Աշխարհացոյց

Առաջին՝ Մաւրատանիա Տինգիտանիա է, որ տարածի ի Սեփտիոյ, առ հարաւ կոյս, առ Արեւմտեայ ովկիանոսիւ։ Եւ ունի Մաւրիտանիայս լերունս վեց, գետս վեշտասան, ազգս վեշտաասան եւ Պիւռոն Պոնդիոն, որ է հրագոյն դաշտ։

Երկրորդ՝ Մաւրատանիա է Կեսառնիսեան, յելից կալով Տինգոտանեոյ, տարածի ի հարաւոյ կոյս, առ ի շեղ զելիւք։ Եւ գետս ունի եւթնեւտասն եւ փոքրալիճս երիս, եւ լերինս հինգ, քաղաքս բազումս, եւ գաւառս քսան՝ եւ հինգ եւ պղնձփողանոցս երկրին։ Լինին սյանս եւ ընտիր կինաբառիս, այսինքն /172b/ դեղ կարմիր։

Երրորդ՝ Ափրիկէ է, յելից կալով Մաւրատանիոյ, առ ծովեզերբն։ Եւ բաժանի Ափրիկէ յերկուս աշխարհս եւ մի այլ առանձնական, որ Տռիպաւլիսն անուանի։ Եւ ունի Ափրիկէ լերունս ութ, գետս ութեւտասն, գաւառս քառասուն եւ մի, լիճս ութ, ծովս հինգ, կղզիս վեշտասան, եւ քաղաքս բազումս. եւ զԿարկեդոնիա մայր քաղաքաց։ Լինի եւ յԱփրիկէ բանճար ինչ լուտաս անուն, զոր եթէ ուտէ ոք՝ զհայրենիսն մոռանայ։ Լինի անդ եւ կարմիր յակունդ։ Լինի անդ եւ սաթ, բոյս փափուկ ի ծովու, որ ելեալ յարեւ եւ յաւդ՝ կարծրացեալ քարանայ։

Չորրորդ՝ Կիւռենական, որ է Պաւնդապաւլիս, յելից կալով Ափրիկոյ, յերի ծովեզերբ։ Ունի գաւառս մետասան եւ գետս երիս, եւ լիճ մի, եւ կղզիս երկուս, քաղաքս բազումս, եւ Հերակլեան լերունս, եւ զանգժտաբեր երկիրն, եւ տեղիս ինչ նորակերպ գազանուտս, եւ զերէ կորնական, պարտէզսն եւ քարայրս Ղակենիկացոցն։

Հինգերորդ՝ Մարմառական է. Լիբի եւ ամենայն Եգիպտոս, յելից կալով Կիւռենական աշխարհին, առ երի ծովեզերն արեւմտեայ խորշ երկճղին Կարմիր ծովուն։ Եւ ունի Եգիպտոս լերինս երկոտասան եւ գուբս երկուս շինուածոյս եւ լիճս երիս ինքնեղս, եւ երիս լիճս այլ, զոր Նեղոսի վտակքն առնեն։ Եւ գետս ունի զՆեղոս, որ է Գեհոն։ Ունի եւ գաւառս քառասուն եւ մի, /173a/ եւ քաղաքս բազումս եւ մայրաքաղաք զմեծն Աղեքսանդրիա։ Ունի եւ կղզիս ի Յունաց ծովուն մետասան, եւ ի Կարմիր ծովուն երիս։ Ունի եւ կղզիս զաւազուտ եւ զանանձրեւ երկիր։

Վեցերորդ՝ Ենտոս Լիբի, որ թարգմանի Ներ(ք)սագոյն Եթէոպիա, յելից կալով յԱրեւմտական ծովուն Ովկիանոսի, առ այրեալ գաւտեաւն։ Եւ ունի Ենտոս Լիբի լերունս ութ, եւ գետս քսան եւ մի, լիճս վեց, եւ կղզիս երեքտասան։ Եւ ճարակեն զԵնտոս Լիբիա ազգս վեշտասան, աճեալ եւ բաժանեալ յետ աշտարակին։ Եւ են բնակիչք աշխարհի սաստիկ սեաւք, եւ ձկնակերք, եւ մարախակերք. որ են գլխաւոր ազգս՝ նաւապին, փուն, քաւթական, կըրնաւապին եւ այլ բազումք։ Լինին եւ թզուկ(ք) մաւտ ի յՈվկիանոս Սպիտակ լերինն։ Անցանեն ընդ Լիբի եւ ըռնգեղջիւր գազանք յՈվկիանոսէ ի Նիլոս, ուր կոկորդիլոս գազանն անցանեն ընդ Լիբի եւ այլ գազանք, որ կոչին ափինդք, մարդակերք են եւ գինեսէրք։

Եւթներորդ՝ Վերին Եթոպիա է, յելից կալով Ենտոս Լիբիոյ եւ յերի Եգիպտոսի առ Կարմիր ծովուն, Արաբացւոց ծովուն, անցանելով զայրեալ գաւտեաւն հարաւակոյս առ Նեքսագոյն Եթոպացիովք ցնոյն սահմանէ Ենտոս Լիբի։ Եւ ունի Եթոպիայս այս փոքր աշխարհս երիս՝ զԲարբառնա, եւ զԱզանիա եւ զՏրոգլոդիայիկոն եւ գաւառս ազգաց երեսուն եւ վեց։ Ունի գետս երիս, եւ լերունս տասն։ Ունի եւ կղզիս յԱրաբացոց ծոցին քսան եւ եւթն։ Ունի եւ զմռաբեր երկիր եւ խնկաբեր եւ զկինամոնաբեր գաւառս։

/173b/ Ութերորդ՝ Ներքին Եթոպիա է, որ սկսանի յԱրեւմտական անծանաւթ երկրէ՝ յերի կայով Ովկիանու եւ Ենտոս Լիբիոյ։ Ի հարաւոյ սահմանի անծանաւթ երկրաւն, առ որով բնակեալ են երկորականքն Եթոպիացիք. ի հարաւոյն կողմանէ յայրեալ գաւտոյն մերկք վիշապամարդք։ Եւ յերի նոցա ըստ հիւսիւսոյ, առ Ովկիանոսիւ, Ձկնկեր Եթոպացիք, յորում կենդանի ինչ տռբոս անուն՝ ոչխարանման երկակենցաղ եւ ձկնկեր։ Առ որով Սթակեանք եթոպացիք, յորում առեւծաշուն գազանն։ Որոյ ըստ հիւսիւսոյ փոքրեղջերք եթոպացիք, յորում կենդանի ինչ նման զանալուտ մարդամարտ եւ անուշահոտ։ Առ որով դեռբեկէ եւ դեռմոնայք, յորում քաղծասէր եւ մարդամարտք եւ ընծուղտք։ Որոց ի հարաւոյ մինչեւ ցՆիլոս աշխարհն մի եթոպացոց, յորում փիղք սպիտակք, եւ եղջիւրակնջիթք եւ վագերք։ Որոց արեւելից լերունք՝ յորում վագերաձիք, եւ այծամարդք եւ ինձք գեղեցկախայտուցք։ Եւ սոցա ի հարաւոյ աշխարհ մի առ անծանաւթ երկրաւ, յորում գազան ինչ կանացի ունալով գլուխ եւ ձեռս, ապա անձն՝ /174a/ չորքոտանի գազանի։ Այլ մարդակերպ գազան ինչ՝ մերկք, շանկնճիթք, եւ մեծականջք, ագեւորք որպէս առիւծակապիկք։ Որոց ելից բարձրագագաթունք Եթոպացիք, եւ այլք մինչեւ ցԼուսնի լեառն, յորում լինի քաւշք սպիտակք, զաւրաւորք եւ բեռնաւորք։ Որոց յելից կուսէ են գաբասացիք։ Եւ ի ներքոյ սոցա՝ մարդակեր Եթոպացիք, յորում գազան ինչ հրաշունչ վարազանման։ Եւ սաղմանդար գազան, որ նման կովդից է, անցանէ ընդ հուր եւ շիջուցանէ։