Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

ՃԱՌ ՉՈՐՐՈՐԴ
Նորին ՍԵբերիանոսի եպիսկոպոսի ասացեալ վասն առաքելոցն` կրօնս:

 

  ԵՐԵԿԻ ճառն  վասն մարմնոյ` զարմացոյց զմեզ. զգեղ բնութեանն մեկնէր, եւ ընդ իմաստութիւն ճարտրապետին զարմանայր. քանզի յորժամ բնութիւնն մեկնիցի, արարիչն փառաւորի. եւ յորժամ գործն գովիցի, արուաստիգետին մեծարանս բերէ: Այլ մինչդեռ այնու էաք, երեկոյին պաշտաման կարգքն հասին վերայ. մինչդեռ ճրագ մարմնոյն քարոզէր, երեկորին ճրագն սպասաւորութիւն եկեղեցւոյ մատեաւ յառաջ. եւ նոյն ճրագ` երրորդ ճրագին յիաշատակ, աստուածեղէն օրինացն յաւելոյր: Առաջին ճրագս մարմնոյ` կենարարէն իսկ ունի վկայութիւն, եթէ ճրագ մարմնոյ ակնդ է. եւ որ հրոյն կազմի` փորձիւ եւ սովորութեամբ յամենեցունց իսկ ճանաչի: Եւ երրորդ ճրագ` 'Դաւթայ քարոզի, ճրագ է, ասէ, բանք քա ոտից իմոց, եւ լոյս շաւղաց իմոց: Բայց այսօր մեզ մեծարոյ հասարակաց հօրս վարդապետութիւն միւս եւս զաւետարանական ճրագն եցոյց: Ճրագ` որ ո'չ ընդ հակառակս արեւու ելանիցէ, այլ արեգականն արդարութեան ունկնդիր լեալ: Գայ Քրիստոս մկրտել. եւ Յովաննէս մկրտէ, ո'չ ամբարհաւաճուբ հպարտացեալ, այլ աստուածեղէն հրամանին ծառայէ: Զամենեցունց մկրտիչն եւ զտէրն, այր մի` որ ինքն մկրտութեան կարօտ էր, մկրտէր. ո'չ ժպրհուբ մատուցեալ, այլ հրամանին հնազանդեալ: Յովաննէս ճրագ, որ զհին կտակարանաց սրբոցն զօրինակ յանձին բերէ. զոր օրինակ օրէնք հրէիցն ճրագ կոչէին, նոյնպէս եւ որք ըստ օրինացն առաքինեալք` ճրագ անուանէին:

Մի'տ դիր աղաճեմ. Յովաննէս ճրագ, քանզի օրէնքն եւ մարգարէքն մինչեւ ցՅովաննէս. Դաւիթ ճրագ, քնզի յորժամ ծերութեանն խրոխտէր ընդ Զաբրոն պատերազմ ելանել, արգելուին ծերք ժողովրդեանն, եւ չտային երթալ պատերազմն, ամենեցուն զբողոք բարձեալ թէ մի' երթալ պատերազմն, զի մի' շիջուցանիցես զճրագն Իսրայէլի: Դաւիթ ճրգ, Յովաննէս ճրագ. իսկ յորմէ հետէ ծագեաց լոյսն ճշմրիտ, եւ արեգակնն արդարութեան, եւ արձակեաց զմեծապայծառ եւ զյստակ ճառագայթսն յերկնից, որք յայնմ լուսոյ առաքինանան` անցանեն զանցանեն զճրագօքն Նոքա ճրագին անուանակիցք եղեն, քանզի ըստ օրինացն` որ ճրագն կոչէր, զինուորեալ էին. եւ սոքա աւետարանական լուսովն լուսավւորելք, որ ըստ նմին կեան, եւ զնոյն ձեւ վարս ցուցանեն, անցեալ ըստ կարգս ճրագին` լոյս կոչին: Թէպէտ եւ ճրագն լոյս իցէ, այլ զի՞նչ համեմատութիւն ընդ բուն լուսոյն ունիցի. եւ զոր ինչ տայր կարգ բնութեանն, շնորհեաց թագաւորին առատութիւն` աշակերտացն:

Եւ տե'ս զմարդասիրութիւնն Քրիստոսի. զոր անուն անձին եդ, նմին եւ զաշակերտսն արար հաղորդակիցս. ես եմ, ասէ, լոյս աշխարհի. եւ միւսում վայրի, թէ դուք էք լոյս աշխարհի: Ո~ նոր շնորհք եւ պարգեւք, որ ըստ ամենայն բանս եւ ըստ միտս անցանեն: Տե'ս, զիա'րդ բնութեան կարգին յաղթէ մարդասիրութիւնն: Ծագէ զարեգակն. եւ զի՞նչ ասեմ, թէ զարեգակն ծագէ. այլ յորժամ զկրապետն` զարեւելից զառաւօտն արձակիցէ, փախստական առնէ զամենայն գունդս աստեղաց, եւ թաքչին ղօղեն ամենայն աստեղք. ո'չ եթէ յապականութիւն դառնայցեն, այլ առաւելութեամբ լուսոյն արեգակնն ծածկին: Իսկ արդարութեան արեգակնն Յիսուս, որ յետ յառաջին գիշերին ծագեաց, ո'չ միայն զայն մարգարէսն` որ անդէն գալստեան նորա պայծառացան, լուսաւորեաց նմանութիւն աստեղաց, այլ եւ ա'յլ եւս լուսաւորս գումարեաց իւր: Ծագեցին ընդ արեգկանն արդարութեան լուսաւորք, քարոզք ճշմարտութեանն, ճակատայարդարք աստուածպաշտութեանն. զորոց ասէ Պաւղոս, յորոց միջի երեւիցիք լուսաւորք յաշխարհի. զբանն կենդանութեան ունիցիք պարծանս ինձ յաւուրն Քրիստոսի:

Տեսե՞ր զճառագայթս արեգականն արդարութեան. տե'ս եւ զաւետարանիչն, զիա՞րդ դնէ անուանս` որ վեր են քան զամենայն հռետորական անուանսն, քան զամենայն տարապարտ փիլիսոփայութեանն, քան զգրամարտիկոսացն եւ զարուեստականաց, եւ քան զամենայն իսկ պատիւս մեծարանաց անուանք որդւոց: Զի՞նչ առ ասելն է. եւ մեծամեծ արդիւնս գործեն անուանք շինականք, եւ միտք երկնաւորք: Բարդողոմէոս եւ Թադէոս, անուանք օտարք յունրէն լեզուոյ, այլ զամենայն զնխրատութիւն բաց մերժեն, եւ զբնաւ գիտութիւնն տեղւոջ տնկեն: Զձկնորսս ընտրեաց կենարարն, ո'չ առ զիմաստունս ինչ խոտելոյ, եւ ո'չ առ զբանիբունս աղարտելոյ, յլ առ սկիզբն քարոզութեանն առանց կարծեաց պահելոյ: Քարոզի բանն ձկնորսօքն, զի յայտնի լինիցի արդիւնագործին զօրութիւն: Ո'չ ընդ այն զարմանմք, զի ձկնորսք են, յլ զի ձկնորսօք` զօրութիւնն որ վերոյ քան զաշխարհ է, պատմեցաւ:

Կարող էր աստուած դրդել ջատագով քարոզութեանն զճարտարախօսս, զի իմաստութիւն գիտութեանն աստուծոյ յայտնեսցի. այլ չկամեցաւ ընդունայն առնել զճշմարտութիւն խաչին. վասն որոյ եւ Պաւղոս ասէր, եթէ ես ո'չ եկի առաւելութեամբ բանից, զի մի' ընդունայն լինիցի խաչն Քրիստոսի, այն իսկ է, թէ զի մի' վայրապար ինչ կարծիցի, եւ բանիւք խոտիցի. այլ զօրութիւն խաչելոյն տնկեաց զեկեղեցի առաքելական գնդիւքն: Տնկեաց զբանն ճշմարտութեանն անվարժ լեզուօքն, որ յաստուածեղէն օրքնսն միայն կրթէին. եւ իբրեւ նոքօք տնկեաց, ոռոգանէ այնոււհետեւ եւ իմաստնովք: Եւ զայն ո'չ վայրապար, զի մի', որ պատճառիցին զպատճառս մեղաց, ասիցեն, թէ զտգէտս պատրեաց, եւ զիմաստունս եւ զզօրաւորս չկարաց ածել հաւան. այլ առ նոքօք ճարտարեաց, որ մէտ պատրանսն էին մտօք, զձկնորսսն, զտխմարս, զչգիտունս, եւ զչմարթունս: Եւ յայն սակս թէպէտ եւ ո'չ ընդ նոսա, այլ անդէն յառաքելոցն ժամանակս յարոյց աստուած քարոզս բանիբունս, ճարտարախօսս: Ոմն, ասէ, աղէկսանդրացի Ապաւղոս անուն, հրեայ յազգէ եկն եհաս յԵփեսոս, բանիբուն եւ զօրաւոր գրովք եւ մտօք, եւ բնիբուն մեկնութեամբ: Զօրաւոր, ասէ, գրովք: Եւ զի՞նչ արուեստ ունիցի: Բազում ինչ նպաստ լինէր հաւատացելոցն: հրապրակս, ասէ, յանդիմանէր զհրեայսն: Տեսանե'ս զսուսերն Քրիստոսի, զիարդ ամենեքումք սրի: Զձկնորսս վարժէ, եւ զիմաստունս վառէ. եւ քանզի մոլորութեանն սպասաւոր ճարտարախօսութին է, մերկանայ բազում անգամ զզէն չարեաց, եւ զգեցուցանէ առաքինութեանն. զգածեալ է մոլորութիւնն քննական բանիւք, յափշտակէ զայն ճշմարտութիւնն, եւ նոքիմք իսկ քննականօքն սպանանէ զմոլորութիւնն: Ոչպէս եւ երանելին Դաւիթ` յորժամ զհսկայն Գողիադ կործանեաց, նախ իւրովք զինուքն խոցեաց, եւ ապա նորին այլազգոյն սուսերուն եհատ զգլուխն. նմանէն առեալ` զնոյն գլխատեաց: Այնպէս գիտէ ճշմարտութիւնն զսուր մոլորութեանն հանել, եւ նովաւ զնոյն սպանանել: Էին մէջ հեթանոսաց իմաստունք, արձակեաց ախոյեանս նոցին Քրիստոս զնախանձայոյզս հրէից: Իր ժողովրդեանն հրէից սուսերն պողովատիկ` Սաւղոս, որ մոլորեալն էր հակառակ եկեղեցեաց, եւ կտրէր օձտէր զհաւատն Քրիստոսի. զնոյն սուսեր առ կենարարն, եւ ետ ձեռս եկեղեցւոյ, վանել զամենայն չարութիւն որ վերայ յառնիցէ: Եւ այն իսկ է զոր երանելին Դաւիթ ասէր, եթէ սուր հանին մեղաւորք, եւ լարեցին զաղեղունս իւրեանց. սուրք նոցա մտցեն սիրտս նոցա, եւ աղեղունք նոցա խորտակեսցին:

Խօսեցաւ աստուած իմաստնովք, խօսեցւ եւ տգիտօք, զի երկուքումբք զիւր զօրութիւնն ցուցանիցէ. որսորդօքն, զի զտարապարտ բանիցն ճարտարութիւն անվարժ լեզուօքն խոտիցէ, եւ իմասնովք, զի խորագիտութեամբն զխորամանգութիւնն պարզեսցէ. եւ պարիսպ պատեալ զհաւատսն` ամրացուսցէ զմարդն: Եւ զոր ինչ տգէտսն եւ բանիբունսն գործեաց, զնոյն եւ թագաւորս. եւ թէ զիա'րդ իցէ, լո՛ւր: Կարող էր կենարան սկզբան քարոզութեանն, եւ յառաջնում նուագին ածել զթագաւորս հնազանդութիւն քարոզութեանն, եւ պատերազմակիցս յրուցանել աստուածպաշտութեանն, որպէս եւ այժմս են. այլ չարար, զի մի' ընդ կարծիւք զճշմարտութիւնն արկանիցէ, թէ մարդկան պաշտպանուբ, եւ ո'չ աստուծոյ զօրութեամբ հաստատեցաւ եկեղեցի: Մերկացոյց զնա մարդկեղէն օգնականութենէ, եւ զգեցոյց զերկնաւոր զօրութիւնն: Մինչեւ ցկարի աստուածապաշտ ցԿոստանդինոս` երեսուն եւ հինկ թագաւորք մի ըստ միոջէ կացին Հոռոմոց, եւ ընդհաւատոցն հնազանդուբ չկամեցան մտանել. զի ուսցից, թէ շնորհքն ո'չ մարդկեղէն ինչ զպրութիւն առնուն յանօթ, այլ զիւրն ունի բնակաւոր: Եւ քանզի զամենայն աշխարհ ետես մոլորութեան, զի մի' դարձեալ որ պատճառիցինն զպատճառս մեղաց, ասիցեն` թէ զտգէտս եւ զանկարծս կարաց խաբել, եւ զթագաւորս եւ զիշխանս ո'չ եղեւ ձեռնհաս մատնեակ արկանել, վառ է զբանն, ածէ զթագաւորս ընդ լծով աստուածպաշտութեանն, եւ առաջնորդէ ամենայն զգաց մի միաբանութիւն ճշմարտութեանն. զի յյտնի լիցի, եթէ թագաւորն թագաւորաց եւ տէրն տերանց` դոյզն քարոզուբ զռաւել մեծութիւն երկնաւոր իմաստութեանն եցոյց:

Ընթերցան այսօր անունք առաքելոցն, քարոզեցան ձկնորսքն, հռչակ հարւ տխմարացն բանք, որ զամենայն խրատս ընծայեցուցին աշխարհի: Եւ մի'տ դիր օրութեանն. առաջին, ասէ, երկոտասանիցն` Սիմոն էր, որ անուանեցաւն Պետրոս, վէմն եկեղեցւոյ, հիմն աստուածպաշտութեան: ԶՍիմոն անուն` հօրէ եւ մօրէ ունէր, եւ Պետրոս կենարարէն անուանեցաւ. դու ես, ասէ, Պետրոս, որ թարգմանի վէմ, եւ վերայ այդր վիմի շինեցից զեկեղեցի իմ: Ամենայն եկեղեցական քարոզութիւն վերայ վիմի հաստատեալ կայ, եւ ամենայն հերձուածական մոլորութիւն վերայ զաղփաղփուն կաւոյ. ա'յլ է վէմն հաստատուն` որ զշինուածն վեր ունի, եւ ա'յլ է հողն զաղփաղփուն` որ չհանդարտէ շինողացն. նա եւ ինքն իսկ անձինն չհանդարտէ. զափղփաղփում են բանքն, ցուրտ են  խօսքն, ստգտանաց են կրօնքն. քանզի մարդկեղէն խորհուրդքն եւ սխառնեցան հաւատսն այ. եւ ջանայ կաւն զվէմն խարխարել, այլ չմատնի պարտութիւն վէմն. դրունք, ասէ, դժոխոց ոչ յախէահարեսցեն զնա:

Նման են աշակերտքն հերձուածողաց` կաւագործաց, որ զաղիւսն արկնիցեն. քանզի նոքա զկաւոյն կնատութիւնն յարդիւ իմն ամոքեն, եւ այնպէս առնեն կարծրագոյն զլոյծն , եւ երեւի հաստ` փուտն: Երեւի հաստ, մինչեւ վնասակար ինչ վերայ չիցէ հասեալ. ապա թէ անձրեւ կամ հեղհեղ, կամ հյուր, կամ այլ ինչ դիմի հարկանիցի, չկայ յակաստանի: Վասն այնորիկ մարգարէն առ այնոսիկ` որ յերկրաւոր իրս ինչ վստահ լինիցին, եւ համարին թէ չլինիցի վատթար ինչ անտի` բարբառի, թէ այսպէս ասէ տէր, էջ կաւ, եւ կոխեա ընդ յարդի, եւ կարծրացո քան զաղիւս, եւ հուր կերիցէ զքեզ: Յանդիմանէ զայնոսիկ, որ մարմնաւոր ինչ եւ յերկրաւոր իրս վստահ իցեն, եւ առանց պարտութենէ ինչ զօրութիւն համարեսցին: Եկեղեցւոյ հիմն` վէմն, եւ հերձուածողաց` Յերուսաղէմն: Կամեցաւ մարգարէն ցուցանել, մանաւանդ աստուած իսկ մարգարէիւն, եթէ որպիսի ինչ եկեղեցի է` որ վերայ վիմի հաստատեալ է, եւ որպիսի ինչ հրէական փարախեալս, որ չկայ կայի եւ հաստատութենէ, ասէ ցԵզեկիէլ մարգարէ, առ դու ինձ աղիւս մի, եւ դրոշմեա զԵրուսաղէմ, եւ պատեա զնովայւ պատնէշ: Վասն է՞ր աղիւս. զի ուսանիցիս զկերպարանս աղիւսոյն եւ զվիմի. Յերուսաղէմ յաղիւսոյ վերայ կայր, եւ եկեղեցւոյ հիմն` վէմն է: Մանաւանդ թէ եւ զեկեղեցի` վէմ կոչեմք, չստեմք. եւ ո'չ զվէմն յորոյ վերայ կայ` ուրանամ. վէմ է եւ եկեղեցի, քանզի զհաստատուն վէմն ունի զՔրիստոս. եւ միւս վէմ, զՊետրոս` որ դաւանութեամբն առ զանուն. դու ես, ասէ, Քրիստոսն որդի աստուծոյ կենդանւոյ:

Բայց զայն կմիմ ճշգրտել, եթէ ընդէ՞ր Յոհաննէս աւետարանիչ` որ այնչափ առաւելութեամբ լի էր, որ զաւետարանական անձրեւս յանձն ամփոփեաց` որդին որոտման որ զամենայն մինագամայն զյորդութիւն շնորհացն յինքն կորզեաց, սկզբան աւետարանին չեկն Պետրոսի բարբառն. չասաց, թէ սկզբանէ էր որդի. եւ ո'չ, եթէ սկզբանէ էր միածինն. այլ զորդւոյ եւ զմիածնի թողեալ զյորջորջումն, բանն եկն. սկբանէ էր բանն եւ բանն էր առ աստուած, եւ աստուած էր բանն: Պետրոս` ոչ զի բանն կոչեաց, երանեցաւ, այլ զի որդի դաւանեաց. իսկ ընդէ՞ր արդեօք երանելին Յոհաննէս զերանութեանն եթող, եւ բանն ընթացաւ: Առաքեալքն գիտէին զինչ քարոզէին. եւ որք նոցանէն ընդունելոցն էին, չհհանդարտէին առաւելութեան բանիցն: Քանզի սկիզբն քարոզութեանն եւ բանն յարժանիս եւ յանարժան լսելիս հնչէր, զի մի մարդկեղէն մտօք զաստուածեղէն վարդապետութիւնն ախտեղացուցանիցեն, որդի լուեալ, հայր եւ մայր մտաց ստեղծանիցեն, եւ թանձրութիւն, եւ զայլ եւս մարմնոյ կարիս. վասն այնորիկ բանին յորջորջումն գայ, որ կարողն էր անդէն սկզբան բարբառոյն` զանկարեկանն մեկնել: Եւ տե'ս որպիսի' ինչ կարգ կիր արկանէ. սանդուխս հաստատեաց, եւ ընդ բազում որոշս հանէ զմեզ գլուխ որդւոյն յորջորջումն. ո'չ թէ զայն ինչ ուրացաւ, այլ դիպող ժամանակի պահ է:

սկզբանէ էր, ասէ, բանն. զի զանկարեկանն ուսուցանիցիս եւ զծննդեանն ազատ սեպհականութիւնն. քանզի բանի հանապազորդ միտքն են հայր: սկզբանէ, ասէ, էր բանն. նա եւ կոչէր իսկ ո'չ առանձինն, եթէ չէր ուրուք բանն` բան: Եւ ո՞յր իցէ բանն: Էր, ասէ, սկզբանէ առ աստուած, եւ աստուած էր բանն: Նախ զանկարեկան ծննդեանն մեկնէ. եւ ապա զանձինն ունելոյ առ հայր ցուցանէ զանքակութիւնն, զբնութեանն միութիւն, զկամացն եւ զազդեցութեան: Եւ աստուած էր բանն: Այնու զպատիւն կրկնակի` ասէ: Եւ առաջի այն կայ, թէ ո'չ բանից կարդաց ինչ պէտք են, այլ արդեանց հաւաստեաց: սկզբանէ էր բանն, զանկարեկան ծնունդն յայտ առնէ: Եւ բանն էր աստուած, զանքակ միութիւնն: Եւ աստուած էր բանն, զանեղծն պատիւն: Նա էր սկզբանէ առ աստուած: Կրկնէ, զի զնոյն միտս հաստատեսցէ: Եւ քանզի բանն կոչեաց եւ բանս որ առ մեզ ոչ ինչ այնչափ յայտ առնէ զօրինակ ճառելոցն, յայտնագոյն յարդարէ զբանն, եւ ցուցանէ զնա միանգամայն աստուած. եւ բան, եւ արարիչ. եւ ամենայն ինչ նովաւ եղեւ:

Եւ այնու բուժս իմն գտանեն հերձուածողքն: Նովաւ, ասեն, ասաց, եւ ո'չ թէ առ նմանէ, կամ նմանէ, այլ նովաւ: Բայց ես հաւաաստեաւ կամէի ուսանել հայթակղելոցն, որք զիւրեանց բնւթիւնն չգիտեն, եւ այնպիսի գայթակղանս գայթակղեն եւ զայն բնութիւն` որ վեր քան զամենայն միտս անցանէ, եւ խոյզ արկեալ քննեն: Զի՞նչ այլակերպութիւն կարծիցեն միջի` ընդ նովաւ, եւ նմանէ. քանզի ո'չ վայրապար ինչ պարտ է վճիռ տալ, այլ գրոց սրբոց հաստատութիւն ցուցանել:

Զի՞նչ նովաւն: Հայր, ասեն, նովաւ արար: Յյն իմն բարբառ ցանկ ապաւինին, եւ զնոյն կիր արկանեն իբրեւ ապաստան ինչ իւրեանց չարեացն, զնոաւն արար հայր` մէջ բերեն: Ասա' զօրինակն, եւ մի' խառն խուռն զբանն եւեթ մէջ բերիցես. բան թափուր մտաց` չկարեմ իմանալ, քանզի տգէտ եմ: Զնովաւն` որ մերում միջի իրք գործիցին, մարէ է իմանալ զհանգամանսն. գործէ տէր ծառայիւ. մին հրման տայ, եւ միւսնն զհրամանն կատարէ. գործէ տէր արուեստագիտաւ. մին զօրինակն դրոշմէ, եւ միւսն զգործն յորինէ: Արդ ասա' զօրինակն, զիա՞րդ գործիցէ որդւոյն. իբրեւ տէր ծառայի՞ հրաման տայցէ, թէ իբրեւ տխմար առ ձեռագէտ երթայցէ, թէ իբրեւ արուեստագէտ` ուրագաւ կամ սղոցով կամ այլ իւիք գործեաւ զգործն յարդարեսցէ. զի'նչ եւ կամիս օրինակ, յայտնեա' զինչ իմանասդ, զի ուսանիցիմ` զոր հաւատամս. իբրեւ տէր ծառայի՞ հրամայեաց, թէ իբրեւ տխմար` արուեստագիտի ետ գործել, թէ իբրեւ արուեստագէտ գործւով գործեաց: Լե'ր, ասա' զոր օրինակ կարծիցես:

Որպէս հայր, ասէ, որդւով: Չեւ եւս յայտ րրեր զոր կամիմ. քանզի ո'չ եթէ զդէմս խնդրեմ զասօղին, կամ լսօղին, կամ զկերպարանս հրամանատուին, եւ զօրինակ հրաման առօղին: Հայր ասեն հրամայէր, եւ որդի գործէր: Ցո'յց զօրինակ որդւոյ զարարչութեանն, եւ զհօր հրամանուուոթեան: Հայր, ասեն, հրաման տայր բանիւն, եւ որդի գործէր: Որպիսի' ինչ օրինակաւ. ձեռն գո՞րծ արկեալ գործէր, այն` աշխատութիւն մարմնաւոր կրելոյ նշանակ է, եթէ զազդեցութիւն ինչ կատարէր: Ո'չ ասեն, այլ ինքն բանիւ արար: Տե'ս զյաճախութիւն չարութեանն: Ասա' զբարբառն` զոր խօսեցաւ հայր, յանդիման կացո զբանն` որով արար որդի: Այլ զի մի' տաց քեզ ողն առնուլ, եւ ասել զոր ինչ կամիցիսն, աստուածից զքեզ ակամայ կամօք յաստուածեղէն վարդապետութիւնն, եւ ցուցից քեզ զբարբառս արաչին: Ասաց աստուած, թէ եղիցի' լոյս. ասաց աստուած, եղիցի' հաստատութիւն: Ո՞վ իցէ որ ասացն: Եւ վաղվաղակի դիմի հարկանին, թէ հայր ասաց, եւ որդի զհրամանն կատարեաց: Եթէ հրամանատուին ինչ բանք էին, չասէր աստուած, թէ եղիցի լոյս, այլ թէ արա' զլոյսն. ե լսէր որդի, եւ առնէր: Բայց աղէ ասա', ընդէ՞ր իսկ նոյն բարբառ յերկոսին գտանիցի, թէ ասաց աստուած, եղիցի լոյս, եւ եղեւ լոյս. եւ դարձեալ` ասաց աստուած եղիցի հաստատութիւն, եւ եղեւ հաստատութիւն: Եթէ հայր զայն բարբառ արկ կիր, եթէ եղիցի լոյս, եւ եղիցի հաստատութիւն, ընդէ՞ր իսկ ոչ նոյն բարբառ ազդեաց եւ գործեաց, այլ` այլում բարբառոյ կարօտ եղեւ: Ծանր է բանս: Գրեսջի'ր` եթէ հայր ասաց, որպէս հերձուածողքն ասեն, եւ որդի մօտ կայր, եւ լսէր զոր աստուածն ասէր, թէ եղիցի լոյս, եւ որդւոյ առեալ զբարբառն` առնէր զլոյսն: Կայցէ՞ ինչ այնչափ մոլեկան մտացն յանդգնութիւն, թէ մարմնաւոր ազդեցութիւն եւ աշխատութիւն կրեաց բանն այ: Եւ եթէ հակառակիցին եւս մարմնաւոր ազդեցութիւն ինչ ասել` եւ ո'չ աստուածեղէն զօրութիւն, Դաւիթ մէջ եկեալ յանդիմանէզնոսա, եթէ բանիւ տն  երկինք հաստատեցան:

Իսկ արդ եթէ ասաց հայր, եթէ եղիցի լոյս, եւ ելեալ բարբառն չգործեաց ինչ գործս, այլ կաց մնաց որդւոյ, մի թէ կարօ՞տ ինչ էր հայր, եւ որդւովն լնոյր զկարօտութիւնն. ասաց` թէ եղիցի' լոյս, եւ չընթացաւ ընդ նմին բնութիւնն. ասաց` եղիցի հաստատութիւն, եւ բանն գործ ինչ ո'չ կատարեաց. այլ խօսէր հայր, եւ մնայր որդւոյ արարչութեանն. Տ'ես զի՞ գործես. գուցէ մինչ զայդ ճարտարիցես, այլ ամբարշտութիւն մուծանիցես. որպէս թէ հայր տկար ինչ էր, եւ որդի զօրաւոր:

Լե'ր ասա'. աս' զօրինակն, զի՞նչ իցէ, ձեռն որդւոյ: Որդւով, ասեն, արար զարարածս: Ո՞ զնա: Հայր արար: Քաւեսցէ' Քրիստոս զանհնարին մեղս զի զիս եւ ընդ բանս իսկ սարսուռն առնու, յորժամ զպատմութիւն հայհոյութեանն լսեմ: Եւ մի' ինչ ընդ յն զարմասցիս. զի զհայհոյութիւն հերձուածողացն մուծանելոց էր նա, ոչ յայտնի բանիւք եմոյծ, այլ զգուշացաւ. եւ չասաց մերկ զհայհոյութիւնն այլ պատրուակաւ. ուր եւ զի ցաստուած իսկ ասաց, աղէ մերձեա'ց մարմինս նորա, եթէ ո'չ երեսս իսկ օրհնեսցէ զքեզ. փոխանակ ասելոյ, թէ անիծեալ իցէ: Ասեն հերձուածողաց աշակերտքն. իբրեւ նոցանէ լուիցի այն, եւ մի' իբրեւ մէնջ: Հայր, ասեն, զորդի միայն արար, եւ զայլ արարածս ամենայն որդի: Ասա' զօրինակ լինելոյն. եթէ կամօք եղեւ որդի, կամօք աստուծոյ եղաք եւ մեք, եւ այլ եւս արարածք, զի՞նչ միջի կայցէ ընդ երրպագուս, եւ ընդ այն որ զերկրպագուին առնու: Եթէ ըստ իմում օրինակի եղեւ, վասն էր յինէն երկրպագութիւն պահանջիցէ: Եթէ նա յոչնչէ եղեւ կամօքն այ, եւ աշխարհս յոչնչէ կամօքն այ. զինչ միջի կայցէ` զայն ո'չ տեսանեմ: Եթէ զն հայր աստուած միջի, եւ զայլ արարածս որդի. եթէ կայցէ ինչ անջրպետութիւն միջի որով որդին եկն յառաջ, ասա'. ապա թէ չկայցէ, եւ կամօքն միայն յոչնչէ եղեւ որդի, եւ այլ ամենայն արարածք կամօք   յոչնչէ, զիա՞րդ իցէ` զի որ կամօքն աստուծոյ յոչնչէ եղեւ իբրեւ զմեզ մէնջ երկրպագութիւն առնու:

Այո', ասեն, առնու. քանզի չէ իբրեւ զայլ արարածս, անցանէ ըստ մենայն արարածս, անցանէ ըստ ամենայն կարգս եղելոց: Բանիւք միայն ճարտարեն, եւ թշնամանեն զբնութիւնն: Ո'չ զի վեր քան զարարածս է, պարտ է երկրպագութիւն առնուլ յարարածոց, եթէ չիցէ արարիչ եւ տէր արարածոցն, եւ յանէութենէն. քանզի արարած յարարածոց չառնու երկրպագութիւն: Առաւել են երկինք քան զերկիր, այլ չպարտի երկրպագութիւն` երկիր երկնից : Առաւել են աստեղք քան զտունկս, այլ չպագանեն երկիր տունկք աստեղաց: Առաւել հրեշտակ քան զմարդ, այլ չպագանէ երկիր մարդ հրեշտակի: Եւ զմարդոյ բնւ զի' իսկ ասիցեմ. զի՞նչ նման է մրջիւն Գաբրիէլի, կամ մժիխ Միքայէլի. այլ քանզի նոքա արարածք են, եւ սոքա արարածք, յերկրպագութեանն համարի` եւ հրեշտակք ըստ սոսա իջանեն, եւ անկածքս առ նոսա ելանեն, եւ շուրջ զաթոռովն երկրպագութեան պսակին. առաւելութեամբն զատեալ մեկնեալ են նոքա սոցանէ, եւ արարծովն եւ երկրպագութեամբն` յար եւ միմեանց մերձաւորք:

Եւ լո՛ւր երանելոյն Դաւթի. աօրհնեցէ'ք, ասէ, զտէր յերկկնից, օրհնեցէք զնա բարձանց. օրհնեցէ'ք զնա ամենայն հրեշտակք նորա, օրհնեցէ'ք զնա ամենայն զօրութիւնք նորա. արեւ եւ լուսին, ամենայն աստեղք եւ լոյս, եւ երկինք երկնից, եւ ջուրք որ վերոյ քան զերկինս: Եւ իբրեւ գլուխ եհան զնոցա թիւն որ վեր են քան զաշխարհ, յարէ նոյն զօրհնեցէք զտէր յերկրէ. նովին բարբառով զնոյն երկրպագութիւն սահմանէ. ո'չ այլ ազգ հրեշտակք երկիր պագանեն, եւ այլ ազգ մարդիկ: Օրհնեցէ'ք, ասէ, զտէր յերկնից, օրհնեցէ'ք զտէր յերկրէ. օրհնեցէ'ք զնա ամենայն հրեշտակք նորա, վիշապք եւ ամենայն խորք. զի՞նչ նման հրեշտակք վիշապաց իցեն: Հուր եւ կարկուտ, ձիւն եւ սառն, հողմ եւ մրրիկ, գազանք եւ ամենայն անասունք. արջք, առիւծ, ինձ, յովազ, վարազ, եւ ամենայն գազանք. անասուն` ուղտ, էշ, եզն. ամենեքին սոքա ընդ նոսա երկիր պագանեն. ո'չ եթէ զառաւելութիւն կարգին ճառնուն միտ, այլ զերկրպագութեանն զհասարակաց պատիւն ճանաչեն: Գազան, ասէ, եւ ամենայն անասուն, սողուն եւ թռչուն, ագռաւք ընդ հրեշտակս օրհնեն. սողունք, ասէ, իժք, օձք եւ կարիճք, եւ ամենայն ազգ սողնոց: Տեսանե՞ս զի պատուոյն առաւելութիւն չփոքրկացուցանէ զերկրպագութիւն նուազագունացն. քանզի ո'չ եթէ վասն զի նոքա առաւել արարածք են, սոքա չունիցին մասն ինչ երկրպագութեանն, այլ զի տէրունական պաըիւն եւ աստուածեղէն էութիւնն յամենեցունց փառւորեսցի: Քանզի ամենայն արարածք արաչին պարտին երկրպագութիւն: Բայց արդ ցոյց զայլակերպութիւնն` որ միջի կայացէ. յորժամ զհօրէ ասես, թէ նմանէն է ամենայն ինչ, կերպարանօք իսկ առանց բարբառոյ ցուցանես զառաւելութիւն. զի նախ քան զբանսն երեսօքն իսկ հայհոյեն հերձուածողքն. յորժամ վասն հօր վիճիցին, սկսանին ասել, մի աստուած հայր, յորմէ ամենայն. եւ մի տէր ՅիսուսՔրիստոս` որով ամենայն: Նախքան զլեզուդ` երեսքդ հայհոյեն, յառաջ քան զբանսդ` դէմքդ փոքրկացուցանեն: Ո'հ ապախտաւորութեանն. մարգարէքն եւ զարարածս մեծացուցանեն, եւ հերձուածողքն զարարիչն փոքրկացուցանեն. Դաւիթ յարգէ եւ մեծարէ զարարածս, թէ որպէ~ս զի մեծ են գործք քո տէր. աստուածապաշտքն եւ զգործս մեծացուցանեն, ամբարիշտքն եւ` զարարիչն փոքրկացուցանեն:

Զարարածս, ասեն, մեծացուցանեն. քանզի չունին յանձնէ զմեծութիւնն. բայց զորդի` չէ պարտ մեծացուցանել, աւելի քան որպէս ինչ իցէն, ընդ չափ իմն հանել զպատիւն. որպէս թէ ողորմել իշխանութիւն ունիցին որդւոյ, մարդասիրութիւն ցուցանել. ամբարշտեն բանիւք. ամբարշտեն` զմիտսն բանիւք չիմանալով: Բայց ես գիտեմ զՔրիստոս մեծացեալ, ո'չ յաւելուածով ինչ բնութեանն, այլ երկրպագուաց երախտաւորութեամբ: Լո՛ւր երանելոյն Դաւթի որ մեծացուցանէ, օրհնեցից, ասէ, զնուն աստուծոյ իմոյ օրհնութեամբ, եւ մեծացուցից զնա գովութեամբ. ո'չ եթէ փոքութենէ մեծացուցանիցէ այլ որ յանհաւատիցն փոքր կարծէր, մեծացուցանէ զբարերարն. մեծ արարից զնա գոհութեամբ: Պաւղոս մեծացուցանէ զկենարարն, եթէ կենօք եւ եթէ մահուամբ` մեծասցի. Քրիստոս մարմնի իմում. ընդէ՞ր մեծացուցանէ, զի չգտանէ զչափն. վասն է՞ր մեծացուցանիցէ. քանզի չկարէ մարդկեղէն լեզուաւ հասու լինել այնմ պատուոյ. մեծացուցանէ` ո'չ զբնութիւն փառաւորելոցն, այլ զօրհնութեանցն զբանսն. մեծացուցանեմ զՔրիստոս, որչափ ինչ կաչող իցեմ, եւ ո'չ եթէ ըստ մեծութեանն կարիցեմ բարբառել:

Որպէս մեծացուցանեն զաստուած աստուածապաշտքն, նոյնպէս եւ բարձր առնեն: Բարձր առնեմ զքեզ աստուած իմ եւ թագաւոր իմ. մի թէ խոնարհութենէ բարձրութիւն ածիցեն: Իսկ արդ զի՞նչ իցէ բարձր արարից. փոխանակ ասելոյ, եթէ զբարձրութիւնդ քո քարոզեցից: Եւ քանզի չէ բաւական մարդկեղէն բնութիւն. հրաման տամ աաստուածեղէն գիրք, եթէ բարձր արարէք զտէր աստուած մեր. քանզի եւս վեր քան զբարձրութին է, եւ զչափի ձերով փառաւորութեամբդ բարձրութիւնն: Ուստի եւ մտաւարժք երեք մանկունքն, որք զհնոցն եկեղեցի գործեցին, ր զբոցն ' ցող փոխեցին հաւատոցն զօրուբ, զի ըստ կարին օրհնէին, եւ զաւելին քան զկարն թողութիւնն. օրհնեցէ'ք, ասեն, ամենայն գործք տն զտէր, օրհնեցէ'ք եւ առաւել բարձր արարէք զնա յաւիտեան: Չհամրեցան բաւական զբարձրն առնել, այլ յառաւել բարձրն առնել դիմեցին. քանզի տեսանէին զմարդկեղէն տկարութիւնս յանդիմանեալ յառաւել մեծութենէն: Եւ աստ զգուշութեամբ իմն զգուացեալ երից մնկաանցն` ածեն յերկրպագութիւն զամենայն արարածս. քանզի զհրեշտկաց յուշ արարին, եւ զհրեշտակապետաց, եւ զզօրութեանց, եւ զջրոց, եւ զարեգակնէ, եւ զլուսնոյ, զգետոց, եւ զաղբիւրաց, զերկրէ եւ զպտղոց. զծովէ եւ զկայտռոց, զթռչնոց եւ զանասնոց, զգազանաց եւ զսողնոց, եւ զմարդկանէ. յայնմ ամենայնի ո'չ զորդւոյ ինչ յիշատակ մէջ բերին, եւ ո'չ շեշտ զհոգւոյն սրբոյ. քանզի ո'չ կարգի երկրպագուացն է որդի, այլ երկրպագութիւն առնլոյ:

Բայց թերեւս ասիցէ ոք, թէ զիա՞րդ կարէին ածել զորդի յերկրպագութիւն երեք մանկունքն որ գիտէին իսկ ոչ զնա` թէ է որդի: Չէին տեղեակ. քանզի մարգարէքն ոչ ինչ յայտ յանդիման խօսէին զորդւոյ պատուոյն: Այլ հոգւոյն սրբոյ քարոզէր նոքօք անունն. թէպէտ որդւոյ անունն օտար ինչ թուէր նոցա, այլ հոգւոյն յայտ յանդիմն կայր. որպէս եւ Յեսայի ասէ, թէ նոքա հեստեցին եւ զայրացուցին զհոգին սուրբ. եւ երանելին Դաւիթ, թէ մի ընկնեուր զիս տէր յերեսաց քոց, եւ զհոգի քո սուրբ մի հաներ յինէն: Տե'ս զհաստատութիւնն. ո'չ եթէ ետոյ եղեն քան զերիս մանակունսն Դաւիթ եւ Յեսայի. ի մի ոք ասիցե, թէ յայնմ ժամանակի չէր ինչ յայտնի, եւ յետոյ յայտնեցաւ: Եւ երեք մանկունքն ետոյ են քան զԴաւիթ եւ զԵսայի, պա ուրեմն տեեակ էին գրոց մարգարէիցն, եւ գիտէին զհոգին սուրբ քարոզեալ. իսկ ընդէ՞ր զայն ամենայն արարածս ածեն երկրպագութիւն, եւ զհոգին չյիշեցին. զհրեշտակս, զհրեշտակապետս, զզօրութիւնս եւ զայլսն մի ըստ միոջէ եւ զհոգին ճյիշեցին: Քանզի տեսանէին զնա` ո'չ ընդ արարածս լծեալ, այլ յայ երեւեալ. քանզի եւ նոքա հոգւովն սրբով լուսաւորեալք էին, եւ զօրութեամբ հոգւոյն սրբոյ ամրացեալք կոխ էին զհուրն, որպէս զերկաթի ստոմ, կամ որ պողովատիկ զտիցի եւ մխեսցի, եւս կարծրագոյն եւ հատու լինիցի. նոյնպէս եւ յորժամ հոգւովն սրբով մխեսցին հոգիքն րդարոց, յայն ժամ զհուրն առ ոչ ինչ համարին, եւ զջուր եւ զերկինս եւ զերկիրն եւ զամենայն որ միջի կայցէ:

Այլ զի յայդ աստուածից զբանս, եւ մի' տարապարտ ին կարծիս համարիցին աշակերտքն հերձուածողաց, Պաւղոս աստուածից զբանն, որ համարի զարարչութիւն փրկչին, զոր հերձուածողքն կամակորեն քանզիզայն, թէ նորա ձեռն եղեւ, վեր վայր իմն եղեղէն առ ցուցանելոյ այնու զնուազութիւն ինչ որդւոյ. Պաւղոս միւսում վայրի չասէ` թէ ձեռն նորա, այլ թէ նովաւ իսկ: Նովաւ, ասէ հաստատեցաւ ամենայն` որ ինչ յերկինս, եւ որ ինչ յերկրի: Մի'տ դիր հաստատութեամբ, որ ինչ յերկինս, եւ որ ինչ յերկրի, զի մի կարծիս ինչ ածիցէ զմեզ եւ զույր գայթակղանս, համարի զարարածս, զի անարատ պահեսցէ զանարար բնութիւնն. Ամենայն ինչ, ասէ, ձեռն նորա եղեւ, եթէ աթոռք եթէ տէրութիւնք, եթէ իշխանութիւնք. եւ դարձեալ թէ նովաւ հսատատեցաւ ամենայն: Ո՞ր ամենայն: Աթոռք, իշխանութիւնք, տէրութիւնք, պետութիւնքն ամենայն ինչ ձեռն նորա եւ նոյն հաստատեցաւ. եւ ո'չ միայն ձեռն նորա, եւ նոյն, այլ նովաւ եւ նոյն. եւ նա է յառաջ քան զամենայն. եւ ամենայն նովաւ հաստատեցաւ:

Եւ ընդէ՞ր եթող զայն եւս արարածսն, եւ չասաց` թէ արեգակն եւ լուսին թէ երկինք, թէ երկիր, թէ աստեղք, թէ այլ ամենայն: Քանզի երեւելիքս յայտնի իսկ են, թէ զարարածոցն կարգ ունէին, վասն այնորիկ զյայտնիսն թողու. եւ զի յաներեւոյթսն երկրպագուաց կարգք են. եւ անարարար բնութիւնն` որ զերկրպագութիւնսն առնու, հարկ համարի թուել զամենայն որ վերոյ քան զերկինս իցեն. զի զերծուցանիցէ զհոգին սուրբ հայհոյութենէ, եւ չտայցէ ուրախ լինել հերձուածողացն: Ամենայն ինչ, ասէ, ձեռն նորա եղեւ. եթէ աթոռք, եթէ պետութիւնք, եթէ իշխանութիւնք, եթէ տէրութիւնք. եւ չասաց թէ հոգին սուրբ:

Եւ արդ ասասցեն, թէ ուստի՞ եկին յայն հերձուածողքն, քնզի չդանդաղեցան եւ զմերով տկարութեամբս հեղուլ հայհոյութիւն եւ լնուլ ամենայն քաղաքս, որպէս թէ եկեղեցի երիս ամենակալս քարոզիցէ: Բայց ես կամէյի վերստին հաւանեցուցանել զնոսա, մի' մեզ մեղադիր լինել, այլ` մարգարէիցն: Եթէ զիմոց ինչ մտաց բանս մէջ բերէի, եւ նորաձեւս ինչ ընդ դէմ ճշմարտութեանն ձեւ էի, ապա յիրաւի բամբասէին. իսկ եթէ զմարգարէիցն զբանս երկրորդեմք, զրպարտութիւն ո'չ զմեօք անկանի` որ մեկնեմքս, այլ զնոքօք` որ զկրօնս կարգեցին: Ասացաք, ոչ` որպէս հայհոյեցինն, այլ որպէս հաւատամք: Եկեղեցի ո'չ յերիս ամենակալս գիտէ, այլ մի զօրութիւնն` որ զամենայն ունի: Ճշմարտութեամբ ամենակալութիւն հայր եւ յորդի եւ հոգի սուրբ ճանաչի: Որ ասիցէ երիս աստուածս` ուրոյն միմեանց, նզովեալ լիցի. եւ որ ոչ` դաւանեսցէ մի ամենակալ զԵրրորդութիւնն, նզովեալ լիցի:

Բայց մի օտարոտի եւ նոր ինչ զբանսն համարեսցիս, յորժամ տեսանիցես հայհոյութիւն հեղեալ զճշմարտութեամբն, զմտա'ւ աստուած զառաջին սուրբսն: Ստեփաննոս ետես զերկինս բացեալ եւ զփրկիչն ընդ աջմէ այ. զոր ետեսն քարոզեաց, եւ հայհոյութեան կարծիս առ` վասն քարոզութենէն: Իբրեւ հնչեաց սուրբն եւ մեծաբարբառ փողն, թէ տեսանեմ զերկինս բացեալ եւ զորդի մարդոյ, զի կայր ընդ աջմէ այ, չկալան հրեայքն ժոյժ ճշմարտութենէն, այլ խցին զականջս, որպէս թէ հհոհութիւն պատմեսցի, եւ ո'չ ճշմարտութիւն քարոզեսցի: Եւ ար մի' ինչ նոր եւ օտարոտի համարեսցիս, եթէ ճշմարիտ բանն հայհոյութիւն, կարծիցի. քանզի սովոր է չարութիւնն զիւրն զառաքինուբն արկանել: Եթէ մեք ինչ ճոխացաք, դատելոց եմք ընդ ճոխութենէն. եթէ մեք նորաձեւ ինչ ձեւացաք, համարս տալոց եմք ընդ նորաձեւ ձեւանալոյն. եթէ մարգարէիցն բանք պատմին, մեր զի՞նչ վնաս իցէ: Այսպէս ասէ տէր ամենակալ, ահաւասիկ ես եկից եւ բնակեցայց միջի քո` ասէ տէր, եւ ապաւինեսցին քեզ ազգք բազումք, եւ ծանիջիք զի տէր ամենակալ առաքեաց զիս:

Զի՞ խծբծես զմեր բանս, եւ չխծբծես զմարգարէիցն: Համարձակին ճշմարտութեամբ տալ վճիռ. ուր ճշմարտութիւն իցէ, անդ չի'ք ուրեք երկիւղ. ուր հաւատք իցեն, չհասանե զանգիտել. ուր հաւատք են, անդ զօրութիւն է. եւ ուր անհաւատութիւն, զանգիտանք: Կենարարն ասաց ցաշակերտսն, թէ ընդէ՞ր վատասիրտք էք, եւ չունիք հաւատս: Տեսանե՞ս ուր անհաւատութիւն է, վատասրտութիւն է. եւ ուր հաւատք, զօրութիւն: Ստեփաննոս, ասէ, լի հաւտովք եւ զօրութեամբ առնէր նշանս մեծամեծս մէջ ժողովրդեանն. եւ զԱբրահամէ ասէ Պաւղոս, թէ չերկմտեաց անհաւատութեամբ, այլ զօրցաւ հաւատովք: Համարձակիմ եւ ես ասել, թէ որ անուն հօր է, նոյն եւ որդւոյ. օրհնեալ, ասէ, որ գալոյն է անուամբ տն եւ կենարարն, թէ ես եկի անուամբ հօր իմոյ: Խնդրեսցո՛ւք, թէ զի՞նչ անուն հօր իցէ: Անուն հօր` զաստուածն եւ զտէր քարոզեն գիրք. այս է անուն իմ: Մի'տ դիր հաստատուբ. ես եմ, ասէ, տէր աստուած, այս է անունն իմ. եթէ տէրն եւ աստուած` անուն հօր իցէ, եւ գտանիցեմ զնոյն անուն եւ որդւոյ, ո՞չ ապաքէն յայտ է, թէ որդի տէր եւ աստուած է: Օրհնեալ ասէ, որ գալոյն է յանուն տն. տէր աստուած մեր երեւեցաւ մեզ, օրհնեալ եկեալ յանուն տն: Ուստի եւ երանելոյն Թումայի տեսեալ, թէ որ անուն յօր է, նոյն եւ որդւոյ, որ զփորձ իսկ յարութենէն առ, մեծաձայն աղաղակէ, թէ տէր իմ եւ աստուած իմ:

Տեսցուք, թէ եւ այլ ինչ անուն ունիցի աստուած եւ չիցէ՞ այնմ հաղորդակից որդի: Ծանիցեն ասէ, զի անուն քո տէր է: Այլ յորժամ ասեմ հաղորդակից, ո'չ եթէ ըստ շնորհաց ինչ ասիցեմ, այլ ըստ բնութեանն  հաղղորդութեան: Դաւիթ ասէ, ծանիցեն, զի անուն քո տէր է, եւ դու միայն բարձրեալ ես վերայ ամենայն երկրի եւ առքեալ, թէ մեր մի է տէր Յիսուս Քրիստոս. եւ մին, եւ միայնոյն` նոյն զօրութիւն է: Հերձուծողն զաստուած անուն հօր տայ, եւ զտէրն որդւոյ: Որուհետէ զտէրն որդւոյն ետուր, եւ մարգարէն ասէ, ծանիցեն զի անուն քո տէր է. եւ դու միայն բարձրեալ ես վերայ ամենյն երկրի, իշխեսցե՞ս ասել, թէ մի է տէր եւ բարձրեալ միայն Յիսուս իցէ, եւ ո'չ հայր: Մի'տ դիր, զիա՞րդ իշխեսցես ասել թէ մի է տէր Յիսուս, յորժամ լսիցես մարգարէէն, թէ անուն քո տէր է, եւ դու միայն բարձրեալ. եթէ զհօրէ միայն իմանյցես զայն, կարիցե՞ս ուրանալ` թէ Յիսուս չէ տէր. եւ եթէ զորդւոյ դարձեալ միթէ կարիցե՞ս իմանալ` թէ հայր չէ տէր: Քա'ւ եւ մի լիցի: Այլ եղիցի միաբանեալ բանիցդ քոց այդրէն ընդ միտսդ, եւ մի' բանիւք տէր կոչեսցես, եւ մտօք ծառայ համարեսցես:

Ասիցե՞ս տէր զհայր: Այո ասէ: Կոչեսցե՞ս տէր եւ զորդի: Այո ասէ: Եւ զիա՞րդ անդ միայն տէր եւ բարձրեալ ասես, եւ աստ մի տէր. հարկ է այնուհետեւ չառնել համար, այլ հաւատալ: Եթէ ասիցեմ աստուած զհայր եւ աստուած զորդի, եւ աստուած զհոգին սուրբ, երեքաստուածեան կոչես զիս: Եւ եթէ ասիցէ նա տէր զհայր, տէր զորդի զիա՞րդ կոչեսցուք զնա, մի թէ երկտիրեա՞ն արդեօք: Մի'տ դիր. երկուս տեարս ժպրհիս ասել, թէպէտ եւ ո'չ բանիւք, սակայն մտօք այնպէս համարիս. քանզի այլ տէրութիւն զհօրէ ասես, եւ այլ տէրութիւն զորդւոյ. մին արձակ իշխանութիւն եւ միւսն հնազանդ տէրութեամբն հօր: Թէ այնպէս իցէ, չէ այնուհետեւ մի տէր, եւ ո՚չ մի պատիւ եւ բնութիւն է տէրութեանն: Չմարթի' մի տէր ասել զերկոսին, թէ ա'յլ ազգ տէր հայր իցէ, եւ ա'յլ ազգ տէր որդի: Զարմանամ, թէ զիա՞րդ կարիցէք ծառայել բաժանեալ տէրութենէն. ուր տէր ինքնին իսկ ասէ, թէ ոչ կարեք ծառայել երկուց տերանց: Բայց որ ինչ յառջիկայն է` երթիցո՛ւք: Տէր եւ աստուած է հայր, տէր եւ աստուած է որդի. որպէս եւ ցուցաւ իսկ, թէ ծանիցեն զի անուն քո տէր է եւ մի է տէր: Յիսուս Քրիստոս: Տեսցո՛ւք, թէ եւ այլ ինչ անուն գտանիցեմք աստուծոյ գիրս:

Ասէ երանելին Մովսէս, եթէ ասիցեն զիս որդիքն Իսրայէլի, զի՞նչ անուն է այնորիկ, որ առաքեացն զքեզ, զի՞նչ ասացից: Տե'ս եւ աստ զօրհնեալն որ գալոյն է յանուն տն: Մի'տ դիր, զիա՞րդ տայ զճշմարիտ նշանսն. ասասջի'ր, եթէ Որ էն առաքեաց զիս: Թէ այնպէս իցէ` անուն հօր էն է: Տեսցո՛ւք, թէ չունիցի որդի եւ զնոյն անուն, ապ զուր է մեր ջատագովս լինել: Որ են, ասէ, առաքեաց զիս: Զի՞նչ խօսիս առ առաքեալդ, էն` զո՞ իմանայցեմ զհայր, թէ զորդի բազում անմտութեամբ լի ես հրցանելդ` զհա՞յրդ  թէ զորդին. բաժանես զպատիւն, չճանաչես զհանդիտապատիւ զուգականութիւնն: Զո՞ կամիցիս կոչել են: Զոր գիրքն ասացին, զոր եսն քարոզեցի: Մովսէս հօրէն ասէ զէն, եւ ես զորդւոյ ասեմ զէն. տրտմութիւն է ինձ եւ անպակաս ցաւք սրտի իմոյ վասն եղբարցն իմոց եւ ազգատոհմի իմոյ ըստ մարմնոյ, որ իսրայէլացիքն են, որոց որդէգրութիւնն եւ օրէնսդրութիւնն եւ պաշտօնն եւ կտակարանքն եւ աւետիքն. որոց հարքն, յորոց Քրիստոս ւստ մարմնոյ` որ է վերայ ամենայնի աստուած օրհնեալ յաւիտեան: Տեսանե՞ս զանուն հօր եւ զանուն որդւոյ բանիւք եւ արդեամբք միմեանց միաբան: Որ են առաքեց զիս: Որ են վերայ ամենայնի ծ օրհնեալ յաւիտեանս: Մի թէ բռնազբօսեա՞լ ինչ իցէ բանն, եւ ո'չ արդեամբք իսկ վկայէ ալ. ընդէ՞ր զպարտես զմեր լեզուս եւ արհամարհես զմարգրէիցն զբառս:    

Տեսցո՛ւք եւ այլ ինչ նուն. քանզի ո'չ վայրապար ասացեալ զօրհնեալն որ գալոյն է յանուն տն: Այլ` ամենայն անուն որ հօրէ, նոյն է եւ որդւոյ: երանելին Եսայի ասէ ցժողուուրդն, թէ թողեր զտէր աստուած փրկիչ քո, եւ զտէր օգնական քո ո'չ յիշեցէյր վասն այնորիկ տնկեսցես տունկ անհաւատ, եւ սերմ անհաւատ. զի թողէր զաստուած փրկիչ քո. անուն աստուծոյ փրկիչ է, անուն աստուծոյ օգնական է. եւ արդ տեսցուք թէ չիցէ՞ եւ որդի փրկիչ: Լո՛ւր հրեշտակացն, որ օրհնէին եւ տային աւետիս` հովուացն. աւետիս տամք ձեզ, ասեն, զուրախութենէ մեծի, զի ծնաւ ձեզ այսօր փրկիչ, որ է տէր օծեալ: Թողեր, ասէ, զաստուած փրկիչ քո, եւ զտէր օգնական քո ո'չ յիշեցեր: Եւ ու՞ր գտանիցես զորդի օգնական կոչեցեալ: Երկն ասէ այր մի, եւ աստուած առ նա զորդի իւր դիւահար. եւ ասէ, վարդապէտ բարերար, մատուցի զորդի իմ առ աշակերտսն քո, եւ չկարացիմ բժշկել. եւ փրկիչն ասէ, քանի՞ ժամանակք են. ո'չ զի ինքն ուսանիցի, այլ զի որ մօտն կային` ուսանիցին, թէ զքանի'  ժամանակացը ախտ բաց պարզէ եւ օգտեսցին: մանկութենէ ասէ. բազում անգամ հուր արկնէ զդա եւ ջուր. եւ ասացի ցաշակերտսն քո, եւ չկրացին բժշկել. այլ թէ հնար ինչ է, օգնեա մեզ: Մի'տ դիր հաստատութեամբ. զմատչելն ընկալաւ, բայց զերկմիտ մտօք մատչելն խոտեաց: Ցաստուած ոք ասիցէ, թէ հնար ինչ է, չյարի այն յաստուած. այլ միւսն, թէ յամենայնի հնար գոյայ: Եւ քանզի մատեաւ առ նա իբրեւ առ մարգարէ, կամ իբրեւ առաքեալ, որ մասնաւոր ինչ զօրութիւն ունիցի, եւ իցէ ինչ զոր կարիցէ առնել, եւ իցէ ինչ զոր չկարիցե առնել, ապա եւ փրկիչն ծաղր առնէ զանխրատութիւն նորա, մանաւանդ թէ խրատէ իսկ զտխմար միտս նորա, զի ասաց թէ կարօղ ես. եւ լռուբն տանջէ զստահկութիւնն: Ամենայնի, ասէ, հնար գոյն այնմ որ հաւատայր: Բանս` ինչ յայտ չառնէ, բայց որ մօտն կայր` իմացաւ յերեսանցն զցասումն: Իբրեւ ետես` եթէ մեղադիր լինի կենարարն, եւ երեսօքն յայտ առնէ զցասումն, զի՞նչ բողոք հարեալ աղաղակեաց` որ յանցեաւն. հաւատամ, ասէ, տէր, օգնեա' անհաւատութեանս իմոյ. փոխնակ ասելոյն, թէ յանցեայ, չէի հմուտ զօրութենէդ, լցո' զթերութիւնս, օգնեա' անհաւատութեանս. քանզի անհաւատութեան էր ասելն, թէ կարօղ ես օգնեա': Այլ հյր դիւահարին զղջացաւ, եւ հերձուածողք մոլորեալք ո'չ զղջանան, որք բազում անգամ յաղօթս կոչեն զորդի:

Ո՞հ անմտութիւնն: Գրեսջի'ր թէ հանգիտապատիւ աստուծոյ չիմանայցես զորդի, եւ ո'չ զհոգի որդւոյ, մարգարէիցն հանգիտապատիւ չառնիցե՞ս. չիցէ՞ լուեալ զբանն Եղիայի մարգարէի, եթէ այր աստուծոյ իցեմ, ասէ, իջցե հուր, եւ կերիցե զյիսնապետդ եւ զյիսունդ: մարգարէն ճոխութեամբ հրամայէ, եւ տէր մարգարէիցն աղօ՞թս առնիցէ. Եղիա իշխանութեամբ հրամայէ արարածոց` որոց չէր տէր, այլ վասն զի համարձակութիւն աստուածպաշտութենէ ունէր. եւ անդ էր տեսանել մարդ մսեղէն, զի փայլատական հրոյ հրաման տայր, եւ հուր վերայ հակառակորդացն իջուցանէր: Եւ այլ ուր նոյն երանելին Եղիա ասէ ցաշակերտն, խնդրեա' ինչ յինէն` մինչչեւ համբարձեալ իցեմ քեն եւ արարից քեզ. եւ չասաց, թէ բարեխօսեցից, այլ թէ արարից, մինչչեւ վերացեալ իցեմ: Մարգարէքն ճոխութեամբ հրամայեն ըստ հաւատոցն զօրութենէ եւ զտէր մարգարէիցն հնազանդութի՞ւն կոչես, եւ զքեզ հաղորդ աղօթիցն համարիս: Եւ ոչ Եսու անուանակից տն պատկառեցուցանէ զքեզ, որ առանց աղօթից կացոյց զարեգակն. միթէ ասա՞ց ցտէր, կացո'  զարեգակն. այլ ճոխութեամբ, թէ կացցէ'  արեգակն: Ծառայն ա'յն չափ կարող եղեւ, մանաւանդ թէ աուն իսկ տէրունական. ո'չ եթէ նմանէ ինչ ակնածեաց, այլ յարքունական անուանէն. եւ բուն իսկ ճշմարտութիւնն չգործիցէ՞ բարերարութիւն ճոխութեամբ, այլ բարեխոս լինիցի: բայց որ ինչ առաջիկայ` յայն երթիցուք:

Անուն հօր` էն է, եւ անուն որդւոյ` էն. անուն հօր` օգնական է, եւ անուն որդւոյ` օգնական: Անուն հօր ամենակալ է, եւ անուն որդւոյ` ամենակալ: Եթէ վճիռ ինչ տալով ասեմ, մի' ընդունիր. եւ եթէ յայտ առնելով, մի' ստունգաներ: Տե'ս զի'նչ կեսցես, եթէ զոր ես ասեմ` ստունգանիցես. զմարգարէսն թշնամանես, յայ ուրանաս եթէ զմարգարէսն թշնամանես եւ եւս յառաջ մատուցեալ յամբարշտութիւն անկանիցիս. եթէ իմ ինչ զբանս համարեսցիս, զոր մարգարէքն խօսեցան, ո'չ զիս որ մեկնեմս` թշնամանէս, այլ զմարգարէիցն բարբառս եւ զայ ազդեցութիւնն: Չգիտիցես, եթէ իւր համարի աստուած զմարգարէիցն թշնամանս. յորժամ արհամարհեցաւ Սամուէլ ժողովրդէն, զի՞նչ ասաց աստուած. ո'չ զքեզ արհամարհեցին, ասէ աստուծոյ զիս: Եւ զի յայտ արասցե, եւ որ վարդապէտի եւ մարգարէի ո'չ լսէ, այլ չլսէ, ասէ ցԵզեկիէլ. որդի' մարդոյ, ե'րթ առ տուն դառնաձողացն, եւ խօսեսցիս ընդ նոսա եւ չլսիցեն քեզ, քանզի ո'չ կամին լսել ինձ. եթէ քեզ լսեն, ապա եւ ինձ լսեն. եւ եթէ ինձ, եւ քեզ:

Եւ զի ամենակալ կոչի որդի, ցուցաւ իսկ. բայց եւ միւս եւս մարգարէ վկայէ. որ շինէ յերկինս զելս իւր, եւ զաւետիս իւր յերկրի հաստատէ, տէր ամենակալ անուն է նորա: Եւ ո՞վ իցէ որ շինեաց յերկինս զելսն, եւ հաստատեաց յերկրի զաւետիսն, եթէ ոչ որ ասաց ցաշակերտսն վերանալն, եթէ ընդ ձեզ եմ մինչեւ վախճան աշխարհի: Անդ ահաւասիկ եկից` ասէ տէր ամենակալ, եւ բնակեցայց միջի ձերում: Զի՞նչ իցէ բնակեցայցն: Աւետարանիչն մեկնէ, թէ բանն մարմին եղեւ, եւ բնակեցեաց մեզ. եւ ապաւինեսցին ազգ բազում տէր, եւ ծանիջիք զի տէր ամենակալ առաքեաց զիս: Ու՞ր, ասին, գրեալ է, թէ որդի ամենակալ է: Ու՞ր գրեալ իցէ, եթէ հայր ամենակալ է: Բանս պահանջես, բանս պահանջեմ. զօօրութիւն ժողովես, զօրութիւն գումարեմ. խօսեաց մարգարէից, ընգ'ալ մարգարէից. քննեցէք զգիրս, ասէ, փրկիչն. չի'ք ինչ որ զյյտնի ինչ քննէ, այլ զծածուկն. քննեցէ'ք, սէ, զգիրս:

Տե'ս, զիա'րդ կերպարանօք միոյ իշխանութեան Երրորդոթոին քարոզի: Լո՛ւր այ, որ ասէ, այսպէս ասէ տէր վերայ մարգարէիցն` որ մոլորեցուցանեն զժողովուրդն: Մի'տ դիր հաստատութեամբ. որ խածատեն ատամամբք իւրեանց զքարոզսն, բերանօք իւրեանց խօսին զխաղաղութիւն, եւ ո'չ տուաւ խաղաղութիւն բերանս նոցա. զի ո'չ ոք իցէ որ լսիցէ սուտ մարգարէիցն. բայց ես ասէ լցա'յց. լցայց զօրութեամբ հոգւով տն: Զայն կմ ընգա'լ եւ հաւատա', կամ ջնջեա' մտաց. քանզի զգիրս կենդանիս ո'չ կարես ջնջել: Զի ո'չ ոք իցէ, ասէ, որ լսիցէ սուտ մարգարէից. բայց ես լցայց զօրութեամբ հոգւով տն. չկարէ ասել, թէ իմով հոգւովս, այլ թէ ես լցայց զօրութեամբ հոգւով տն: Ո՞ բարբառի զայս, մեկնեա' ինձ զբանս, զի իմացայց զմիտս զօրութեանն: Եւ միւսում վայրի` ասէ աստուած, թէ ոչ եւս յաւելից ողորմել տանն Իսրայէլի, այլ յանդիամն կացից նոցա հակառակութեամբ. բայց որդւոցն Յուդայ ողորմեցայց, եւ փրկեցից զնոսա տերամբ ավ իւրեանց: Եւ քեւ ո՞չ փրկեսցես, այլ այլո՞վ ավ: Չառնուն միտ հերձուածողքն, թէ մարգարէիցն բանքն զեղձեալ են. ի թէ մերկ քարոզէր, այն չէր մարգարէութիւն, այլ քարոզութիւն. չէր մարգարէութիւն, այլ` աւետարան. որ ինչ յայտնի է, աւետարան է. եւ որ ինչ խարուրեալ, մարգարէութիւն: Եւ դու ասէ Դանիէլ` կնքեա' զբանս տեսլեանս այսորիկ. փոխանկ ասելոյ, թէ անյայտութեամբ ծածկեա'. ո'չ եթէ զգիրս ծածկեա', որ մինչեւ ցայսօր ընթեռնուն, այլ զմիտս բանիցն: Կնքեցան բանք մարգարէիցն, եւ մեկնին աւետարանաւ:

Դարձեալ ասէ աստուած ցժողովուրդն, թէ զի՞նչ արարից ընդ ձեզ, զխրատ ո'չ ընկալարուք. կոտորեցի զմարգարէս ձեր սրով բերանոյ իմոյ, սակայն եւ այնպէս ո'չ լուարուք ինձ. կործանեցի զձեզ` որպէս կործանեաց աստուած զՍոդոմ եւ զԳոմոր: Եւ ընդէ՞ր չասիցես, թէ որպէս կործանեցի զՍոդոմ եւ զԳոմոր, այլ թէ որպէս կործանեաց աստուած. սու արդեօք այլու՞մ նմանեցեր. կործանեցի զձեզ ասէ, որպէս կործանեաց աստուած զՍոդոմ եւ զԳոմոր. սակայն եւ այնպէս ո'չ հաւատացէք ինձ: Տեսանե՞ս ծածկեալ զզօրութիւնն, մանւանդ յայտ յանդիման իսկ լուսաւորեաց. տեսանե՞ս զզօրութիւն աստուածպաշտութեանն համարձկեալ: Եւ արդ ընդէ՞ր մեղադիր ասողին լինիցիս, որ ամենկլ զհայր եւ զորդի եւ զսուրբ հոգին ասիցէ. զոր օրինակ յորժամ ասիցեմ, աստուած եւ աստուած եւ աստուած, ո'չ երիս աստուածս ասեմ, յլ մի. նոյնպէս յորժամ ասիցեմ, ամենակալ եւ ամենակալ եւ ամենակալ, ո'չ երիս ամենակալս ասեմ, այլ մի: Պատկառեցուսցէ զքեզ բարբառ փրկչին, որ ասէր զհրեայսն, յօրէնս ձեր գրեալ է, թէ յերկուց մարդոց վկայութիւն հաւատարիմ է. յորժամ աստուած, եւ աստուած ասէ, չհաւատա՞յք: Բայց սակայն թէ եւ ասէ, ես եւ հայր, ո'չ երկուս աստուածս ուրոյն միմեանց ասէ, այլ մի աստուածութիւն իւր եւ հօր. եւ յայտ միւսովն առնէ, թէ ես եւ հայր իմ մի եմք. եւ քանզի մի վասն անքակութեանն ասէ. եւ զեմքն, զի մի' ոք անանձնաւոր զերեսն համարեսցի:

Խնայեսցո՛ւք եւ զընդասցո՛ւք հոգիս մեր. թո՛ւք բաց զթոյնսդ, ջնջեա' զժանգն, բաց քերեա զպղինձն, հնազանդ լեր այ, որում եւ դեւք հնազանդ եղեն: Պատկառեցուսցե'ն զքեզ փոփոխմունք իրացն. մի' յեկեղեցւոջն հաւատցեալ, եւ արտաքս ելեալ` հերետիկոս լինիցիս. մի' աստ ակնածող բանէն, եւ արտաքս ելեալ` յանասնութիւն զառածանիցիս: Ոգի թեթեւ` ' ի փոփոխմունս չկայ յակաստանի, չառնի հաստատուն. ոգի երկեղածին անցանէ ընդ փոփոխմունս, բայց ինքն ո'չ փոփոխի. աստուածպաշտն` եւ պատերազմի աստուածպաշտ է, եւ սովի նահատակեալ, եւ լիութեան չյուլացեալ. աստուածպաշտն` ամենայնի ժուժկալ եւ համբերող. չփոփոխի ըստ բնութեան փոփոխմանցն: Ոգի արդարոյ ո'չ խռովութեանց պատերազմաց շարժի, եւ ո'չ յղփութենէ դիւրութեանց ծուլանայ. յորժամ ուղիղ փառաւորութիւն քարոզեսցի, փոյթ լսող գտանի. եւ առ կամակորսն` փոյթ կամակոր. չբաժանի միաբանութենէ, չունի միտս երկմիտ:

Մի է տէր աստուած, եկա'յք երթիցո՛ւք զհետ նորա. ապա եթէ զմոլորութեան զհետ երթայցես, մոլորութեան հասանես: Զոր օրինակ գինի ազնիւ չվնասի փոփոխմանց, թէպէտ եւ յամանոյ յաման փոխեսցես` նոյն համ է եւ նոյն սեռնութիւն. իսկ յոռին վաղվաղակի յանդիմանի փոփոխմանցն: Նոյնպէս եւ ոգի երկեղածին չպարտի փոփոխմնցն, այլ յաղթէ փոփոխմանն. իսկ ծանծաղագոյն վաղվաղակ յանդիմանի: Եւ չէ իմ բանս, այլ երանելւոյն Երեմիայ մարգարէի, որ ընդ ազգին մովաբացւոց գոռայր. քանզի առ ժամանակ մի դիւրութեան էին, եւ կարծէին թէ ցանկ դիւրութեան վայելեսցեն, եւ ոտնհար լինէին գերութեանն Երուսաղէմի, նախատէ զնոսա մարգարէն, թէ մի' պարծիք դիւրութեանդ, եւ մի' յաջողութիւն իրացդ հպարտանայք. քանզի չեւ եւս փոփոխեցայք. փոխեսցի' եւ ձեր փոփոխումն: Չեւ եւս գործ ձեռն արար, զի ընտրեսցին կամքն: Եւ զի՞նչ ասէ, հնգեաւ Մովաբ մանկութենէ իւրմէ, եւ փոփոխումն չընկալաւ դժպհուբ իրաց. հանգեաւ Մովբ մանկութենէ իւրմէ, եւ պանձացաւ փառս իւր, չթափեաց երբէք աման յամանոյ. փոխանակ ասելոյ` չչոգաւ երբէք գերութիւն, վասն այնորիկ ճաշակ նորա նմա, եւ հոտ նորա նմին: Պարտ է եղբարք եւ զօրինկն մէջ բերել աստուածեղէն վարդապետութեան կնքեալ գրոց սրբոց. զի՞նչ նմն է ասել զաստուածութիւնն գինոյ. այլ զի մարգարէին վարդապետութիւնն` անվրէպ փրկութիւն է. հանգեաւ, ասէ, Մովաբ մանկութենէ իւրմէ, եւ պանձացաւ փառս իւր, չթափեաց աման յամանոյ, չչոգաւ երբէք գերութիւն. վասն այնորիկ համ նորա նմա, եւ հոտ նորա նմին: Եկեղեցի փորձեցաւ չարութեամբ, թափեցաւ յամանոյ աման. խաղաղութենէ պատերազմ, եւ պատերազմէ խաղաղութիւն. եւ կաց մնաց նմա հոտ անուշից. հոտ անոյշ եմք, ասէ, Քրիստոս:

Զայս ամենայն ճառեցի, եւ գիտեմ զի երկայնեցի զբանս. այլ պարտ էր ինձ` որ զրպարտեցայս, զիրաւունս անձին ցուցանել. քանզի այսպիսի զրպարտութիւն յամենայն եկեղեցիս տարածեցաւ. թէ մի ոք յոռի խօսեցաւ, այլ ամենեքեան իսկ ընդ դրսովութեամբ են: Ընդ իմ եւ ընդ ամենայն եկեղեցւոյ արարի պատասխանի, թէ եկեղեցի` մի տէր ունի, եւ մի աստուած, մի արարիչ, եւ մի ամենակալ, եւ մի թագաւոր: Բայց յորժամ զմին լսես, զանքակ Երրորդութիւնն աստուած զմտաւ, զանվախճան եւ զանեղծ թագաւորութիւնն, զփառս եւ զճշմարտութիւն. եւ ո'չ երբէք բաժանի, յլ կյ եւ մնայր մշընջենաւոր եւ կենարար. յորում լիցի ամենեցցուն մեզ վայելել ճշմարտուբ, եւ փառս տալ հօր եւ որդւոյ եւ հոգւոյն սրբոյ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: