Ճառք

ՃԱՌ ՈՒԹԵՐՈՐԴ
Նորին ասացեալ 'ի սուրբ վկայն յԱկակ մարտիրոս:  Ուր եւ աստուած զՅուսեփ յօրինակ Քրիստոսի:

ԶՈՒԱՐՃԱՆԱՅ երկինք յորժամ աստեղք 'ի մէջ աստեղաց ծագեն, եւ նաւահանգիստք` յորժամ մանր նաւքն 'ի մէջ մեծամեծ նաւացն շողայցեն, եւ յորժամ ամպք զամպօք ելեւել խաղայցեն, եւ զցօղս քաղցրութեան սրսկեալ ցանիցեն: Զուարճանայ եւ եկեղեցի, յորժամ ժողովուրդք զժողովուրդս ճեպիցեն, եւ տօնք զտօնս ստիպիցեն 'ի սուրբ տեղիսն. եւ ո'չ ըստ տեղեացն զկարս փոխեն, այլ ըստ տեղեանցն փոփոխմանց զգութսն նորոգեն. յօրհնութեանց յօրհնութիւնս, յեկեղեցւոյ յեկեղեցի. մանաւանդ թէ առաքելաբար պարտ իցէ ասել, թէ 'ի հաւատոց 'ի հաւատս, եւ 'ի փառաց 'ի փառս. եւ կտարի բան մարգարէական, եթէ երթիցեն 'ի զօրութենէ 'ի զօրութիւն: Երեկ պայծառացոյց զմեզ րքունական թագն առաքելոցն, եւ այսօր լուսաւորէ զմեզ պսակն մարտիրոսաց. եւ առնու եկեղեցի զթագն եւ զպսակն, եւ կատարի 'ի սմա բան մարգարէին, եթէ եկեղեցի պսակ վայելչութեան 'ի ձեռին տն, եւ թագ արքայութեան'ի ձեռին աստուծոյ: Այլ գոգիս մեր պսակիցին վկայիցս վաստակք, եւ զորմս տաճարիս` կանթեղաց լուսաւորութիւնք, եւ պարիսպ, եւ պատուար: Պատուար պատեցաւ զմեւք կրկին յԵրրորդութենէն. քանզի չիք ինչ յերկնաւորաց եւ յերկրաւորաց` եթէ առանց սրբոյ Երրորդութեանն լուսաւորեսցի: Նմանօղ լինի նորայքս օրինակի արաչին. զի գործ աստուած 'ի ծածուկ առնէ, զնոյն եւ կանթեղքս յայտնի. քանզի պատեաց զմեզ իբրեւ պատուարաւ լուսաւորութիւնս. եւ քանզի խոստանայ` եթէ եղէց պարիսպ հրեղէն շուրջ զժողուրդեամբ իմով:

Արդարեւ լցաւ երկիր գիտութեամբ տն իբրեւ զջուրս բազումս, զի ծածկեն զծովս. եւ այժմ իսկ սուրբ ժողովրդօք կատարի ծածուկ բան մարգարէին, եթէ տն է երկիր լրիւ իւրով: Քարոզէին զայս մարգարէքն, եւ ո'չ առ այժմու հաստատութիւնս ճառէին զբանս. ո՞ ոք ո'չ գիտիցէ` եթէ տն է երկիր լրիւ իւրով. եւ կամ ո՞վ երկմտիցէ եթէ այլոյ տն բաժին կայ յարարածս. քանզի ամենայն հաւատացեալք եւ անհաւատք յանդիման կանխակալ սովորութեամբ գիտեմք, եթէ աստուծոյ է ամենայն ինչ. այլ մարգարէքն ո'չ եթէ ռ այժմու հաստատութիւնս բարբառէին զայս, այլ առ առաջին մոլորութիւնն` յորժամ կռապաշտութիւնն ճրակէր զերկիր, յորժամ առ պատկերսն ջերանէին մարդիկ, յորժամ աստուածն չճանաչէր, եւ չաստուածքն երկրպագութիւն առնուին:

Յորժամ, որպէս Առաքեալ ասէ` եթէ պաշտեցին զարարածս եւ ո'չ զարարիչն, տեսանէին սուրբ մարգարէքն զերկիր իբրեւ 'ի բռնաւորէ ումեքէ վտարանդի վարեալ, բողոքէին մոլորելոցն, եթէ տն է երկիր լրիւ իւրով, ընդէ՞ր մոլորեալ շրջիք. զմէ՞ պէս պէս աստուածոց համարիցիք զծագս երկրի. անզի ըստ դիւացն անուանց` նոյնպէս եւ տեղիքն կոչէին: Եւ զոր օրինակ ապստամբ մտեալ բռնութեամբ զայլոյ թագաւորութիւն իւր վտարիցէ, նոյնպէս եւ դեւք մտեալ յաշխարհ` զիւրաքանչիւր կողմս տիեզերաց յանձինս կորզէին. ոմանք լիկիցիք դիք կոչէին, եւ ոմանք ատտիկեցւոց, եւ այլք ագուացւոց, եւ այլք աքայեցւոց. եւ իւրաքանչիւր յանցնիւր կողմանս բաժանեալ էին, եւ ըստ յորջորջման դիցն ընծայելոյ տեղիքն կոչէին: Այսպիսի ինչ. աթենացիք յանուն այնր դիցն որում երկիր պագանէին. եւ Արեգ քաղաքի` ըստ իւրեանց դիցն, եւ իւրաքանչիւր ոք ըստ իւրեանց դիցն. եւ զի մի' տողեալ երկյնեցից զպատմութիւնս, ըստ անուան դիցն եւ տեղիքն անուանէին:

Եւ զի մի' ինչ առաջին պատմութիւնն պատրեսցէ զքեզ, մի'տ դիր գրոց` որ նմին միաբանին. այնպէս համարէին առաջինքն, եթէ իւրաքանչիւր ումեք 'ի դիցն մի մի կողմ եհաս երկրի, եւ աստուած զհրէաստանիկողմն ունիցի. քանզի եւ ասէր իսկ ասորեստանեայն, յորժամ եկին 'ի վերյ երկրին պաղիստինացւոց, մի' թէ ապրեցուցին ախքն իւրենց զիւրաքանչիւր աշխարհ, զի զքեզ ապրեցցուցանիցէ ախն Իսրայէլի: Համարէին առաջինքն, թէ մի ոք 'ի կարծելոյն իցէ ամենեցունց տէրն. եւ որպէս իւրաքանչիւր ոք 'ի սուտ անուանելոցն աստուածոց զիւր աշխարհ ընկալաւ, նոյնպէս եւ աստուած սեպհական ինչ զպաղիստինացւոց աշխարհն ունի. որպէս եւ միւս խուժդուժն ասէր, եթէ պաղիստինցւոց լերանցն միայն ունի իշխանութիւն: Եւ արդ առ մոլորեալսն որ բաժանէին երկիր 'ի միոջէ տէրութենէն, եւ ընդ բազում տեեւութեամբ համրէին զկողմանս որ 'ի ներքոյ երկնից են, ղղակէին` եթէ տն է երկիր լրիւ իւրով: Ապա իբրեւպահանջել իմն յայտ առնել, եթէ ուստի' իցէ տն ամենայն երկիր, բերէ յռաջ զծանօթս արարչութեանն, զի հաստտեսցէ զսահմանս տէրութեանն. նա ինքն, ասէ, 'ի վերայ ծովու հիմունս արկ նմա, եւ 'ի վերայ գետոց պատրաստեաց զնա:

Լցւ այսուհետեւ փառօքն Քրիստոսի ամենայն երկիր, եւ լի եղեւ գիտուբ տն ամենայն երկիր. որպէս մարգարէն Եսայի ասէ, թէ իբրեւ զջուրս բազումս որ ծածկեն զծովս: Որ բնութեամբ չընդունի զսահման, զայն հաւատոցն օրէնք հաստատեն: Գիտեք, եղբարք, զի բազում գետք յամենայն կողմանց որ 'ի ներքոյ երկնից են` թափին 'ի ծովս, եւ չծածկեցին, այլ մանաւանդ ինքեանք ծածկեցան, եւ ո'չ ծածկեցին: Բայց նոր քարոզութիւնն նոր իմն զօրութիւն խոստանայ: Գիտութիւնն այ, ասէ, ելից զերկիր իբրեւ զջուրս բազումս որ ծածկեն զծովս. որում բնութեամբն չէ մարթ լինել, զայն ըստ գիտութեանն հաստատէ: Զոր օրինակ չէ մարթ ծովու 'ի ջուրց օտարաց ծածկիլ, նոյնպէս չէ մարթ գիտութեամբն լնուլ երկրի ըստ իրցն հանդիսի. բայց սա աւադիկ տարածեցաւ բանն, եւ զամենայն ծագս երկրի լի արար, եւ ծածկեաց զծովս աւետարանական վարդապետութիւնն: Զո՞ր ծով: Յորում իբրեւ յանդունդս 'ի տատանի կային մարդիկ: Ել բանն այ, եւ զամենայն ծագս 'ի ներքոյ երկնից ելից. եւ կատարեցւ զոր Դանիէկն ասաց, եթէ վէմն որ հատաւ 'ի լեռնէն առանց ձեռին` եղեւ լեառն մեծ, եւ լցաւ 'ի նմանէ ամենայն երկիր: Մերթ նմանեցուցանէ ջրոյ, որ ծծկեն զներքոյս երկնից. քանզի խաղաց գնացիւք վարդապետութիւնն լնու բանն զծագս երկրի. եւ մերթ լերին` վասն բարձրութեան վարդապետութեանն, վասն յերկին կցելոյ աստուածախօսութեանն: Եղիցի, ասէ, յաւուրս յետինս յայտնի լեառն տն. եւ տուն յ 'ի վերոյ գլխոց լերանց: Ո՞ր տուն: Եկեղեցի. քանզի ոչ եթէ 'ի վերայ լերանց շինեալ է, այլ ընդ բարձրութեամբ աստուածխօսութեանն հաստատեալ կայ: Տուն աստուծոյ է եկեղեցի, զոր Պաւղոս գրէ առ Տիմոթէոս. զի գիտասցես, ասէ, որպէս պարտ իցէ քեզ շրջել 'ի տան այ, որ եկեղեցի է: Եւ վասն է՞ր 'ի վերայ լերանց: Կենարարն ասէ, եթէ ոչ կարէ քաղաք թաքչել որ 'ի վերայ լերին կայցէ:

Եղեւ վէմն, որ հատաւ առանց ձեռին, քանզի ծնաւ Քրիստոս առանց առն. հատաւ վէմն առանց ձեռին, քանզի ծնաւ Քրիստոս առանց ամուսնութեան հաղորդութեան. եւ եղեւ վէմն 'ի լեառն մեծ, եւ ելից զներքոյս երկնից: Բայց զի մի' ոք բռնազբօսեալ ինչ բանս համարեսցի, եւ ասասցէ` եթէ զի՞նչ հուպ իցէ վէմն` հաստատել 'ի մարմին ծնեալ, հարկ եւ յայտ առնել, եթէ եւ վիմահատք եւս կոչին ծնունդք մարդկան. եւ անտի հաստատուն լինիցի, եթէ հատանելն ծնանել է: Ասէ մարգարէն եսայի ցժողովուրդսն. հայեցարո՛ւք 'ի վէմն հաստատուն` յորմէ հատրուք. եւ զի մեկնեսցէ զվէմն, ածէ զնովիմբ եթէ հյեցարո՛ւք յԱբրահամ հայր ձեր, եւ 'ի Սառայ` որ ծնաւն զձեզ: Տեսանե՞ս, զի վիմահատս կոչէ զծնունդս մարդկան:

Եւ ընդէ՞ր 'ի վիմէ ասիցէ զծնունդս ժողովդեանն. քնզի մուլ էր Սառայ. եւ վէմն ամուլ է, եւ չբերէ ինչ պտուղ. կոչէ վէմ զամուլն բնութեամբ, եւ զծննդականն շնորհօք. հայեցարո՛ւք, ասէ, 'ի վէմն, յորմէ հատարուք. որպէս եւ անդ քարահատք զծնունդ ժողովրդեանն յայտ առնեն, նոյնպէս եւ աստ վէմն առանց ձեռին հատեալ` զՔրիստոսի մարմնաւոր ծնունդն ասէ: եւ տե'ս զիա'րդ զգուշանայ. քանզի բազում անգամք վէմք պատառին եւ անկանին 'ի լերանց  առանց ձեռին, չասաց` եթէ պատառեցաւ կամ հերձաւ, յլ թէ հտաւ. քանզի ծնանելոց էր զտեսչական ծնունդն, ասէ` թէ հատաւ վէմն առանց ձեռին: Զի ո'չ ըստ բնութեան օրինաց ծնւ, այլ նորիմն երկամք, եւ անփորձ յամուսնութենէ 'ի կուսական արգանդէ ծաղկեաց ծղիկն, եւ եղեւ 'ի լեառն մեծ, եւ ելից զերկիր: եթէ չմիաբանեցին արդիւնքն բանիցն, ապա 'ի լուր է ջատագովութիւնս, եւ բռնադատել ջանամք ստութեամբ զճշմարտութիւնն. իսկ եթէ յառաջ քան զբանս արդիւնքն ծագեալ աղաղակեն, եւ լի եղեւ գիտութեամբն Քրիստոսի ամենայն երկիր, եթէ ապախտաւորք առ երախտիս արդեանցն լինիցիմք, լլսիցեմք եւ մեք 'ի տնէ. թէպէտ եւ դուք լռիցէք` քարինքդ աղաղակեսցեն: Հտաւ վէմ առանց ձեռին, եւ եղեւ լեառն մեծ. եւ յայս լեառն դիմեն ամենայն ժողովուրդք. եւ ասեն. Եկա'յք ելցուք 'ի լեառն տն, եւ 'ի տուն աստուծոյ Յակովբայ:

Եւ մի'տ դիր հաստատութեամբ, զիա'րդ նախ զհեթանոսաց դարձն ընծայեցուցանէ, եւ ապա զհրէից կոչումն. զի նախ 'ի հեթանոսաց հւատավին 'ի Քրիստոս, եւ յետ նոցա ապա եւ 'ի հրէիցն: երթիցեն զհետ ազգ բզում, եւ ասասցեն. եկա'յք ելցո՛ւք 'ի լեառն տն, եւ պատմեսցէ մեզ զճանապարհս իւր, եւ գնսցուք ընդ նա: Եւ զնովիմբ զի՞նչ ածիցէ. զի 'ի սիոնէ, ասէ, ելցեն օրէնք: Տե'ս զիա'րդ զերկրորդ կտակարանցս ընծայեցուցանէ զօրէնսն. զի առաջին օրէնքն ո'չ 'ի Սիովնէ, այլ 'ի սինայ լեռնէ: 'Ի սիոնէ, ասէ, ելցեն օրէնք, եւ բան տն յԵրուսաղէմէ, եւ դատեսցի 'ի մէջ ազգաց. եւ զայլ եւս յաջորդսն մի ըստ միոջէ: Յորժամ զհեթանոսաց դարձն գուշակեաց, ապա բողոքէ հրէիցն մարգարէական հոգին, եւ ասէ. եւ այժմ, տունդ յակոբայ, եկա'յք երթիցուք 'ի լոյս տն: Տեսանե՞ս, նախ հեթանոսք հաւատան, եւ ապա կոչի ժողովուրդն հրէից:

Ունիս օրինակ Յովսիփայ: Օրինկք կենարարին յառաջագոյն կատարէին. նախ թագաւորեց Յովսէփ յԵգիպտոս, եւ ապա եղբարցն ապախտաւորացն. նախ թգաւորեց եգիպտացւոցն այլազգեաց, եւ ապա եղբարցն հմացեղիցն: Եւ տե'ս զարմանալիսն, եթէ ո՞չ ամենեւին ողջ կատարեսցի 'ի Քրիստոս զոր Դաւիթն ասաց. վկայութիւն եդ զն, ասէ, 'ի Յովսէփ. փոխամակ ասելոյ, եթէ մարգարէութիւն որ վկայեսցէ` եդ 'ի Յովսեփայ: Եթէ առ հօրն իւրում Յակովբայ կացեալ մնացեալ էր, եգիպտոս զդարմանիչն չընդունէր: Մ'իտ դիր հաստատուբ.  Յովսէփ եթէ անդէն առ հօրն գգուեալ էր, եգպտոս զխնամակալն եւ զհնարահիւտ սովոյն ո'չ ընդունէր: Առաքեցաւ Յովսէփ շրջել զեղբարբքն, եւ զխաշամբքն. առաքեցաւ միածինն յաշխարհ խնդրել զոչխարս կորուսեալս տանն Իսրայէլի: ԶՅովսէփ զարդարեցին երազքն, եւ զՔրիստոսփռաւորեցին սքանչելիքն: Տեսի զի ես եւ եղբարքն հնձէաք, եւ նոցա որայքն պագանէին երկիր իմում որային. քանզի վսն վտանգի սովոյն լինելոց էր երկրպագութիւն, յառաջագոյն եցոյց աստուած յորայնոյ կերակրոցն զելս դիպուածոցն հանդերձելոց: Նախ երկիր պագանէին նմա որայքն, քանզի նախ եղբարքն երկիր պագնէին նմա: Նախ պատճառք սովոյն իջուցին զնոսա յԵգիպտոս, եւ յերկրորդ նուագին ծանեան զեղբայրն. զառաջինն իբրեւ իշխանի առաջի կային դողութեամբ, եւ յերկրորդ նուագին ծանեան, եւ պատուեցան. ծանեան, եւ փռաւորեցան իբրեւ զեղբարս Յովսիփայ փառաւորելոյ:

Ատեցին եղբարքն զՅովսէփ վասն երազոցն, եւ չգիտէին` թէ ո'չ զնա ատեն, այլ զերազացոյցն. մի' թէ յիւրոց ինչ կամաց զերազն տեսանէր. ապա ուրեմն որ կռուէր ընդ երազատեսին, ընդ աստուծոյ մարտնչէր: Բայց տե'ս զչարութիւնն` զիա'րդ կուրացուցանէ. ընդէ՞ր կռուիցիս ընդ երազատեսիդ: Ստո՞յգ լինիցին արդիւնք երազքդ, եթէ ստիցին: Եթէ ստոյգ լինիցին, որո՞վք մեքենայիւք կարասցես որոշել զճշմարտութիւնն. եւ եթէ  ստեսցի, ընդէ՞ր նախանձեսցիս ընդ ցայգացնորիդ բանդագուշելոյ: Չոգաւ Յովսէփ շրջել զեղբարբքն իւրովք, գործ սիրոյ ցուցանել. եւ զերախտաւորութիւն ապախտաւորութեամբն թշնամանէին: Նա բանս խաղաղութեան խօսէր ընդ նոսա, եւ նոքա 'ի կռիւ գումարեալ մարտնչէին ընդ նմա. զի կտարեսցի բան կենարարին, եթէ ատեցին զիս 'ի նանիր: տե'ս զսքանչելիսն. երազատեսն, ասեն, գայ. զարհուրեցոյց զնոսա տեսիլ երազոյն, մանաւանդ եթէ ոչ տեսիլն, այլ կասկած իրացն 'ի գլուխ ելանելոյ. մահ խորհէին սրբոյն, եւ աստուած զչարութիւն նոցա գործ տեսչութեան կազմեաց. քանզի գործ այ` ո'չ միայն յիւրմէ զպարգեւս նորհէ, այլ եւ զմեր չարութիւնն 'ի բարւոք պէտս դարձուցանէ: Կամէին սպանանել զեղբարն. խրատ բարւոք 'ի մէջ բերէր Ռոբէն. մի' սպանցուք, զի եղբայր մեր է եւ մարմին, այլ արկցուք զդա 'ի մի ուրեք 'ի գբոց. եւ 'ի մտի այն կայր, եթէ զիա'րդ կարասցէ ապրեցուցանել զնա. բայց յ իսկ գործ տեսչութեանն կատարէր. չսպնանի Յովսէփ, այլ կենդանի իջանէ 'ի գուբն. զի օրինակ էր կենդանոյն` որ կենդանւոյն էջ 'ի դժոխս: Էջ Յովսէփ 'ի գուբն, եւ էր ունայն գուբն 'ի ջրոյ. նմանութիւն գերեզմանի կենարարին, որ ունայն էր 'ի մեռելոց:

Արկաւ Յովսէփ  'ի գուբն. Յուդայ գթացեալ յեղբյրն` խորհուրդ գեղեցիկ յառաջ բերեալ, չսպանանել զնա 'ի գբին. զի՞նչ օգուտ իցէ` եթէ սպանաիցեմք. եկա'յք վաճառեսցո՛ւք զնա: Յուդա խնամով խնայեաց յեղբայրն, բայց ամէնիմացն աստուած գործ տեսչութեան կատարէր: Պարտ էր յայնժամ վաճառել զՀովսէփ 'ի ձեռն Յուդայի. քանզի եւ վաճառելն կենարարին 'ի ձեռն Յուդայի մատնչի եղեւ: Առին իսմայէլացիքն, եւ տարան յԵգիպտոս: Ի՞ւ: Ուղտով: եւ զի՞նչ ունէին ուղտքն: ռէտին, տաշխ, եւ խունկս. պարտ էր իսկ անոյ իւղոյ ցածութեանն ընդ խունկս առաքել: Մարթի 'ի միտ առնուլ անդստին 'ի պատմութենէն, զիարդ ակամայ չարութիւնն գովէ զվաճառակուրն, զի առաւել 'ի գինս առնուցուն: Հարցանէին իսնայէլացիքն, բարիո՞ք է պատանեակդ. 'ի հնազանդութիւն գային 'ի հարկէ, քանզի զարծաթն տեսին 'ի ձեռին. ազատ է, ասեն, ազնուական. գողանալ չգիտէ, սուտ երթնուլ չմարթէ: Ակամայ կամօք չարութիւնն զանձնն 'ի սուտ հանէր:

Էջ Յովսէփ յԵգիպտոս, քանզի եւ կենարարն երթալոյ էր յԵգիպտոս. վաճառեցաւ Յուսեփ այլազգեաց. մատնեցաւ Քրիստոս հեթանոսաց, ահաւասիկ ելանեմք յԵրուսաղէմ, եւ որդի մարդոյ մատնեսցի 'ի ձեռս հեթանոսաց: Յովսէփ 'ի ձեռս իսմայէլացւոցն. եւ Յիսուս 'ի ձեն հեթանոսաց: Էջ Յիւսէփ յԵգիպտոս, եւ նեղէր զառաջինն. քանզի եւ Յիսուս զառաջինն չընկալաւ 'ի հեթանոսաց, եւ յետոյ երկիր պագին յայնմ զոր հալածէին եւ թշնամանէին: Եւ նկարէր ճշմարտութեամբ օրինակն, 'ի վշտանալն Յուսեփայ 'ի պոռնկութենէ ձմերայնոյ. բուռն եհայր կինն զհանդերձիցն Յուսեփայ, որպէս եւ մահ զմարմնոյ կենարարին. մերկացաւ Յովսէփ զհանդերձս, եւ ընկեց առ շռայլեալն, որպէս եւ կենարարն իբրեւ յարեաւ` ձգեաց զհանդերձսն 'ի գերեզմանն: Մտանէ Յուսէփ 'ի բանդ, քանզի եւ Քրիստոս մտանելոց էր 'ի գերեզման: Էր իշծան կլանաւորացն Յովսէփ. քանզի եւ Քրիստոս թագաւոր է կենդանեաց եւ մեռելոց:

Եւ տե'ս զազնուականութիւն ոգւոյն. կերպարանօք էր 'ի բանդին եւ 'ի կապանս, 'ի ծառայութեան էր ազատն. 'ի բանդի` որ 'ի թագաւորութենէն պատուելոց էր: Չերկմտեաց երբեք իբրեւ զթերահաւատ. չասաց թէ ու՞չ են երազքն, թէ ու՞ր են սուտ ցնորքն. չասաց թէ ու՞ր են կանխացոյց պատգամքն այ. թագաւորութիւն խոստցար ինձ, եւ ծառայութիւն հարկանեմ. իշխանութիւն 'ի պարգեւի տալ, եւ ո'չ 'ի հասարակաց ազատութիւնս վայելեմ. 'ի ծառայութիւն յազատութենէ իջի. 'ի բանդ 'ի դիւրութենէ մտի. չէած այսպիսի ինչ զմտաւ, այլ տեւէր եւ անսայր իրացն 'ի գլուխ երանելոյ: Եւ ո՞վ վկայեսցէ, եթէ իրացն 'ի գլոխն երանելոյ ակն ունէր, եւ չերկմտեաց: Էին, ասէ, 'ի բանդին երկու ծառայք Փարաւոնի, երազ տեսին, եւ տխուր էին, ասէ ցնոսա Յովսէփ, ընդէ՞ր տխոււր էք. եւ նոքա ասեն. երազ տեսաք, եւ չիք ոք որ մեկնեսցէ: Չասաց, թէ մի' ոք նայեսցի ընդ երազս, իմ երազքն լիցին օրինակ այլոյ երազոց. զի յայտ արասցէ` եթէ իւրում երազոցն ուշ ունէր 'ի գլուխ ելանելոյ. սացէ'ք եւ ես պատմեմ ձեզ: Քո երազքն վճարեցի՞ն ինչ, զի՞ զայլոց մեկնիցես. մեկնէ զերազսն, եւ ունի ակն իւրոյ երազոցն կատարելոյ: Մ'իտ դիր հաստատութեամբ, փոխեա'ց յօրինակէն 'ի ճշմարտութիւնն: Եթէ կամիցիս զՅովսեփայ զհանգամանս առնուլ, մի' ուսանիր յեղբարցն. քանզի նախանձ թագուցանէ զճշմարտութիւնն, եւ 'ի ծառայութիւն րկանէ զազատն. ր մի' յիսմայէլացւոցն, քանզի եւ  նոքա իբրեւ զծառայ գնեցին զազտն. եւ մի' 'ի տիկնոջէն, քանզի զրպարտէր վասն անզգամութեանն. այլ եթէ կամիցիս խելամուտ լինել որպիսի' ինչ ոք էր Յովսէփ, հարց զհայրն իւր, եւ ասէ. եթէ որդի, եւ սիրելի որդի: Մատի'ր առ Քրիստոս. եթէ կամիցիս խելամուտ լինել, որպիսի ի'նչ ոք Քրիստոս է, մի' ուսանիր 'ի հրէիցն. քանզի նախանձ պատրուակէ զճշմարտութիւն. եւ մի' 'ի կռապաշտիցն, քանզի ատեն զկործանիչ պատկերացն. եւ մի' 'ի հերձուծողաց, զի որպէս ո'չ գիտէին իսմայէլացիքն` եթէ զազատն գնեցին, նոյնպէս եւ հերձուածողք ո'չ ճանաչեն, եւ վասն այնորիկ զազտն ծառայ առնեն. եւ մի' 'ի հրէիցն, զի թշնամիք են խաչին, եւ մի' 'իկռապաշտիցն, զի ատեան զյանդիմանիչ կռոցն, եւ մի' 'ի հերետիկոսաց, զի օրիանկ են Իսմայէլի, որ չէր յազատէն, այլ յաղախնոյն: Իսմայէլացիք օրինակ են հերձուածողաց, եւ որդիք ազատին` հաւատացելոց: Յորժամ օրհնէր նահապետն զՅովսէփ, ասէ. 'ի ցօղոյ երկնից օրհնութիւն քո, եւ 'ի պարտութենէ երկրի: Մի'տ դիր, այն աստուծոյ պարգեւք են, որ յերկնից եւ յերկրէ պարգեւին. չտուան պարգեւքն Իսմայէլի, զի չունէր զայսն. սրով, ասէ, կեցցես: Չիք այլ ինչ գործ իսմայէլացւոց` որով շահիս ինչ շահեսցին, բայց միայն սուր: Որոց նման են հերձուածողք, որ ո'չ երկնից պատգամացն հաւատան, եւ ո'չ մարգարէիցն, այլ զսուրն ընդդէմ բերեն. եւ յիրաւի իսկ. քանզի իսմայէլացիք են. զի ո'չ բանիւն աստուծոյ կեան, այլ սրով անմտութեան:

Մի' այսուհետեւ, մի' 'ի հրէից, եւ մի' 'ի կռապաշտից, եւ մի' 'ի հերձուածողաց ուսանիցիս զՔրիստոսէ թէ որպիսի ոք իցէ. այլ եթէ կամեսցիս խելամիտ լինել, յիւրմէ արմատոյն առ զհանգամանս: Տե'ս զի'նչ վկայէ զնմանէ ծնօղն. դա է որդի իմ սիրելի, դմա' լուարուք: Հայր որդի կոչէ, եւ դու արարա՞ծ անուանես: Դա է, ասէ, որդի իմ սիրելի. եւ դարձեալ` եթէ այպէս սիրեաց աստուած զաշխարհ, զի զմիածին որդին իւր ետ: Այլ չհաւանեցուցանիցէ՞ զքեզ հայր. չակնեցուցանիցե՞ն պատգամք մարգարէիցն. չպատկառեցուցանե՞ն գունդք ռաքելոցն. յամօ'թ արասցեն զքեզ դեւք: Քանզի ո'չ հօր անսաս` որ ասէ, թէ դա է որդի իմ սիրելի. եւ ո'չ Պաւղոսի` որ քարոզէ, թէ դու ես որդի աստուծոյ կենդանւոյ. եւ ո'չ եսայեայ` որ աստուած հզօր կոչէ. ուրացար զգիրս, գոնեա 'ի դիւաց պատկառեա: Մատթեոս ասէ.  ելանէին դեւք 'ի բազմաց, եւ աղաղակէին, եթէ դու ես որդի այ. նոյնպէս եւ Մարկոս ասէ, եթէ հաւանեցան բանիւ եւ ասեն. գիտեմք զքեզ ո'վ ես, որդիդ այ. նոյնպէս եւ Ղուկաս բողոքէ, թէ իբրեւ տեսանէին զնա դեւքն, անկանէին առաջի նորա, աղաղակէին եւ ասէին, գիտեմք զքեզ ո'վ ես. որդիդ այ. երկիր յառաջ քան զժամանակն դատել զմեզ: Դեւք որդի աստուծոյ խոստովանին, եւ դու արարա՞ծ կոչես: 'Ի մեծի տագնապի կաս, զի արդարացուցանես զդեւս քան զքեզ. զի յաճախութիւն չարեաց զրդարացուցանէ զսակաւ չարիս: Վասն այնորիկ եւ ցԵրուսաղեմ վասն յաճախութեան չարեացն ասէր, եթէ արդարացաւ սոդոմ քան զքեզ. փոխանակ ասելոյ, թէ առ քո մեղօքդ` արդար երեւեցաւ սոդոմայեցւոց քաղաքն:

Ունիս օրինակ, երկի'ր պագ ճշմարտութեանն. զի թէ չէր Յովսեփայ երթեալ յԵգիպտոս, սովամահ լինէր երկիրն եգիպտացւոց. եւ եթէ չէր կենարարն յաշխարհ եկեալ, սովամահ յաստուածեղէն բանին լինէինտիեզերք. եւ զի աստուած աստուածեղէն բանն կերակուր է, լո՛ւր. ահաւասիկ առաքեցից ձեզ ո'չ սեվ հացի, եւ ո'չ ծարաւ ջրոյ, այլ սով լսելոյ զբանն տն: Ո~վ սքնճելիք. զիա՞րդ 'ի մարգարէն յառաջագոյն նկարէր օրինակն: Տեսեր 'ի Յովսէփ զօրինակն. տես եւ 'ի Դանիէլ զյարութենէ օրինակն. արկին Դանիէլ 'ի գուբ` ո'չ կամօք Դարեհի, եւ Կիւրոսի. ելանէ 'ի խաչ Քրիստոս, ակամայ կամօք Պիղատոսի. զԴարեհ արքայ բռնադատեաց միաբանութիւն իշխանացն, եւ զՊիղատոս` միաբանութիւն հրէիցն: Կանխեաց Դարեհ տեսանել զգուբն եւ զԴանիէլ, թէ ո'ղջ կայցէ. կանխեցին առաքեալքն եւ կնայքն 'ի գերեզմանն` տեսանել, թէ կենդանի' իցէ կենդանին:

Դարձարո՛ւք, հերետիկոսք, յանհաւանութենէ 'ի հաւատս. մի' լինիք վատթարագոյն քան զջուր: Ջուր ետես զՅիսուս, եւ գինի եղեւ. եւ դու ասես որդի, եւ ծառայ անուանես: Առաջին նշան 'ի Կանա գալիլեացւոց արար. զի կատարեսցի բանն, որ ասէ, Գալիլեա Հեթանոսաց, չողովուրդ` որ նստէր 'ի խաւարի` լոյս մեծ ետես: Առաջին նշան 'ի հարսանիսն եղեւ, քանզի է առաջին աճումն մարդկան ազգաց յամուսնութենէ. եւ արմատ մրդկեղէն բուսոյ հարսանիք. օրհնէ զարմատն, զի օրհնեսցէ զշառաւեղսն: Եւ ես ընդ այնմ զարմանամ. ո'չ զի կոչեցաւն միայն` եւ յանձն առ երթալ, այլ զի ո'չ 'ի տուն ինչ նշանաւոր, ուր հարսանիք էին, չոգաւ, բայց 'ի տուն առն միոջ աղքատի հարսանիս. աղքատ էր այրն ուր հարսանիքն էին. եւ այնչափ աղքատ, մինչ զի եւ գինեակն եւս հատաւ. աղքատ էր ընչիւք, այլ մեծացաւ գանձիւք ճշմարտութեանն:

Երեւեցաւ տէրն, եւ փոխեաց զջուրն 'ի գինի. յուշ առնէ մայրն. գինի, ասէ, չունին. որ մայր էր ըստ մարմնոյ եւ աղախին ըստ աստուածութեանն. ղախին էր ըստ աստուածական բնութեանն, եւ եղեւ մայր ըստ տնտեսականութեան. եւ էր նորա աստուած, եւ որդի. աստուած` ըստ տէրութեանն, եւ որդի` ըստ տնտեսութեանն: Գինի ո'չ ունին: Զի կայ իմ եւ քո, կին դու, չեւ եւս եկեալ է ժամ իմ: Յայսմ վայրի ոմանք իմացան, եթէ այլ ազգ իմն խոստանայ. բայց մեղադիր լինի մօրն, զի տակաւին իբրեւ ընդ մարդ նայէր ընտ տէրն մարդկան. եպերէր զնա, ո՛չ զի յիշեցոյցն, այլ զի իբրեւ մարդոյ յիշեցոյց: Բազումք կարծեցին զչեւ եկեալ ժամ իմ, փոխանակ ասելոյ` թէ չեւ եւս եկեալ է ժամանակ նշանացն. եւ եթէ չիցէ եկեալ, զիա՞րդ առնիցես զնշանդ: Այլ մեղադիր լինի մօրն իբրեւ վայրապար եւ տարաժամ յիշեցուցանելոյ. եւ զի աստուած չէ կարօտ յիշեցուցանելոյ: Չեւ եւս եկեալ է ժամանակ յայտնութեան իմոյ. քանզի չչեւ եւս ոք ճանաչէ զիս` թէ ո՛վ իցեմ: Եւ զի ուսանիցիս, եթէ զբանն զայն ո՛չ յուրաստ ինչ կալ վ նշանէն ասաց, այլ վասն զզօրութիւնն յուշ առնելոյ. իսկ մօրն իմացեալ զպատիւն` ասէ. զոր ինչ ասասցէ ձեզ` արասջիք:

Ասաց, եւ փոխեաց զջուրն ՛ի գինի, որ դարձուցանէ զջուրն յռւղ. քանզի ձիթենեաւ զցօղն յեւղ դարձուցանէ, եւ որայնովն՝ զցորեանն, եւ այլովք բանջարովք ՛ի դեղախունկս, եւ ծառովք ՛ի միրգս, եւ յամենայնի զամենյան բոյսս յիւրաքանչիւր ճաշակս, մի անձրեւ, եւ ազգի ազգի ճաշակք գործին: Մի՛ ընդ այնորիկ զարմանայցես, զի զջուրն ՛ի գինի փոխեաց, այլ ընդ այն յոյժ զարմացիր, զի յամենայն արարածս՝ զմի անձրեւ յազգի ազգի գոյնս եւ ՛ի ճաշակս դարձուցանէ. զարիւն ՛ի կաթն, եւ զայն եւս ամենայն յիւրաքանչիւր գոյնս եւ ՛ի ճաշակս: Զմեծամեծ նորա հանապազորդ սովորութեամբն արհամրհէին, եւ նոր ինչ յանկարծադէպ տնօրէնութեանն զարմանալիք թուին. ապա թէ ոչ՝ ընդէ՞ր ո՛չ զարմանայցես, թէ զի՛արդ զարիւնն ՛ի ստինս կանաց ՛ի սպիտակ բնութիւն կաթին դարձուցանէ. վասն է՞ր չսխրանայցես, զի զթուխ մազ ՛ի սպիտակ փոխէ. զոր ամենեւին նարօտաներկաց ճարտարութիւն չէ ձեռնհաս ներկանել. ՛ի սպիտակէսեաւ ներկել կարողութիւն է. բայց ՛ի սեւէ սպիտակ առնել՝ կարի անհանրին է. ո՛չ զարիւնն ներկել մարթի, եւ ո՛չ զմիանգամ զկարմիր ներկեալ ՛ի սպիտակ դարձուցանել, բայց նա զարիւն թուխ՝ ՛ի սպիտակ արիւն դարձուցանէ, եւ զմազ սեաւ ՛ի սպիտակ մազ շշրջէ. զի ուսանիցիս, թէ ո՛չ բնութիւնն ինչ զայն բերէ, այլ նա բնութեանն եդ սահման այնպէս լինել:

Արդ յորժամ տեսանիցես զնա ՛ի հարսանիս երթեալ, եւ զջուրն ՛ի գֆինի արարեալ, զարմացի՛ր. այլ գիտացի՛ր եթէ այն ճաշակք ինչ են ՛ի մեծամեծ գործոց նորա: Մեծ է, բայց ո՛չ ըստ զարմանագործին, այլ ըստ սիրոյ այնմ վայելեմք: Եւ արդ պարտ եւ պատշաճչ է իմանալ, եթէ սքանչելիք կենարարին՝ ըստ նմա կարի մանունք էին, եւ որ վայելէինն՝ նոցա յոյժ մեծամեծք: Եւ զի այսպէս է, վկայէ Մովսէս, յորժամ պատմեր նոցա սքանչելիսն՝ որ յերկրին եգիպտացւոց գործեցան: Յիշեա՛ զիա՛րդ եհան զքեզ յերկրէն եգիպտացւոց տէր աստուած քո մեծամեծ նշանօք եւ ահագին արուեստիւք: Տե՛ս զիարդ զարմանայր ընդ սքանչելիսն. տե՛ս եւ զնշանագործն, զիա՛րդ փոքունս համարի զգործն. զայս ամենայն արարի եգիպտացւոցն, զի պատմեսջիք յորդիս որդւոց ձերոց, ո՛րչափ խաղ խաղացի ընդ եգիպտացիսն: Տեսանե՞ս, որ ինչ մեզս սքանչելիք թուին, աստուծոյ այն խաղ է: Այլ այս մինչեւ ցայս վայր:

Ծագեսցի մեզ լոյսն Քրիստոսի, եւ եղիցի աստուածեղէն բանին լուսաւորել զոգիս մեր, առ ՛ի մերկանալ զգործս խաւարինս, եւ զգենուլ զգործս լուսոյ, բանիւք պայծառացուցանել զքարոզութիւնն, եւ արդեամբք զարդարել զխոստումն զոր խոստացաք. զի բանիւք, եւ արդեամբք, եւ հաւատովք, եւ հաճութեամբ այ, փառս ՛ի վեր առաքեսուք ամենասուրբ Երրորդութեանն յաւիտեանս. ամէն: