Պատմագրութիւն

Այս Յովաննէս վարդապետս էր ՚ի Նոր-Ջուղայու, որդի Էդկարին` որ ասի Քթռէշ, որ էր աշակերտ վարդապետին Կեսարացւոյ, որ էր Առաջնորդ Ջուղայու: Եւ հրամանաւ վարդապետին Խաչատրոյ գնաց Յովհաննէս ՚ի Ֆռանգստուն ՚ի քաղաքն Լեւօռնայ, եւ ուսաւ զտպագրութիւն. եւ դարձաւ յԱսպահան առ վարդապետն Խաչատուր, եւ հաստատեցին անդ ՚ի Ջուղայ զտպարան. որ եւ տպեցին զգիրս բազումս: Եւ ապա եկն վարդապետն Յովհաննէս ՚ի սուրբ Էջմիածին: Եւ Կաթուղիկոսն Փիլիպպոս արար զնա Եպիսկոպոս, եւ առաքեաց ՚ի Հին-Ջուղայ, զի նստցի Առաջնորդ վանիցն: Եւ նա գնացեալ կայր անդ եւ հովուէր զհնազանդեալսն իւր: Եւ այր մի ՚ի նոյն գեղջէն Ջուղայու, եւ էր նա պարտական ումեմն տաճկի, որ ազգաւ Քանկառլու, որ եկեալ առ քրիստոնեայն` եւ խնդրեաց զպարտս իւր: Եւ նա ոչ կարաց հատուցանել: Վասնորոյ բարկացեալ տաճիկն` եւ բռնութեամբ քարշեալ զդուստր նորա` եւ տարաւ ՚ի տուն իւր. եւ ասէ ցայրն, եթէ յայս նիշ աւուր զդրամն իմ ոչ տացես, եւ ես զդուստրն քո ոչ տաց քեզ: Իսկ այրն անճարացեալ` ոչ գիտէր զի՞նչ արասցէ: Եւ ապա ելեալ գնաց առ վարդապետն, աղաչէր ցնա, եւ ասէր, վասն Աստուծոյ մի' կորուսանէր զհոգի դստերն իմոյ, եւ դու ազատեա' զնա ՚ի ձեռաց անօրինին, եւ փոխանակ նորա որդին իմ կացցէ քեզ ՚ի ծառայութեան: Եւ լուեալ վարդապետն զաղաչանս նորա` ետ նմա դրամ ըստ բաւականին. զոր եւ տարեալ ետ տաճկին, եւ առեալ զդուստր իւր, եւ գնացեալ խնդութեամբ, եւ տարեալ զորդին յանձնեաց վարդապետին. եւ ասէ. ա'յնքան կացցէ առ քեզ, մինչ ես առ սակաւ սակաւ հատուցից զդրամն քո: Եւ արարին այնպէս: Իսկ անիծեալ տաճիկն լուաւ, թէ վարդապետն է եղեալ պատճառ ազատելոյ աղջկանն, վասնորոյ ոխացեալ ընդ վարդապետին, եւ հնարէր թէ զիա'րդ հանցէ զոխն: Եւ զի ունէր ծանօթութիւն ընդ վարդապետին, եւ յաւուր միում գնաց ՚ի վանքն սիրոյ աղագաւ. եւ ՚ի սրտի իւրում մթերեալ ունէր զոխն, եւ զննեալ իմացաւ ելեւմուտ վանիցն, եւ որքանութիւն միաբանիցն: Եւ գնացեալ միաբանեցոյց ընդ իւր արք չորք չարագործք քան զինքն, եւ դիպօղ աւուր գտեալ գնացին այլում ճանապարհաւ ՚ի վանքն. եւ հարին զդուռն վանիցն, եւ ձայնէին բանալ: Եւ նոքա արկեալ էին սեղան ՚ի դրան եկեղեցւոյն, եւ կամէին ճաշակել. եւ իբրեւ գիտացին, թէ` ծանօթն իւրեանց է, բացին զդուռն, եւ տեսին զնոսա, զի սպառազինեալք էին. եւ սկսան թաքչիլ ՚ի մէջ վանիցն. եւ վարդապետն եմուտ յեկեղեցին` եւ աղխեաց զդուռն, եւ բերեալ զգրքակալն` նեցուկ արար դրանն. եւ անկեալ ՚ի վերայ գրքակալին` եւ խօսէր ընդ նոսա: Իսկ տաճիկքն արտաքուստ հարին թուանքով զդուռն, եւ էանց գուլուլն եւ ծակեաց զդուռն եւ զգրքակալն, եւ ՚ի սիրտ վարդապետին անցեալ եւ բեւեռեցաւ յորմն բեմբին: Եւ սպանին զամենայն` ով ոք էին ՚ի վանքն. եւ մանուկն` որ փոխանակ քեռն իւրոյ էր, փախեալ թաքեաւ ՚ի մէջ քակորացն. եւ որոնեալ գտին եւ սպանին: Կողոպտեցին զվանքն եւ զեկեղեցին թէ' հոգեւոր եւ թէ' մարմնաւոր` մինչեւ հացահան երկաթն եւս: Եւ ելեալ արտաքս` հնարիւք փակեցին զդուռն պարսպին, եւ այլով ճանապարհաւ գնացին ՚ի տեղիս իւրեանց: Եւ յետ Բ ուց աւուրց` իբրեւ տեսին գեղականքն` թէ ո'չ ոք գայ ՚ի վանականացն ՚ի գիւղն, եւ ասացին, արդեօ՞ք նեղացեալ իցեն վանականքն ՚ի վերայ մեր, վասն այնորիկ ոչ գան: Ապա աւագ երէցն եւ Բ արք պատրաստեցին կերակուր եւ գինի, եւ առեալ գնացին ՚ի վանքն. եւ ծեծեցին զդուռն պարսպին, եւ ոչ գոյր ձայն. եւ հայեցան ՚ի վեր` եւ տեսին` զի ագռաւք ելեւէջս առնէին. եւ ասեն. թէ սքանչելիք իմն է: Եւ ապա ելին ՚ի գլուխս բարձր քարանցն` որ ՚ի վեր քան զվանքն, եւ տեսին փայտեայ սեղան ՚ի դրան եկեղեցւոյն, եւ ՚ի վերայ նորա հաց եւ խորտիկ, եւ պնակ գինոյ եւ բաժակ, եւ արք Բ անկեալ յերկիր, եւ ծանեան թէ սպանեալք են: Եւ ազդ արարին գեղջն. եւ գրոհ տուեալ գեղջն` եւ եկին բազումք բերելով ընդ ինքեանս սանդուխս, եւ կապեցին Բ եւ Գ ՚ի մի, եւ ելին ՚ի պարիսպն. եւ ոմն իջուցին ՚ի մէջ պարսպին, որ եբաց զդուռն, եւ մտին ՚ի ներքս, եւ տեսին կոտորեալ զամենայն բնակիչս վանիցն, եւ աւար արարեալ զամենայն ինչսն: Եւ ազդ արարին իշխանին Նախչուանայ. եւ հրամայեաց թաղել զսպանեալսն. եւ ապա որոնեցին զգողսն` եւ գտին. բայց ոչինչ կարացին առնել, զի հաւատարիմք բազում ունէին. այլ փոքր ինչ յանօթից եկեղեցւոյն դարձուցին յետս, եւ այլն ամենայն կորեաւ: Եւ այսպէս եղեւ մահ Յովհաննէս վարդապետին: Բայց ասեմ, թէ ընդ մարտիրոսս ընկալցի մահ նորա. քանզի վասն ազատելոյ զհոգի քրիստոնէին եղեւ մահ նորա: