Օգուտ Բժշկութեան

Որոյ արանքն ուռի կամ ի տաքէ լինայ կամ ի հովէ լինայ

Պատճառ որ ի տաքէ լինայ

Մասրճուէն ասէ, թէ յարեան յաւելվածուն եւ ի սրութենէն լինայ եւ շատնայ եւ լնու, եւ քիչ մն սաֆրայ խառն յինքն։

Նշան որ ի տաքէ լինայ այն է, որ ուռեցն տաք լինի եւ կարմիր, եւ խիստ ցաւի. եւ զձեռդ ի վերան դնես՝ տաք լինի. եւ թէ սաֆրայ խառնի՝ ցաւն խիստ լինայ եւ սուր լինի։

Ստածումն որ ի տաքէ լինի։

Դեղն այն է, որ բասիլիկէն երակ առնես, եւ գարէջուր եւ փրփրեմի հունդով եւ սրքնճուպինով, եւ օծէ՛ զտեղն սանդալով եւ վարդէջրով. օգտէ, եւ հազրի ջուր եւ հայկաւ եւ քացախ եւ իստուպաճ օծէ. եւ այս տիմէտս լաւ է. - Ա՛ռ շնխաղող եւ հնդուպայի ջուր եւ զաֆրան եւ բակլայի ալուր եւ գարու եւ վարդի ձէթ. զամէնն յիրար խառնէ եւ օծէ՛։

Բագարատն ասէ, թէ լաւն այն է, որ զհով դեղերն եփէ եւ զջուրն աւազան արա, եւ զպաղ ջուրն այլ աւազան արա, եւ զքթեթն ի քացախն եւ ի վարդէջուրն թաթխէ՛ եւ օծէ՛ ի վերայ եւ փաթէ՛, եւ բակլայի ալուր եւ տուղտ իսպիտակ եւ պապունաճ եւ կտաւատ յիրար խառնէ, մուսալասով շաղվէ՛ եւ օծէ՛, եւ թէ գարու ալուր եւ իսպիտակ տուղտ եւ շնխաղող եւ դալար գինծ եւ վարդի ձէթ եւ քացախ եւ հաւկթի դեղնուց Ա Ա բաժին ծեծէ՛ եւ շաղվէ՛ եւ տիմէտ արա։

Էհանան ասէ, թէ երակ առ ի բասիլիկէն, եւ մսէ եւ քաղցր իրաց մի՛ տալ. ճուլապ փրփրեմի ջրով եւ սրքնճուպին շաքրով եւ մաշի մուզաւարայ տուր նշի ձիթով, եւ սպանախ նարտանով եւ նշի ձիթով։ Եւ թէ ուռէցն սաֆրայ խառն լինայ, ցաւն խիստ լինայ՝ արա զայս. - Ա՛ռ ոսպ կտուած եւ գարու ալուր եւ բակլի ալուր եւ տահլապ եւ գորտնբուրդն, շնխաղողի ջրով շաղվէ՛ եւ հաւկթի դեղնուց եւ վարդի ձէթ խառնէ. օգտէ աստուծով։

Պատճառ որ ի հովէ լինի

Հունան ասէ, թէ այս ի լազիճ պալղամէ լինայ, որ իջնու ի յարանքն եւ ուռի, եւ յաւելի սավտայէ, որ յաւելնայ եւ իջնու եւ ուռեցնէ։

Նշան որ ի հովէ լինայ այն է որ պալղամէ լինի այն է, որ ուռէցն իսպիտակ լինայ եւ կակուղ եւ ցաւն պակաս, եւ զձեռդ ի վերան դնես՝ հով լինի. եւ այն որ սավտայէ լինայ՝ ցաւն պակաս եւ ուռէցն պինտ։

Ստածումն որ ի հովէ լինի։

Դեղն այն է, որ պալղամէ լինի - ա՛ռ խունկ եւ քամոն եւ բակլայի ալուր եւ շիրիկ ձէթ եւ սիսռան ալուր եւ չամիչ անկուտ. զամէնն ծեծէ՛ ի հաւանն եւ այծու ճրագու խառնէ եւ աղէկ լոսէ՛ եւ օծէ՛. եւ թէ զկրակած մոխիրն եւ կտաւատ աղէկ ծեծէ՛ եւ սագու ճրագուով շաղվէ՛ եւ կամ այծու եւ տիմէտ արա, եւ տաք կերակուր կեր. օգտէ։

Սահակն ասէ, թէ դեղն այն է, որ բակլայի ալուր եւ քամոն եւ այծու ճրագու յիրար խառնէ ի հաւանն եւ օծէ՛. թէ կտաւատ եւ աքլիլմէլիք եւ մանուշակ շաղվէ որպէս մորհամ եւ օծէ՛։ Եւ թէ սաւտայէ լինի ցաւն՝ օծէ՛ զարանքն տիզկանէփայտին ձիթով, եւ թէ իսպիտակ մոմ այլ խառնես՝ լաւ է, եւ թէ պապունաճ եւ աքլիլմէլիք եւ սիսանպար զամէնն ծեծէ եւ տիմէտ արա. եւ ի ժիր եղկ ջուր լից ի վրան. օգտէ. եւ տո՛ւր միս գառին եւ ոչխրի, որ Ա տարեկան լինայ եւ տաք դեղերով, եւ մութանճա[նա]յ եւ ղալիայ, եւ հով եւ ծանր կերակուր մի՛ տար, եւ տաք եւ թեթեւ կերակուրք տուր. եւ այն կերակուրն որ զբնութիւնն տաքցնէ՝ օգտէ։

Ձուքն որ եռ անկանի, որ հայեայ կիճիկի ասեն՝ կամ ի սաֆրայի իջնելուն է, գոյնն դեղին կու լինի, եւ թէ արեան իջնելուն է՝ գոյնն կարմիր կու լինի. յառաջն հապի սապռ տուր, եւ ի դուրսէ զայս դեղս դիր. - ա՛ռ դեղին զռնեխ եւ սեւ Գ Գ դրամ եւ կէս, ջուր չի հասած կիր Ի դրամ, աղաղիայ Ժ դրամ. աղա՛ եւ քացխով մորհամ արա եւ քսէ՛։ Եւ թէ մամիսան ծեծես եւ ի վերան կապես քանի մի անգամ՝ խիստ լաւ է. հայի յալէմն լաւ է սպեղանի առնես. եւ յետոյ հապի զիպախ տաս կու լինի. չողանն այլ օգտէ. եւ զնիշատիրն այլ ի Մուֆրատաթն տես։