Պատմագրութիւն

Էին ՚ի ժամանակին ընդ այնու (այնմիկ) հին Եպիսկոպոսունք անուանիք եւ լաւք, պարկեշտք եւ սրբասէրք. որոց անուանք էին, Փիլիպպոս, Յովհաննէս, եւ Մխիթար: Եւ ես կամիմ զվարս նոցա ուրոյն ուրոյն պատմել: Նախ զՓիլիպպոսին. որ էր ՚ի Քանաքեռոյ, եւ ՚ի մեծ ազգէ, որք կոչին Նուկղարենք, եւ ծննդեան անուն նորա եւս Նուկղար: Եւ էր ՚ի մանկութենէ` պարկեշտ, սրբաբերան, պահացօղ, ծոմակաց, աղօթասէր, հրաժարեալ ՚ի տղայական շարժմանց, միշտ գնայր ՚ի դուռն վանիցն, եւ ունկն դնէր աբեղայիցն, եւ լսէր զբանս հոգեւորս` եւ ՚ի միտ առնոյր: Վասնորոյ ծնօղքն նորա տեսին զնա յայնպիսի ջանս, եւ ետուն զնա ՚ի վանս գեղջն յուսումն. քանզի արագամիտ էր եւ բազմաջան. վասնորոյ փութով ուսաւ Սաղմոս եւ Շարական, եւ ժամակարգութիւնն անթերի: Եւ եկեալ ՚ի վանքն Քանաքեռոյ Կաթուղիկոսն Առաքեալ, եւ տեսեալ զպարկեշտ վարս նորա, եւ օրհնեաց զնա կուսակրօն քահանայ` ԺԶ [16] ամաց, եւ անուանեաց Փիլիպպոս, որ թարգմանի բան ջահից` եւ բերան ձեռաց: Այնպէս պարկեշտ եւ առաքինի վարուք պատարագէր զՔրիստոս: Եւ կացեալ ՚ի վանքն, եւ ոչ' ելեալ ՚ի վանիցն արտաքս բնաւ, մինչեւ յայտնեցաւ երկրորդ Լուսաւորիչն Մովսէս վարդապետն Տաթեւացի. եւ գնաց Փիլիպպոսն, եւ յարեցաւ ՚ի նա. եւ շրջէր ընդ նմա` ուր եւ գնայր. եւ ո'չ մեկնեցաւ ՚ի նմանէ, մինչեւ եղեւ Կաթուղիկոս` Մովսէսն, եւ օրհնեաց զՓիլիպպոսն` Եպիսկոպոս, եւ առաքեաց ՚ի վանքն Բջնւոյ` իշխել նմա. ետ ՚ի նա եւ զՔանաքեռ` ՚ի պատիւ նմա` ձեռագրով, զի մինչ կենդանի է նա` լիցի նմա, եւ յետ նորա լիցի Քանաքեռ` վանքին իւրոյ. եւ ահա' կայ գիրն այն: Եւ գնացեալ ՚ի վանքն, եւ ժողովեաց զմիաբանս աւելի քան զԶ [6]: Ուղղեաց նախ զկարգս հոգեւորս, զսահմանս աղօթից, եւ ապա զմարմնաւորս: Նորոգեաց եւ զխախտեալ տանիս Եկեղեցւոյն, շինեաց եւ փայտեայ գաւիթ ՚ի վերայ արեւմտեան դրան Եկեղեցւոյն, եւ զտնտեսատունն, եւ զխցերն. շինեաց եւ ձիթաղացս, եւ ջրաղաց, զգոմս անասնոց, եւ զախոռս ձիուց, եւ զփարախս խաշանց: Ժողովեաց զբազում անասունս, եւ զխաշինս, եւ այլ արդիւնս բազումս: Այլեւ էր աղօթասէր եւ երբեմն երբեմն աներեւութանայր` եւ գնայր ՚ի պրակս մայրեաց, եւ աներկբայ մտօք աղօթէր առ Աստուած` օր մի եւ կամ երկու, եւ ապա դառնայր ՚ի վանքն. զայս արարեալ էր սովորութիւն ինքեան միշտ: Նոյնպէս եւ յաւուր մի եւս աներեւութացաւ, եւ կարծէին թէ` այսօր գայ. եւ յետ երից աւուրց եկն, ունելով ընդ ինքեան բուրվառ եւ մաշտոց. եւ հարցին ցնա, թէ` ուստի՞ գաս, զի՞նչ են այդոքիկ: Իսկ նա ո'չ ասէր զարարեալն իւր: Եւ էր ՚ի վանքն պարկեշտ աբեղայ մի Ստեփաննոս անուն` ՚ի Կոստանդնուպօլսէ. նա ասաց թէ, եթէ բազում միանձունս թաղեալ է դա. եւ գիտեմ` զի այժմ եւս գնացեալ է վասն այդմ իրաց. զի ահա ունի մաշտոցն եւ բուրվառն: Եւ աղաչեցին բազում թախանձանօք` եւ ասէ, օտար ոմն մեռեալ է ՚ի գլուխ վանացս, եւ գնացեալ թաղեցի զնա. եւ մեք կրկին աղաչեցաք` զի ասիցէ զանունն, եւ ցուցցէ զտեղին. եւ ասէ, անուն նորա` Մինաս է, եւ յայս ինչ տեղի: Եւ մեք գնացեալ գտաք եւ համբուրեցաք զգերեզման երանելի Ճգնաւորին. եւ դարձաք ՚ի վանքն, եւ ասացաք ցԵպիսկոպոսն, թէ` քանի՞ ամ էր նորա անդ լինելն: Ասէ Եպիսկոպոսն, Զ [6] ամ էր, եւ ես յամենայն ուրբաթի տանէի նմա Բ [2] հաց, եւ այն էր կերակուր նորա մինչեւ ՚ի միւս ուրբաթն. եւ ձմեռն գայր մերձ վանացս յայսնիշ տեղի, եւ ես տայի հաց նմա. եւ յամարայնի ես գնայի առ նա: Զայս եւս աղաչեցին նմա. որ եւ պատմեաց զամենայն: Եւ այսպէս բարի վարուք կացեալ ՚ի վանքն` բազում ամս, եւ յետոյ գնաց առ Փիլիպպոս Կաթուղիկոսն, եւ խնդրեաց ՚ի նմանէ զՄովսէս փիլիսոփայ վարդապետն, որ էր ՚ի Կոտէս գաւառէ` ՚ի Տաճարաբակ գեղջէ. եւ բերեալ կացոյց զնա Առաջնորդ վանիցն. եւ ինքն հրաժարեալ շրջէր ՚ի վանորայս եւ յանապատս` յաղօթից պատճառէ: Եւ յետ Փիլիպպոսին եղեւ Կաթուղիկոս Յակովբ Ջուղայեցի. եւ տարաւ զՓիլիպպոս Եպիսկոպոսն ՚ի սուրբ Էջմիածին. եւ կարգեաց խոստովանահայր ՚ի վերայ ամենայն միաբանիցն: Եւ կացեալ ՚ի սուրբ աթոռն ժամանակ ինչ, եւ տկարացաւ սակաւ ինչ. եւ ասաց տանել զինքն ՚ի բուն վանքն իւր ՚ի Բջնի, զի անդ մեռցի: Եւ հասեալ ՚ի հայրենի գիւղն իւր ՚ի Քանաքեռ, եւ ժողովեցան գեղականքն առ նա, եւ ո'չ թողին գնալ ՚ի Բջնի. եւ մնաց անդ ՚ի Քանաքեռ. եւ յետ երկուց աւուրց վախճանեցաւ. եւ թաղեցին առ դրանն սուրբ Յակովբ Եկեղեցւոյն: Եւ ՚ի գիշերին յայնմիկ ուրացեալ այր մի Թադէոս անուն` գնայր ՚ի ջրաղացն. եւ իբրեւ եհաս յԵկեղեցին, ասէ, երթամ եւ համբուրեմ զգերեզման պարոն Տիրին: Եւ իբրեւ մերձ եղեւ, ետես Գ [3] ճրագ վառեալ ՚ի վերայ գերեզմանին, եւ կարծեաց զգալի ճրագ լինել. եւ իբրեւ հուպ եղեւ, երեք ճրագքն միացան եւ մտին ՚ի լուսանցս եկեղեցւոյն: Իսկ ուրացօղն Թադէոս բազումս եհեղ զարտասուս ՚ի վերայ գերեզմանի Եպիսկոպոսին: Եւ զղջացեալ զչար գործն, եւ գնացեալ ՚ի Սեւան կղզին, եւ եղեւ միայնակեաց. եւ ապաշխարեալ եւ անդ մեռաւ: Եպիսկոպոսն Փիլիպպոս կացեալ ՚ի վերայ երկրի բարի վարուք` եւ փոխեցաւ առ Քրիստոս շնօրհօք նորա. որում փառք յաւիտեանս: