Օգուտ Բժշկութեան

Որոյ քիթն կաթնի եւ արիւնի որ տաճիկն ռույաֆ ասէ

Պատճար արեան սրութեան

Զաքարիային որդին ասէ, թէ քթին արիւնիլն Գ իրաց է. Ա ի պոհրանէ, եւ Բ ի յարեան սրութենէ, եւ Գ յաւելի արենէ եւ սաֆրային սրութենէն, որ յիրար խառնի եւ յաւելնայ եւ տաքնայ։

Նշան արեան սրութենէն որ ի պոհրանէ այն է, որ ի սուր հիւանդութիւնքն եւ ի յարենէ լինայ պատճառն. եւ այն որ արեան սրութենէ լինայ այն է, որ կաթ կաթ գայ եւ քիչ քիչ արիւն։

Ստածումն արեան սրութենէ լինի։

Զաքարիային որդին ասէ, դեղն այն է, որ խիստ պաղ ջուր խմէ եւ պաղ մածուն ուտէ եւ պաղ թան խմէ ձնով. եւ քաֆուրն պատրուճի ջրով ի քիթն կաթեցնէ. եւ կամ գղթոր եւ ջաղջի փոշի եւ խունկ եւ սապռ եւ աղբրաց արիւն եւ իսպիտակ զաճ եւ զորն որ գտնուս՝ լոսէ՛ եւ ի քիթն փչէ՛. եւ գարէջուր եւ պզր ղաթունի լուապ տուր եւ դալար գնծի ջուր մէկ նուկի տուր որ խմէ, եւ ի պաղ ջուրն մտէ. եւ այս ցաւս շատն ի քութեշէ լինի։

Էհանան ասէ, թէ ստածումն այն է, որ ձնի ջուր եւ քաֆուր եւ խիարի ջուր եւ պատրճուի ջուր. եւ մատնէհար կաւն եւ մատիտեղի ջուր եւ հայկաւ ի քիթն դիր։ Ա՛ռ քացախ եւ իսպիտակ զաճ եւ քաֆուր, ծեծէ՛ եւ ի քիթն փչէ եւ կամ պատրուգով ի քիթն դիր, եւ կտրի արիւնն. եւ ջաղջաց քարին կտորն ա՛ռ եւ ի կրակն ձգէ որ տաքնայ, հա՛ն եւ քացախ ցանէ ի վերայ եւ զերեսն ի շոգին բռնէ. եւ իշու թրիք ի քիթն փչէ. եւ մատնէհար կաւ այլ փչէ, զարիւնն կտրէ. եւ ի տաք իրաց պատրաստէ՛ եւ թթվնի կեր. օգտէ։

Սահակն ասէ, թէ այն որ ի պոհրանէ լինի՝ չէ պատեհ որ բռնեն։Բայց թէ յաւելի լինայ եւ վատուժի՝ պատեհ է որ բռնեն եւ գագթէն ապիկիս արկանեն եւ դիմացն քթին ծակին որ արիւն կու գայ. եւ զծղիքն եւ զձուքն կապեն, եւ սառն ջուր ի վերայ գլխուն լնեն եւ խմէ։

Պատճառ աւելի արենէ

Այն է, որ ի յանձն յաւելցել է ի շատ գինի խմելուն, եւ ոչ երակ առնուն եւ ոչ ապիկիս արկանէ, եւ յաւելնայ։

Նշան աւելի արենէ այն է, որ ի գլխացաւութենէն յետեւ լինի. եւ գլուխն եւ երեսն եւ աչվին կարմիր լինի, եւ արիւն ուժով եւ զօրաւոր ելանէ, եւ երկնին ի լի լինի։

Ստածումն արեան սրութեան։ Շատ ի յայնկից լինայ, որ շիրիեանին երկնին որ ի գլուխն ելել է՝ նա բացվել է եւ վնասվել եւ չընդունի զստածումն. եւ ինքն լինայ խիստ գլխացաւութենէն յետեւն. եւ թէ գլխացաւն խիստ չլինայ՝ դեղն այն է, որ զսառն ջուրն ի քիթն կաթեցնես եւ ըռահան քացխով աճռեն եւ ի քիթն կաթեցնեն. եւ ամէն դիմօք զարիւնն պակսեցնէ։ Եւ թէ շիրիեանին մանր երկնին բացվի եւ հիւանդն ի խելացն երթայ՝ չընդունի զստածումն եւ չօգնէ դեղն։

Ըռուֆօսն ասէ, ստածումն այն է, որ զձուն ի քիթն լնուն, եւ զծղիքն եւ զանդամն կապէ պինտ եւ սառն ջուրն ի գլուխն լից, եւ զկիֆալին երակն բաց եւ ի գագթէն ապիկիս քաշէ եւ ի յայն դիհն որ արիւն կուգայ. լաւն այն է, որ զբամբակն այրես եւ ի մեծ գաւաթ մն դնես եւ զայն գաւաթն պահ մն ի գլուխն դնես, որ ան կրակին պուխարն զվիզն խիստ քաշէ եւ զարիւնն դարձնէ. եւ զձուն տուր որ ուտէ. եւ մածուն եւ ազոխ եւ աղտոր եւ ամէն պաղ իրվին զարիւնն արգիլէ. եւ քացախն ի խիարին ջուրն կաթեցնես ի քիթն՝ օգտէ աստուծով, եւ ամէն հով եւ չոր իրք զէն կառնէ, եւ օգտէ ամէն հով. եւ գէճն այլ օգտէ. եւ տաք իրվին զէն կառնէ։

Զխօսողին ըղեղն ջաղջաց փոշիով խառնես շաղվես եւ սիսռան չաք տաս որ ուտէ՝ զքիթն արիւնն կտրէ շուտով. փորձած է աստուծով։ Եւ թէ զիշուն թաժայ թրիքն քացխով տրորես եւ քամես եւ քիթն կաթեցնես՝ զքթին զարիւնն կտրէ. եւ հոտալով այլ զայս օգտութիւնս առնէ աստուծով։