Յաղագս կենդանատեսակաց

Երկինդ եւթն պարունակք են, որ կոչին գաւտիք. սառնեղեալք գօտին, որ կոչի երկնից ցրտաբնակ, այրեցանաւղ գաւտին, որ կոչի շարահիւսակ, մեծասիր գաւտին, որ կոչի անգոն կոռոնաւոր. խառնարան գաւտին որ կոչի, որ եթերն բնակեալ է եւ արեգակն. եւ նա ունի զհոյլս ընթացից իւրոց, զի ի հինգերորդ գաւտւոջն է արեգակն. գեղեցկական գաւտին, որ կոչին՝ այս է, յորում է մոլորակացն առկայումն. եւ խոնարհ գաւտին որ կոչի՝ մերձ առ միւս գաւտին, որ միայն եթերն բնակեալ է, ուստի հրացանութիւն եւ փայլատակմունք լինին. խլրտմունք ամպոց, խոնարհմունք խոնաւոց, իջմունք անձրեւաց, եւ վնասք պէսպէս առաքին ի մեզ։ Քանզի այս գաւտիս, որ կիսալուսին է համակարգի, սա է դայեակ անձրեւաց եւ սնուցիչ բուրաստանաց։ Քանզի առաջին հարքն զլուսին դայեկան եւ սնուցիչ բուսոց անուանեցին։ Այս եւթն գաւտիքս են հակառակ միմեանց։ Առաջին գաւտին հաստատութիւն ունի նովաւ, որ կոչի ութերրակ, որ կոչի երկնից ցրտաբնակ. եւ զլերինս զովացուցանէ մեծ ցրտովն. եւ ի նմա են եւթն մոլար աստե/319b/ղքն, որք են բնութեամբ ցուրտ, ուստի զսաստկութիւն ցրտոյն ի բարձր կատարս լերանց իջուցանեն. եւ վասն այսորիկ խոնարհ տեղիք ջերմ եւ գոլ աւուրք են, զի ոչ գոյ ի նոսա սաստկութիւն ցրտոյն, ի բարձր կատարս լերանց իջուցանել ցրտակ անուանին, եւ զլերինս զովացուցանեն մեծ ցրտովն. նաեւ թաղկեալ հրոյն անկմունս շիջուցանի, որ կոչի անկումն արփւոյն, զոր ոմանք կաթ ծիրանագոլ ասացին. եւ կէսք՝ հին արեգական ճանապարհ, եւ այլք՝ կառս երկնից. կէսք՝ պատառումն. կէսք՝ սպի տարածեալ եւ կէսք յարդագողս զհետ աստուածոցն. իսկ ոմանք մսուր եւ կայան աւդոյն անուանեցին։ Այլ ոչ է այդ ամենայն, այլ թաղկեալ հուր է, եւ մանր աստեղացն ցոլումն լուսոյ. զի շարժեալ է եւթն գաւտեացն յաղամողել հրոյն անգայտութիւն ունի զվերին հուրն, արգելլով զցոլումն գնացից վերին հրոյն թաղկեցելոյ. եւ հասեալ ի կիմիրական գաւտին՝ շիջանի այրեցանողն, ունի զարփին թռուցեալ եւ զմանրաստեղս. ուստի յայսմ լուսաւորի արեգակն, գնալով երեքտասան աւուրս ընդ նա, եւ ապա ամենայն լուսաւորքն յարեգականէն առոգանին։ Ի մեր գաւտւոջ են ոգիք մարդկան ըստ հարցն իմաստնոց, ի նմին ժողովին կողմանաւորք մերոցն։ Արդ այս գաւտիս զգունդ կիսագնդին հանապազ ի գիշերի տեսանես, եւ ոչ փոփոխի ի գիշերի. եւ վեցն առաւաւտուն ընդ արեգականն ելանեն եւ գնան մինչեւ ի մուտս արեւու։ Բայց է խոյն եւ ցուլն /320a/ եւ եկաւորին ընդ մի տեղւոջ. եւ ընդ մէջն արփի։ Կշիռ, կարիճ, աղեղնաւոր, եւ ընդ մէջն արփի։ Այծեղջիւր, ջրհոս, ձուկն եւ ընդ մէջն արփի։ Ի սրական գաւտւոջն են երկոտասան ախտարականքն, որ կոչին կենդանակերպք։ Ի խառնարան գաւտւոջն՝ արեգակն եւ եթերն երկրորդ, եւ երկու աստեղքն ընդ արեգական, որ կոչին արեգականաբերք։ Ի գեղեցկական գաւտւոջն՝ լուսինն եւ հինգ մոլար աստեղքն, որ կոչին առիս եւ կռինիս։ Ի խառնարան գաւտւոջն՝ եթերն երկրորդ։ Այս եւթն գաւտիքս են հակառակ միմեանց։ Արդ այս գաւտիքս են բաժինք գաւտկաց։ Խոյն ունի զիշխանականն, զգեղեցկականն, զգանգրական հերսն։ Ցուլն ունի զուժեղնականն։ Երկաւորեակն՝ զմիջասահմանականն։ Խեցգետինն՝ կողմանաւոր է եւ գէջ։ Առիւծն՝ բբջաւղ է եւ հողմին, մեծակն է, խանգարական եւ գոռոզ։ Կոյսն՝ զարդասիրական է, գէջ եւ գեղեցիկ։ Կշիռն՝ հարաւական է եւ զարդարական։ Կարիճն՝ ծնելական է եւ խոժոռական։ Աղեղնաւորն՝ պատերազմողական է եւ զաւրաւոր։ Այծեղջիւրն՝ զանգիտական է եւ անբանական։ Ջրհոսն՝ գիջական է եւ խառնական։ Ձուկն բարեխառնական է եւ ընդդէմ հարկանէ։ Խոյն, ցուլն եւ եկաւորին՝ Պարսք եւ Բաբելովն՝ որ կոչին տուն Տէրունական։ Խեցգետին, առիւծ, կոյս՝ Հայք եւ Կորդիակք եւ Յոյնք՝ որ կոչին գիշերականք եւ կողմանացիկք։ Կշիռն, կարիճն, աղեղնաւորն, այծեղջիւրն, ջրհոսն, ձուկն՝ տուն որ մէջ է ընդ ամենայն երկիր, զի երկոտասան մասն երկին է, եւ մի մասն ցամաք, մետասան մասն ծով է, եւ այս տունն ի վեց մասինն երկնից է, հինգ ծովու է, եւ մի մասն ցամաքի։