Տաղեր

7. Ի ՊԱՏՐԻԱՐՔԱԿԱՆ ԸՆՏՐՈՒԹԻՒՆ ԱՄԵՆ . ՀԱՅՐԻԿԻՆ
       Այն սըգալի սեւ նոճեաց ետեւէն
Արշալոյսին շողք մեզի «Լո՜յս » կ՚աւետեն,
Խուսեց խաւարն, փողփողէ լոյս արեւուն
Հայոց կարմիր մարգաց սառուտ սարերուն.
Փըլատակաց մըթին խորքէն կու գայ ձայն —
Հայե՛ր, Հայե՛ր, դեռ Հայաստան չ՚է՛ կործան…
Ձայն տըւողը չ՚է՛ ըստուեր,
Հուր ներշնչողք չ՚ե՛ն աստղեր,
Եղբայրութեան է հուր , ձայն,
Հայը սիրող Հա՛յն է այն:
       Նա գիշերուան հետ ազգ խոկաց ու լացաւ,
Եւ արեւուն սըլաքաց հետ կրակ դարձաւ,
Հողմոց թեւով միշտ սըլացաւ Հայկարան,
Տիգրիսի հետ թըրջեց աւերք տխրական.
Հայաստանի, եղբայրութեան սիրահար
«Հա՜յ » գոչելով շուրթերն եղան դալկահար :
Աւարայրի նա վարդին
Սոխակն եղաւ տրտմագին,
«Վարդա՛ն » գոչեց նա , անդէն
Վասա՛կն ելաւ դամբանէն:
       Նա իրաւո՛ւնք, ազատութի՛ւն գոչեց յար,
Փոշոտ ու խոնջ ոտքերն նետեց ուր Հայ կար,
Ուր որ Հայ կար ջերմ համբուրեց նա այն հողն,
Ուր Հայն շնչեց ՝ հառաչ եւ հուր ղրկեց հոն.
Բոցաթըռիչ Հայէ ի Հայ նա թըռաւ,
Հարուած, ցաւ, դաւ՝ սէրն խեղդելու չ՚եղան բաւ:
Այս հայկազնը չ՚ունէր սուր,
Այլ կուրծն ունէր Հայ, խաչ , հուր.
Կը հագնէր սէր եւ գրգլեակ,
Նա գո՛ւթ ունէր, ո՛չ քսակ:
       Ազա՛տ սիրեց, ազա՛տ գոչեց, չը թովեց.
Հայն զ՚այն ատեց, Հայ մը ձեռքը չը թօթուեց.
Բանտ, կախաղան, աքսոր, Սիպիր եւ սուսեր
Չը կրցին ձայնն մարել, խեղդել իր յոյսեր.
Միշտ «Հա՜յ » կանչեց , բարձն էր գլխուն Մասեաց սար.
Նա սիրտն ըրաւ հայրենայուշ գոռ քընար.
Արդ հայրենեաց մեր շնչիկ՝
Հով մը կու գայ անուշիկ՝
Վառ ճակատուց այցելու,
Հայուն աչերն սրբելու:
       Բա՛ց են թեւեր , բա՛ց են սրտեր , բա՛ց ճակատ,
Եկո՛ օգնել տըկար Հայուն ապաբախտ,
Հո՛ւր հայրենեաց, եղբայրութեան դու հագա՛գ,
Քընարահար Հայու մը իղձ քեզ հրեշտակ.
Վէս Վոսփորին ալիք ըզքեզ բարեւեն.
Ցրուէ՛ սեւ ձեռք՝ սեւ ամպ Հայոց արեւէն.
Արտօսր ու քիրտդ թող փալփլին ՝
Զերթ աստղեր Հայ երկնքին,
Եւ սորվեցուր Հայուն դու
Սիրե՛լ, օգնե՛լ իրարու:
       Արտասուաթոր՝ քեզ կը նային Հայ աչեր,
Սեւ շղթաներ քեզ ցոյց կու տան գոռ քաջեր,
Մըշոյ կտրիճք՝ աղջիկք ի քեզ ապաստան
Հայն ու դամբանն, տաճարն, հիւղակն ՝ Հայաստան:
Թո՛ղ փլատակաց մոխրէն յառնեն յիշատակք,
Մութ մենաստանք վերափայլե՛ն նախնի փառք…
Լո՜յս, լո՜յս տեղան ամէն տեղ,
Գիտութի՜ւն , լո՜յսն Հայ աստեղ,
Լո՜յս հիւղակին, լո՜յս վըհին,
Լո՜յս Հայ փառաց շէջ ջահին:
       Ահա սրանայ մեզ ապագայ բոցագէս,
Մեր հայրենի աւերակաց տալ լոյս վէս.
Հարկ չ՚են մեզի նիզակ եւ սուր ու վառօդ.
Իրաւունքի , սիրոյ, լուսոյ ենք կարօտ.
Եղբայրութեա՛ն Հայն կը յենու, ո՛չ թագի,
Բռնէ ձեռքէն, որ շունչ առնէ եւ հոգի.
Եւ ալ մոռնայ հայկազն հէք
Հին հարուածներն ու խոր վէրք .
Եւ սիրտք ի տրոփ որոտան
—Կեա՜ց միշտ , ՀԱՅՐԻ՛Կ ԽԸՐԻՄԵԱՆ»:
       1869 <սեպ. 27>