Օգուտ Բժշկութեան

Վասն քթին խոցին եւ կամ մէջն քթին վեր տայ մանր

Պատճառ խոցնալուն

Արճիճանիսն ասէ, թէ ի թանծր եւ այրած խառնվածոց լինի եւ չոր. եւ այն որ գիճացնէ՝ ի պեղծ գիճութենէ լինի, որ ի վեր տայ եւ ուռի։

Նշան խոցնալուն այն է չոր խոցին, որ յորժամ քերես՝ նա զէտ բոր լինի եւ թեփուկ. եւ այն որ չոր է՝ այսպէս է։ Եւ այն որ դալար է՝ ի ժիր գիճութիւն չի պակսի. եւ յորժամ քերես՝ կսկծայ տեղին խիստ.

Ստածումն քթին խոցին։

Արճիճանիսն ասէ, թէ դեղն չոր խոցին այն է, որ հանապազ մէջն օծեն ձիթերով. եւ թէ չի յաջի՝ իսպիտակ մորհամ ի բան տար, որ շատ օգտէ. եւ թէ հին լինայ՝ տուր հապի ղուղիայ եւ յիստկէ՛ զըղեղն եւ սրբէ՛. եւ յետոյ սուր դեղեր եւ մորհամի ժանկառի դիր։

Դէվճանիսն ասէ, թէ ա՛ռ սպիտակ մոմ Բ դրամ, եւ պախրու ըղեղ Ա դրամ, եւ զերկուքն մանուշկի ձիթով հալէ եւ քիչ մն քիթրայ եւ ասպաղօլ եւ փրփրեմի ջուր խառնէ եւ պատրուգ արա եւ դի՛ր ի քիթն։

Սահակն ասէ, թէ խոցն որ գէճ լինի՝ ի կիֆալէն երակ առ եւ ծոծրկէն ապիկիս արկ. եւ յետոյ զխոցն օծէ՛ վարդի եղով եւ ուռի ձիթով։ Եւ սպիտակ մորհամն ուժով օգտէ. - ա՛ռ իսպիտակ մոմ եւ վարդի ձիթով հալէ՛ եւ արճիճի իսպիտակ եւ մուրտասանկ սնուցած ի վրան խառնէ եւ աղէկ տրորէ՛ եւ եփէ՛ որպէս ըռասմն է, եւ հանապազ ի քիթն օծէ. եւ այարիճով զցաւն ի գլխուն ի վայր քաշէ։ Եւ յետոյ եւ այս դեղերն ի գործ արկանեն - եւ թէ զմանեխն եւ զմուրտասանկն վարդի ձիթով օծես եւ պատրուգ առնես եւ դնես՝ օգտէ. եւ հանապազ զքիթն քացխով լվա՛ եւ այլվա զայս մորհամն դիր որ ասացի վերն. օգտէ, եւ Աստուած աջողէ. ամէն։

Պատճառ վեր տալուն

Մատային ասէ, թէ արենէ լինի որ թանծրանայ եւ սրանայ եւ տաքնայ. եւ այս ցաւս ի հովութենէ քիչ եւ պակաս լինի։

Նշան վեր տալուն այն է, որ քիթն ուռի եւ մեծանայ եւ կարմրի. եւ յորժամ զձեռդ ի վրան դնես՝ նա տաք լինայ, եւ ցաւն խիստ լինայ. եւ թէ ի հովութենէ լինի՝ նա ցաւն պակաս լինի խիստ։

Ստացումն վեր տալուն քթին։

Մատային ասէ, թէ վեր տայ քիթն եւ մանր ուռէց լինի եւ ի միջէն ի դուրս գայ՝ եւ դեղն այն է, որ զսօտն գինով եփես եւ պատրուգ առնես եւ քիթն դնես եւ քանի մն հեղ լվանաս այդով։

Գեղիանոս ասէ, թէ յարենէ լինի՝ ի կիֆալէն երակ առ եւ ապիկիս արկ ի ծոծրակէն, եւ քիչ մն վարդի ձէթ ի մէշպահարին ջուրն խառնէ՛ եւ ի քիթն կաթեցու. եւ նոնոֆարի ձէթ ի վարդէջուրն խառնէ եւ քիթն կաթեցու եւ մինչ չորնայ. եւ սալորի ջուր եւ մանուշկի ջուր ի գործ արկանեն. եւ զսանտալն վարդէջրով տրորէ՛ որ չորացնէ զխոցն. եւ տո՛ւր զերպայ եւ կամ նռան ապուր։

Մասեհն ասէ, թէ վեր տալն ի տաքութենէ լինայ՝ ա՛ռ սանտալ եւ շաֆի մամիսայ եւ հազազ, մաքի եւ վարդ, եւ փրփրեմի ջրով տրորէ՛ եւ ի ճակատն եւ ի քիթն օծէ. օգտէ եւ զտաքութիւնն ի դուրս քաշէ. եւ տո՛ւր գարէջուր շաքրով, եւ նռան եւ խնծորի ջուր տուր եւ սալորի, որ խմէ հանապազ. եւ թէ ուռէցն եւ ի վեր տալն ի տաքութենէ լինի՝ տո՛ւր զԳեղիանոսին այարիճն եւ զցաւուն հիմն ի դուրս հանէ. եւ յետոյ ղուստի ձէթ եւ լեղի նշի ձէթ օծէ տաք տաք. եւ դի՛ր ի վրան զտաք տիմէտնին որ եփէ զցաւն եւ հալէ. եւ թթուէ պահէ՛ զքեզ, եւ կե՛ր տաք համեմնով կերակուր, եւ շատ ի բաղանիս մուտ. եւ շատ ջուր լից ի վերայ գլխուդ եւ ճակատիդ. եւ յեսմէկի ձէթ օծէ. շատ օգտէ աստուծով։