Օգուտ Բժշկութեան

Գլխացաւութիւն կամ ի գիճութենէ լինի կամ ի չորութենէ լինի

Պատճառ որ ի գիճութենէ լինի

Գեղիանոս ասէ, թէ այս ցաւս Բ ցեղ է. Ա այն է, որ գիճութիւն յաւելցնող կերակուրք ուտէ, եւ Բ այն է, որ ի բաղանիս շատ լվացվիլն տաք ջրով։

Նշան որ ի գիճութենէ լինի այն է, որ ի ժիր քուն գայ, եւ շատ պառկի, եւ գլուխն ծանրանայ եւ հանց նմանի, թէ շատ աշխատել է եւ յոգնել է. եւ մոռացկոտ լինայ։

Ստածումն որ ի գիճութենէ լինի։

Գեղիանոս ասէ, գլխացաւութիւն որ ի գիճութենէ լինի՝ հեշտ է քան զայն որ ի տաքութենէ լինի, եւ այն որ ի գիճութենէ՝ լաւ է քան զայն որ ի չորութենէ, այնոր համար որ գէճ ցաւելն խիստ չի ցաւիր, քաւել թէ գիճութիւն խիստ յաւելի լինի. եւ այնոր ստածումն այն է, որ կերակուրն տաք եւ չոր ուտէ, եւ ղալիանի տարչինով եւ պղպեղով, եւ ամէն տաք եւ չոր օգտէ։ Եւ թէ զպապունաճն եւ զշէհն եւ զաքլիլմէլիքն եփես եւ զերեսն ի շոգին բռնես, որ զգիճութիւնն յըղեղէն հանէ, եւ ի բաղանիսն շատ նստի՝ օգտէ խիստ աստուծով։

Մասուային որդին ասէ, թէ աքլիլմէլիք եւ դաղձ եւ մարզանկօշ զամէնն ջրով եփէ՛ եւ ի գլուխն դիր, եւ զջուրն լից ի վերայ, եւ մուշք եւ ղալիայ հոտան, եւ սազապ եւ կարօսի հունտ եւ պահրի ղուստ օծեն. եւ տո՛ւր սիսռան ջուր եւ ղալիեայ շուրվայ, տարչինով եւ պղպեղով եւ սունպուլով եւ ղարանֆուլով եւ տո՛ւր որ ուտէ, եւ ժիր մազտաքէ եւ խունկ ծամէ, քացախով եւ քամանով խաղաջ արա։

Սահակն ասէ, թէ ապքամայ կեր մսով, եւ կերակուր քիչ կեր, եւ ի բաղանիսն շատ նիստ եւ քրտնէ՛, եւ գինի մի՛ խմեր. եւ վարդ մուրապայ կեր զանճապիլով անօթեց. օգտէ. եւ զֆարֆիոնն ծեծէ՛ եւ խառնէ՛ յեսմէկին եւ խիրուն ձէթն, օծէ՛ ի գլուխն. օգտէ, եւ զոր ուտես՝ տաք եւ չոր կերակուր կեր. պուխարով իրվի մի՛ ուտեր, զէն չառնէ քեզ։

Պատճառ որ ի չորութենէ լինի

Զաքարիային որդին ասէ, թէ շատն ի յամռան աւուրքն լինայ եւ յարեւոյն եւ ի քամոյն որ տաք է, եւ ուտէ զտաք եւ զչոր կերակուրքն որպէս ապուխտն։

Նշան որ ի չորութենէ լինայ։ Այն որ ի տաք քամոյն է՝ ի բաղանիսն ցաւն խստէ, եւ այն որ ի չոր կերակրոց է՝ այն է որ քուն չի լինի, եւ յորժամ քաղցենայ՝ ցաւն սրանայ։

Ստածումն որ ի չորութենէ։

Զաքարիային որդին ասէ, թէ այն իրքն որ զգիճութիւն յաւելցնէ՝ ի գործ արկ, որպէս գարէջուրն եւ թան եւ նշի ձէթն եւ դդմին կուտն, եւ իր ձէթն որ ի քիթն կաթեցնէ, եւ տո՛ւր մանր ձուկն դալար եւ հաւձագ, եւ հաւկթի դեղնուց թերխորով, եւ բանճրնուն տո՛ւր զհազարն եւ զփրփրեմն։ Թէ ցաւն հին լինայ՝ տո՛ւր կարագ եւ գառին ըղեղ, յիրար խառնէ եւ տո՛ւր որ ի քիթն կաթեցնէ, որ զգիճութիւն յաւելցնէ, եւ հանապազ ի վերայ գլխուն եղկ ջուր լից։

Մասրճուէն ասէ, թէ չորութեան ստածումն գիճութենով է. եւ տո՛ւր կերակուր հաւկթի դեղնուց թերխորով, եւ հաւձագ գէր, եւ փաչայի եղ տուր որ ուտէ, եւ հաւու եղ կաթեցուր ի քիթն, եւ կարագ եղ կաթեցուր։

Հունան ասէ, թէ արա՛ զայս տիմէտս. - ա՛ռ գարէալուր եւ ցորենի ալուր միաչաք, եւ շաքար, եւ նշի ձէթ. զամէնն շաղվէ՛ եւ եփէ՛ ի կրակն եւ քիչ մի դդմի կուտ կտուած եւ ի ներս խառնէ եւ տիմէտ արա ի տեղին. օգտէ, եւ ի Դ ժամ փոխէ՛ եւ մէկ այլ դիր. զամենայն չորութիւն գլխուն ի դուրս քաշէ եւ շատ օգտէ. եւ ամենայն իրք որ զչորութիւն յաւելցնէ՝ պատրաստ կացիր, եւ գիճացնող իրվին ի բան տար, որ գլխուն ցաւն երթայ կամօքն աստուծոյ։