Սիլիհտարի պարտէզները

Քոքոնան գտաւ յոյն վստահելի նաւավար մը եւ նաւակը վարձեցինք ինձ եւ Ֆայիզէի համար։ Ամեն ինչ կարգադրուեցաւ ինչպէս երազի մէջ կարծես հմայքով։

Մայրամուտի մօտ երկուքով կ’երթայինք ծովեզերք։ Կը քալէինք ծովափէն մեր ճերմակ քողերով գլուխնիս ծածկած։ Անսահման երաժշտութեան պէս կը լսէինք ծովին րիթմիկ երթեւեկը, որուն կոհակները կու գային մինչեւ մեր ոտքերուն առաջ եւ մրմնջալով կը մարէին իրենց փրփուրներուն մէջ։

Երբեմն քամին յանկարծ կը բարձրանար, մեզ շնչասպառ կ’ընէր եւ փրփուրի ծուէններ կը տանէր մինչեւ ժժմակներու փշուրներու վրայ, պատառոտուն ժանեակի մը պէս։ Չմեկնած կամ արդէն նոր հասած ձկնորսի նաւեր, փայտաշէն նաւամատոյցներու կողքին, յանկարծ շարժման մէջ կը մտնէին եւ իրենց տեղերուն վրայ պահ մը կ’ալեկոծուէին։

Յետոյ յանկարծ ծովը կ’անշարժանար։ Կը դիմէինք դէպի մեր նաւակը, կը նստէինք կարմիր թաւիշէ նստարանին վրայ քով քովի։ Այդ միջոցին Անասթաս, յոյն նաւավարը, թեւերը սոթտած, թիերը կը շարժէր եւ նաւը մեղմիկ կը բացուէր։

Արեւը կը թեքուէր հորիզոնին վրայ եւ նաւակը կ’երթար ու կու գար ափունքին հետեւելով։ Երբեմն նաւավարը կը խանգարէր մեր խոհուն լռութիւնը եւ կը սկսէր խօսիլ իր հոգերուն վրայ։ Պարտքով գնած էր նաւակը եւ կը յուսար որ բացի վարձքէն, նուէր մըն ալ պիտի ստանար։ Իր նպատակն էր այս նաւակը ծախել եւ աւելի մեծ նաւ մը գնել, որով կարենար երթեւեկել կղզիներուն եւ ասիական ափունքին միջեւ։ Այն ատեն մտադիր էր ամուսնանալ։

Իրիկուն մը ուրիշ նաւակ մը երեւցաւ ծովուն վրայ։ Անիկա մասնաւորի գեղեցիկ նաւ մըն էր, յունական տարազ հագած նաւավարով։ Նաւորդը հիւանդ երիտասարդ մըն էր, հասած հիւծումի ծայրայեղ աստիճանին։ Անոր տժգոյն ճակատին վրայ բարկ յօնքերը վեր թառած, սրդողած մարդու արտայայտութիւն մը կու տային դէմքին։ Բայց առաջին հանդիպումէն իսկ երիտասարդը մեզ նայեցաւ եւ տկար ժպիտ մը երեւցաւ անոր շրթներուն վրայ։

Մինչեւ ուշ ատեն երկու նաւակները երթեւեկեցին եւ վերջապէս կանգ առին տարբեր նաւամատոյցներու առաջ։

Հետեւեալ օրը, ծովուն վրայ կրկին հանդիպեցանք հիւանդ երիտասարդին։ Անոր լայնաբիբ աչքերը մեզ երկուքիս նայեցան հաճոյքով։ Յետոյ նաւակները հեռացան տարբեր ուղղութիւններով բայց ետեւ դառնալով տեսանք որ երիտասարդը նոյնպէս ետեւ դարձեր էր եւ կը ժպտէր մեզ։ Ֆայիզէ հառաչեց եւ յանկարծ ժպիտը սառեցաւ շրթներուն վրայ։

Արեւը մայր պիտի մտնէր եւ երկնակամարը բոցավառ, ոսկի կը տեղար ծովուն վրայ։ Հարաւային թեթեւ քամի մը կ’ուռեցնէր ծովը եւ կոհակները լայննալով նաւակը կարծես կը գրկէին, յետոյ կը բարձրացնէին։ Թեթեւ գլխապտոյտ մը մեզ տարտամ կը դարձնէր, կարծես գինով էինք։

Յանկարծ նշմարեցի որ Ֆայիզէ տժգոյն է սովորականէն աւելի։ Անիկա կը դողար կզակը կափկափելով։

Կը յիշեմ անձկութեան օրերը, տագնապալի գիշերները։ Ֆայիզէ թոքերու բորբոքումէ կը տառապէր։ Ան ապաքինեցաւ, ոտքի ելաւ, բայց Նահատ պէյ տարակոյսով կը շարժէր գլուխը եւ հօրս կ’ըսէր որ այդ հիւանդութիւնը դաշոյնի հարուած մըն էր խեղճ աղջկան համար։

Ֆայիզէ հետզհետէ կը դառնար փետուրի պէս թեթեւ եւ նուաղկոտ։ Գլուխը ծածկած ճերմակ քողով անիկա կարծես տեսիլք մըն էր անիրական եւ հեռաւոր։ Անոր գեղեցկութիւնը հասեր էր իր լրումին, անցնելու մօտ եղող էակի մը գեղեցկութիւնը, որ արդէն կտրուած է այս աշխարհէն։

«Եթէ խօսի, կ’ըսես հիմա կը մարի»…

Իրիկուն մը Ֆայիզէ, գլուխը ճերմակ բարձին վրայ, ինձ խօսեցաւ անծանօթ երիտասարդին վրայ եւ խնդրեց որ մինակս կատարեմ նաւակով պտոյտը եւ այդպիսով մեր հաղորդակցութիւնը վերահաստատենք։

Ու մինակս նստած կարմիր թաւիշէ նստարանին վրայ, տխրութեամբ կատարեցի Ֆայիզէի պատուէրը, բայց միւս նաւակը չկար այլեւս։ Անծանօթ երիտասարդը, որ յուզեր էր մեր սիրտը, անդարձ անհետացեր էր մեր հորիզոնէն։ Ի զուր իմ նաւակս կ’երթեւեկէր Մալթեփէի առաջ… Յանկարծ ծանր տխրութիւն մը տիրապետեց ինձ. ես ալ այդպէս երթայի եւ անհետանայի անդարձ եւ նաւակս այլեւս չժամանէր ոչ մէկ ափունք… Ու իմ ցաւս օրօրելու համար գիշերները միտքովս կ’երգէի… Երգ չէր այդ, այլ տեսակ մը րիթմ, որ մտածումս կը տանէր իր համաչափ ճօճումին մէջ։ Երկու տարի յետոյ, վերյիշելով այդ պահը, գրեցի «Նաւակը» արձակ բանաստեղծութիւնը։ Ան հրատարակուեցաւ եւ վերհրատարակուեցաւ քանի մը անգամներ։ Նոյնիսկ թարգմանուեցաւ Ֆրանսերէնի եւ հրատարակուեցաւ Ռընէ Կիլի խմբագրութեամբ լոյս տեսնող պարբերականի մը մէջ եւ ոչ ոք չգիտցաւ՝ որ այդ բանաստեղծութիւնը ինձ ներշնչողը Շահապետտին անունով հիւանդ երիտասարդ մըն էր որ մեռեր էր յանկարծ արիւն փսխելով, նաւակով պտոյտի միջոցին եւ թերեւս փնտռելով այն երկու քողարկուած աղջիկները, որոնց հետ, հրաշալի վերջալոյսի մը մէկ պահուն, տժգոյն ժպիտ մը փոխանակեր էր։