ԵՐԱՆԵԼԻ
ԳԻՒՂԸ
Գարուն
էր։
Փոքրիկ
գիւղին
միակ
փողոցը
կառագնաց
խճուղին
էր։
Փրովանսի
անուշ
արեւը
մասնաւոր
հոգածութեամբ
մը
տեղաւորուեր
էր
գիւղին
ու
արտերուն
վրայ։
Հեռուէն
եկող
ելեկտրական
սղոցի
մը
զիլ
ճռինչը՝
որ
ատաղձագործի
մը
ներկայութիւնը
կը
մատնէր,
արեւոտ
օդին
մէջ
զուարթ
յանկերգի
մը
պէս
կ՚երկարէր։
Երբ
դրան
մը
առջեւ
փայտի
տաշեղներու
դէզ
մը
տեսայ,
կեցուցի
կառքս,
արհեստս
յիշեցնող
պայուսակը
ձեռքիս՝
արհեստանոց
մտայ։
Մարդը
տախտակին
վրայ
ծռած՝
լարուած
ուշադրութեամբ
կը
հետեւէր
գործողութեան։
Այսինքն
ետ
չդարձաւ
երբ
դուռը
գոցեցի
աղմուկ
հանելով։
Սպասեց,
որ
գործողութիւնը
լրանայ։
Այն
ատեն
միայն
դանդաղ
շարժումով
մը
ետ
դարձաւ
մարմնին
կիսովը,
գլուխը
թեթեւ
մը
ծռած։
Նայուածքին
մէջ
հարցում
կար,
զոր
ոչ
մէկ
աճապարանք
ունէր
արտայայտելու։
Մօտեցայ
իրեն
եւ
ներկայացայ։
—Ո՛չ,
ըսաւ,
բանի
մը
պէտք
չունիմ։
Ձայնը
նոյնպէս
դանդաղ
էր,
ինչպէս
իր
շարժումները,
բայց
հաստատակամ։
Մէկ
խօսքով
թումբ
կանգնեցուց
ընելիք
առաջարկներուս
վրայ։
Եւ
սակայն,
անպայման
կ՚ուզէի
բան
մը
ծախել,
յանձնարարութիւն
մը
ընդունիլ
իրմէ։
Ակնարկով
մը
արհեստանոցին
ամբողջ
միջոցը
քննեցի։
Ամէն
կողմ
տախտակ
կար
որուն
գործածութիւնը
կարելի
չէր
գուշակել
եւ
ծախած
ապրանքներէս
առաջարկներ
բերել։
Բայց
անկիւն
մը
դագաղ
մը
տեսայ։
—Կը
տեսնեմ
որ,
ըսի,
դագաղ
ալ
կը
շինէք։
Ես
ունիմ
նաեւ
շատ
աղուոր
եւ
աժան
դագաղի
կոթեր,
խաչեր
…։
Ատաղձագործը
հեգնական
քրքիչ
մը
ունեցաւ։
—Այս
գիւղին
մէջ
մարդ
չի
մեռնիր,
ըսաւ,
խորհրդաւոր
տեսք
մը
առնելով
եւ
աչքերը
վրաս
բարձրացուցած։
—Է՛հ,
այս
դագաղը
լիւքսի
համար
չէք
շինած։
—Ատիկա
ուրիշ
պատմութիւն
է
…
ապուշութի՜ւն,
ապուշութի՜ւն։
Յիսուն
տարի
է,
որ
արհեստին
մէջն
եմ,
ասիկա
առաջին
դագաղն
է,
որ
շիներ
եմ
եւ
այն
ալ,
ինչպէս
կը
տեսնէք,
փոշիին
մէջ
թաղուած
մնացեր
է։
Հողի՛ն
մէջ
ըլլալու
տեղ
…։
—Ի՞նչպէս,
ըսի,
խելքիս
չի
հասնիր,
դագաղը
ապսպրեցին,
դուք
շինեցիք
եւ
չառի՞ն։
Հարկաւ
մեռելը
առանց
դագաղի
չթաղեցին
…։
—Ի՞նչ
մեռել,
սիրելիս,
հոս
մեռնող
չկայ։
Բայց
սա
մեր
անիծեալ
ծերունի
Մառմոյին
խելքին
փչեր
է,
ուզեր
է
մեռնիլ,
կ՚երեւի
շիփ
շիտակ
երկննալու
համար
իր
սիրական
հողերուն
մէջ,
քիչ
մըն
ալ
որովհետեւ
եօթանասուն
տարի
է
մէջքին
վրայ
երկուքի
ծալլուած
ապրելէն
ձանձրացեր
է։
Առտուն
անկողին
մտեր
է,
կէսօրէն
ետքը
բժիշկը
հոգեւարքը
յայտարարեր
է։
Մէկը
վազեր
քահանան
բերեր
է,
որ
անմիջապէս
հաղորդութիւն
է
տուեր,
որ
ութսուննոց
գայլը
չըլլայ
թէ
դժոխք
երթայ,
միւսը
վազեր
եկեր
է
հոս՝
«Վարպե՛տ,
կ՚աղաչեմ,
դագաղ
մը,
ծերունի
Մառմոն
անցնելու
վրայ
է,
քահանան
եկաւ,
թաղումը
վաղը
առաւօտ
պիտի
ըլլայ»։
«Ես
դագաղ
չեմ
շիներ,
պոռացի,
ես
մեռելներու
համար
չեմ
աշխատիր,
ինծի
դագաղ
շինել
մի՛
տաք,
ես
տուն
շինել
կ՚ուզեմ,
տո՛ւն,
ապրողներուն
համար։
Չեղաւ։
Աղաչեց.
«Վարպետ,
վաղը
պէտք
է
թաղենք,
հիմա
գործերու
եղանակն
է
կորսնցնելիք
ժամանակ
չունինք,
հողը
մեզի
չսպասեր,
մենք
հողին
գերին
ենք»։
Ըսի,
քաղաք
գացէք,
քաղաքէն
առէք։
Չեղաւ,
շարունակ
կը
կրկնէր.
«Հողը
մեզի
չըսպասեր»։
Անպիտանը
չէր
ուզեր
ըսել,
որ
քաղաքը
աւելի
սուղ
է։
Ինչ
որ
է,
ամբողջ
գիշերը
աշխատելով
շինեցի
դագաղը։
Մէյ
մըն
ալ
առտուն
կանուխ
եկաւ
տղան։
«Վարպետ,
շինեցի՞ր
դագաղը»,
եւ
ա՜հ,
ըսաւ,
սեղանին
վրայ
պատրաստ
դագաղը
տեսնելով,
ալ
պէտք
չունինք,
աւելցուց
ցած
ձայնով,
ծերունին
մեզի
խաղ
խաղաց»։
—Ի՞նչպէս
թէ
խաղ
խաղաց…։
Տղան
ձեռքէս
բռնելով
սա
ետեւի
դրան
առջեւ
տարաւ,
բացաւ,
եւ
ցուցամատը
երկարած
հեռուն,
ցոյց
տուաւ
ծերունին,
որ
առտուն
մութն
ու
լուսին
ոտքի
ելած
իր
հողը
կը
մշակէր։
—Է՜հ,
ըսի,
հիմա
պիտի
սպասէք,
որ
ուրիշ
մը
մեռնի,
ձեր
դագաղը
ծախելու
համար։
—Դուք
չէք
հասկնար,
պատասխանեց
ատաղձագործը
զայրացած,
կամ
չէք
ուզեր
հասկնալ,
երբ
կ՚ըսեմ
թէ
հոս
մարդ
չի
մեռնիր։
—Ինչպէ՞ս
թէ
մարդ
չի
մեռնիր։
—Մեր
գիւղին
մարդիկը
քաղաք
կ՚երթան,
քաղաքը
կը
մեռնին,
ըսաւ,
քաղաքը։
Չէ՞ք
տեսներ,
գիւղը
պարպուած
է։
Ալ
հասկցած
էի,
որ
այս
ատաղձագործին
հետ
ընելիք
չունէի։
Դուրս
ելլելէս
առաջ
ակամայ
ակնարկս
ինկաւ
շինուած
դագաղին
վրայ,
որ
տխուր
էր,
ցուրտ
էր։
Մարմնիս
երկայնքէն
սարսուռ
մը
անցաւ։
Դագաղ
մը,
երբ
մէջը
մեռել
չկայ,
աւելի
տխուր
է,
աւելի
պաղ…։