Պատմութիւն Հայոց

* ԺԳ. * Եւ եղեւ * ընդ ժամանակսն ընդ այնոսիկ խնդրեաց իւր կին կայսրն Դիոկղետիանոս . եւ այնուհետեւ ընդ ամենայն կողմանս տէրութեան իւրոյ արձակեալք շրջէին պատկերագործք * նմանահանք ճշգրտագործք. դեղատախտակ պայծառակշիռ հասակաչափ զգեղ երեսացն եւ զմրազարդ յաւնիցն * ի տախտակսն համանմանս դեղովքն պաճուճէին, զի յայտ յանդիման ցուցցեն * առաջի ակնահաճոյ կամաց թագաւորին։
       2  Յայնմ ժամանակի եկեալ գտանէին ի քաղաքին Հռոմայեցւոց արգելավանս մի կուսանաց՝ միանձնական լեռնական , ընդակերս, զգաստացեալս, պարկեշտականս, սրբամատոյց կանայս քրիստոսական հաւատոց, որ զցայգ եւ զցերեկ եւ յամենայն ժամանակի փառաւորութեամբ եւ աւրհնութեամբ զկատարեալ աղաւթսն * իւրեանց առ Աստուած առաքել ի բարձունս արժանի լինէին ։ 3  Որոյ * անուն էր գլխաւորին Գայիանէ, եւ սան նորին՝ * ի դստերաց ուրումն յաստուածապաշտ եւ ի թագակալ տոհմէ, զի անուն * էր նորա Հռիփսիմէ ։
       4  Եւ իբրեւ եկին հասին՝ բռնութեամբ մտեալ ի սուրբ կայեանս առաքինեացն, տեսեալ զպարկեշտագեղն Հռիփսիմէ, զարմացեալ սխրացեալ ընդ սքանչելատեսիկն տեսիլ՝ ի նկարապաճոյճ ի տախտակսն յաւրինէին, եւ առ թագաւորն հասուցանէին։
       5  Եւ իբրեւ ետես թագաւորն զգեղապանձ վայելչութիւն պատկերակերպ նկարագրին Հռիփսիմեայ, մոլեգնական ցանկութեամբ տռփողաց զեղխեալ, զի անկարգ ցանկութիւն * յիմարութեանն մոլութեան ստիպէր, ժամ տուեալ ուրախութեան հարսանեաց՝ ճեպով տագնապաւ փութայր զուրախութիւնս հարսանեացն կատարել։ 6  Յայնմ ժամանակի * տագնապափոյթ ստիպով դեսպանս արձակեալ, պատուիրակս * հանեալ ընդ աշխարհս ամենայն, զի ամենեքեան աւժտաբեր ընծայատար լիցին մեծի * հարսանեացն, եւ բազում ուրախութեամբ գալ կատարել առ հասարակ ամենեցուն * զաւրէնս արքայական փեսային՝ ըստ աւրինացն թագաւորաց ։
       7  Իսկ իբրեւ տեսին առաքինիքն զգաղտաձիգ նետս թշնամւոյն, որ * ի ծածուկն սովոր էր ձգել ի սուրբսն քրիստոսասէրսն, աման չարի գտեալ զթագաւորն. որպէս ի դրախտի անդ զաւձն * անդրուվար արարեալ, առ ի զպատուիրանն մոռանալոյ, մտեալ * յանզգամ յունկն կնոջն առաջնոյ. սոյնպէս եւ աստ զթագաւորն անաւրէն իբրեւ զվահանակ երեսաց գտեալ՝ նովաւ մարտուցեալ * ընդ աստուածաշէն եկեղեցիս։
       8  Իսկ զթագաւորն հպարտացուցեալ ամբարհաւաճեցուցանէր որոգայթադիր թշնամին՝ ի գրգռել յարուցանել հալածանս ի վերայ եկեղեցեաց Աստուծոյ, խելացնորեցուցեալ * զնա առ ի տալ պագանել երկիր ուրուականաց մեռելոտւոց, ոսկեղէն եւ արծաթեղէն, փայտեղէն եւ քարեղէն պղնձագործ պատկերաց դիցն սնոտեաց, եւ պղծութեանն պաշտաման ։ 9  Ուս եդեալ համբառնայր հարկանել * ընդ վիմին հաստատնոյ, ընդ հաւատոցն եկեղեցւոյ . վիմին ինչ * ոչ ստնանել կարացեալ՝ ինքն առ վիմին խորտակեցաւ։ 10  Սակայն * յամբարհաւաճութիւն մոլեգնութեանն վստահացեալ ՝ բազում եւ անչափ էր այն, որ ի նմանէ անցանէր ընդ եկեղեցիս Աստուծոյ ։
       11  Իսկ երանելին պարկեշտասէրն Գայիանէ, սրբասնելովն * Հռիփսիմեաւ հանդերձ եւ այլ ընկերաւքն իւրեանց, յիշեալ զուխտն սրբութեան, զաւրինաւոր կրաւնիցն զգաստութեան սրբութիւնն յոր մտեալ էին՝ ողբային յանձինս իւրեանց վասն նկարացոյց հրամանին, առ ի նկատել զպատկերս նոցա պիղծ եւ անաւրէն թագաւորին . ճգնութեամբ մատուցեալ յաղաւթս ՝ խնդրել * ի բազումողորմ Տեառնէն աւգնականութիւն ՝ փրկել զնոսա ի փորձութենէն, որ հասեալ էր ի վերայ նոցա ։ 12  Եւ յաղաչելն իւրեանց այսպէս ասէին.
       «Տէր տերանց, Աստուած աստուածոց, Աստուած յաւիտենական, Աստուած երկնից, Աստուած անճառ լուսոյ, որ հաստատեցեր զամենայն բանիւ քով. որ արարեր զերկինս եւ զերկիր եւ զամենայն զարդ նոցա. որ ստեղծեր զմարդն հող յերկրէ եւ իմաստուն կացուցեր եւ բազմացուցեր զնա ի վերայ երկիր, եւ աւգնական եղեր նոցա ի դարս իւրաքանչիւր՝ որ յուսացան ի քեզ։
       13  Արդ՝ * աւգնեա՛ եւ մեզ, Տէր, ի պատերազմիս որ նեղէս զմեզ, զի յաղթեսցուք * որոգայթից նենգութեանց սատանայի, եւ անուն քո, Տէր, փառաւոր լիցի, եւ եղջիւր եկեղեցւոյ քոյ բարձրացեալ լիցի. զի եւ մեք արժանի լիցուք հասանել * յաւթեվանս արքայութեան պատուիրանապահաց քոց։ 14  Եւ մի՛ լիցի պակասութիւն ձիթոյ ի լապտերաց մերոց. եւ մի՛ շիջցին ճրագունք հաւատոց ուխտի սրբութեան մերոյ . եւ մի՛ հասցէ տխրական մթացուցիչն գիշերոյ կորստեան ի վերայ լուսաւոր ճանապարհաց մերոց. եւ մի՛ գայթակղեսցին ոտք մեր ի լուսագնաց շաւղաց քոց . եւ մի՛ կուրասցին բիբք * տեսանելեաց մերոց ի զուարթարար ճառագայթից ճշմարտութեան քոյ . եւ մի՛ յափշտակեսցէ թռչունն մահացան զսերմանիսն բուսոյն կենաց, զոր սերմանեաց ի մեզ միածին Որդիդ քո , Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս. եւ մի՛ տարցի զզգաստութիւն սուրբ հաւտի քոյ գազանն ապստամբ. եւ մի՛ յաղթահարեսցէ զգառինս հաւտի քոյ գայլն ապականիչ. եւ մի՛ վարատեսցէ թշնամին ուխտիս մերոյ զոչխարս առաքելական եկեղեցւոյ քոյ սրբոյ ։
       15  Տէր Աստուած մեր, որ * առաքեցեր զմիածին Որդիդ քո, որ եկն եւ ելից զամենայն տիեզերս * հոգւով իմաստութեամբ * քով, զի զամենեսեան յԻսրայէլ անուն աստուածատեսս գրեսցէ։ 16  Եւ մեք լուաք զի ասաց, Թէպէտ եւ հալածեսցեն զձեզ * քաղաքէ ի քաղաք՝ ոչ կարաջիք սպառել զքաղաքս Իսրայելի, մինչեւ ի դարձ * գալստեան իմոյ այսրէն ։
       17  Արդ խնայեա՛, Տէր, յանձինս մեր, որ ապաւինեցաք յանուն քո սուրբ, զի մի՛ խառնակեսցուք ընդ անարգութիւն պղծութեան հեթանոսաց. եւ մի՛ տար զզգաստութիւն սրբութեան մերոյ բոզանոց անաւրէն շանազգեաց լկտութեան նոցա, եւ մի՛ զկուսութեան մարգարիտ * հաւատոց մերոց՝ ի շաւիղս խոզագնաց ամբարշտութեան նոցա։ 18  Եւ * մի՛ * շարժեսցէ * ուղխ անյագ ջուրց բազմութեանց մոլորահողմն խաբէութեան զրահեղեղն սաստկութեան զհիմունս սուրբ եկեղեցւոյ քոյ, որ բազմապատիկ վիմաւքն արդարովք շինեցաւ ի վերայ վիմին հաստատնոյ, որոյ գլուխ անկեանն կատարման եղեւ Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս * ի ձեռն մարմնանալոյն, մահուամբ խաչին, հեղմամբ արեանն, յարութեամբն եւ յերկինս վերանալոյն, նստելովն յաջմէ Աստուածութեան քոյ, ուր էրն յառաջ։
       19  Արդ նայեա՛ց, Տէր, յերկնից * ի սրբութենէ քումմէ, զի մի՛ լիցուք մեք * իբրեւ * զայն տունն, որ ի վերայ աւազոյն շինեալ էր, զոր դրդուեցին խռովութիւնք * նեղութեանց պէսպէս փորձութեանց. այլ հաստատեա՛ զմեզ ճշմարտութեամբ Աւետարանին խաղաղութեան, եւ առաջնորդեա՛ մեզ ըստ կամաց քոց, եւ արժանիս արա զմեզ գիշերոյն լուսոյ հարսանեաց. յորում զգիշերն իբրեւ * զտիւ լուսաւոր առնիցես ի ծագել ճառագայթից * յերեսաց * փառաց քոց, եւ ապրեցո՛ զմեզ ի ներքոյ թեւոց քոց, եւ մեք հասցուք ի նաւահանգիստ կամաց քոց։ 20  Եւ տո՛ւր մեզ, զի արբցուք զբաժակ նահատակութեան, զի առցուք զփոխարէն պսակն յաւուր արդար դատաստանին ի յայտնութեան փառաց քոց»։
       21  Եւ յետ այսորիկ սուրբն Գայիանէ սանականաւն Հռիփսիմեաւ եւ պարկեշտաժողով ընկերաւքն հանդերձ ՝ դէմ եդեալ տարադէմ գնացեալ փախստեայ լինէին, զի զանձինս իւրեանց սրբութեամբ պահեսցեն յայսմիկ հողաթաւալ, մեղսաթաթաւ, մեղանչական, անաւրէն * ի դիւական խառնից մարդկան. զի առաւելութեան յուսոյն կենդանութեան եւ լուսոյն յարութեան արժանի լինիցին հասանել, ընդ առաքելական սահմանաւք ապրեալ յանվախճան ի հանդերձեալ դատաստանաց անտի, եւ յաջակողմն գահուն մտեալ ՝ * խոստացելոց բարեացն հասանել, անթառամ պսակաւքն զարդարեալ ՝ * ընդ հնգեկան կամարարսն կուսանաց, գործովքն բարութեան լուսաւորեալք ի հանգիստ նորոգական վայելչութեան դրախտին, ընդ աստուածական * փեսային ի բազմաժողովս արդարոցն, ի բազմականս Աբրահամու անպակաս ուրախութեանցն լինել ժառանգորդ ։ 22  Որպէս * եւ Տէրն * յԱւետարանի անդ ասաց, եթէ Որ թողցէ զբնակութիւն իւր վասն անուան իմոյ՝ ի միւսանգամ գալստեան իմում զկեանս յաւիտենականս * ժառանգեցուցից նմա ։ 23  Իբրեւ ոչ ի ժամանակեան մահուանէս * փախուցեալք, այլ * յանհնարին մոլեկան անաւրէն ցանկութեանցն ճողոպրեալք։ 24  Իբրեւ * ոչ զի զմարմինս իւրեանց ի տանջանաց երկրակոխաց ի զրպարտութենէս ապրեցուսցեն, այլ զի զոգիսն իւրեանց սրբութեամբ առանց աղտեղութեան պահել մարթասցեն յանաւրէն * գիճութեան պղծութեան աղտեղութեան խառնից մարդկան անաւրէն կրաւնից . այլ զի զանձինս իւրեանց * բանդից եւ կապանաց եւ պատժոց, մահու եւ անհնարին նեղութեանց վասն անուան Տեառն պատրաստեալ, զի արդարութեան պսակին արժանի լինիցին հասանել։ 25  Վասն այսորիկ թողեալ զերկիր ծննդեան իւրեանց, զինչս եւ զստացուածս եւ զմերձաւոր * զազգակիցս եւ զտոհմականս վասն աստուածական հրամանին, զանձինս իւրեանց հրեշտակական զուարթական կարգաւք լուսաւորեալ վարուցն քաջութեամբք, զի զԱստուած տեսանել կարասցեն։
       26  Յայնմ ժամանակի գային հասանէին յերկիրն Հայոց, յԱյրարատ գաւառ, ի Վաղարշապատ քաղաք, զոր եւ Նորաքաղաքն կոչեն, ի նիստս թագաւորացն Հայոց։ 27  Այնուհետեւ եկեալ մտանէին ի հնձանայարկս այգեստանւոյն, որ կան շինեալ ի հիւսիսոյ յարեւելից կուսէ. եւ կերակրէին ընչիւք իւրեանց ի վաճառաց քաղաքին. եւ ոչ ինչ այլ ինչ * գոյր թոշակ ընդ նոսա զոր ունէին, բայց մի ոմն ի նոցանէ ունէր արուեստ ապակագործութեան ՝ առնել ուլունս ապակեղէնս, եւ տալ գինս * ընդ կերակրոյ աւուրն պարենի ռոճկի ։