Պատմութիւն Հայոց

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա
">

ԳԼՈՒԽ ԻԴ
Թէ է՞ր վասն ո'չ գտաւ գրեալ ի գիր թղթոցն պատասխանի թղթոյն Վրթանիսի որ առ Կիւրոն` եւ առ իշխանս աշխարհին` եւ առ Պետրոս Եպիսկոպոսն, զոր ի խնդրոյ Եպիսկոպոսին Մովսիսի գրեաց:

Թղթոցս այսոցիկ` որ գրեցան ի Վրթանիսէ առ Կիւրոնեւ առ իշխանս աշխարհին` եւ առ Պետրոս` ի խնդրոյԵպիսկոպոսին Մովսիսի` պատասխանի ո'չ գտաք գրեալ իգիրս թղթոցն, ոչ ի կարգի, եւ ոչ յայլում տեղւոջ, նաեւոչ այլ ուրեք կարացաք գտանել, բայց սակաւուց այլընդ այլոյ իմն եւ արհամարհանօք գրեալ, զոր գրէՄովսէս յերկրորդ թղթի իւրում առ Վրթանէս` որ զկնիայսոցիկ. զոր ապա ընթեռնուս յիւրում տեղւոջ: Զթուղթն` ասէ, զոր գրեցէքն առ Կաթուղիկոսն անուն` եւառ իշխանս աշխարհին` եւ առ Պետրոս` զոր խնդրեցի իձէնջ, տարեալ մանկանս իմոյ, եկն եւ պատմեաց թէ` ոչ ոքիշխեաց յանդիման տանել զթուղթն: Բայց ապա յորժամտարան, եւ նզովէր եւ թշնամանէր զՀայաստանեայսս: Եւդարձեալ, թէ ետու բերել զսակաւուց արարեալպատասխանին. հրամայեցէ'ք ընթեռնուլ: Եւ դարձեալ, Վրթանէս սակաւ բանիւ յիշէ յիւրում թղթին` որ առՄովսէս. ծանեայ` ասէ` զպատճառ թղթին` պատասխանիինձ առնելով, եւ զայն ազատ ոմանց. եւ զա'յն նշան ասենօրինակ ցաւածոյ եւ հիւանդի ի թուղթս իւրեանցՄովսէս եւ Վրթանէս: Արդ թուի ինձ ո'չ արժանի եւպատշաճ համարեալ զանարժան եւ զանընդունակ նոցապատասխանիսն գրել ի գիրս թղթոցն. եւ վասն այնորիկանգիւտ եւ անգիր եղեւ ի մէնջ. նաեւ անյիշատակ եւանյիշելի նոցա եւ մեզ: Բայց կարծեմ` ի Կիւրոնէ լեալայն ամենայն` որպէս եղեւն իսկ. զի ո'չ միայն զիւրն եւզիշխանացն խափանեալ պատասխանի, այլեւ զՊետրոսին. զի նա նախանձախնդիր էր Աստուածային պատուիրանին, եւ ջատագով ուղղափառ հաւատոյ, եւ հաւատարիմ մերոյկողմանս. թէպէտեւ ինքն ի նոցանէ էր ազգաւ եւաշխարհաւ. զոր եւ գովութիւն գրէ նմա Վրթանէս ի թղթիանդ իւրում առ նա. եթէ նախանձաւոր ես` ասէ, եւ սիրողճշմարիտ հաւատոյ: Եւ դարձեալ ամբաստանութիւն գրէզաշխարհէն. եթէ լուր եհաս մեզ, եթէ յաշխարհիդձերում մեծարանս մատուցանեն ժողովոյն Քաղկեդոնի. զոր մի' եղիցի նորոգաձեւութիւն ի մէջ երկուցաշխարհաց մեր եւ ձեր: Բայց զպատճառն ստուգիւ ոչգիտեմք, եթէ զի՞նչ եւ կամ է՞ր վասն ոչ գրեաց Պետրոսպատասխանի թղթոյն Վրթանիսի` որ առ նա. թէպէտ եւկարծեօք զԿիւրոնէ ասացաք, բայց կարծեմ թէ ո'չ բնաւգտաւ գրեալ պիտանի ինչ մեզ. քանզի արգելան գրելսակս ստահակութեան իւրեանց եւ ապստամբութեան, բայցայնմ անպիտան եւ անմիտ պատասխանւոյն` որ ի սակաւուցինչ յիշատակէ Վրթանէս եւ Մովսէս սակաւ բանիւք իթուղթսն իւրեանց` որ առ միմեանս: Արդ իբրեւ տարեալեղեւ ի մանկանէն Մովսիսի թուղթքն Վրթանիսի` որ առԿիւրոն` եւ առ իշխանս աշխարհին` եւ առ Պետրոս, իկասկածի եղեալ Կիւրոն սակս Մովսիսի` թէ գուցէբարեխօսութիւն իցէ վասն նորա, միանգամայն եւյաղագս հաւատոյ ինչ խրատ եւ մեղադրանք իցեն, որպէսեւ էր իսկ, ի բարկութենէ բնութեանն եւ իսաստկութենէ սրտին` իբր արբեալ իմն ժայտքեալ իյայլախելս, կամ թէ շռայլեալ իմն եւ մռելեալ մտօքմռմռեալ եւ մռզգայլեալ մռնչիս սպառնայր` ասէ, եւմրոտեալ եւ մրջոտեալ էր երեսօք. եւ անդուռն բերանովեւ լեզուաւ նենգաւոր խօսէր եւ ասէր, զայս թուղթյԵրուսաղէմ առ Հայրապետ քաղաքին տամ տանել, պատասխանի նա առնէ. եւ այնպէս յառեալ եւ ընդ խորգնայր եւ ընդ խաւար խօսէր: Վասնզի խաւարեալ էր ակնհոգւոյն, մթացեալ միտք մարմնոյն, թողեալ զԱստուած`ի մարդիկ ապաւինիւր ի թագաւորն Հռոմոց եւ իՀայրապետն Երուսաղէմի. անդ ասաց, թէ փառաւորեսցէԱստուած զարքայ, զի նա փառաւորեաց. եւ աստ` եթէ` զայսյԵրուսաղէմ առ Հայրապետ քաղաքին տամ տանել, պատասխանի նա առնէ: Եւ զայս ո'չ Կիւրոն միայնսպառնայր եւ ասէր, այլեւ ամենայն մերձակայքն եւԵպիսկոպոսք, եւ Քահանայք, եւ իշխանք, եւ շինականք, նախարարք, եւ խորհրդականք ի մի եւ ի նոյն միտսվառեալ բորբոքեցան բարկութեամբ. եւ առհասարակամենեքեան խռովեցան սասանեցան որպէս արբեալք, եւամենայն իմաստութիւն նոցա ընկալաւ. զոր մարգարէնեղկելով ասէր, վա~յ ձեզ` որ արբեալդ էք եւ ո'չ իգինւոյ: