Պատմութիւն Հայոց

ԳԼՈՒԽ ԿԱ
Յաղագս Կիւրոնի կշտամբութեան` եւ որ ինչ ի նմանէ գիր եւ բան ընդդէմ

Աբրահամու երրորդ թղթոյն, եւ որ այլեւս ի բանից պատասխանի:

Զհաւաստին որչափ կարացեալ ի բազմաց ընտրեալ բանից կարգեցաք ի թուղթս յայսոսիկ: Բայց էր բազումեւ այլ ինչ զկնի միոյ միոյ թղթոցս եւ ի միջոցի իւրաքանչիւրոց որ պատմիւր բանք. զոր ոչ կարեւոր համարեալ մեր եւ ոչ հարկաւոր, այլ զհաւաստին եւ զպիտանին մեզ գրեցաք զյոլովս մեկին եւ զկէսս կրկին`սակս ստուգելոյ զբանն եւ քեզ ի յայտ բերելոյ ո'վ Հայր հոգեւոր: Արդ կարգեցաք դոյզն յիշատակօք բանից յաղագս Կիւրոնի կշտամբելոյ եւ զոր ի նմանէ զկնի երորդ թղթին Տեառն Աբրահամու եւ պատասխանւոյն Կիւրոնի, որ հակառակ ճառեալ ընդ դէմ Աբրահամու ապշեալ չարափառութեամբ եւ մախանօք չարին մխեալ կայծակունս կորստեան կամաց իւրոց. եւ ջանահնար լեալ առ ի խափանել զբովանդակ ջանս հաւատոյ սրբոցՀարցն եւ երանելի Վարդապետացն, եւ խարխալեալ եւ խախտեալ զկարգս եկեղեցւոյ սրբոյ եւ զբարեպաշտութիւն բոլոր աշխարհիս ի բաց բառնալ, նաեւ զխոստովանութիւն մարմնացեալ Բանին Աստուծոյ եւ զմիաւորութիւն տնօրէնութեան նորա յերկուս բաժանեալ բնութիւնս` ըստ չարափառութեան ժողովոյն Քաղկեդոնի: Այլեւ բազում հայհոյութիւնս եւ հերձուածս չարաչարս եմոյծ յեկեղեցի Կիւրոնս այսհանդերձ իւրովք միաբանելովք. զոր Աստուած զսա եւ զնոսա խափանեսցէ. զորոյ եւ չարանդակ եւ չարահնարչար մտածմունս չարիմաց առն բովանդակ ուսուցանենքեզ թուղթք իւր եւ բանք: Իսկ ի սակաւուց` եթէ ախորժես` ցուցանէ քեզ եւ այս գիր յայտարարութեան բանից, որ ընդ դէմ չար նամակագրին Կիւրոնի ասացեալ լինի ի մէնջ` եւ ասի: Արդ իբրեւ ընթերցեալ եղեւթուղթն երրորդ պատասխանի թղթոյն Աբրահամու իԿիւրոնէ` ոչ ըստ առաջին գրոյն կամ երկրորդին, այլ այլիմն լի խծբծանօք եւ խարդախութեամբ ի բացտարամերժեալ ի մէնջ, զի յերկուսն յայն թագուցեալ էր չարութիւն նորա կեղծաւորութեան, թէպէտ ի տեղիստեղիս խթեալ լինէր. իսկ յերրորդումն չարալուր բանից նորա խորհրդեանն լսելի եղեւ յականջս ընթերցողացն, որ քաջայայտ գտիչ եղեւ չարի վարդապետ չար ուսմանցն, եւ երկրագործ չար սերմանն, որցանեցաւ ի վերայ ցորենոյն ի սադրելոյ տիեզերակործան ժողովոյն Քաղկեդոնի` եւ անյիշելի տոմարին Լեւոնի. զոր զնոցայն ինքնակամ կամօք եւյօժարական մտօք յինքն բերեալ ցուցակութիւն` ցանեացյաշխարհն Վրաց. եւ կամ թէ կամեցեալ լինէր վրիպակ եւ խոտորեցուցիչ սնոտի եւ ունայն բանիւք իւրովք` ոչ գիտելով զինչ գրէր ի չար նամակի անդ, պայման դնելով չար կամաց իւրոց, զոր խորհէր: Այլ թէ վասն հաւատոյ`ասէ` գրէք առ իս, պատասխանի ոչ ընդունիք յինէն: Եւ դարձեալ եթէ ինձ ընդ Հայք` բայց եթէ ընդ ճանապարհ ուրէք լինի անցանել, թէ ոչ այլ չկայ ինչ:

Եւ զայս այսպէս վճիռ մահու հատեալ կորստեան իւրոյ, եւ զայն ոչ եթէ գրովք կամ գիտութեամբ ասացեալ որոշեալ ի մէնջ, այլ մարդկեղէն իմն ուսմամբեւ իշխանութեամբ խաւարի վարեալ, գործակից գտեալ իւր եւ հակառակ հաւատոյ զխուժիկն զայն Նեստորական եւ զհամախորհսն իւր` որ ընդ նմա, եւ նոքօք մարտնչէրընդ դէմ ողջամիտ վարդապետութեան սրբոց Հարցն եւ երանելի Վարդապետացն, որ ուղիղ դաւանութեամբ հետեւեցին զմեզ Աւետարանի փառացն Աստուծոյ: Զի մինչեւ ցայն վայր զնանրութեան խորհուրդ իւրոյ ամբարշտութեան ծածկեալ ունէր սակս երկիւղի կասկածանաց մերոց կողմանցս, նախ մինչ կենդանի էր Հայրապետն մեր Մովսէս, յորոյ ձեռանէ նորա ընկալեալ էր զձեռնադրութիւն. վասնզի ի նորա ժամանակն եհաս նորա երկունք մահու եւ հեծ հիւանդութեան հոգւոյն. որով յղացեալ էր զցաւս երկանցն. եւ ի ժամանակս Վրթանիսի եւ յաւուրս Աբրահամու ծնաւ զանօրէնութիւն. եւ ի նմին մեռաւ ի ցաւս իւր եւ մեռոյց ընդ ինքեան ազգ մի ողջոյն:

Բայց քանզի յանիշխանութեան հայել աշխարհ Հայոց, եւ Հոռոմք եւ Պարսիկք ունէին բաժանել ի միջի իւրեանց ի ժամանակս Մուրկայ կայսեր եւ Խոսրովու արքայից արքայի, ի բաց ընկեցեալ յիւրմէ զերկիւղ կասկածանաց մերոյ կողմանս, եւ յաղագս այնորիկ վստահացեալ համարձակութեամբ ի մէջ երկուց իշխանութեանցն հակառակեալ ընդ դէմ դարձաւ ճշմարիտ քարոզութեան Աւետարանի սրբոց Հարցն, որպէս առաքելովքն Եղիաս մոգ, եւ կամ Կերինթոս կախարդ, եւ կամ թէ նոյն ինքն Սիմօն մայր կախարդաց`հակառակեալ ընդ երկուց պատուիրանաց մարգարէականաց եւ առաքելականաց վասն անօրէնութեան Տեառն եւմիաւորելոյն ընդ մեզ բնութեան յերկուս բաժանէր բնութիւնս, եւ զալեցան խորութիւն խաւարային խորհրդոց իւրոց զայն ներհակ դնել եւ հակառակ հակաճառ բարբաջմանն իւրոյ. եւ այնպէս կարծեմ ի սկզբանէ մարդասպան լեալ նենգագործն այնփոփոխելով զինքն ի տեղւոջէ ի տեղի, եւ յամենայնի սուտ գտեալ. այլ ես ընդ այս ո'չ կարի զարմացեալ եմ. քանզի սուտ է եւ հայրն նորա սատանայ, եւ ի սկզբանէ մարդասպան վկայեալ ի Տեառնէ: Քանզի եւ սա զՀրէիցն ունէր զհայհոյութիւն յՈրդին Աստուծոյ. իսկ սա ո'չ մարդասպան, եւ այլեւ ոգեսպան, զի զոգիս անձանց անմեղաց, որ դեռ եւս տղայաբարոյ մտօք մարդիկք սպանանել ջանացաւ, կամ թէ սպան իսկ գրով եւ բանիւ, եւ զկեցուցիչ Հոգին ի բաց տարամերժեաց ի նոցանէ, եւ զեկամուտ չարն իբր բնութեամբ յինքն բնաւորեալ բոլորովին, որպէս է սովորութիւն չարին ընդ բարւոյ մարտնչել եւ մտանել գիտել զազատութիւն, եւ հակառակաւն ընդ հակառակսն ճեպել, եւ զայն ի ձեռն համակամաց իւրոց առնէ. զոր եւ աստ իսկ զսա էր մեզտեսանել. զի զանհեթեթ եւ զանճոռնի զապիրատ եւ զդղդւող բանս իւր այսր անդր յածելով, ջանահնար լեալ Սամարտիկոս եւ զնոյն տալով սերմ չար իւրոյ վարդապետութեանն, եւ զչար ոխից տրտմախառն մրուր արբուցանել զկիսակատարսն Բանին արդարութեան, զորինքն ունէր ի հիմէն եւ ի քացախուտ չարութեան ի Հրէական զանգուածոյն, դրժօղ եւ դառն եւ դժնդական բժշկելի արբուցանեն. որոց մրուրն ո'չ սպառի: Եւայնպէս հակառակորդ լեալ աջակողմանն, եւ հակամիտեալ զինքն ի ձախակողմն կոյս` ոխորտի եւ խամ մտօք զհետընթացեալ սնոտի բանից առասպելաց` սատանական եւ սնոտի խաբէութեամբ զմարդկան պահելով պատուիրանաւանդ թողեալ զպատուիրան Աստուծոյ, զի թերեւս յաւարիկարասցէ առնուլ եւ գերել զհաւանեալս նմա պարզամիտսն` նաեւ Առաջնորդս եկեղեցւոյն Ցուրտաւայ, որպէս պատմեցաւ յառաջագոյն զատեալ ի հօտէ իւրմէ, եւհալածեալ ի տանէ Տեառն, որ խօսէր նմա զԲաննԱստուծոյ համարձակութեամբ. վասնզի նախ քանզյայտնել նորա չարութեանն` զկասկած առեալ յանդիմանէր զնա` որպէս ինքն իսկ յիշէ ի թղթի անդիւրում, եւ զայն ո'չ կարծեօք ինչ, այլ ստուգիւ: Իսկնա ո'չ հաւանեալ նմա, եւ ո'չ ընկալեալ զբան խրատու վարդապետութեանն նորա` մինչեւ անկաւ (ի)  խորխորատ կորստեան: Ապա այնուհետեւ վարանեալ ի վէրս իւր եւ ի խաւարային խորհուրդս` կամէր գաղտնիսպանանել զամբիծն. եւ հարեալ ընդ վիմին ընդ այնմիկ`փշրեցաւ, որպէս Հրէայքն (ի) Փրկչէն. այլ թէպէտեւվիմին ոչինչ ստնանեալ` ինքն առ վիմին խորտակեցաւ: Քանզի կամեցաւ զնա արտասահմանել ի ժառանգութենէ իւրմէ, ինքն արտաքսեցաւ ի կենացն անվախճանից: Քանզի եգիտ համակամ իւր զԽուժիկն զայն Նեստորականեւ զնմանիսն իւր. որ ինքն իսկ Կիւրոն իբրեւ զբացմաց խօսի եւ ոչ զմիոյ: Քանզի ասէ ինքն ի թղթի անդ իւրում`որ առ Աբրահամ. յորժամ իմացաք` ասէ` զնոցա չարաղանդն, ի բաց մերժեցաք ի միջոյ. եւ յայնմհետէ նոցա ողջոյն ոչ ոք իշխէ տալ: Եւ զայն ղօղեալ թագուցանէրառ ինքն, եւ զայս ինչ եւ զայս պատճառէր. եւ նոքօքկաճառեալ ընդ ճշմարիտ հաւատ ուղղափառութեան, որպէս անդ երբեմն իսկզբանն սատանայ օձիւն իդրախտին ընդ նախահայրն մեր: Քանզի որպէս նովաւ եւ իձեռն նորա մահ եմուտ յաշխարհ, նոյնպէս եւ ի ձեռնսորա բազում հերձուածք եւ հայհոյութիւնք մտին յեկեղեցիս: Ըստ որում եւ զինքն կերպարանեալ իհրեշտակ լուսոյ, որպէս սովորութիւն է սատանայիկերպարանել, եւ չեն ինչ զարմանք թէեւ սա նոյնպէս. վասն զի զնորայն գործեաց պատրանս Վրաց աշխարհին: Քանզի պատրուակեալ զինքն չարն իբր բարի գոլ, որ էրճշմարտապէս խաւարն լոյս կերպարանիւր, եւ կամեցեալ լինել վարդապետ օրինաց, խոտորեալ յունայնութենէ բանից իւրոց` ոչ իմանայր զինչ խօսէր`եւ ո'չ վասնորոյ պնդեալն էր: Եւ հանգոյն Հիմենեայ, եւ Աղէքսանդրի մատնեցաւ սատանայի, զի խրատեսցիչ՚հայհոյել. զի սաստիկ եւ չար ախտիւ սատակմամբ ասեն վճարեալ զկեանս իւր Կիւրոնն այն Սկուտրացի: Քանզի մերժեալ էր յիւրմէ զհաւատս սրբովք մտօք, եւնաւակոծեալ ի հաւատս ճշմարիտս` ոչինչ օգտեաց նմաբան ինչ ամոքելով ի հնազանդութիւն: Իսկ եկեղեցիք ուղղափառաց, որք Աստուածայնոյն են տեղեկացեալպատուիրանի, եւ ուսեալք ի տան Տեառն, եւ յինքեանունին բնաւորեալ բերելով զբան Աւետարանին, եւ գործ կատարեալ հաւատովք խոստովանութեամբ ճշմարիտառաքելական քարոզութեանն, ոչ դղորդեցան դրդուեալ իշփոթմանէ վրիպական չար վարդապետութեան խաբեբայի այնմիկ: Քանզի զինուորեալ էին զգեղեցիկ զինուորութիւնն, եւ սնեալք բանիւ հաւատոց եւ բարիոք վարդապետութեամբ, եւ զհետ երթեալ ճշմարտութեանն, եւ կան եւ մնան մինչեւ ցայժմ յեցեալ եւ յուսացեալ յօրէնս Տեառն: Եւ զսահման բարեպաշտութեան պատուիրանաց Աստուծոյ յինքեանս բերելով բնաւորաբարս` որպէս ասացաք օրինօքմարտուցեալ ընդ չար ոսոխին, որ դեռ եւս կան եւ մնանի նմին, եւ միշտ հային յայս մոլորութիւն եւ իվարդապետութիւնս դիւաց կեղծաւորութեամբ` հարեալք յիւրեանց խղճի մտացն. իսկ մերքն եւ որ վասն մերոցն հալածեալ ի նմանէ զհետ իսկ եղեն բարեպաշտութեան ուղղափառ խոստովանութեամբ սուրբ եւ աստուածահաճոյ Հարցն, որ ժողովեցան ի Նիկիայ, եւ ի Կոստանդնուպօլիս. եւ նոքա ընկալեալք ի սրբոցառաքելոցն, եւ առաքեալքն ընկալեալք ի Հոգւոյնսրբոյ, որ ի սկզբանէ մինչեւ ցարդ եւ ներգործի ի մեզ միշտ գեղեցիկ հաւատոյ ուղղափառ խոստովանութիւն. ընդ որոց եւ դաւանեցաք մեք եւ դաւանեմք մինչեւ իսպառ. եւ նորա ի նոյն կանխեալ բարեպաշտութեան, եւ զնոյն աւանդեալ եկեղեցւոյ իւրոյ բանիւք հաւատոյ եւ բարիոք վարդապետութեամբ մինչ ո'չ էր հալածեալ իԿիւրոնէ, եւ զկնի հալածանացն գրով զնոյն հաստատէր ի հեռաստանէ: Իսկ Կիւրոն մինչդեռ ոչ էր ի դերեւ ելեալ, ոչ առնէր ընդդէմ ումեք պատասխանի գրով կամ անգիր`մինչեւ ի գրելն առ նա Վրթանիսի. այլ միայնզԱրքանոսին ցուցանէր խոնարհութիւն` որ առ երանելին Կիւրեղ, եւ կամ նոյն ինքն զՍիմոնի կախարդին` որ առՊետրոս. թէպէտեւ գրէր յոք եւ կամ խօսէր ումեքմինչեւ ի պատասխանի երկրորդ թղթին Աբրահամու: Իսկ իբրեւ ծանուցեալ եղեւ կեղծաւոր կորուստն Կիւրոնի յԵպիսկոպոսէն Ցուրտաւայ գրով, եւ ի Վրթանիսէ Քերթողէ բանիւ, նոյնպէս եւ ի Սմբատայ Մարզպանէ, նաեւ յիշխանաց եւ ի շինականաց, որք գիտակք են նորամոլորութեանն. որ ապա զստոյգն եւ զհաւաստին յերրորդում թղթին իւրոյ պատասխանոյն իմացաւզքաջայայտ չարութիւն Կիւրոնի` ի կատարումն եկեալեւ ի գլուխ մոլորութեան հասեալ: Գրէ ապա եւ նա նամակընդ դէմ նորա Շրջաբերական յամենայն եկեղեցիսուղղափառաց, եւ ի բաց հատանէ զնա սրով սուրբ Հոգւոյն, եւ գրէ զգուշանալ ի նմանէ` եւ ի նորաձայն չար վարդապետութենէ նորա, եւ յաշխարհին սիրելութենէ եւ ի խնամութենէ, եւ որ մկրտութեամբն ընդ նոսա միաւորին, եւ կամ առնուն ի միմեանց եւ որայլ եւս հաղորդութիւն միաւորութեամբն, այլ միայն այլազգաբար վաճառաւ տալ ինչ եւ առնուլ ի միմեանց: Նաեւ խաչիւն որ ի Մցխիթային, եւ որ ի Մանկղիս, ոչ պարտիլ ումեք երթալով յերկրպագութիւն առ նոսա` եւկամ յայլ եկեղեցի ուրեք խափանօք ուխտի, եւ կամ թէուրեք ուրեք խաչ անուանեն ուխտի պատճառաւ, եւ այնու պատրեն զսիրտս անմեղաց. եւ ի վերայ այսոցիկ ամենայնի կապ եւ կնիք եդեալ չարաչար նզովիւք եւ սպառնալեօք տուժից ի Հոգեւորաց` եւ տուգանօք ի մարմնաւորաց: Այսպէս ապա բաժակ բարկութեան Տեառն հասեալ ի վերայ Վրաց առ ի պատել զնոսա անէծս եւ հեծս ցաւագինս: Վասնզի ո'չ կացին նոքա յուխտի Տեառն. եւ ըստ իրաւանց նորա ո'չ կամեցան գնալ: Վասն այնորիկ բարձեալ թողան երթալ զհետ կամաց իւրեանց. եւ այս ի Կիւրոնէ եղեւ նոցա: Վասնզի խածաւ նա յիժէն անհնարին վիրօք առանց բժշկութեան. եւ հարաւ յօձէն նախաչար եւ խաբեբայ: Քանզի քակեաց զցանգ հայրենի, եւ գտաւ գտիչ չարեաց` եւ հակառակորդ մոլար անուն գիտութեամբն իւրոյ նորաձայն իմն բանիւ, հակառակութիւն եւ կռիւ ի մեջ արկեալ երկոցունց կողմանց: Իսկ զի՞նչ ապաասացից վասն նորա, եւ կամ զի՞նչ նմա առ ի մէնջգովութիւն պարսաւանաց, ասացից ի գրոց, հեգնելով զնորա անիմաստ իմաստութիւնն, եւ զաներկիւղ երկիւղածութիւնն, որ խաբեբայ չարութեամբն իւրովխաբեաց եւ խախտեաց ի հաւատոց զայնքան Արեաց աշխարհն Վրաց` անզգամն եւ անիմաստն այն` իմաստուն զինքն կարծելով: Որով եւ ի վերայ գայ բան իմաստնոյն Սողոմոնի այնոցիկ` որոց թուին իմաստուն լինել. քանզի ասէ, վա~յ այնոցիկ որ թուին իմաստուն լինել յանձանց իւրեանց: Եւ աստուածային առաքեալն ասէ, խաւարեցան մթութեամբ սիրտք նոցա, եւ զանձինս առ իմաստունս ունէին, յիմարեցան: Իսկ սա այսպիսի գտաւ անմտութեամբն իւրով` իմաստուն զինքն կարծելով անիմաստն այն, եւ փոխանակեաց զճշմարտութիւնն Աստուծոյ ընդ ստութեան: Քանզի ատելութիւն բերաւ ի բերան նորա. եւ սուր շողաց ի շրթունս նորա. եւ նենգութիւն գտաւ ի լեզուի նորա. եւ ամենայնիւ յամենայնի իսկ խոտան գտաւ. զի խոտորեցաւ յուղիղ ճանապարհէն, զոր հետեւեցին Հարքն մեր ուղղափառութեամբ, եւ մեզ ուսուցին ընդ նոյն գնալ: Իսկ նա հէգն եւ թշուառականն թողեալ զօրէնս սրբոցն Հարցն, եւ հետեւեալ զհետ խուժկին, եւ մատուցեալ<fontFACE="Monotype Sorts">[ զպատուէր երանելի Վարդապետացն, չոգաւ զկնի Նեստորականացն. խոհեմ զինքն եւ իմաստուն կարծեցեալ, ամբարշտաբար զայրացոյց զՀոգին սուրբ յանօգուտ փոյթ զինքն ձգելով, եւ սնոտի ցանկութեամբն իւրով դաւաճանեաց զմիտս բազմաց. եւ զոր Հարցն մերոց սրբոց եւ Վարդապետացն ուղղափառաց հաւանութեամբ միմեանց եւ հաճութեամբ Հոգւոյն սրբոյ աւանդեցին մեզ զքարոզ առաքելական եւզդաւանութիւնն իւրեանց մեզ, ճշմարիտ խոստովանութեամբ պատուել մեզ եւ պաշտել եւ տօնել զտօն տնօրէնութեան Տեառն մերոյ. որ մինչեւ ցայսվայր բերէ բնաւորաբար եկեղեցիք ուղղափառաց: Որումո'չ ոք կալ հակառակ, բայց նա միայն` որ հակառակն եկաց անձին իւրում եւ դատաստան ընդ հերեսիովտացսն ընդունի, որք հերքեալ կործանեցան ի սրբոց Հարցն եւի Վարդապետացն: Եւ արդ վասնզի այսոքիկ այսպէս ի սրբոցն եւ ի բարեպաշտիցն Հարցն եղեւ մեզ աւանդեալ, որպէս ասացաք, յետ այսորիկ ապա եւ զյաջորդն յանձնառցուք պահել եւ առնել. զի թերեւս կարասցուք զգուշանալ ի սուտ ուսմանէ չար ոսոխին` եւ իսերմանողէն զչար սերմն ի վերայ ցորենոյն ի չարմշակէն ցանողին ի գիշերի եւ ի թշնամոյնճշմարտութեան: Այսուհետեւ` ասէ` զաղջամղջինգիշերայնոյ սեւութիւն սերմանողին ի բաց արարէք իձէնջ զգուշաբար: Արդ օ'ն առեալ մեր զպատուէր սրբոցՀարցն` զչարն չար խորհողին ի գլուխ կուտեսցուք. եւդարձեալ զչարն չարով կորզեսցուք, զի դարձցին ցաւք իգլուխ նորա, եւ անօրէնութիւնք իւր ի վերայ գագաթաննորա: Զի քարաձիգ եղեւ բանիւք իւրովք, եւ բանս առԲարձրեալն խօսեցաւ. եւ ըստ իմաստնոյն բանի ընկալաւառ ինքն զոր ձգեաց. թէ որ ձգէ քար ի բարձունս` իգլուխն իւր անկցի: Եւ այլ ոմն ի սրբոց Հարցն հաստատէ զբանս զայս, եթէ ոք` ասէ` գազան հերձուածող անբանիցէ` ի խոնարհ մնասցէ. ապա թէ քարկոծեսցի բանիւճշմարտութեան. քանզի զՔրիստոսի մարդանալն մարմնով եւ զմարմինն միաւորեալ ընդ Բանին շփոթ եւխառնակեալ խորհեցաւ աւերիչն այն Վրաց անուանեալԿաթուղիկոս Կիւրոն կոչեցեալ Կերնթոսի գոլ հաւասար. յորմէ երանելի առաքեալն եւ աւետարանիչն Յովհաննէսերկուցեալ փախեաւ ի բազանեացն` զԿերնթոս ի ներքս տեսեալ, եւ կամ թէ ծնունդ ամբարիշտ ժողովոյն Քաղկեդոնի` եւ պտուղ աղանդոյն Լեւոնի: Քանզիհանդերձեաց զինքն զկնի նոցա` այլ Քրիստոսն քարոզել, զոր ի Պաւղոսէ ո'չ քարոզեցաւ, եւ հոգի օտար առնուլ, զոր ոչ ոք յառաքելոցն էառ եւ ի քարոզելոցն ի նոցանէ, եւ կամ աւետարան օտար ընդունել, զոր ոչ ոք ի սրբոց Հարցն ընկալաւ, եւ կամ երկրորդ առաքեալն սուրբ` եւ երանելին Գրիգոր Լուսաւորիչն մեր, որ ուսոյց մեզ զճշմարտութիւնն. եւ այսպէս ապա խորհիչն չարեաց կամ թէ գտիչն ոչ շատացեալ յիւրն կալ մնալ ի հնացեալ չարութեան եւ կամ թէ յանօրէն հայհոյութեան, այլ դարան կալ նստուցանել առ ինքն զԽուժիկն զայն եւզնմանիս նորա Նեստորականք. որ եւ ինքն իսկ Նեստոր եղեւ եւ երկրորդ եւ առաջին մեզ փչող զԱրիոսին չարեւ զաղտեղի մտածմունս, առ ի տարագրել եւ ի գերելզայնոսիկ. որ դեռ չեւ եւս էին թիւրեալ ի չար խմորէ նորա, այն ոչ լինի հաց կենդանական, եւ կամզանկուածոյն, որ Փարիսեցւոցն անաստուած վարդապետութեան նշխար բերեալ Խուժիկն այն ի Հրէական աղանդոյն ի հնմէն եւ ի քացախուտչարութենէն, եւ խմորեալ նովաւ առհասարակ զամենայն աշխարհն Վրաց. եւ այսպէս մաքառեալ եւ կռուեալ նովաւԿիւրոն ընդ ճշմարտութեան ի ձեռն գրոյ անարժանութեան եւ չար նամակին իւրոյ` որ առԱբրահամ, եւ այնպէս ժառանգիչ լեալ անիծից` որպէսՔուշանն այն Մեստրաց ծնունդ անիծիցն Կայենի, որ հնարեցաւ լինել ուսուցիչ արեաց երանելի ազգին Սեմայ: Եւ արդ վասնզի այսպէս եղեւ մեզ ասել յաղագս Կիւրոնի, կարգեսցի աստանօր եւ ի բաց տարեալտարագրեսցի ի մէնջ անհանճար եւ անընտրող միտք նորա, եւ հերեսիովտ լեզու նորա արգելցի ի խօսելոյ զնենգութիւն. եւ զծաղրական նորա եւ զշամուշ մտաց բանս` իբրեւ զփխրան ինչ ի բաց թքեալ թողցուք, եւ զդժոխագնաց ճանապարհ նորա խոպանել ջանասցուք, որ թուէր նմա` թէ ուղիղ է: Քանզի ասէ աստուածայինն Սողոմոն, թէ են ոմանք` որ թուի նոցա թէ` ուղիղ են ճանապարհք իւրեանց. բայց կատարած նոցա հայի ի յատակս դժոխոց: Արդ` այսոքիկ մինչ ցայս վայր յայսմմասին բաւական լիցի քեզ առ ի մէնջ ասացեալքս. զայլն յայլում տեղւոջ թողցուք ասել: