Պատմագրութիւն

Էր սա ՚ի գիւղաքաղաքէն Կարբւոյ` ՚ի մեծ ազգէ, որք կոչին Թմօքենք, եւ այժմ ասին` Սահակեանք: Եւ էր արուեստիւ` ներկարար. բայց պարկեշտ եւ բարեսէր: Եւ զոր ինչ տային, զվարձս արուեստի` առնոյր, եւ ո'չ հայէր` թէ' շատ եւ թէ' քիչ փոքր: Այլեւ էր աղօթասէր, եւ խանութն իւր մերձ էր Եկեղեցւոյն, եւ ՚ի ժամ աղօթիցն գնայր յԵկեղեցին, եւ մինչ ՚ի աւարտն ո'չ ելանէր յեկեղեցւոյն: Նա եւ սիրէր զԱբեղայս եւ զմիայնակեացս. եւ թէ պատահէր ՚ի նոցանէ տեսանել, հարցանէր զո'ւստն եւ զո'րպիսութիւնն տեղեացն, եւ զկարգս աղօթիցն, եւ ցանկայր վարուց նոցա: Եւ ՚ի սոյն ժամանակս յայտնեցաւ Մովսէս վարդապետն Տաթեւացի, եւ Աստուածային բանս ուսուցանէր: Եւ գնացեալ Յովհաննէսն առ նա, եւ ՚ի նմանէ զԱստուածաշունչն բովանդակ ՚ի սկզբանէն մինչեւ ՚ի վերջն, զհինն եւ զնորն զամենայն, նաեւ զպատմութիւնս` զոր ինչ եւ ետես` ուսաւ բովանդակ անպակաս: Եւ ապա հրամանաւ վարդապետին գնաց յանապատն Լմայ, եւ եղեւ կուսակրօն աբեղայ. եւ խստակրօն վարուք ճգնէր միշտ: Այլ նա` որ սկզբնաչարն է` եւ թշնամի ճշմարտութեան, նախանձեցաւ ընդ վարս նորա, եւ կամեցաւ` զի ո'չ միայն զհոգի նորա կորուսանել, այլ եւ զմարմինն նորա պատրել: Վասնորոյ կերպարանեցաւ ՚ի կերպ հրեշտակի, եւ երեւեցաւ նմա, եւ համարձակեցաւ ասել, թէ` ես հրեշտակ Տեառն եմ, եւ առաքեցայ յԱստուծոյ, զի խօսեցայց ընդ քեզ, եւ մխիթարեցից` եւ դիւրութիւն արարից վասն առաւել ճգնութեան, եւ հանապազ եղէց ընդ քեզ. եւ ծանուցից զամենայն եղեալսն ՚ի վերայ երկրի` ՚ի սկզբանէ աշխարհի մինչեւ ցայժմ: Իսկ Յովհաննէս թէպէտ եւ գիտուն էր Աստուածային պատուիրանացն, սակայն անփորձ էր սատանայական հնարից: Վասնորոյ հաւատաց նմա. սակայն (զյոյս) իւր ո'չ եբարձ յԱստուծոյ: Եւ այսպէս եկաց նա ամս Է. [7] գայր դեւն խօսէր ընդ նմա, եւ ծանոյց նմա զամենայն անցեալսն: Եւ ինքն Յովհաննէս զոր ինչ գիտէր` ՚ի գրոց գիտէր. եւ զոր ոչն գիտէր` դեւն ծանոյց նմա. վասն այսորիկ ո'չ ոք էր իմաստուն քան զնա: Զայս ո'չ իմացան միաբանքն անապատին, բայց Բ[2]ուց ոմանց ինքն ծանոյց, որ էր աբեղայ մի Մելքիսէթ անուն` ՚ի գեղջէն Վժանոյ, եւ Մուղտեսի մի` ՚ի Վան քաղաքէ` Մկրտիչ անուն` սոցա յայտնեաց Յովհաննէսն: Դեւն խօսէր ընդ Յովհաննէսին, եւ Յովհաննէսն պատմէր Մելքիսէթին, եւ Մելքիսէթն գրէր ՚ի թղթի: Եւ զայս եւս էր ասացեալ դեւն, թէ` դու Լուսաւորչի ցեղէն ես` այսինքն` Արշակունի. եւ յազգէն քո պարտ է լինիլ միոյն` Կաթուղիկոս, եւ միյոն` թագաւոր. եւ ապա լինել վերջ աշխարհի: Եւ զքեզ ՚ի վերայ ծովուս տանեմք իբրեւ ՚ի վերայ ցամաքի` ակներեւ ամենեցուն: Եւ յետ բազում ժամանակի իմացան եւ միաբանք անապատին. եւ բազում նախատանօք եւ գանիւք ասէին, ընդէ՞ր զերեւումն դիւին` հրեշտակի համարես. եւ նա պնդէր եւ հաստատէր զբանս դիւին, եւ քարոզէր զդեւն` Հրեշտակ Աստուծոյ. եւ ասաց, յաւուր համբարձմանն գալոց են բազում հրեշտակք, զի տարցեն զիս ՚ի վերայ ծովուս, զի դուք տեսանիցէք զգնալն իմ, եւ հաւատայք` որ հրեշտակ Աստուծոյ խօսի ընդ իս: Զայս իբրեւ լուան միաբանքն, յարեան ՚ի վերայ նորա եւ կալեալ եդին ՚ի խուց մի, եւ եդին զշղթայս յոտս նորա, եւ պնդեցին զդուռն ՚ի վերայ նորա, եւ ո'չ զոք թողուին մտանել առ նա, եւ կարգեցին միայնակեաց մի` յամենայն աւուր տանել նմա կերակուր` դնել առաջի նորա, եւ դառնալ: Եւ այսպէս եկաց նա ՚ի բանտին բազում ժամանակս, եւ յամենայն օր գայր դեւն, եւ խօսէր ընդ նմա, եւ ծանուցանէր նմա զանծանօթ բանս: Եւ ՚ի լնուլ Է [7] ամի խօսակցելոյ դիւին ընդ Յովհաննիսին, եւ յաւուրս Յինանց պասեքին` ՚ի վեցերրորդ շաբաթու` ՚ի չորեքշաբաթին եկեալ առ նա դեւն` եւ ասէ, պատրաստեա' զքեզ, զի վաղն ՚ի ժամու Համբարձման Տեառն` գամք, եւ խորտակեմք զդրունս, եւ զշղթայսդ կորզեմք յոտացդ, եւ հանեալ զքեզ աստի` եւ տանիմք զքեզ ՚ի վերայ ծովուս, եւ գրոհ տամք միաբանիցն ամենեցուն, զի եկեսցեն եւ տեսցեն զփառս քո: Եւ մինչդեռ մտախոհ լինիւր Յովհաննէսն` թէ` զի՞նչ արասցէ, ահա' եկն սպասաւոր նորա, եւ բերեալ նմա կերակուր Բ [2] ազգ: Եւ ահա' ողորմութեամբն Աստուծոյ եղեւ նմա ազդումն. եւ առեալ զԲ [2] ազգ կերակուրն, եւ խառնեաց ընդ իրեարս, եւ ասէ ցդեւն, եթէ ճշմարիտ հրեշտակ Աստուծոյ ես դու, բաժանեա' զերկու կերակուրն ՚ի միմեանց, զի կատարելապէս հաւատամ քեզ: Եւ ապա չարն այն սատանայ յարուցեալ կանգնեցաւ, եւ զձեռն ՚ի ձեռին հարեալ ծափէր ծիծաղելով` եւ ասէր, շաբա~շ, շաբա~շ, ես այն դեւն եմ, որ զԱդամ խաբեցի եւ հանի ՚ի դրախտէն, մի՞թէ դու քան զնա լաւ իցես, որ ո'չ խաբիս յինէն: Եւ զայս ասացեալ անյայտ եղեւ: Իսկ Յովհաննէսն ՚ի միտս եկեալ` ասէր, աւա~ղ կենաց իմոց, թէ զիա՞րդ եղէ այպն եւ նշաւակ աշխարհի: Արդ որպիսի՞ աչօք հայիմ ես յերեսս մարդոյ, կամ զիա՞րդ խօսեցայց ընդ մարդոյ: Վա~յ եւ եղուկ մոլորեալ գերելոյս: Եւ դարձոյց զերեսս իւր յարեւելս, եւ ասէր լալով, որպէսզի մեծ են գործք քո Տէ'ր. դու փրկեցեր զանձն իմ ՚ի մահուանէ, դու արարեր զսքանչելիս ՚ի վերայ երկրի. եւ զայս ասելով` ողբայր եւ արտասուէր: Եւ ապա յուշաբերեալ ձայնէր առ եղբարսն: Եւ լուեալ միաբանիցն զձայնն, եւ գնացեալ բացին զդուռն, եւ տեսին այլագունեալ դէմք նորա: Եւ նա անկեալ ՚ի վերայ երեսաց իւրոց` առաթուր, եւ գոչէր բարձրաձայն աղաղակաւ. Մեղա~յ յերկինս եւ առաջի ձեր: Եւ պատմեաց զպատրասն չարին. եւ ո'չ դադարիւր ՚ի լալոյ: Եւ ապա հանին զշղթայն յոտացն. եւ բերեալ ջուր ջերմ` եւ արկին ՚ի վերայ ոտացն եւ ձեռացն` եւ գլխոյն, եւ հարթեցին զհերսն: Եւ զի մերձ էր ժամն երեկոյին, եւ զգեստաւորեցան միաբանքն, եւ բերեալ շուրջառ եւ արկին ՚ի վերայ նորա, եւ վառեալ լապտերօք առաջի անկեալ գնային` ասելով. «Եղիցին նոքա որպէս փոշի առաջի հողմոյ: Եղիցին ճանապարհք նոցա ՚ի խաւարե: Եւ այնպէս տարեալ մինչ ՚ի դուռնն Եկեղեցւոյն, եւ ասեն. «բա'ց մեզ Տէր զդուռն ողորմութեան` որ ողբայլով կարդամք առ քեզե: Եւ այնպէս մուծին զնա յեկեղեցին. եւ արարեալ Հսկումն մինչեւ ցառաւօտն պաշտմամբ եւ սաղմոսիւք. եւ ՚ի վաղիւն` որ էր Համբարձումն Տեառն, հրամայեցին նմա պատարագել զՔրիստոս. եւ հաղորդեցան ՚ի նմանէ ամենեքեան: Եւ եկաց ՚ի յանապատն Լմայ այլ եւս ամս ինչ: Եւ ապա Կաթուղիկոսն Փիլիպպոս եհան զնա անտի, եւ պահէր առ ինքն, զի դաս ասասցէ միաբանիցն: Զայս մեք ուսաք ՚ի գրոյն, զոր Մելքիսէթն գրեալ է զպատմութիւն նորին յաճախ` աւելի քան զսաղմոսն: Եւ էր գիրքն այն ՚ի գրատանն Յովհաննու վանից. եւ աշակերտք նորին խնդրեցին, եւ առեալ տարան. եւ ո'չ գիտեմ` զի՞նչ արարին: Եւ զմնացեալ պատմութիւն սորա, զմօրուաց փետումն, եւ զմահ նորա ՚ի տեղւոջ իւրում պատմեսցուք: