Օգուտ Բժշկութեան

ՎԱՍՆ ՆՇԱՆ ՄԱՀՈՒ ԵՒ ԿԵՆԱՑ ՀԻՒԱՆԴԻՆ ԱՅՍ Է ՄԱՐԴՈՒՆ

Գիտացի՛ր, որ հիւանդին աղէկ նշան է այն, որ երեսին գունն ի տեղն լինի, եւ շարժմունքն թեթեւ լինի, եւ երակն ուժով լինայ, եւ խելքն եւ միտքն ի տեղն լինի. եւ կերակուր ուզենայ. եւ քնուն ի ժամն ի քուն լինայ, եւ կերակուրն ի բերանն անուշ լինայ. եւ բնութիւնն մուհթատիլ լինայ։ Եւ այս ամէն նշաննիս աղէկ նշան է, եւ հիւանդն որ այս ձեւովս լինայ՝ շուտ ողջանայ կամօքն աստուծոյ։ Եւ պեղծ եւ գէշ նշանն այս է որ հակառակն է, որպէս որ Գեղիանոս ասէ, թէ որ ժամ որ հիւանդն ի քուն չի լինի ո՛չ գիշերն եւ ոչ ցորեկն՝ նշան ե սարսամին. եւ թէ ձեռքն ի չորեքդիհն ձգէ եւ դադար չառնու՝ նշան է մահու. եւ թէ ուժով ջերմն լինի բռնել, եւ այրեցն խիստ լինայ, եւ անկարծ ջերմն երթայ եւ այրեցն չերթայ՝ եւ մահու նշան է։ Եւ թէ հիւանդն ի լուսն չի կարենայ հայիլ եւ ի ժիր զերեսն ի պատն այնէ եւ այլակերպ նայի եւ զոտվին շատ ի վայր քաշէ եւ զշունչն շատ առնու եւ տայ՝ նշան է մահու։ Եւ թէ երեսն եւ քիթն բարկնայ եւ աչվին խորունկ անկանի եւ բերանն ծռի եւ կամ բաց մնայ՝ նշան է մահու։

Գեղիանոս ասէ, յորժամ հիւանդն զաչքն շարժէ եւ դողայ եւ հանց որ համբեր չառնու՝ մահու նշան է։ Եւ թէ ի ժիր ի վերայ կռնակին պառկի եւ ի վերայ քովուն չկարենայ պառկիլ՝ պեղծ նշան է։ Եւ թէ հիւանդին փորն տաք ուռեց լինի եւ մեծնայ եւ այնեփ լինի՝ նա ուժով ջերմն այլ լինի եւ տաքութիւն՝ պեղծ նշան է։ Եւ թէ ի տաք հիւանդութիւնն ձեռքն եւ ոտքն հով լինի՝ պեղծ նշան է։ Եւ թէ հիւանդին տաքութիւնն ի չափու անցնի եւ շունչն կարճանայ եւ երակն փոքր լինի եւ վատուժի՝ նշան է մահու։ Եւ թէ մատներուն ըղունկն կապուտնայ եւ երակն զէտ մռջիմի լինայ՝ նշան է մահու։ Եւ թէ ձեռքն եւ ոտքն սեւ լինայ, եւ բայց ուժն ուժով լինայ՝ բարու նշան է, եւ գուշակէ, որ բնութիւնն զցաւն ի ձեռքն եւ ի յոտքն է ղրկել։ Եւ թէ հիւանդն ի տաք հիւանդութիւնն աչվին ի բաց մնայ՝ մահու նշան է։ Եւ թէ հիւանդին լեզուն զէտ սիսեռ սեւ իրք մն ելանէ՝ մէկ այլ օրն մեռանի։ Եւ թէ պարսամ ցաւն զանկիկն ուռի՝ մահու նշան է։ Եւ թէ ի տաք ջերմերն շունչն հով ելանէ եւ ինքն վատուժ լինի՝ մահու նշան է։ Եւ թէ ի տաք ջերմերն թաշանուշ լինի՝ մահու նշան է։ Եւ թէ հիւանդն վատուժ լինայ եւ ժանկառի փսխէ՝ շուտ մեռանի։

Էհանան ասէ, թէ յորժամ հիւանդին հիւանդութիւնն ցորեկն սուր լինի՝ նշան է տաքութեան եւ չորութեան. եւ յորժամ գիշերն սուր լինի՝ նշան է հովութեան եւ գիճութեան։ Եւ թէ հիւանդն զինքն ի փոսն ձգէ, եւ ազգի ազգի խօսվի ասէ, եւ յոր լինի՝ կպչի, եւ փորն ուռի՝ նշան է մահու. եւ հով քամի եւ ընդ այլ խօսիլ ամէն՝ յան օրն մեռանի։ Եւ թէ հիւանդն ի հով լինի ի տաք ջերմն ի ներս խաղի եւ լուծումն ունենայ, եւ կամ հով իրք կրել լինի, եւ երկին սրութիւնն նստի եւ գիշերն հանգիստ լինի՝ եւ գուշակէ որ մեռանի։ Եւ թէ ի սարսամացաւն բերանն ծռի եւ անխել անկանի՝ շուտ մեռանի. եւ թէ ի յարաղանին մէջն սուր հիւանդութիւն անցնի եւ հանդիպի՝ մեռանի. եւ թէ քրտինքն հով լինի, եւ ժիր տաք ջերմն՝ հիւանդն մեռանի։

Բայց յանկարծակի մահն, որ մարկ մաֆաճան ասեն, այնոց լինի, որ տարիքն նոցա ի Հ անցնի, եւ լինի որ բնութիւն նոցա հով եւ չոր, հով եւ գէճ, եւ առաւել ի ձմռան աւուրքն եւ ի շող քաղքնին։ Եւ կտրճերուն այսպէս մահն որ մաֆաճան ասեն՝ ամռան աւուրքն լինի եւ կուշտ լինի։ Եւ թէ այս նշանին երակն սուր լինի եւ ուժով լինի, եւ հիւանդն թեթեւ, եւ ուտել եւ խմել ուզենայ սիրտն՝ եւ այլ վախու նշաննի չի լինի, աղէկ է եւ առողջութեան նշան է աստուծով։