Ճառք

ՍԵԲԵՐԻԱՆՈՍԻ ԵՄԵՍԱՑԻՈՅ  ԳԱԲԱՂԱՑԻՈՑ ԵՊԻՍԿՈՊՈՍԻ ՃԱՌ ԱՌԱՋԻՆ
'Ի մեծի աւուր ճրագալուցին, երանելւոյն Սեբերիանու Եմեսու եպիսկոպոսին խօսեցեալ յԵրուսաղէմ վասն հաւատոյ եւ 'ի հօրէ ծննդեանն:

՚Ի ՄԷՋ քրիստոսասիրաց զՔրիստոսէ խոստացայ ճառել. զի եւ ես ըստ իմում չափու քրիստոսասեր եմ: Յորդորէ եւ տեղիս տէրունական 'ի խօսել զտեառնէն տեղւոյս, եւ օրս տէրունական եկեալ հասեալ. լսողացդ յօժարութիւն, եւ որ շուրջդ նստին` աղօթք. ասելեացս սէր, եւ կենարարին պատիւ: Յիշեմ, զի խոստացայ կարգաւ ճառել յաղագս անսկզբանն` անսկիզբն ծննդեանն, եւ զկնի` մարմնական ծննդեանն. եւ փութամ մտադիւրութեամբ հատուցանել. կարօտիմ եւ ձերովք աղօթիւք, քանզի հասարակած է շահն եւ օգուտն:

Այլ թերեւս պարտ եւ պատշաճ իցէ նախ զոր խոստացայ ասել, իմանալ` թէ զինչ ոք իցէ, եւ ոյր ուրուք, որչափ մարթի մարդկան մտօք եւ լեզուաւ ճառել զանճառէն: Զի եթե իմասցուք զպատիւն որչափ եւ պեզ պարտ է գիտել, ապա ծանիցուք` թէ զիարդ յայտնեցավ մարմնով, եւ իմանայցեմք` եթէ ոչ ինչ առ իբրեւ յաւելուած, յալ եւ զիւրն եւս եթող: Որպիսի՞ շահաւէտ բարբառովք կարիցեմք զայն ճառել, ո՞ր միտք բաւական լինել կարասցեն` հրեշտակաց կամ մարդկան: Այլ ապավինեալ 'ի ձեր աղօթսդ` լիցուք արժանաւոր շնորհաց հոգւոյն:

Քանզի անճառ է աստուած եւ անպատում, որում ոչ միտք հասանեն, եւ ոչ խորհուրդք բաւեն, ոչ լեզուաւ պատմի, եւ ոչ բերանով ճառի: Ոչ միայն ըստ մարդկան գիտութիւն անցանէ, այլ եւ ոչ երկինք բաւեն, որ լուսաւոր վառեալ, եւ զայ գուշակեն. եւ ոչ ամենայն արարածք, որ 'ի միասին օրհնեն` եւ միանգամայն վրիպեալ գտանին: Ոչ արեգակն ծագեալ, եւ ոչ լուսին փոփոխեալ` եւ զանփոփոխն քարոզեալ. եւ ոչ պարքն աստեղացն յօրինական կայանիւքն զյօրինիչն: Ոչ տիւ առ գիշեր միաբանյալ, եւ ոչ ծով ընդ ցամաք չմարտուցեալ, որ եւ մարտուցեալ` նահանջի: Ոչ երկրաւոր կենդանիքս` զկենդանին, եւ ոչ ծովական կայտառք զպարգեւիչն, եւ ոչ թեւականք` օդօյս կոտորիչք: Եւ զի՞ եւս յաճախեցից զերեւելացս ճառել. ուր ոչ հրեշտակք, եւ ոչ հրեշտակապետք կարեն տալ զայ զհանգամանքս. բայց միայն հոգին քննէ զխորս այ, ըստ այնմ որ երանելի առաքեալն ասէ, թէ ոչ ոք գիտէ զմարդոյն, որ ինչ 'ի մարդն է, բայց միայն հոգի մարդոյն` որ 'ի նմայն է. նոյնպէս եւ ոչ զաստուծոյսն ոք գիտէ, եթէ ոչ հոգին սուրբ: Մտարիւրութեամբ սկսանիմ ճառել, ախորժելով եւ դուք արժանի արարէք լսել:

Սկիզբն ամենայնի` աստուած է. եւ ինքն եւ ոչ 'ի միոջէ սկզբանէ եղեալ: Մի է սկիզբն ամենեցուն, աղբեւր ամենայնի. աղբեւր` ոչ բխեալ յիւրմէ վտակս, այլ ինքն կացեալ մնացեալ որպէս էրն. եւ զայլսն արար կազմեալ արարչութեամբն: Մին միայն է ճշմարիտ թագաւոր, ոչ 'ի նմանեաց յառաջագոյն գտեալ, եւ ոչ 'ի հանգիտապատուած ազնուագոյն երեւեալ: Ոչ կարօտ սպասաւորօք. քանզի ոչ 'ի նորա պէտս ինչ են պաշտոնեայքն, այլ ամենեցուն օգնէ, եւ ամենեցուն բաւական է. եւ զնա` ինչ ոչ տանի, քանզի ինքն անբաւ բնութիւն է, անփոփոխական հաստատութիւն, անայլայլական պատիւ. ոչ 'ի խոնարհ նուազեալ գտանի, եւ ոչ 'ի վեր զարգացեալ եւ աճեցեալ. քանզի կատարելոյ եւ աճելն նուազութիւն է:

Մի է` յիւրմէ ինքնակաց, եւ ոչ ինչ յումեքէ ընկալեալ: Ոչ ընդ ծրով անկանի, կամ փակեալ եւ սահմանեալ. ոչ փոխ առեալ յումեքէ` թէ հատուցանիցէ. ոչ այլովք եւ այլովք 'ի մի ինչ կատարեալ, եւ ոչ 'ի բազում իրաց 'ի մի ինչ բովանդակեալ. քանզի եւ ոչ ինչ յառաջ քան զնա: Անմարմնական եւ պարզական, զատեալ եւ մեկնեալ յամենայն իմաստական յօդուածոց, որոշեալ եւ զատեալ յամենայն կարծեաց: Ինքն միայն իւր բաւական, եւ ամնեեցուն որ ըստ նմանէ միտք յօժարեալ նկրտին: Այլ մարմին տկարութեամբ վրիպեալ գտանի, եւ ոչ տրտմի թէ ընդէր վրիկպեցաւ. քանզի փառաւորի ամնեազօրն յաղթօղ:

Եւ քանզի շնորհեաց մեզ բանս եւ խօսս, տացուք պտուղ պարգեւատուին` յորոց մեզ պարգեւեաց: Օրհնեսցուք որչափ եւ կարող իցեմք, եւ ճառեսցուք չափով զանճառէն. եւ պատմեսցուք կռով զանպատում զօրութենէն. զի հասանել կարասցուք, թէ անհասական է: եւ զայս համարեսցուք մեզ հասանել, գիտել զայ` թէ անհասական է: Եւ թէ պարտ եւ պատշաճ ինչ իցէ բերել սմա օրինակ յերեւելեացս, յորժամ ոք ընդ զննական արեգակամբս նայիցի, պշնելով, եւ չնշմարելովն, ճանաչէ զպայծառութիւն լուսաւորութեանն. եւ ոչ զի ետեսն` ետես, այլ զի ոչ ստէպ պշեաւ` իմացաւ: Այլ չէ անպատիժս, այսպիսսի օրինակս 'ի մեջ բերել վասն այ. քանզի մարմնական արեգակնս` թէպէտ եւ լուսաւորագոյն է, մարմին լուսաւոր է, եւ ոչ աստուած անմարմնական: Այլ թէպէտեւ առնուցումք 'ի պետս իբրեւ օրինակ, այլ մի այսպիսի յինչ իրս իջուցանել զանհասականն. քանզի 'ի վեր է աստուած քան զամենայն օրինակս, եւ ոչ ինչ է նման նմա, կամ հանգոյն. ոչ համեմատ, եւ ոչ հավասար. ոչ կարծիք, եւ ոչ կշիռ:

Եւ արդ` զիա՞րդ. լռեսու՞ք, եւ ո՞չ ճառեսցուք. եւ ու՞ր երեւեսցի մեր մտերմութին: այլ 'ի ճառելն նշանակեսցուք, թէ չեմք բաւական ասել. զի յասելոյ անտի` աստուածութիւնն յայտնեսցի, եւ յոչ բաւական լինելոյ` զսքանչելական փառսն քարոզեսցուք: Անսկիզբն է աստուած, անճառ եւ անհասական, անհանդուրժական, անպատում. որ ոչ տեղեօք սահմանի, եւ ոչ վայրեօք բովանդակի. զատական յամենայնի, որ զամենայն ունի, եւ ամնենեցուն առաջնորդէ: Ոչ վաղվաղակի յետ իւր զերեւելի եւ զզննական եւ զգետնական հաստատեաց կացոյց. նա եւ ոչ զզօրսն երկնաւորս իսկ եւ իսկ. այլ յառաջ քան զամենայն եւզբնաւ յաւիտեանս` ծնաւ անծինն զծննունդն իւր հանգունակ:

Եւ մի', յորժամ լսիցես ծնունդ, մարմնական ինչ իրս կարծիցես. քանզի զմարմնականէն է ճառս. եւ մի', վասն զի չարչարանօք եւ միջնորդաւ ծնանիմք մեք 'ի հօրէ եւ 'ի մօրէ ժամանակաւ, չարչարանս եւ միջնորդս եւ ժամանակս անժամանակականին համարիցիս: Քանզի բաւական է ինքն առանց իրիք պատճառանաց իւրում կատարեալ ծննդեանն. ոչ ժամանակաց թիւ, եւ ոչ օգնականութեան սպասել. զի յառաջ քան զյաւիտեանս է ծնօղն, յառաջ քան զյաւիտեանս եւ ծնունդն. որով ամենայն ինչ եղեւ, եւ ժամանակք եւ յաւիտեանք: Եւ զոր օրինակ ոչ գոյ այլ հայր` բայց միայն 'ի միոյն. եւ ոչ այլ հոգի հանգունակից` բայց յայ հոգւոյն: Էր հայր` հայր ճշմարիտ. եւ որդի` որդի հաւաստեաւ. եւ ամենասուրբ հոգին` ստոյգ հոգի աստուծոյ: Ծնաւ աստուած` առանց չարչարանաց, առանց հատուածոյ, առանց կարեաց. քանզի չէ հնար հատանել անհատականին, կամ բաժանել անբարժականին:

Ապա եթէ ամբարիշտ մտօք ոք իմանայցե այսպիսի ինչ, անկատար զկատարեալն առնիցէ. զի ոչ հայր գտանի ամբողջ մնացեալ, եւ ոչ հատածն 'ի նմանէ ողջ կացեալ. այլ եղիցի նմանականն հայր` ողջ կատարեալ, եւ ծնունդն` լի բովանդակ. քանզի կատարեալն` աստուծոյ է ծնունդ: Եւ եթէ այսպէս է, քանզի եւ է իսկ ճմարիտ, ոչ երկինք ճանաչեն զանապատումն զծնունդն, քանզի չէին մոտ. եւ ոչ երկիր, քանզի չէին մոտ. եւ ոչ երկիր, քանզի չեւ եւս էին հաստատեալ. եւ ոչ ծով, զի չեւ եւս էր զատեալ եւ մեկնեալ. քանզի ամենայն ինչ` Յիսուսիւ եկն 'ի լինել: Ո'չ ժամանակք, քանզի անժամանական է. եւ ո'չ հաւիտեանք, քանզի յառաջ քան յաւիտեանս է. ոչ հրեշտակք, ո'չ հրեշտակապետք. ոչ ոք միջնորդք, ո'չ ոք խորհրդակից:

Մին ծնաւ, մինն եւեթ գիտէ. ո՞ իցէ որ ծնաւն, աստուած. զի՞նչ ոք իցէ ծնունդն այ, եթէ ոչ աստուած. որպիսի ինչ որսորդն ասիցէ, որ ոչ զծովակաց կամ զգետոց պատմէէ, եւ ոչ զաստեղս երկնից նշմարէ յառաջնորդութիւն որսոյն: Ո'չ ասաց, որպէս Մովսէսն, եթէ 'ի սկզբանէ արարած զերկին եւ զերկիր. այլ անցեալ ընդ երկինս, եւ ըստ ամնեայն երեւելի եւ աներեւոյթ արարածս, ըստ ժամանակս եւ ըստ յաւիտեանս, ասէ, 'Ի սկզբանէ էր բանն: Եւ Բան` ո'չ եթէ խառնարձակ իբրեւ զձայն ինչ 'ի շրթանց արձակեալ, եւ լեզուովք բարբառեալ, շրթամբք ընտրեալ, ընդ օդս բախեալ, ապա կատարելի արձակական. եւ այսպիսի ինչ իմանալ` զմարմնականաց է, եւ ո'չ զանմարմնականաց: Զի՞նչ յարեսցի յայս, էրն 'ի սկզբանե 'ի բարբառ` որ ոչ յառաջ քան զասելն էր, եւ ոչ յետ ասելոյն. ո առ սակաւ սակաւ ասի, եւ այնչափ ինչ, որչափ որ բարբառին` բարբառիցի: Իսկ միածինն միտ եւ մշտնջենաւոր առ ծնողին. ոչ բան 'ի բերան այ, այլ` աստուած առ աստուած. ոչ բան 'ի շրթանց, այլ բան յաստուծոյ աստուած:

Մի' լսեր յինէն, այլ 'ի Յովհաննէ, որ անկաւ զլանջօքն տէրունականօք, եւ լուաւ զճմարիտն: Մի' յինէն եւ մի' Յովհաննէ, այլ 'ի սուրբ հոգւոյն, որ 'ի նմայն խօսեցաւ: Էր հայր անծին, եւ որդի ծնունդ. էն յէականէ անտի, կեանք 'ի կենաց: Որպէս հայր, ասէ, ունի կեանս յանձին իւրում, նոյնպես եւ որդւոյ ետ ունել կենդանութիւն. ոչ եթէ նախ ծնաւ` եւ ապա զկենդանութիւն, այլ կենդանականն` կենդանի կեանս ծնաւ, եւ արարիչն` արարիչ եւ դատաւոր: Քանզի ո'չ թէ պիտակութեամբ իբրեւ եկամուտ ունիցի զհօրն զօրութիւն, այլ բնութեամբ հանգոյն նմին. ըստ այնմ որ յաւետարանին կայ, թէ ամենայն որ ինչ հօրն է` այն իմ է. եւ ես եւ հայր իմ մի եմք. եւ որ ետես ինձ` ետես զհայր իմ:

Ամենայն ինչ` զինչ հօր է, նոյն եւ որդւոյ. բայց միայն զի հայր չէ. եւ ամենայն ինչ` զինչ որդին է, նոյն եւ հայր. բայց միայն զի որդի չէ, եւ մարմին ոչ էառ. եւ ամենայն ինչ` զինչ հայր է եւ որդի, նոյն եւ հոգին սուրբ. բայց միայն զի հայր եւ որդի չէ, եւ ո'չ մարդ եղեւ որպէս որդին: Կենդանի է հայր. կենդանի եմ ես ասէ տէր զօրութեանց: Կենդանի է եւ որդին. ես եմ ասէ կեանք եւ լոյս եւ ճշմարտութիւն: Կենդանի է եւ հոգին սուրբ. մարմին ինչ ոչ օգնէ, այլ հոգին է` որ կենդանի առնէ:

Եւ մի է տէր, եւ մի աստուած, եւ մի թագաւոր. եւ ոչ տեարս, եւ ոչ աստուածս, եւ  ոչ թագաւորս դաւանեմք զսուրբ զԵրրորդութին. ըստ այնմ զոր սերոբէքն աղաղակէին 'ի տաճարին, սուրբ, սուրբ, սուրբ. երիցս սուրբ, եւ միանգամ տէր. քանզի մի է տէրութիւն հօր եւ որդւոյ եւ հոգւոյն սրբոյ: Մի տէր եւ աստուած հայր, քանզի եւ ոչ գոյ այլ աստուած հայր. եւ մի տէր եւ աստուած որդի, քանզի ոչ գոյ այլ որդի. եւ մի տէր եւ աստուած սուրբ հոգին, քանզի ոչ գոյ այլ հոգի աստուած, բայց յայ հոգւոյն: Մի է աստուած հայր, յորմէ ամեն ինչ. եւ մի տէր Յիսուս Քրիստոս, որով ամենայն ինչ. եւ մի հոգի ամնեասուրբ` որ զամենայն նորոգէ եւ սրբէ: Մի մկրտութիւն, եւ մի եկեղեցի Պաւղոս քարոզէ. ո'չ ինքն, այլ զորմէ ասէրն, թէ զփորձ ինչ խնդրեք զՔրիստոսի` որ ինեւս ընդ ձեզ խօսի:

Ծնաւ հայր զորդի, եւ ո'չ եթէ 'ի ծնունդն փոխուեցաւ, այլ է հայր` հայր, եւ որդի` որդի, եւ հոգի սուրբ` հոգի այ: Ծնաւ որդի, եւ ոչ եթէ 'ի հայր փոխեցավ. զի ոչ յանարգանս յանկածութիւն է որդի հօր, այլ 'ի գիտութենէ անծնին ծնունդն: Մի' թերահավտեսցուք յածական ծննդենէն, մի' արհամարհեսցուք եւ զնորին մարմնական ծնունդն, մի' աղարտեսցուք եւ զկամաւորն աղքատութիւն: Պատիւ հրեշտակաց առաջիակաց կայանք. պատիւ միածնին` նստելն ընդ աջմէ հօր: Հրեշտակի եւ անունն սպասաւորութեան է, եւ հրեշտակապետի` գլուխ սպասաւորութեան: Իսկ աստուած առ աստուած ասել` անուն աստուծոյ է: Աստուած առ աստուած, եւ ոչ աստուածք. քանզի ո'չ երկուս անծինս, եւ կամ երկուս ծնունդս խոստովանիմք, այլ միածին, եւ մի ծնունդ. եւ մի հոգի ճմարտութեան` որ 'ի հօրէ ելանէ:

Երիս` եւ մի, մի` եւ երիս. քանզի մի էութիւն սուրբ Երրորդութեանն դաւանեմք` յերիս կայս կատարեալ անձանց: Զի ո'չ անձն հօր` է անձն որդւոյ, եւ ոչ անձն որդւոյ կամ սուրբ հոգւոյն` է անձն հոր. թէպէտեւ անդստին 'ի միոջէ էութենէ հօր է որդի եւ հոգին սուրբ: Զի միածին որդին` որ յառաջ քան զյաւիտեանս, է եւ 'ի հօրէ` եւ առ հայր. աստուած առ աստուած, եւ նոյն` մարդ ընդ մարդկան, ոչ անկեալ յաստուածութենէն, թէպէտեւ մարմնացեալ գտանի, ոչ քայքայեալ յառաջին ծննդենէ անտի, թէպէտեւ մարմնական ծննդեամբ 'ի կուսեն երեւեցաւ մարմնով ծնեալ: Նա` եւ մինչդեռ յորովայնի կուսին էր, ո'չ էին 'ի նմանէ թափուր երկինք եւ երկիր եւ ամենայն արարածք:

Անծնին աստուծոյ հօր, եւ ծնելոյն 'ի նմանէ որդւոյն միածնի, եւ սուրբ հոգւոյն ելողին 'ի նոցունց էութենէ, երիցն 'ի միում էութենէ, ամենայն փառք` այչմ եւ միշտ, եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: