Պատմութիւն

Իսկ ի ծննդեան օրն եւ զգիշերն ձիւն եկեալ տառապեցոյց զմեզ: Վասն որոյ երկրորդ օրն ջրօրհնեաց աճապարեցի անցանել զկամուրջն եւ գնալ ի Տուզախ: Որ եւ գնացեալ իմ Երեւանայ խանի մօտն, որ էր եւ նա ի խուղս եղեգնեայս ի նոյն տեղի, յորում իջեւանեալ էաք: Եւ ասացի թէ՝ «Որովհետեւ չէ աստ մեծազօր Խանն եւ չէ յայտնի, յորում աւուր գալոց է, ես կամիմ գնալ ի Տուզախ, զի ահա կոտորիմք ի ցրտոյ մենք եւ անասունքն մեր: Եւ յորժամ իմանամք զգալուստ Խանին, փութով դառնամ եւ գամ»: Եւ զի թէպէտ ոչ կամէր խանն թողուլ զիս գնալ, զի մի եւ ինքն միայնակ մնասցէ, բայց ես ոչ լուայ նմա:

Եւ փութով գնացեալ իմ առ վերակացու բանակին Ապտուլ-Հասան պէկն ի տես եւ ծանուցի նմա զկամքն իմ: Որ եւ իսկոյն ելեալ երիվար եւ եկեալ ի բնակութիւնս մեր պատճառելով զտեսութիւն եղեգնեայ խուղերացն, եթէ իցեն բաւական կամ թէ այլ եւս պարտի շինել: Վասն որոյ հանդիպեցաւ եւ Խանին Երեւանայ եւ ի մէջ զրուցատրութեան ասաց, թէ՝ «Մեծին գալն անյայտ է եւ աստ՝ պակասութիւն ամենայն իրաց եւ դու հիւանդ: Որպէս կամիս առնել»: Եւ խանն պատասխանեալ ասաց. «Զինչ արարից զի երկնչիմ ուրեք գնալ զի մի եկեալ զիս ոչ գտցէ աստ եւ պատճառեալ հանցէ զիս ի կենաց: Զի եւ Խալիֆայն խնդրեաց գնալ, եւ ես ոչ թողի զնա եւս»: Վասն որոյ պատասխանեալ անդրէն Ապտուլ-Հասան պէկին ասաց. «Մի արգելոյր զԽալիֆայն զի եւ նա տկարութիւն ունի եւ ծեր մարդ է: Եւ թող գնայ ի Տուզախ եւ ի գալ մեծաւորին մերոյ դառնայ եւ գայ: Քանզի սիրէ զնա եւ վասն այնորիկ ոչինչ առնէ նմա չար»:

Եւ ապա հեծեալ ի ձի եւ, մինչ գայր ի տեղի իւր ի ճանապարհին, դէմ ելաւ ինձ եւ ասաց. «Խալիֆայ, ահա քո խաթերդ համար գնացի ձեր խանի մօտն եւ խօսեցայ ընդ նմա վասն քո: Եւ գնայ այսուհետեւ, ուր եւ կամիս, զի նա ոչ կարէ արգելել զքեզ: Բայց, յորժամ լսես զգալուստ մեծին, փութով ժամանեա: Եւ ես վասն քո այլ մեծամեծ յարկս շինեցից եղեգամբ, զի, յորժամ գաս, բնակիս ի նա լայն եւ արձակ»: Վասն որոյ եւ ես օրհնելով զմեծազօր Խանն եւ շնորհակալ լինելով ի նմանէ ասացի, թէ՝ «Բարի է: Գնամ եւ, յորժամ լսեմ զգալն, վաղվաղակի դառնամ եւ գամ: Բայց վասն խուղից մի ինչ աշխատիր զի բաւականք են եւ այնք, զոր շինեալ են, եւ չէ փոյթ կրկին շինելոյ»:

Եւ այսպէս ելեալ ձիւնախառն անձրեւով եւ անհնարին տղմով անցաք ընդ Երասխն ի ճիսիրէն: Եւ աճապարեցի գնալ ի Տուզախ: Բայց քալանթարն եւ մէլիքն մնացին յետ անցանելոյ կամուրջին, զի եւ այս կոյս կային բնակեալ օրտուճիքն: Վասն որոյ մնացին միրզոց մօտն, որք էին զապիթք Երեւանայ միրիյի կողմանէ, քանզի բան եւ հիսապ ունէին ընդ նոսա:

Եւ առաւօտն, մինչ կամէին գալ զկնի իմ, լուան, թէ մեծազօր Խանն գալոց է յետ Ե (5)-Զ (6) աւուր: Որով յղեցին եւ ինձ զփայեկ մի եւ ծանուցին զգալն խանին: Եւ յորժամ լուայ, յետ դարձայ ի ճանապարհէ, զի Բ (2) աւուր ճանապարհ գնացեալ էի:

Եւ եկեալ հասի կրկին ի բանակն ծննդեան Ը (8) օրէից երկուշաբթի օրն: Եւ գտի զերկրորդ Աղեքսանդրն եկեալ օր մի յառաջ կիրակի գիշերն լոյս երկուշաբթի: Յորում եւ ես հասի ի նոյն երկուշաբթի երեկոյն: Եւ հասի ի յեզրն Երասխայ մերձ ճիսիրին, ուր էին քալանթարն եւ մէլիքն ի վրանին նոցա, որք էին ընդ միրզոցն: Եւ մնացի անդ զգիշերն: