Պատմագրութիւն

Բազմահնար եւ հանճարեղն` Շահ-Աբաս` յորժամ նստաւ նա թագաւոր, աջողեցաւ գործ նորա. քանզի զոր ինչ երկիր` որ ՚ի ժամանակս հօր իւր[ոյ]` եւ կամ յայլում ժամանակի առեալ էին, սա բազում քաջութեամբ յետս էառ` որ ՚ի կողմանս Պարսից, որք էին Ջօջանէթ` որ է Գիլան, զՂանտահար, զՀուրմուզ, զՀրէ, եւ այլք: Եւ ապա զօրացաւ ՚ի վերայ Օսմանցւոց: Քանզի որպէս պատմէ Առաքեալ պատմագիր, թէ` եղուզակք` որ է Ջալալիք, որոց անուանքն գրեալ է, զի բազմացան նոքա ՚ի Կոստանդնուպօլսէ մինչ ՚ի Երեւան. վասնորոյ զօրացաւ նա. եւ ժողովեալ զզօրս իւր, եւ գնացեալ էառ զամենայն երկիրն, զոր առեալ էին Օսմանցիքն ՚ի Պարսից: Սակս որոյ շարադրեցաք մեք աստէն, որք են այսոքիկ, Թաւրէզ, Նախիջեւան, Երեւան, Տփխիս, Գօրի, Կախէթ, Գանձակ, Շամախի, Բաղդատ, եւ այլք` ամենայն գաւառօք իւրեանց: Իսկ ապա Օսմանցիքն ոգի առեալ` միաբանեցան եւ նոքա: Եւ առաքեցին ՚ի վերայ նորա սարդար զՋղալօղլի Սինան Փաշայ: Եւ կոտորումն սորա պատմէ Առաքեալ, ՚ի նորուն պատմութենէ ուսարո'ւք, եւ մեք մի' երկարեսցուք: Եւ նախքան զգալ Ջղալօղլուն` զամենայն երկրի ռամիկն եւ շինականքն քշեաց եւ տարաւ յերկիրն Պարսից: Թէ զայսոսիկ` զոր ինքն էր հնազանդեցուցեալ, եւ թէ այնոքիկ` որք Խաներն էին բերեալ յայլում աշխարհէ, բովանդակ քշեալ տարաւ յաշխարհն Պարսից: Վասնորոյ մեք կարեւոր համարեցաք շարադրել աստէն` զի'նչ երկիր որ աւերեաց. որք են այսոքիկ յանուանէ թէ' յետ եւ թէ առաջ. եւ դու ՚ի միտ ա'ռ սկսեալ ՚ի կողմանցն Նախիջեւանոյ` զԵղեգաձոր, զԳեղամ, զԼօռի, զՀամզա-չիման, զՆիգ, զՇարապխանայ, զՇիրակ, զԶարիշատ, եւ զգեղորայսն Կարուց, եւ զձորն Կաղզուանայ, զԱլաշկերտ, զՄակու, զԱղբակ, զՍալամաստ, զԽոյ, զՈրմի. եւ զկողմն Թաւրիզու, զդաշտն Արարատու, զԵրեւան քաղաք, զԿոտէս գաւառ, զԾաղկնուձոր, զԳառնուձոր, զՈւրնաձոր, եւ որ զգաւառն Կարնոյ եւ զԲասենոյ` զԽնուս, եւ զՄանազկերտ, զԱրծկէ, զԱրճեշ, զԲերկրի, եւ զամենայն գաւառս Վանայ, եւ այլ ամենայն տեղիս գերեաց եւ աւերեաց, այրեաց եւ հրդեհեաց զամենայն բնակութիւնսն, զի մի' մնասցէ շէն: Այս ամենայն` զոր գրեցաք, քշեաց եւ տարեալ բնակեցոյց յամենայն գաւառսն Պարսից. եւ յայս տեղւոջ են` զորս բնակեցոյց. Արտաւիլ, Ահար, Ապահր, Ղազուին, Համատան, Շիրազ, Գուլփէքան, Քրման, Ասպահան, Խունսար, Սիլախօռ, Փարիա, Փուավարի, Գէնտուման, Լնճան, Ալինճան, Խոյիկան, Շխշաբան, եւ յայլ գաւառսն Պարսից, զորս ոչ գիտեմ յանուանէ. որք կացին եւ մնացին անդէն մինչեւ ցայսօր. եւ առաջ քան զսոսա` երկիրն Կախեթու եւ Քարթլայ եւս քշեալ տարաւ ՚ի Ֆահրապատ, եւ յԱշրափ, ՚ի Քուշան: Եւ այսպէս բնակեցոյց զնոսա յաշխարհն Րաղայ (Իրաղայ). եւ մարդաշատ արար զամենայն տուն Պարսից: Եւ այլ ամենայն գործս նորա գրեալ է Առաքեալ վարդապետ: