Գիրք վաստակոց

Ղորդ ժամն 'ի մարտ ամսոյ հինգ աւուրն 'ի վեր է, մինչեւ 'ի յունիս ամսոյ մուտն. եւ յառաջ քան զմարտն երկու ամսով՝ զմատակսն բաժանես 'ի յորձիցն, եւ արածես 'ի զատ. եւ զորձսն կապես եւ գարի տաս, եւ խառնես 'ի գարին երկու ափկից ցորեան, եւ ափկից մի քուշնայ. նոյնպէս եւ մատակացն՝ որ խաս լինի: Եւ թրջեա սիմինդր ջրով եւ տուր որ ուտեն, որ եռացուցանէ զմիսսն եւ յորդորէ զսերմն, եւ առաւելու զցանկութիւնք զիգացն եւ զորձիցն: Եւ մատակն երբ 'ի ծննդեանն արիւնաթաթախ լինի եւ աղտոտ, յայնժամ խիստ ընդունի զորձսն, եւ որձն զմատակն: Եւ երբ վազցընել կամենաս՝ զագետակին մազն մկրատով 'ի վայր տուր, որ զտոշն չգանէ: Եւ տես աղէկ թէ որձն սիրէ զմատակդ՝ 'ի յինն օրն վազեցո յետ ծննդեանն. եւ չէ փոյթ զագետակն սրբել, այլ սանտրել եւ պռախցնել. եւ երկուքն զգան եւ զայն ընդունին: Եւ թէ չսիրէ՝ նա երեք օրն վազեցո, որ աղտիցն բան, եւ սիրէ եւ 'ի ցանկութիւն շարժի, եւ վազէ. եւ թէ դեռ չսիրէ եւ չվազէ, զմատակն 'ի վերայ վազեցո, եւս զինքն 'ի ցանկութիւն շարժէ: Եւ թէ վազէ յովտակն եւ տոշն թուլանայ եւ 'ի բան չգայ՝ զայս դեղս արա: Ա՛ռ եղն եղջերուի պոչ, այրեա եւ աղա մանր, եւ անապակ գինեաւ զերդ մէրհէմ արա եւ օ՛ծ զտոշն եւ զձուքն, նա յորդորէ 'ի վազելն…: Եւ թէ աւելի ուզես որ յորդորի՝ ա՛ռ զայն խոտն որ արապերէն իւրն հովուի բիր ասեն, եւ ա՛րկ 'ի շիշ, եւ հոռոմ ձէթ 'ի վերայ. եւ որպէս այլ ձիթի ռէսմ է, ձէթ զուգեա եւ օ՛ծ, օգտէ: Եւ թէ տեսանես որ մատակն չկամենայ որ վազէ որձն, տաք ջրով լուա զամօթքն, եւ ձեռամբդ սերտ շփեա, եւ ա՛ռ նադրուն աղ եւ ճնճղկի ծիրտ, եւ բեւեկի խէժ. լեսեա եւ յիրեար խառնեա, եւ այնու թող աղէկ զամօթքն շփեն որ շողանայ, եւ 'ի կամք գայ: Եւ թէ առնուս մկնսոխի միջուկ, ծեծես եւ երբ լուանաս՝ այնու շփեա՝ օգտէ:

Եւ այսու ճանաչեա յետ վազելոյն՝ թէ պահցաւ մատակն թէ ոչ. թէ այրել՝ առնես զդեղերդ, եւ հետ մի տայ վազել՝ չէ փոյթ վասն դեղին տաքութեան. բայց զյովտակն 'ի յետ պահեա տասն օր, եւ ապա երեւեցո մատակին. թէ ընդունի՝ չէ պահ, եւ թէ ոչ՝ պահ է: Եւ նայեաց յամօթքն. թէ 'ի խուփ է, եւ շրթանցն մանր մազերն յիրեար անցեալ լինի եւ կնքեալ զամօթքն, եւ զպրճուկն զուսպ 'ի վերայ ամօթուցն ունենայ եւ պահէ զամօթքն. ապա թէ ամօթքն թոյլ լինի եւ 'ի բաց, եւ զպրճուկն թոյլ եւ բարձր պահէ, եւ ջուր երթայ ընդ ամօթքն, չէ պահ. ա՛յլ դեղ արա եւ վազեցո: Եւ է սրբելն եւ դեղն այսպէս. Ա՛ռ նապաստակի խախաց եւ մուշկ, եւ հնդիկ լեղակ, եւ չոր քիմէ. լեսեա մանր, եւ յիրար խառնեա, եւ տաք ջրով ծեփեա զամօթքն եւ զձեռնդ օ՛ծ հռոմ ձիթով, ա՛ծ եւ գիտ զարգանդն. եւ տես թէ նեղացեալ է եւ յիրեար եկեալ. դու պատրաստութեամբ մատամբդ 'ի մեղմ արձակ արա, եւ լայնացո, այնչափ որ չորս մատնդ 'ի ներքս մտանէ. եւ ապա զայս դեղերս զոր գրեցաք՝ բարակ կտաւով կամ աղեղնած բամպակի մէջն դիր, եւ տար ձեռամբդ 'ի յարգանդին բերանն դիր եւ շփեա. եւ 'ի յետ մենակ վազեցո. նա սերմանն բռնել տայ եւ պահնայ: Ապա 'ի վերայ տեղիս երեք օր զհետ իրերաց վազեցո: Եւ թէ այլեւայլ որձեր ունենաս, լաւն այն է, որ յամէն օր մէկ մի վազցնես. եւ թէ ոչ՝ զմէկն երկու օր հետ իրերաց, եւ զայլն՝ օր ընդ մէջ. նա բռնէ զսերմն եւ պահնայ:

Եւ երբ պահնայ՝ յաւելի աշխատանաց պահեա. եւ թեթեւ եւ նօսր դարման տուր, եւ 'ի խոտէ մի՛ զատեր. զի մտացն ասէ եւ ձգէ զքուռակն: Եւ զգարին ջրով լուա ցախ, եւ փոշին հանած տուր. եւ յօրն երկու երեք հետ ջուր տուր. եւ զախոռն այնպէս շինեա, որ 'ի ձմեռն ջեր եւ յամառն հով լինի. եւ զմսուրսն՝ տախտակ, վասն փոշւոյն, եւ բարձր՝ որ զշլնեստանն երկայնացուցանէ, առաւել զքուռակացն. եւ 'ի միջգետինքն աւազ լից, որ ցամաք եւ կակուղ լինի նստելոյն:

Եւ երբ ծնանի՝ յայնժամ պարտ է արիական կենալ, եւ մի՛ այլ զգարին թանար, ցամաք տուր: Եւ երբ քուռակն պնդի՝ հեծնուլ պիտի 'ի մայրն. զի հեծնուլն զկաթն յորդորէ, եւ քուռակին օգտէ, որ զոսկերսն եւ զսմբակն եւ զջիլն պնդէ: Պարտ է մատղաշին ոտիցն ներքեւ ուր կանգնի՝ խճեր լնուլ 'ի յաւազն: Եւ թէ սակաւի կաթն՝ հացհամեմի ունդ 'ի սիսեռն թրջեա, եւ տուր որ ուտէ, կաթն բղխէ. եւ առ խոզտի, եւ քօշի ճրագու, եւ դեղին ծծումբ եւ սխտոր. ընդ իրեար ծեծեա եւ միաւորեա, եւ զսմբակքն եւ զպորտն մատղաշին օ՛ծ. շատ օգտէ եւ ամրացուցանէ: