լոյսն մշտնջենաւոր եւ դասակից հրեշտակաց շինեա։ Եւ դարձեալ՝ (վերստին շինեա տուն. ) մկրտութեամբ աւազանին շինեցաւ քեզ տուն յերկինս. եւ մեղօք քակտեցեր զնա։ Եւ ո՞րպէս շինեմք աստի անդ տուն. այս է ի ձեռն մարմնական գործոց շինի տուն հոգեւոր. մի երկնչիր. դժուարին. որպէս զմարմնական տունդ շինես մարմնական նիւթով եւ գործով. նոյնպէս եւ զհոգեւոր տունն բարի գործով շինեա։ Եւ զոր օրինակ՝ զտունն շինէ տանուտէրն, եւ ճարտարապետն, եւ մշակն։ Տանուտէրն զինչսն տայ. եւ մշակն զնիւթն ժողովէ. եւ ճարտարապետն շինէ։ Նոյնպէս հոգեւոր տանս՝ տանուտէրն տայ զողորմութիւնն. աղքատն ամբարէ զնիւթն զոր էառ. ճարտարապետն Աստուած է որ շինէ։ Եւ այս կրկին է. կամ նմանովն զնմանն շինեմք. կամ աննմանովն զաննմանն։ Նմանովն այսպէս. զի զգեստիւ աղքատին՝ զգենումք զզգեստն երկնաւոր. եւ կերակրելով եւ արբուցանելով եւ մխիթարելով եւ ի տունս ժողովելով՝ զկերակուրն եւ զմպելին հոգեւոր եւ զտունն շինեմք։ Իսկ աննմանովն այսպէս. որ միայն ընչիւք ողորմութեան շինեմք զզանազան տուն լիութեամբ բարութեան. որպէս աւետարանն ասէ. (արարէք ձեզ բարեկամս ի մամոնայէ անիրաւութեան. զի յորժամ պսակեսցի այն՝ ընկալցին ի յարկսն յաւիտենից։) Եւ թէ ոչ ունիցիս ինչս, ջուր միայն կարես տալ աղքատաց։ Ի տես կարես գնալ. ի տունն կարես բերել. եւ մի անմասն լինիր յողորմութենէն. թէ եւ ոչ զայնս ունիս. բան ունիս եւ լեզու. խրատեա եւ քարոզեա ի բարին. եւ այն եւս ողորմութիւն է հոգեւոր։ Ի միտսդ տրտմեաց վասն մեղաւորին. աղօթեա արտասուօք վասն նորա. եւ այն եւս ողորմութիւն է։ Դարձեալ՝ այլ իմն բարեգործութեամբ շինես զտունն. այսինքն, պահօք՝ աղօթիւք՝ արտասուօք՝ գետնախշտի լեալ. խոնարհութեամբ, հեզութեամբ, քաղցր բարուք, եւ այլ այսպիսեօք։ Եւ որպէս անդ աղքատք եղեն քեզ մշակ. աստ հրեշտակք քո պահապանք՝ լինին քեզ մշակք. եւ տանին զբարի գործս քո ի վեր յերկինս յանճառ երանութիւնսն առ ճարտարապետն. եւ անդ ժողովեն եւ գանձեն. եւ նա հատուսցէ քեզ յաւուրն դատաստանի. եւ տարեալ հանգուցանէ ի շինեալ օթեւանն քո։ Այս է վերստին տուն շինելն։ Վասն օգնութեան ողորմութեանն։ Բազում օգտութիւն է յողորմութենէն. զոր սակաւուք դիցուք աստ։ Նախզի՝ շինութիւն է աշխարհի. ըստ Դաւթի. (ասացեր թէ աշխարհ ողորմութեամբ շինեսցի։) Երկրորդ՝ ոչ միայն շինութիւն, այլեւ լիացուցիչ աշխարհի. ըստ այնմ, (ողորմութեամբ Տեառն լի եղեւ երկիր։) Երրորդ՝ հաւասարութիւն արդարութեամբ. որպէս ասեն վարդապետք՝ ըստ թուոյ մարդկան եւ զպիտոյսն տուեալ Աստուծոյ։ Իսկ փարթամութիւն եւ աղքատութիւն՝ եղեւ ի զրկելոյն. իսկ յորժամ ողորմութեամբ բաշխի իւրաքանչիւրն, մնան ի նոյն հաւասարութեանն։ Չորրորդ՝ խնամք է ողորմութիւնն մեծատանց. զի թէ այլով առաքինութեանբ յետնեալ գտանին, ողորմութեամբն յաջողեսցին։ Հինգերորդ՝ թողութիւն մեղաց առնէ. ըստ Դանիէլի առ Նաբուգոդոնոսոր. (զմեղս քո ողորմութեամբ քաւեսցես։) Վեցերորդ՝ յաւուր չարէ փրկէ ըստ Դաւիթ. (երանի որ խորհի զաղքատն եւ զտնակն՝ յաւուր չարէ փրկէ զնա Տէր։) Եօթներորդ՝ (բարձրագլուխ պարծի առ դատաստանաւն. ) ըստ որում ասէ Ոսկէբերանն թէ՝ ողորմութիւնն թռչի իբրեւ զաղաւնի արծաթապատ թեւօք. եւ բազմի՝ իբրեւ դշխոյ ընդաջմէ փեսային. եւ զորս ճանաչէ՝ կորզէ առ ինքն յաջակողմեան։ Ութներորդ՝ ողորմութիւն զԱստուած պարտական առնէ. ըստ այնմ, (որ ողորմի աղքատին, փոխ տայ Աստուծոյ. ) եւ թէ՝ (որ առնէ միում ի փոքրկանցս՝ ինձ առնէ։) Իններորդ՝ զհուրն յաւիտենական շիջուցանէ. ըստ Եզէկիէլի թէ՝ (զհուրն եռանդնաշարժ շիջուցանէ ողորմութիւնն։) Տասներորդ՝ ողորմութիւնն անդրժելի եւ անգողանալի չարին. ըստ այնմ, (գանձեսցէ ձեզ գանձս յաշխարհս. ուր ոչ ցեց մերձենայ. եւ ոչ գողքն չարակնելով պատառեն եւ գողանան։) Մետասաներորդ՝ զմարդն ի նմանութիւն եւ յորդիութիւն Աստուծոյ հրաւիրէ. ըստ այնմ, (եղերուք գթածք՝ որպէս եւ հայրն ձեր երկնաւոր գթած է։) Երկոտասաներորդ՝ ոչ միայն նման լինի, այլեւ զԱստուծոյ անունն առնու. ըստ այնմ, (ողորմած գթած է Տէր. ) եւ երանելին եւ միայն հզօրն ըստ առաքելոյ՝ ասի եւ սմա. (երանի ողորմածաց՝ զի նոքա զողորմութիւն գտցեն։) Երեք տասներորդ՝ ողորմութիւնն զմարդն Աստուծոյ մերձաւոր առնէ. ըստ Մատթէոսի՝ որ բաշխեաց զամենայն ինչս իւր. եւ հետեւեցաւ Քրիստոսի։ Չորեքտասաներորդ՝ ամենայն վարձ բարեաց նովին չափով չափի. (չափ շարժուն թաթաղուն զեղուն տացին ձեզ ըստ Տեառն։) Իսկ ողորմութեան միոյն՝ հարիւրապատիկ եւ հազարապատիկ. ըստ առաքելոյն Պետրոսի թէ՝ (մեք թողաք զամենայն ինչս մեր՝ զի՞նչ լինիցի մեզ. պատասխանեաց. (հարիւրապատիկ առցէ. եւ զկեանսն յաւիտենից ժառանգեսցէ։) Հնգետասաներորդ՝ ողորմութիւն զդուռն առագաստի փեսային բանայ. ըստ օրինակի իմաստուն կուսանացն՝ որք զիւղն ողորմութեան ունէին։ Վեշտասաներորդ՝ ողորմութիւնն զեօթնալիր օրհնութեան բարբառն լսելի առնէ. ըստ այնմ որ ասէ. (օտար էի եւ ժողովեցիք զիս եւ այլն։) Յայնժամ ասէ մէկ՝ եկայք. երկու՝ օրհնեալք հօր իմոյ. երեք՝ ժառանգեցէք. չորս՝ զպատրաստեալն ձեր. հինգ՝ զարքայութիւնն. վեց՝ իսկզբանէ. այսինքն, մշտնջենաւորն եւ զանանցն նշանակելով. եօթն՝ հանդերձեալ երկիրին։ Դարձեալ նման լինի ողորմածն Աստուծոյ. ըստ որում ընդաբոյս է ողորմութիւնն նմա. եւ Քրիստոսի փառք յարւիտեանս յաւիտենից ամէն։

Նորին քարոզ վասն եօթանասուն եւ երկու աշակերտացն. ի բանն որ ասէ։ (Յետ այսորիկ երեւէցոյց Տէր եւս եօթանասուն եւերկու առաքեալս. եւ առաքաց զնոսա երկուս երկուս։) Ղուկ. 1Օ. 1։ (Գլուխ. ՃԻԳ)

Իսկ եօթանասուն եւ երկու աշակերտացն՝ նախանկար եւ օրինկ խորհրդոյ բազումք են. զոր պարտ է զնոսա բացայայտել։ Նախ՝ որպէս յաւուրս աշտարակին չար միաբանութեամբ եօթանասուն եւ երկուքն ժողովցան, եւ անպարիշտքն կամեցան շինել աշտարակ. եւ ճանապարհ առնել յ երկինս եւ հակառակիլ Աստուծոյ. զոր ուժգին հողմով ցրուեաց զաշտարակն եւ խափանեաց զգործս նոցա. եւ զմի լեզուս յեօթանասունս բաժանեաց։ Այսպէս նոյն Տէրն յետոյ շինեաց բարձր աշտարակ զեկեղեցի՝ երկին ի վերայ երկրի հաստատուն եւ անշարժ հիմամբ։ Զոր ոչ շնչմունք դիւաց. եւ ոչ անձրեւք փորձանաց՝ եւ ոչ գետք մեղաւորաց կարեեն շարժել զնա. զի ի վերայ հաստատուն վիմին շինեալ է։ Այն աշտարակ ի Բելայ շինեցաւ եօթանասուն տանուտէրօք։ Եւ այս աշտարակ՝ ի Տեառնէ հիմնարկեցաւ եօթանասուն աշակերտօք։ Անդ մին լեզուն ի յեօթանասուն բաժանեցաւ. եւ աստ զեօթանասուն լեզուս ի մի անձն ժողովեաց։ Դարձեալ՝ անդ զչար միաբանութիւնն քակտեաց. եւ աստ զանջատեալ եւ զբաժանեալ մարդիկ իմի միաբանութիւն ած. եւ ի մի հոգի եւ ի մի մարմին եւ ի մի յոյս կոչման հրաւիրեաց. որպէս ասէ. (բազմութիւն հաւատացելոցն՝ էր սիրտ եւ անձն մի։) Այսպէս ի ձեռն եօթանասուն աշակերտացն՝ արար զամենայն հաւատացեալս ի մի ծնորւնդ աւազանին սրբոյ. եւ ի մի յորդիս լուսոյ եւ տւնջեան. ժառանգք Աստուծոյ եւ ժառանգակիցք Քրիստոսի։ Երկրորդ՝ որպէս նահապետն Յակօբ նոյն քան թւով ոգիս սերեալ յինքենէ եմուտ յԵգիպտոս. եւ բազում բանակօք ել ի նմանէ։ Նմանապէս եւ Տէր մեր եօթանասուն եւ երկու աշակերտօք յինքենէ կոչեցեալ, եմուտ ի խաւարաբնակ գաւառն հեթանոսաց. եւ անթիւ բանակօք՝ բազմութեամբ հաւատացելոց ել։ Որք զտիղմն կաւագործ մեղացն թողին. եւ ի ծառայութենէ մեղաց իմանալի փարաւօնէն ազատեցան. եւ ի չար գործակալէ նորին։ Եւ անցին ընդ ծով մեղաց աշխարհի. եւ հասին յանապատն ի չարեաց. այսինքն, այժմ յեկեղեղի. եւ յետ մահու յեկեղեցիս անդրանկաց ի ժողովս ընտելոց. եւ յետ յարութեանն հոգւով եւ մարմնով յարքայութիւնն երկնից. որ է երկիր պարգեւաց։ (Զի ուր եսն եմ՝ ա նդ եւ պաշտօնեայն իմ եղիցի ասէ ճշմարտութիւնն Աստուծոյ։) Եւ այս ամենայն բարութիւնս՝ եղեւ մեզ ի ձեռն աշակերտացն սրբոց։ Երրորդ՝ յորժամ եհարձ Մովսէս զծովն կարմիր խաչանիշ գաւազանաւն, եկին նախ առ երկոտասան աղբիւրս. եւ ապա առ եօթանասուն արմաւենիս։ Նոյնպէս գաւազանն բղխեալ յարմատոյն յԵսսեայ, խաչանիշ գաւազանաւն պատառեաց զծով աշխարհի. եւ անցոյց զժողովուրդ իւր. եւ էած յանապատ նախ առ երկոտասան առաքեալսն՝ որք զջուրն կենդանի մեզ արբուցին։ Եւ ապա առ եօթանասուն արմաւենիս աշակերատացն դասու՝ որք յիւրաքանչիւր քաղաքաց քաղաքաց նստան եպիսկոպոսք. եւ քաղցր վարդապետութեամբն իւրեանց՝ զհոգիս հաւատացելոց կերակրեցին։ Զորոց մարգարէն Դաւիթ կանխաձայնեալ ասէր զգովութիւն սոցա. (արդարքն որպէս զարմաւենիս ծաղկեսցին. եւ որպէս զմայրսն լիբանանու բազումք եղիցին) աշակերտօքն իւրեանց։ Տնկեալք եղիցին ի տան Տեառն որ է եկեղեցի սուրբ. եւ ի գաւիթս Աստուծոյ ծաղկեսցին ի ձեռն ջուրց աւազանին հոգւովն սրբով։ Որ է համաշխարհական աւետարանն. որ իբր ի գաւիթս արտաքս գայ հովիւն քաջ եւ ճանաչէ յինքենէ զհովուեալսն։ Իսկ ծաղկիլն այն է՝ զոր Սողոմօն ասէ. (ծաղկեսցի նշին. ) այսինքն, ի յարութիւն արդարոցն. եւ Տէրն. (փայլեսցին իբրեւ զարեգակն յարքայութեանն անուանեաց։) Այս է իմացումն եօթանասուն արմաւենեացն։ Չորրորդ՝ սոքա են եօթանասուն ծերքն՝ որք ի Մովսիսէ կոչեցան. եւ նստան դատաւորք եւ պետք ամենայն ժողովրդեանն։ Այլ նոքա ի հոգւոյն Մովսէսի արբին. եւ սոքա ի հոգւոյն Քրիստոսի. որպէս ասացաւ. (յորժամ երթամ, առաքեցից զնա առ ձեզ. եւ նա ուսուսցէ ձեզ զամենայն զոր ինչ պատուիրեցի ձեզ։) Եւ են սոքա ծերք եւ դատաւորք փոխանակ առաքելոցն ի մէջ եկեղեցւոյ. եւ երկրորդ աթոռակիցք յետ երկոտասանիցն. դատաւորք ահեղ ատենի աւուրն։ Հինգերորդ՝ եօթանասուն ամ զթիւ մարդկան սահմանեաց մարգարէն Դաւիթ. եւ որդին Դաւիթի ըստ մարմոյ՝ այնքան թուով աշակերտս ընտրեաց. զի ժամանակեայ կենցաղոյս մերոյ՝ խնամածու եւ դայեակ լիցին. յետոյ ի կեանս յաւիտենից առաջ նորդեալ մուծանեն ասելով. (ահաւասիկ եւ մանկունք իմ զորս ետուր ինձ. լսելով ծառայ բարի եւ հաւատարիմ, մուտ յուրախութիւն Տեառն քոյ։) Վեցերորդ՝ եօթանասուն ամ յամեաց ժողովուրդն ի գերութեանն Բաբիլօնի. եւ յետոյ ի ձեռն Զօրաբաբէլի ազատեցաւ։ Արդ՝ Բաբիլօն չար խառնակութիւն թարգմանի. նշանակէ զաշխարհս՝ յ որում զանազան մեղօք խառնակիմք. երւ լինիմք գերի եւ ծառայ չար բռնաւորին դիւաց. (զի որ առնէ զմեղս՝ ծառայէ մեղաց ասէ Տէրն։) Եւ այս թէ ըստ հասարակաց մարդկան, թէ առանձին իւրաքանչիւր ումեք. որ գերի յախտէ եւ լինի ծառայ մեղաց. յորժամ (առգետս բաբիլացւոց նստէաք եւ լայաք. ) այսինքն, առ գետս յորդախաղաց ախտից լայաք։ (Զի ոչ գոյ ուրախութիւն անպարշտաց ասէ Տէր. եւ մեղաւորք իբրեւ զծով ծփին եւ հանգիստ մի գտցեն։) Յորժամ բարեպաշտութեան քնարքն լռեալ եւ դատարկացեալ, յանպտուղ ծառ կախեցան։ Զի անձն որ զչարն գործէ՝ անպտուղ է որպէս ուռի. եւ ի նմա կախեալ քնարքն հոգւոյն՝ տասն զգայութիւնքս են լռեալ եւ դադարեալ յօրհնութեանցն Աստուծոյ։ Զի աստուածային հոգւոյն կնտնտոցն ոչ բախէ զնոսա. զի ոչ վայելէ ի բերանոյ մեղաւորին օրհնութիւնն Աստուծոյ. որպէս գրեալ է ի սաղմոսն։ Այսպէս գերի լինի մեղաւոր հոգին չար բռնաւորին սատանայի։ Իսկ եօթանասուն ամն գերութեան՝ զի թիւս այս չափ է կենաց մարդկան որպէս ասացաւ։ Զայն նշանակէ թէ՝ կեանք մարդկան ի ծննդենէ մինչ ի կատարումն՝ ընդ ծառայութեամբ էին ստանայի։ Մինչ եկն բարձանց թագաւորն փառաց. եւ եօթանասուն աշակերտօքս իբր քաջ զօրականօք զեօթանասուն ամեայ գերին թափեաց եւ դարձոյց ի քաղաք բնակութեան իւրոյ ի վերինն Երուսաղէմ։ Այսպէս եւ զիւրաքանչիւր ոք անկեալ ի մեղս եւ ի սուգ տրտմութեան, ի ձեռն աշակերտացս այսոցիկ, դարձուցանէ յուրախութիւն եւ ի նաւահանգիստ կամաց իւրոց։ Եօթներորդ՝ հարցեալ Պետրոսի զոր քանութիւն թողութեանն, ասէ՝ մինչեւ յե՞օթն թողից յանցաւորին որ ապաշխարիցէ՞. պատասխանէ Տէրն. (ոչ մինչեւ ցեօթն, այլ եօթանասնեկին եօթն թող յանցաւորին յորժամ դառնայցէ։) Զի հաւատարիմ լիցի բանն՝ ընտրեաց արս եօթանասուն. եւ առաքեաց առ բազմապարտ ազգս հեթանոսաց. զի բիւր տաղանդս առակաւոր բանիւն նշանակեաց. եւ պատուիրեաց նոցա զհիւանդս բժշկել. եւ զանդամալոյծս կանգնել եւ զայլ ամենայն ախտս փարատել որք ի մեղաց բուսանին. եւ զդեւս հանել՝ յոր բանսարկուն բունեալ էր ի մարդիկ. եւ կարծէր թէ յաւիտեան իւր իցեն իսկ այսպէս թողութեամբ մեղաց՝ եւ բժշկելով զազգի ազգի վէրս, եւ զդեւս հալածելով ի մարդկանէ, ինքեանք աւետաւորք լինէին առ փրկիչն ասելով. (Տէր՝ եւ դեւք հնազանդին մեզ յանուն քո։) Վասն որոյ ուրախական աւետեացն իբր աւետչու պարգեւս խոստանայր նոցա. ասէ՝ (խնդացէք զի անուանք ձեր գրեալ են յերկինս։) Ութներորդ՝ բանիս կարգ տանի հանէ յառաջինսն. զի ի Կայենէ եօթն վրէժ խնդրեցաւ. եւ ի Ղամեքայ եօթանասնեկին եօթն։ Կամ զի նա ոչ ունէր օրինակ սպանողաց. եւ սա ունէր։ Կամ զի նա զմինն Եսպան զԱբէլ. եւ սա կրկին. որպէս ասէր. (այր սպանի ի ցաւս. եւ երիտասարդ ի հարուածս։) Կամ սմա հրամայեաց Աստուած՝ ոչ ումեք սպանանել զԿայէն. եւ յանցեաւ զհրամանն Աստուծոյ. վասն որոյ աւելի կերեաց պատուհաս Ղամեք քան զԿայէն. զի զԿայէնի անէծսն ջրհեղեղաւն եբարձ Աստուած ի յերկրէ. որ եօթներորդ էր ազգի նորա։ Իսկ զՂամեքայն՝ ի ձեռն յորդանանու եբարձ. որպէս թւէ եօթանասուն գոլի յազգաբանութեան Ղուկասու։ Վասն որոյ փոխանակ եօթանասուն ազգացն՝ եօթանասուն աշակերտս ընտրեաց ի ծննդոց նոցա. որով քաւին անէծք յանցանաց նոցա։ Իններորդ՝ եօթն եօթանասներորդ՝ համառօտեացաւ ի վերայ ժողովրդեանն Իսրայէլի. որպէս ասէ Դանիէլ։ (Եւ բարձցին օծութիւնք։ Եւ եօթներորդ վաթսուն եւ երկու համառօտեսցին. եւ յետ այնորիկ սպանցի օծեալն։) Արդ՝ եօթներորդ վաթսուն եւ երկու. այսինքն, եօթներորդ վաթսուն եւ ինն. որք են ամք չորս հարիւր ութսսուն եւ երեք. մինչեւ եկեսցէ փշմարիտ օծեալն։ Եւ յետ գերութեանն՝ այնքան թուով ամաց կացին քահանայքն առաջնորդ. եւ խափանեցաւ Տէրութիւն օծելոց քահանայիցն. զի յորժամ ծնաւ ճշմարիտ օծեալն Քրիստոս, Հերովդէս այլազգի տիրէր նոցա. եւ խափանեալ էր ամենայն կարգ օրինաց նոցա։ Վասն այն ի սոյն ժամանակի լրումն եօթանասներորդացն Դանիէլի՝ ընտրեաց աշակերտս եօթանասուն. եւ հրամայեաց օծանել զհիմանդս եւ բժշկել. զի ճշմարիտ օծմամբ նորոյս՝ խափանեսցի հին եւ ստուերական օծումն քահանայից։ Տասներորդ՝ ամենայն գիրք Աստուած եղէն հին եւ նորր կտակարանաց՝ ի թիւս եօթանասուն եւ երկու բովանդակին. որք ի մարգարէից եւ յառաքելոց խօսեցեալ եղեն վասն փրկութեան աշխարհի։ Եւ ի հինն եօթանասուն եւ երկու թարգմանչօք կամեցաւ Աստուած թարգմանել եւ յայտնել զբանս մարգարէիցն ամենայն ազգի։ Նոյնպէս եւ ի նորս՝ եօթանասուն եւ երկու աշակերտօք կամեցաւ յայտնել եւ սփռել զԱւետարանն սուրբ, եւ զբանս առաքելական ընդ ոլորտս տիեզերաց յեկեղեցիս քրիստոնէից։ Զայս եւ առաւել քան զայս՝ վարկանիւ ունիլ խորհուրդ եօթանասուն աշակերտացն. որպէս ցուցաւ ի բանից վարդապետացն սրբոց։ *Իսկ պատճառ կոչման աշակերտացս՝ այսոքիկ են։ Փարիսեցիքն որ յամենայն հակառակէին Տեառն եւ փրկչին մերոյ՝ ի տեսանել զաստուածագոր նշանսն, երբեմն ասէին թէ՝ (Բեեղզեբուղաւ հանէ դա զդեւս. ) եւ երբեմն թէ, արուեստագիտութեամբ։ Եւ աշակերտացն զբժշկութիւնս ուսեալ ի նմանէ. ուստի յայտ է՝ յորժամ էջ ի լեռնէն որ զաստուածութեան զփառսն երեւեցոյց. իշխան ոմն այսահար ունելով զորդին՝ եկն առ Յիսուս եւ ասէ. (մատուցի զորդի իմ առ աշակերտսն քո. եւ ոչ կարացին բժշկել։) Որեւ դպրացն եւ փարիսեցւոցն ըստ իւրեանց կարծեացն թուէր թէ, չէին ուսեալ ի վարդապետէն. եւ վասն այն չկարացին հանել։ Որեւ աշակերտքն դեռեւս անկատար գոլով՝ ի նոյն կարծիս անկեալ հարցանէին. (մեք ընդէ՞ր ոչ կարացաք հանել. նա պատասխանի ետ. վասն թերահաւատութեան ձերոյ։) Իբրթէ՝ հաւատօք կատարի այսպիսի նշան. եւ ոչ արուեստիւք. վասն այն զայրանայ իշխանին եւ անհաւատ եւ թիւր կոչէ։ Եւ յայտնի սաստէ դիւին եւ ասէ. (խուլ եւ համր դեւ՝ ես տամ քեզ հրաման ել ի դմանէ. եւ այլ մի մտցես ի դա։) Եւ այսու զչար կարծիս նոցա բառնայ։ Եւ քանզի բազում ժողովուրդ կուտեցաւ ի տեսիլ սքանչելեացն՝ յայնժամ կոչեաց զաշակերտսն. եւ ընտրեաց ի նոցանէ եօթանասունս. եւ բաժանեաց զնոսա երկուս. եւ առաքեաց յամենայն քաղաքս եւ ի գիւղս, կատարել նշանս. եւ բժշկել զհիւանդս. եւ հանել զդեւս։ Եւ պատւիրեաց նոցա մի ինչ բառնալ ի մարմնական պիտոյից. մի հաց մի գաւազան. մի մախաղ. մի այլ ինչ. այլ միայն քարոզութեան աւետարանին հոգալ։ Եւ զպէտս մարմնոյն յաշակերտելոցն առնուլ. (զի արժանի է ասէ մշակն կերակրոյ իւրոյ։) Եւ որպէս նահապետն արձակեաց զաղաւնին տեսանել թէ ցածուցեա՞լ է ջուրն. եւ նա եկեալ տերեւով ձիթենւոյն աւետէր զնուազութիւն աշխարհակործան ջուրցն հեղեղի։ Նոյնպէս եւ եօթանասուն աշակերտքս այսոքիկ՝ արձակեցան ի Քրիստոսէ. եւ հնազանդութեամբ դիւացն աւետիս ետուն աշխարհ, եթէ ի ափանելոց է ջրհեղեղ դիւապաշտ մոլորութեանց աշխարհի. եւ ճշմարտութիւն աւետարանին տիրէ ընդ բոլոր տիեզերս. ըստ սաղմոսին. (տիրեսցէ նա ի ծովէ մինչեւ ի ծով. ի գետոց մինչ ի ծագս աշխարհի։) Արդ՝ տիրեաց եւ թագաւորեաց Տէր մեր ամենայն աշխարհի. եւ զբազմադիմի պատերազմ չարին խափանեաց. (եւ արար խաղաղութիւն յերկինս եւ յերկիր. հեռաւորաց եւ մերձաւորաց աւետարանեաց զնոր պարգեւս բարեաց։) Եւ ուղղեաց զմեզ հայիլ ի յերկինս. նախ պաշտել զԱսոտուած կենդանի. եւ բարի գործօք հաճոյանալ նմա։ Եւ ապա (ակն ունիլ գալստեան նորա յերկնից հանդերձ հօր փառօք եւ հրեշտակաց սրբոց հրոյ, առնուլ վրէժ յայնցանէ, որք ոչ հնազանդեցան աւետարանի փառաց նորա։) Իսկ զաշակերտեալս եւ զհաւատացեալս բանին կենաց՝ յաւիտենից եւ անմահ կենաց առնել ժառանգորդս. ըստ անսուտ խոստմանն իւրոյ թէ՝ (ուր եսն եմ, անդ եւ պաշտօնեայն իմ եղիցի. զի տեսանիցեն զփառս իմ։) Որում եւ զմեեզ եւ զամենայն հաւատացեալս անուան իւրոյ՝ արժանի արասցէ ուրախութեան ամենայն սրբոց երկնաւորաց եւ երկրաւորաց. առաքելական գնդին. եւ աշաշկերտաց դասուն. ընդ աւետարանչացն ճշմարտութեան մասնակից եւ հաղորդս լինիլ անճառ երանութեանց եւ անպատում խնդութեանցն ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր. որ է օրհնեալ ընդ Հօր եւ Սուրբ Հոգւոյն յաւիտեանս յաւիտենից ամէն։

Նորին քարոզ Բարթուղիմէոսի առաքելոյն, ի բանն։ (Եղերուք խորգետք իբրեւ զօձս. եւ միամիտք իբրեւ զաղաւնիս։) Մատ. 1Օ. 16։ (Գլուխ. ՃԻԴ)

Նախ պարտ է գիտել՝ թէ զի՞նչ է խորագիտութիւն օձին ի դէմս առաքելոյն։ Եւ ասեմք տասն գլխով։ Առաջին՝ որ զամենայն մարմինն ի սպանումն տայ. եւ գլխոյն միայն զգուշանայ։ Զայս պատուիրէ թէ՝ զամենայն ինչս տալ մեզ. այլեւ զմարմինն ի չարչարանս։ Եւ թէ մահ հանդիպի, զհոգին եւս տալ եւ զհաւատն միայն պահել՝ որ է գլուխ եւ արմատ մեր. զի զսոսա կարեմք գտանել. այլ հաւատն կորուսեալ՝ ոչ գտանի։ Երկրորդ՝ ի պատրելն զԵւա՝ եղեւ իբր հնազանդի կերպիւ. այսպէս ի քարոզելն զհնազնդի կերպ ստացէք ասէ։ Երրորդ՝ զդէմսն ընտրեաց՝ զի դիւրաւ խաբիցէ. այսպէս զդէմբ ընտեցէք ընդունողաց։ Չորրորդ՝ զի հեռի գտաւ ի յԱդամայ. այսպէս զժամանակն եւ զտեղին ընտրեցէք։ Հինգերորդ՝ զի ոչ հանգչելով կամ բարձրաձայն ոտիւք. եւ դուք մի հպարտ եւ սնապարծ երթայք ի քարոզել. այլ խոնարհ եւ քաղցր բանիւ։ Վեցերորդ՝ զի յԵւայէ եգիտ զպատճառ խօսակցութեան իւրոյ։ Եւ դուք ինոցա բանիցն եւ իգործոց՝ զնոսա ի հնազանդութիւն ածէք. որպէս Պօղոս զաթենացիսն մեհենօքն իւրեանց։ Եօթներորդ՝ զմեռելոտի եւ զհնացեալ խորխն մերկանայ. պարտ է ձեզ մերկրանալ զախտն, որ է մեռելութիւն հոգւոյ եւ ապականիչ։ Ութներորդ՝ խոտորնակ ընթանայ. բայց ի բոյնն ուղիղ մտանէ. այսինքն թէ վարքն ձեր ի ցոյցս մարդ կան պարկեշտ լիցին. զի մի գայթակղեսցին։ Կամ թէ հաճեսցին զմիտս նոցա վասն շինելոյ ի հաւատս։ Այսպիսիք թէպէտ երեւին բարիք՝ սակայն յաջ եւ յահեակ թիւրութիւն է. բայց ի միտս ամենեւին ուղիղ պարտ է մտանել։ Իններորդ՝ զաչս խաւարեալ՝ լուսաւորէ. յխաւարեալ աչս մտաց՝ իմաստութեամբ եւ հաւատով պարտ է լուսաւորել։ Տասներորդ՝ զի զթոյնսն թափէ յմպել ջրոյն. այսպէս ի յուսումն հոգեւոր՝ պարտէ զամենայն նենգութիւն թափեալ. այլեւ զմեղսն խոստովանիլ. եւ ապա հաղորդիլ։ Այս վասն խորագիտորւթեան օձին։ *Եւ թէ զի՞նչ է միամտութիւն աղաւնւոյն։ Ասեմք տասն գլխով։ Նախզի՝ աղաւնին երամասէր է. այսպէս պարտէ ձեզ ընկերասէր լինիլ։ Երկրորդ՝ թէպէտ առնուն զձուն եւ զձագն՝ եւ քակեն զբոյնն, ոչ հեռանայ։ Նոյնպէս թէ զինչս ձեր առնուցուն, եւ ի տանէ եւ ի հայրենեաց վարեն, եւ զընտանիս ձեր դատապարտեն վասն իմ, ուրախ լերուք. եւ մի դարձջիք յինէն։ Երրորդ՝ թէ մի ի նոցանէ պակասի, այսինքն, որձն կամ էգն, ոչ հեստին։ Նոյնպէս եւ դուք զթիւ ձեր մի պակասեցուցանէք. որպէս եղեւ զի պակասեցաւ Յուդա, եւ եմուտ Մատաթիա։ Չորրորդ՝ զի ոչ միայն զձագս իւր, այլեւ զօտարսն սնուցանէ. նոյնպէս եւ գուք ոչ միայն զսուրբս, այլեւ զմեղաւորս սրբեցէք եւ խառնեցէք յերամս ձեր։ Հինգերորդ՝ որ զբոյն ձագուցն սրբեն. նոյնպէս եւ դուք զսիրտս քրիստոնէից սրբեցէք յամենայն աղտէ մեղաց։ Վեցերորդ՝ զի ձագուցն նախ շօր հող տայ եւ սրբէ զատամունսն։ Այսպէս եւ դուք զեղութիւնն եւ զապաշխարութիւն տուք աշակերտացն. զի սրբեսցի ստամոքս հոգւոց նոցա. եւ կարօտասցին անմահական կերակրոյն։ Եօթներորդ՝ զի ոչ է գիշակեր. այլ ընտակեր։ Եւ կերակուր լիցի ձեզ՝ ոչ մեղք, այլ արդարութիւն եւ բանն Աստուծոյ։ Ութներորդ՝ զի ոչ պատառէ կտցով եւ կամ ոտիւք որպէս բազէ. այլ թեւօքն սակաւ մի հարկանէ։ Այսպէս եւ դուք մի պատկառէք զոք բանիւ կամ նենգութեամբ. այլեւ թեւօք. այսինքն, առաքինութեամբ ձեր խրատեցէք զայլս, եւ օրինակ բարի տալով։ Իններորդ՝ զի նստեալ յեզր ջրոյ՝ ընկղմէ զինքն եւ զերծանի ի բազէէն. այսպէս եւ դուք տեսեալ զփորձութիւնն սատանայի, արտասուօք եւ սուրբ գիտութեամբ գրոց զերծիք ի նմանէ։ Տասներորդ՝ զի լեղի ոչ ունի. նոյնպէս եւ դուք զլեղի դառնութեան եւ բարկութեան՝ ամենեւին մի ստանայք. այլ զպտուղ բարեաց։ Այսքան վասն աղաւնւոյն։ Այլ վասն սուրբ առաքելոյն Բարթուղիմէոսի՝ որ մերկացաւ զհանդերձ մարմնոյն գիտելի է։ Զի երեք ցեղ հանդերձ գրտանի ի գիրս սուրբ։ Առաջին հանդերձ է հեշտութիւն աշխարհիս եւ մեղաց. որպէս ասէ Պօղոս. (ի բաց մերկացարուք զհին մարդն գործօք իւրովք։ եւ զգեցարուք զնոր մարդն Քրիսոսի։) Եւ հրաման տայ մեզ թագաւորն մեր Քրիստոս մերկանալ զհանդերձս մեղաց. եւ զգենուլ զնոր հանդերձն զՔրիստոս։ Երկրորդ՝ հանդերձ են մարմնաւոր ինչքն. ոսկի, արծաթ, համդերձ։ Եւ զհանդերձս զայս՝ յիշատակէ Մատթէոս. (թէ ոք հանէ ի քէն զշապիկս, թող ի նա զբաճկոն քո. ) այսիքն, զի ոք կամի փախչիլ ի կռուոյ եւ ի նեղութենէ, թողու զշատիկ եւ զբաճկոն. այսինքն, զփոքր եւ զմեծ ստացուածս իւր թողու ի բաց. զի հանգիստ գտցէ։ Եւ թագաւորն մեր հրամայէ զայսպիսի հանդերձս մերկանալ, յորժամ ասաց աշակերտացն. (մի ստանայք ոսկի՝՝ եւ մի արծաթ։) Երրորդ՝ հանդերձ է մարմինս՝ որ է ծածկոյթ հոգւոյն։ Յայսմանէ խօսի Յոբ ասելով. (միս եւ մորթ զգեցուցեր ինձ։) Զհանդերձս զայս հրամայեաց թագաւորն մերկանալ ասելով աշակերտացն. (մի երկնչիք յայնցանէ՝ որք զմամին սպանանեն. եւ զհոգին ոչ կարեն։) Զայս երեք հանդերձս՝ սուրբն Բարթուղիմէոս ի բաց մերկացաւ։ Զառաջինն մերկացաւ՝ յորժամ եթող զամենայն հեշտութիւնս եւ զմեղս։ Զերկրորդն մերկացաւ յայնժամ, յորժամ եթող զամենայն ինչս մարմնաւոր եկն զհետ Քրիստոսի։ Զերրորդն մերկացաւ, յորժամ մեռաւ վասն Քրիստոսի. եւ հանաւ մորթ նորա ի հայոց։ Եւ զայս հանդերձս մերկացաւ Բարթուղիմէոս վասն տասն պատճառի։ Առաջին պատճառ՝ զի երթիցէ յարքայութիւնն երկնից. վասն զի հանդերձս մեր՝ է աղտեղի. եւ աղտեղի հանդերձիւ ոչ ոք կարէ մտանել յարքայութիւնն երկնից. որպէս գրեալ է Յեսթերն թէ՝ թագաւորն հրամայեաց ոչ ումեք մտանել յապարանս արքունի աղտեղի հանդերձիւ։ Հանդերձ աղտեղի է մեղքն՝ որ ոչ ինչ աղտեղի է քան զնա։ Յայսմանէ խօսի Եսայի թէ՝ (հանդերձ թաթաւեալ արեամբ՝ կերակուր լիցի հրոյ։) Վասն զի գժոխայինքն հոգւով եւ մարմնով կերակուր հրոյ դժոխոց լինիցին. վասն զի թաթաւեցան ի մեղս։ Արդ՝ զայս հանդերձս պարտ է մերկանալ մեզ. որպէս արար ողջախոհն Յովսէփ՝ որ զհանդերձն իւր եթող ի կինն ցանկասէր եւ փախեաւ ի մեղաց։ Նոյնպէս զքեզ եթէ կինս այս որ է հեշտութիւն աշխարհիս յինքն քարշէ, թող ի նա զհեշտութիւն. եւ փախիր մերկ. զի լաւ է մերկ յարքայութիւնն մտանել, քան այսպիսի հանդերձիւս իջանել ի դժոխս։ Այսպէս արար Բարթուղիմէոս. զի յորժամ ետես եթէ մեղքն ըմբռնէ զնա, եթող զմեղսն եւ փախեաւ. եւ յորժամ աշխարհս կամէր ըմբռնել զնա մամնական ագահութեամբ, ի նմանէ փախեաւ. եւ յորժամ ըմբռնեցին զնա կռապաշտքն եւ բռնադատէին զնա ուրանալ զՔրիստոս, եթող ի նոսա զհանդերձս իւր. այսինքն, զմորթս իւր. եւ փախեաւ յարքայութիւնն երկնից։ Որպէս է կենդանի ինչ՝ որք որսան զնա եւ առնուն զերկորիս նորա ի պէտս դեղոյ. եւ նա տեսեալ զորսորդն, ինքնին հանէ զերկրորիսն եւ փախչի։ Այսպէս եւ դեւք որք որսան զքեզ վասն մեղաց՝ դու թող ի նոսա զմեղսն եւ փախիր։ Մեղաւորք որք ոչ մերկանան զհանդերձս մեղաց, ի յաւուրն դատաստանի զգենուն զայն հանդերձն. որպէս ասէ սաղմոսն թէ՝ (զգեցցին զամօթ. եւ ակցեն որպէս կրկնոց զամօթս իւրեանց զիւրեամբք։) Ով թէ որպիսի ատելի հանդերձս այս. այսինքն, երեսն եւ աստառն վատ. վասն զի կրկին է. եւ երկուքն են ատելի. զի ներքին է եւ արտաքին. այսիքն, զի հոգւով եւ մարմնով այրին ի դժոխս մեղաւորք։ Երկրորդ պատճառաւ. մերկացաւ զհանդերձն՝ զի կամի գօտէմարտիլ ընդ սատանայի. եւ թէ ըմբշամարտքն հաւասարք են միմեանց ուժգնութեամբ, ո՞րն յաղթէ ի նոցանէ. այսպէս թուի թէ, որ մերկն է՝ յաղթէ զայն որ զգեցեալն է. զի մերկն ոչ ունի տեղի ըմբռնելոյ։ Նոյնպէս սատանայն գօտէ մարտի ընդ մարդոյս. եւ է զօրեղ եւ ճարտար. զի ի սկզբանէ աշխարհի մարտընչի ընդ մարդկան. եւ է մերկ ի մարմնական իրաց։ Իսկ մարդս շատ է զգեցեալ. ինչս, տուն, հայրենիս, եւ այլ ինչ. վասն որոյ յաղթէ զմարդիկ։ Վասն այնորիկ մերկացաւ սուրբն Բարթուղիմէոս զամենայն հանդերձս իւր, զի յաղթեսցէ զսատանայ։ Եւ զի սատանայ մերկ էր ի մարմնոյ. զի անմարմին է. վասն այսորիկ Բարթուղիմէոս զմարմինն եւս մերկացաւ. զի անմարմնաբար մարտիցէ ընդ նմա։ Դարձել՝ ասեն վարդապետք թէ՝ օձն յորժամ տեսանէ զմարդ զգեցեալ՝ յարձակի ի վերայ նորա եւ խածանէ. այլ յորժամ զմարդն մերկ տեսանէ, յոյժ փախչի։ Վասն զի յորժամ խաբեաց զԱդամ, մերկ էր. վասն այն դատապարտեցաւ՝ զի փախիցէ ի մերկ մարդոյ։ Այսպէս ո զգեցեալեն զհոգս աշխարհիս, յորժ խածանէ զնա օձն սատանայ։ Բայց դասք առաքելոցն՝ մերկ էին յաշխարհէս եւ հոգւով աղքատք՝ յաղթեցին զնա։ Դարձեալ՝ որպէս Դաւիթ ոչ կարաց զինուքն Սաւուղայ յաղթել Գողիաթու. զի ծանր էր. այլ մերկացաւ զայն՝ եւ հովուական ցպովն յաղթեաց մնա։ Նոյնպէս Բարթուղիմէոս մերկացաւ զծանրութիւն հին օրինացն. եւ էառ ի ձեռն ցուպ զխաչն Քրիստոսի. եւ այնու յաղթեաց զանմարմինն գողիաթ։ Երրորդ պատճառաւ մերկացաւ՝ զի կամէր զինքն պատարագ Աստուծոյ մատուցանել։ Զի հրաման էր յԱստուծոյ՝ զի յանասնոց սրբոց մատուցանէին պատարագ Աստուծոյ. եւ զմորթն քերթէին. եւ մասն մասն արարեալ Եփէին. եւ հոտ անուշ ելանէր առ Աստուած։ Այսպէս եւ սուրբ առաքեալն՝ էր սուրբ եւ անարատ պատարագ Աստուծոյ. վասն որոյ հանեալ զմորթ նորա, եւ հանեալ ի խաչ, ապա իջուցին ի խաչէն. եւ հոտին զգլուխն. եւ այնպէս եղեւ ընդունելի պատարագ Աստուծոյ։ Նոյնպէս եւ մեք պարտիմք մեռուցանել զմեզ պատարագ ընդունելի Քրիստոսի՝ զղջմամբ եւ ապաշխարութեամբ վասն սիրոյն Քրիստոսի. որպէս Քրիստոս վասն մեր մատոյց զինքն պատարագ ի վերայ խաչին։ Չորրորդ պատճառաւ մերկացաւ՝ զի յոյժ ջերմացեալ էր եւ չոգեալ. որպէս որք խմեն զգինի՝ ջերմանան եւ ի բաց մերկանան զհանդերձն. որպէս արար Նոյ։ Այսպէս եւ առաքեալս արբեցաւ աստուածային գինւովն. եւ մերկացաւ յինքենէ զհանդերձս իւր. քանզի անկեաց այգի քարոզութեամբն զքրիստոնեայս. եւ ջրեաց զնա աւազանին ջրովն. եւ արբեցեալ սիրով հաւատացելոցն, մերկացաւ զհանդերձս իւր։ Հինգերորդ պատճառաւ մերկացաւ զհանդերձն՝ զի կամեցաւ ելանել ի լեառն արքայութեանն երկնից։ Եւ որպէս եղիա յորժամ կամէր համբառնալ՝ ընկէց զմաշկեակն իւր։ Եւ Քրիստոս յորժամ կամէր ելանել առ հայր՝ մերկացաւ զհանդերձս իւր ի վերայ խաչին։ Նոյնպէս սուրբ առաքեալս յորժամ կամեցաւ ելանել յերկինս, մերկացաւ զհանդերձս իւր եւ զամենայն ծանրութիւնս. եւ թեթեւ թեւօք թռեաւ յերկինս։ Այսպէս եւ մեք պարտիմք մերկանալ զամենայն հանդերձս աղտեղիս. այսինքն, զմեղս եւ զինչս աշխարհիս. նաեւ զմարմինս մեր. զի թեթեւ հասցուք յարքայութիւնն երկնից։ Այլ նոքա որք ոչ մերկանան զծանր զգեստս զայս, իջանեն յատակս դժոխոց. որպէս ասէ Մովսէս. (ծով ծածկեաց զնոսա. ընկղմեցան իբրեւ զվէմ։) Եւ թէ ոք ասիցէ՝ ոչ կարեմ տանիլ այսպիսի չարչարանացս. զի յոյժ դառն կերակուր է այս։ Ասեմք թէ՝ Քրիստոս քաղցրացուցանէ զայսպիսի դառնութիւնս. որպէս յաւուրս եղիսէի գնաց ոմն յորդւոցն Իսրայէլի քաղել բանճար. եւ տեսեալ որթ վայրի՝ քաղեաց ի նմանէ ազոխ. եւ ելից ի հանդերձս. եւ բերեալ եփեաց զնա. եւ ոչ կարէին ուտել. զի դեղ մահու էր. վասն որոյ ետ խառնել անդ Եղիսէոս ալիւր. եւ քաղցրացաւ եւ ոչ վնասեաց։